Uitgangspunten voor het Amsterdamse Pgb 1 juli 2014 vastgesteld door B&W

Transcriptie

1 Uitgangspunten voor het Amsterdamse Pgb 1 juli 2014 vastgesteld door B&W Bestuurlijke achtergrond Het kabinet heeft in de Jeugdwet en het wetsvoorstel Wmo 2015 opgenomen dat het persoonsgebonden budget (vanaf nu: Pgb) vanaf 2015 beschikbaar blijft voor cliënten. Op 15 oktober 2013 is door B&W ingestemd met het laten opstellen van één algemene Amsterdamse Pgb-regeling, met als belangrijkste besluit dat er een voorstel komt voor zowel jeugd als volwassenen, op basis van de nieuwe Pgb bepalingen in de herziene Jeugdwet en de Wmo. Daarbinnen is een aantal Amsterdamse uitgangspunten benoemd voor zowel de regeling als de uitvoering: De regeling moet eenvoudig, eenduidig en makkelijk uit te leggen en toepasbaar zijn Het proces voor toekenning kent een stevig ingerichte voorkant (intake/verwijzing), waardoor voor het vervolgtraject (controle en verantwoording) een lichte en goedkope vorm volstaat Zoveel mogelijk aansluiten bij de nieuwe werkwijzen en procedures in het nieuwe Amsterdamse jeugd- en zorgstelsel. Wettelijk kader In de Jeugdwet en het wetsvoorstel Wmo 2015 staat over het Pgb: Als een cliënt (danwel zijn ouders in geval van een jeugdige) dit wenst, verstrekt het college een Pgb dat hem in staat stelt ondersteuning die tot de individuele voorziening (Jeugd) dan wel maatwerkvoorziening (Wmo) 1 behoort van derden te betrekken. Een Pgb wordt verstrekt als een cliënt aan drie voorwaarden voldoet: 1. de cliënt (danwel zijn ouder of verzorger) moet naar oordeel van het college op eigen kracht voldoende in staat zijn de aan Pgb verbonden taken op verantwoorde wijze uit te voeren. Dat mag ook met hulp uit zijn sociale netwerk of van een curator, bewindvoerder, mentor of gemachtigde. 2. een cliënt (danwel zijn ouders) zich gemotiveerd op het standpunt stelt dat hij het Pgb wenst (Wmo) of het natura aanbod niet passend is (Jeugdwet). 3. naar oordeel van het college is gewaarborgd dat de ondersteuning van goede kwaliteit is. Kwaliteit wordt in beide wetten verder uitgewerkt, de belangrijkste eisen daarbij zijn dat de zorg veilig, doeltreffend en cliëntgericht geleverd wordt. Beide wetten geven ruimte aan gemeenten om een Pgb te weigeren als de cliënt niet voldoet aan de aan het Pgb verbonden, hierboven genoemde voorwaarden. In de Jeugdwet zijn daarnaast kwaliteitseisen opgenomen die gelden voor álle professionele jeugdhulp aanbieders, dus ook voor jeugdhulpaanbieders die via een Pgb hun diensten leveren; Gemeenten kunnen zelf bepalen onder welke voorwaarden ondersteuning voor het Pgb verkregen kan worden uit het sociale netwerk. In de Wmo wet is de ruimte daarvoor beperkt tot het onderdeel tariefstelling. De hoogte van het Pgb is gebaseerd op de voorziening in natura waarvoor een indicatie bestaat. Als een aanvrager met het Pgb een voorziening wil bekostigen die duurder is dan de natura voorziening, dan kan de gemeente het deel dat de prijs van de natura voorziening overstijgt voor rekening van de aanvrager laten. 1 Dit is de terminologie uit de wetsvoorstellen, maar het gaat de facto om een zelfde soort voorziening, namelijk een voorziening waarvoor alleen met een indicatie/diagnose en beschikking toegang tot verkregen kan worden. In dit stuk wordt verder de naam individuele voorziening gebruikt. 1

2 In de Jeugdwet is opgenomen dat geen Pgb mag worden verstrekt als het gaat om een minderjarige die een kinderbeschermingsmaatregel of jeugdreclassering heeft gekregen of wanneer een jeugdige is opgenomen in een gesloten accommodatie. Beide wetten zeggen niets over minimale of maximale duur van een Pgb in periode of aantal uren per week 2. In beide wetten staat dat gemeente er voor moeten zorgen dat de aanvrager (en bij minderjarigen ook de ouders of verzorgers) wordt geïnformeerd over de mogelijkheid om te kiezen voor een Pgb en de gevolgen van deze keuze. Dat geldt zowel in het algemeen als voor individuele (nieuwe) cliënten. Zowel in de Jeugdwet (voor iedereen) als de Wmo (voor voormalige AWBZ-cliënten) is een overgangsperiode van 1 jaar opgenomen waardoor cliënten in 2015 nog steeds kunnen beschikken over de ondersteuning die hen op grond van de AWBZ, Zorgverzekeringswet of wet op de Jeugdzorg al was toegekend. Dit overgangsrecht geldt ook voor cliënten die zelf ondersteuning organiseren via een Pgb. Einddatum is 31 december 2015 of zoveel eerder als de indicatie afloopt. Voor het zorgproduct Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW) geldt 5 jaar overgangsrecht. Voor de uitbetaling wordt per 1 januari 2015 een zogenoemd trekkingsrechtmodel gehanteerd. Hierbij krijgen Pgb houders geen geld meer op de eigen rekening gestort, maar wordt op factuurbasis uitbetaald aan de door de Pgb-houder gecontracteerde zorgverlener. Hiervoor moeten de gemeenten de Sociale Verzekeringsbank (SVB) inschakelen. Verordening Jeugd en Wmo In de conceptverordeningen staan een aantal aanvullende punten over het Pgb: Het persoonsgebonden budget bedraagt maximaal de kosten van de individuele voorziening in natura. De hoogte van een persoonsgebonden budget voor ondersteuning in de vorm van dienstverlening uit het sociale netwerk, bedraagt maximaal een door het college vast te stellen percentage van de kostprijs van de individuele voorziening in natura. Dat een Pgb wordt geweigerd als er sprake is van spoedeisende hulp; Dat een Pgb wordt geweigerd indien aan de Pgb houder, de jeugdige of zijn ouders in de afgelopen drie jaren, voorafgaand aan de datum van het gesprek, een persoongebonden budget is verleend en waarbij door de Pgb houder, de jeugdige of zijn ouders niet is voldaan aan de voorwaarden van het persoonsgebonden budget; Dat een Pgb kan worden geweigerd als het bieden van een keuze voor het persoonsgebonden budget negatieve gevolgen zou hebben voor het voortbestaan van het systeem van de desbetreffende individuele voorzieningen in natura; Toelichting: Dit geldt bijvoorbeeld voor het collectieve vervoer en maatschappelijke opvang. Als voor deze voorziening ook een Pgb mogelijk zou worden, zou de financiering hiervan dusdanig duur worden, dat het een onaanvaardbaar risico oplevert voor de gemeente. Om het financiële risico te beperken en het stelsel van ondersteuning in stand te kunnen houden, heeft Amsterdam ervoor gekozen dit criterium in de verordening op te nemen. Dat een Pgb wordt geweigerd voor zover het Pgb is bedoeld voor begeleiding- of administratiekosten in verband met het persoonsgebonden budget. Over het betrekken van diensten uit het sociale netwerk staat in de verordeningen: a. Als de dienst zorg omvat waarvoor krachtens landelijk geldende kwaliteitscriteria een minimale opleiding vereist is, beschikt de persoon over de desbetreffende kwalificatie; b. deze persoon heeft niet aangegeven dat de ondersteuning aan de cliënt hem te zwaar valt, en 2 De consequentie hiervan is dat zorg in natura en Pgb hierin gelijk zijn. De basis is zorginhoudelijk. 2

3 c. tussenpersonen of belangenbehartigers mogen niet uit het persoonsgebonden budget worden betaald. In deze notitie worden de uitgangspunten verder vormgegeven. Zij dienen als basis voor de beleidsregels Pgb. a. Visie op het Amsterdamse Pgb De visie achter het Pgb is dat mensen zelf regisseur over hun leven zijn, waarbij zij hun leven inrichten zoals zij dat zelf willen. Zorg is daar een onderdeel van. Voor de gemeente is het zelf inkopen van een individuele voorziening met een Pgb bij uitstek een vorm van eigen regie. Een andere meerwaarde van het Pgb voor de gemeente zit in de ruimte voor innovatie: mensen kunnen hiermee zorg inkopen die in inhoud en/of vorm (nog) niet door de gemeente zelf ingekocht wordt. Pgb s zijn voor de gemeente daarnaast ook waardevol, omdat het bij grote aantallen kan laten zien waar zorgbehoeften zitten waar de zorg in natura (nog) niet in voorziet. Positionering Als iemand in aanmerking komt voor een individuele voorziening, ziet Amsterdam het Pgb en zorg in natura als gelijkwaardige verstrekkingsvormen, waar iemand zelf tussen kan kiezen. De leveringsvorm van de benodigde zorg kan een onderdeel zijn van de afweging of iemand wel of niet in aanmerking komt voor een individuele voorziening. Klantwaarden 3 In samenspraak met een aantal personen namens Pgb-houders, Cliëntenbelang Amsterdam, Per Saldo, bureau Ombudsman en team Klachten en Kwaliteit Wmo, zijn de volgende klantwaarden benoemd die van belang zijn bij de uitvoering van de regeling: autonomie en deskundigheid van de Pgb houder en helderheid, eenduidigheid en meedenken van de gemeente. Zij sluiten aan bij de uitgangspunten in het collegebesluit van oktober De meerwaarde van het Pgb en de benoemde klantwaarden worden enerzijds als uitgangspunten gehanteerd voor de werkwijze, anderzijds zijn ze richtinggevend voor de lerende stappen die gezet worden in de uitvoering van het Pgb. Hieronder staat beschreven wat onder deze klantwaarden wordt verstaan. Autonomie en deskundigheid Pgb houder: Het uitgangspunt is dat een Pgb houder zélf het beste weet wat hij nodig heeft om in zijn zorgbehoefte te voorzien en dat hij deskundig is in het voeren van de regie over de benodigde zorg. Bij Jeugd zijn dat de ouders of verzorgers. Helderheid en eenduidigheid: In algemene zin en gedurende alle processtappen rond het Pgb is het streven om helder en eenduidig vanuit betrokken partijen te communiceren over het Amsterdamse kader, de regels, werkwijze en besluiten rond het Pgb. Het streven is om het aantal regels te beperken, maar ze expliciet genoeg te maken om helder en eenduidig te zijn, met zo min mogelijk grijze gebieden. Dat is ook van groot belang om oneigenlijk gebruik van Pgb s te voorkomen. Meedenken: medewerkers van de gemeente, wijkteams en het indicatieorgaan zijn waar nodig beschikbaar als gesprekspartner. Zij kennen de kaders en kunnen met de aanvrager meedenken. Kernwaarden hierbij zijn partnerschap en vertrouwen. 3 Onder klantwaarden verstaan we letterlijk; datgene wat voor de klant van waarde is. In dit geval bij de werkwijze rond het Pgb. 3

4 Doelstellingen korte en lange termijn De primaire doelstelling is om te zorgen dat op 1 januari 2015 voor jeugd en volwassenen bestaande Pgb s kunnen doorlopen en er ook nieuwe aanvragen kunnen worden aangenomen en afgehandeld. De langere termijn doelstelling is om eind 2016 in Amsterdam in de werkwijze rond het Pgb in klanttevredenheids-onderzoeken goed te scoren op de benoemde klantwaarden. Dit zal in de monitoring meegenomen worden. Er is ook een groep cliënten die noodgedwongen uitwijkt naar een Pgb, omdat de benodigde zorg in natura niet beschikbaar is. De gemeente zal dit monitortoren en bij grote aantallen de signalen doorgeven aan de leveranciers van zorg in natura, om te kijken hoe de zorg in natura meer afgestemd kan worden op de behoeften van mensen met een zorgvraag. b. Eén Amsterdamse Pgb regeling Er komt een gezamenlijke, eenduidige regeling, waarbij het Pgb voor jeugd en volwassenen op dezelfde wijze vorm krijgt in inhoud en werkwijze. Daar waar de aard van het product, de leeftijd, de wet of het inhoudelijke gemeentebeleid een andere werkwijze vraagt, zullen er verschillen kunnen zijn. Ook vanwege praktische redenen zoals uitvoerbaarheid kunnen er verschillen zijn. c. Bekwaamheid aanvrager Om Pgb houder te kunnen zijn moet iemand; in staat zijn om zijn eigen situatie (bij ouders: de situatie van hun kind) te overzien, zelf de zorg te kiezen, te regelen en aan te sturen. goed op de hoogte zijn van de rechten en plichten die horen bij het beheer van een Pgb 4. in staat zijn de opdrachtgeverstaken op zich te nemen. Zoals; zorgaanbieder zoeken, sollicitatiegesprekken voeren, zorgcontract (laten) opstellen, accorderen van facturen, voortgang en kwaliteit bewaken van de geleverde zorg etc. In het geval de cliënt zelf niet beschikt over de benodigde vaardigheden om de regie te voeren over het Pgb, kan in een aantal situaties toch een Pgb verstrekt worden met de hulp van iemand uit het eigen netwerk of een wettelijk vertegenwoordiger. Deze persoon zal in dat geval ook bij de inhoudelijke gesprekken aanwezig moeten zijn. Daarbij gelden dezelfde afwegingscriteria als bij de beoordeling van de cliënt. In de beleidsregels wordt uitgewerkt hoe dit in de praktijk gedaan gaat worden. De vragen zullen zoveel mogelijk gestandaardiseerd worden, maar de toetsing zal voor een deel maatwerk zijn, omdat meerdere factoren hier kunnen meespelen. Bij afwijzing zal de medewerker duidelijke argumenten geven waarom de aanvrager is afgewezen. d. Motivering aanvrager De wetten geven aan dat de aanvrager moet aangeven waarom hij het Pgb wenst (Wmo) en waarom hij vindt dat zorg in natura niet voldoet (Jeugd). Iemand kan niet op de motivering afgewezen worden. Deze motivering is van belang in het bredere kader van doelmatigheid van de zorg; de aanvrager wordt geacht nagedacht te hebben over zijn zorgvraag, de doelen die hij wil bereiken en welke zorg en zorgvorm daar volgens hem voor nodig is. Bij dat laatste hoort ook de afweging over het Pgb als leveringsvorm en de vraag of en zo ja welke meerwaarde deze leveringsvorm de aanvrager biedt vergeleken met zorg in natura. 4 Hier hoort aan de kant van gemeente en ketenpartners de plicht bij om iedereen goed te informeren. 4

5 e. Gewaarborgde kwaliteit Beide wetten geven aan dat een Pgb wordt verstrekt als naar oordeel van het college is gewaarborgd dat de ondersteuning van goede kwaliteit is. Daarbij zijn veiligheid, doeltreffendheid en cliëntgerichtheid de belangrijkste kenmerken. Gemeenten kunnen zelf bepalen hoe zij hier invulling aan willen geven. De belangrijkste toets voor de doelmatigheid van de zorg zit in de algemene werkwijze die gehanteerd gaat worden; De gemeente beoordeelt het inhoudelijke plan, waar ook in staat hoe de aanvrager het Pgb wil gaan besteden. Hierover vindt een gesprek plaats met de aanvrager om doelen, beoogd resultaat en benodigde inzet te bepalen. Als dat past binnen de diagnose of indicatie voor de individuele voorziening, is de doelmatigheid bij de start getoetst. Vanaf het moment dat de zorg geleverd wordt, is de budgethouder in de rol van opdrachtgever primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van de geleverde zorg, samen met zijn zorgaanbieder. Dit is een verschil met zorg in natura, waar de gemeente als opdrachtgever verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de geleverde zorg. Op het gebied van veiligheid heeft de gemeente een informerende rol richting de Pgbhouders. Kwaliteitseisen rond professionele Jeugdhulp en de categorie behandeling Voor aanbieders van professionele jeugdhulp gelden in de Jeugdwet ook nog de volgende zeven specifieke kwaliteitseisen. Deze gelden ook als de zorg via een Pgb geleverd wordt. norm van verantwoorde hulp, inclusief verplichting om geregistreerde professionals in te zetten; gebruik van een hulpverleningsplan; systematische kwaliteitsbewaking door de jeugdhulpaanbieder; verklaring omtrent gedrag (VOG); verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling; meldplicht calamiteiten en geweld; verplichting om vertrouwenspersoon in de gelegenheid te stellen zijn taak uit te oefenen. Behandeling Jeugd is een nieuw inhoudelijk gebied voor het Pgb als leveringsvorm. Het gaat bij deze zorgcategorie over gespecialiseerde, professionele jeugdhulp. Er wordt nog nader onderzocht of en hoe hier nog andere kwaliteitseisen moeten worden gesteld. De uitkomst hiervan wordt verwerkt in de beleidsregels. f. Besteding buiten Amsterdam Het Pgb mag besteed worden bij een aanbieder van buiten Amsterdam. De eventuele meerkosten als gevolg van deze keuze kunnen niet uit het Pgb worden betaald. Een aantal voorzieningen mag alleen geleverd worden in Amsterdam, waar de Pgb houder geacht wordt te wonen. Levering van het Pgb in het buitenland kan uitsluitend onder extra voorwaarden. In de beleidsregels worden bovenstaande punten uitgewerkt. Toelichting: Een voorbeeld van een voorziening die alleen in Amsterdam geleverd mag worden is hulp bij het huishouden. De aanvrager wordt namelijk geacht in Amsterdam zijn huishouden te hebben. Bij de extra voorwaarden voor besteding in het buitenland kan gedacht worden aan andere tariefstelling als iemand tijdelijk in het buitenland lokale ondersteuning krijgt en het benoemen van typen zorg die wel/niet onder gemeentelijke verantwoording vallen in het buitenland. 5

6 g. Combinatie van zorg in natura en persoonsgebonden budget Als een cliënt meerdere zorgproducten 5 nodig heeft, is het mogelijk dat hij het ene zorgproduct in natura ontvangt en het andere product met een Pgb zelf regelt. Het is níet mogelijk om één zorgproduct deels in natura en deels in de vorm van een Pgb te ontvangen. Toelichting: iemand kan bijvoorbeeld begeleiding bij zijn dagelijks functioneren zelf met een Pgb inkopen en een hulpmiddel via zorg in natura. De persoon kan zijn hulpmiddel niet voor een deel in natura en voor een ander deel in Pgb vorm ontvangen. Dit geldt ook voor zijn begeleiding bij zijn dagelijks functioneren.. h. Samen zorg inkopen met een Pgb Dat mag. Het gezamenlijk inkopen van zorg door een groep cliënten is een mooie vorm van bundelen van krachten om daarmee de eigen regie en zelfredzaamheid te versterken. Het te behalen zorgdoel en het proces van aanvraag, afhandeling, declaratie, facturering en verantwoording blijft wel individueel. i. Niet professionele zorg en mantelzorg Ja, de inzet van niet-professionele zorg is toegestaan. Voor jeugd is het alleen toegestaan voor de zorgcategorie persoonlijke verzorging, kortdurend verblijf en begeleiding. De voorwaarden worden in de beleidsregels uitgewerkt. Zorg die ingekocht wordt met een Pgb kan geleverd worden door een mantelzorger. Voor jeugd geldt dat een ouder zelf de zorgverlener mag zijn voor zijn of haar kind en ook gemachtigd zijn als Pgb houder. Uitzonderingen en voorwaarden komen in de beleidsregels. Toelichting: Een uitzondering hierop is bijvoorbeeld respijtzorg, deze kan niet geleverd worden door de ouders, omdat zij juist degenen zijn die respijt nodig hebben. j. Tarieven opbouw Er komt geen verantwoordingsvrij bedrag Er komt een aparte tariefberekening voor professionele zorg en voor niet-professionele zorg/mantelzorg. De opbouw voor de kostencomponenten voor de tariefstelling Pgb zal gerelateerd zijn aan de kostencomponenten voor zorg in natura. Reiskosten maken, net als bij zorg in natura, deel uit van de tariefberekening van het Pgb. Toelichting: Binnen de AWBZ bestaat momenteel een verantwoordingsvrij bedrag: 10% van het totale budget. Het gaat over de kosten die door de budgethouder gemaakt moeten worden voor de uitvoering van het Pgb (voor o.a. postzegels, cadeautjes en telefoonkosten). Het argument om het te schrappen is dat het budget bedoeld is voor inkoop van zorg en niet voor de tijd die je er in steekt of andere zaken die rond het opdrachtgeverschap kunnen spelen. Een ander argument is dat cliënten die zorg in natura ontvangen ook geen vergoeding voor deze kosten ontvangen. 5 Lees hier voor jeugd onderdeel in plaats van product. 6

7 k. Pgb in plaats van een financiële tegemoetkoming In de Wmo 2015 komt de financiële tegemoetkomingen in haar huidige vorm niet meer voor. Drie financiële tegemoetkomingen uit de huidige Wmo worden daarom omgezet naar een Pgb. Het gaat om de tegemoetkomingen voor: gebruik (rolstoel) taxi of vervoer door derden; gebruik (rolstoel) taxi of vervoer door derden naast fiets, scootmobiel of (elektrische) rolstoel; aanpassing van de eigen auto. Toelichting: Omdat het situaties betreft waarbij inwoners zonder bovenstaande vergoedingen geen mogelijkheden hebben om zich te verplaatsen, is er een noodzaak om een maatwerkvoorziening te verstrekken. l. Verantwoording Het SVB zal de door de Pgb houder goedgekeurde facturen toetsen op rechtmatigheid en gaat na of de inhoud overeenkomt met de inhoud van de beschikking van de gemeente. De gemeente zal periodiek steekproeven doen bij een aantal lopende Pgb s om de rechtmatigheid en doelmatigheid te toetsen. In de algemene werkwijze zitten daarnaast evaluatiemomenten verankerd. Daar wordt gekeken of de resultaten behaald zijn en wat voor de volgende termijn nodig is. Het Pgb als leveringsvorm is daarbij onderdeel van het bredere inhoudelijke zorggesprek. 7