BOMEN OVER BOMEN. Naam... Jeugdnatuurwacht Schagen. Bomen over bomen

Transcriptie

1 BOMEN OVER BOMEN Naam... Jeugdnatuurwacht Schagen Bomen over bomen

2 Bosje nootjes Blaadjes getand Knop ES Bladeren geveerd, met 9 tot 13 blaadjes, verschijnen pas na de purperen bloempluimpjes. Gevleugelde zaden in trossen blijven lang zitten. Bast lichtgrijs Bloemen Getande rand Lob Zaden komen wervelend omlaag Esdoorn Donkergroene, leerachtige bladeren met vijf lobben. Gepaarde, gevleugelde zaden vormen een V. Grote, wijde boom. Gladde, bruine bast schilfert Vleugelblad Linde Hartvormige bladeren met getande rand. Geelgroene, geurige bloemen in juli. Kleine, ronde, harde, grijsgroene vruchten voorzien van vleugelblad. Vruchtjes Spitse top Matgrijze bast

3 Paardekastanje Samengesteld blad bestaande uit 5 tot 7 grote blaadjes. In mei met toorts van witte of roze bloemen. Bruine kastanje in stekelig groen omhulsel. Parken en lanen. Toorts bloemen blaadje kastanje (vrucht) Tamme Kastanje Lange, smalle bladeren met gezaagde rand. Eetbare, bruine kastanjes in groen, stekelig omhulsel. Bast met spiraalgroeven. Hoge kroon Bloemen Groepjes van 2-3 ruchten met noten erin IEP Ronde, regelmatige kroon. In bossen en heggen. Lange spits Scheve voet Zaad Bloemen

4 Blad met ingedeukte top ELS Ronde bladeren, vallen in het najaar af. Jonge twijgen en bladeren zijn kleverig. Roodachtige katjes. Vruchten (elzepoppen), in de vorm van kleine, bruine houten kegeltjes. Kegelactige vrucht blijft hele winter hangen Slank eikeltje met lange steel Eikel napje 23 m Lob 30 m Spitse lob ZOMEREIK Bladeren aan de voet met oorlelletjes en kort bladsteeltje. Brede kroon. Kortere stam dan wintereik. Grote takken ontspringen met vele uit één punt. PLATAAN Grote, brede bladeren met puntige lobben. Stekelige vruchthoofdjes die de hele winter blijven zitten. Afbladderende bast laat gelige plekken achter. Hoge boom. Veel in steden. Vruchthoofdje Gelige plekken Onderzijde blad Blad kan vrij sterk in vorm uiteenlopen 20 m Katje WILG Bladeren lang, smal, fijngetand, van onderen wit. Moeilijk te breken, dunne twijgen. Variëteiten met hangende takken heten treurwilg Diepgegroefde bast POPULIER Toegespitste, driehoekige bladeren. Hoge, slanke boom. Takken groeien vanaf grond omhoog. Gegroefde bast. Veel langs wegen.

5 BEUK Eironde bladeren s zomers lichtgroen, in herfst koperkleurig. Driehoekige nootjes in harig napje. Hoge boom met uitgespreide kroon. Gladde, grijze bast. Bladen met gegolfde rand Beukennootje in napje Bessen Eén bloem uit een groepje 2-3 pitten per bes 7 m Getande rand Rode bessen LIJSTERBES Blad als bij es, maar kleiner. In mei met opeenhopingen van witte bloemen. Bessen rood, rijp in augustus. Kleine boom. Overal algemeen. Bladeren in herfst rood MEIDOORN Afgeronde bladeren met ondiepe insnijdingen. Bloemen gewoonlijk wit, maar in parken en tuinen ook wel rood. Grijze bast BERK Kleine, ruitvormige bladeren met dubbelgetande rand. Langwerpige katjes in april. Slanke boom met afhangende takken Dubbelgetande rand Katje Zilverige bast schilfert af in repen

6 HAZELAAR Struik, die veel in hakhoutbosjes is aangeplant vanwege zijn buigzame takken. De vrucht is de bekende hazelnoot. VLIER De talrijke bessen zijn in de herfst een belangrijke voedselbron voor vogels. Ook de mens verzamelt ze om er jam of wijn van te maken. Knoppen 10 m Kegelschubben stijf dicht Lange, hangende kegels Gladde, roodbruine bast HULST Glanzende, donkere, groenblijvende bladeren met doornige stekels. Bloemen klein en wit. Ronde, rode bessen. Gladde, grijsgroene bast. Kleine boom of struik. 30 m SPAR Stekelige, donkergroene naalden. Kleine, bruine knoppen. Afgevallen naalden laten op bruine twijgen bobbeltjes na. Kegelvormige boom. Gebruikt als kerstboom. Lange, gepaarde naalden Kegels blijven jarenlang aan boom zitten Lange knop 22 m DEN Lange, stevige, grijsgroene naalden in bosjes van twee. Spoelvormige knoppen. Vaak hele trossen langwerpige, glanzend bruine kegels. Lange, kale stam met ruwe bast.

7 DOORSNEDE VAN EEN BOOM In deze doorsnede van een boom is het hout ontleed in 5 concentrische lagen, te weten 1. De schors, 2. De bast, 3. De groeilaag of Cambium, 4. Het spinthout, 5. Het kernhout. De schors is de beschermende laag, die bij verschillende boomsoorten wisselt van dikte. Bij de berk is zij b.v. erg dun, bij een eik heeft ze al gauw een paar cm. dikte. De bast is een sponsachtige laag waardoorheen de neergaande sapstroom plaats vindt. Het cambium is een onzichtbaar dunne laag, die het leven en de groei van de boom bepaalt. In het groeiseizoen vormt de cambiumlaag aan de buitenzijde bastweefsel en aan de binnenzijde houtweefsel. Het spinthout is het hout dat nog leeft, beter gezegd functioneert. Hierdoor vindt de opwaartse sapstroom plaats. In hoofdzaak gebeurt dat door de jongste jaarring. Het kernhout is dood. De cellen zijn opgevuld met afvalstoffen. Bij toetreden van lucht is er kans dat het kernhout vergaat, waardoor de boom hol wordt. De enige functie van het kernhout is dat het de boom de nodige sterkte en stijfheid verleent

8 Verschil tussen een boom in de stad en een boom in het bos (groot plantsoen). Zuurstof Koolzuur Zuurstof Regen Regen Blad Steen/asfalt Water Losse grond Vaste grond Riool Grondwater Kan niet omhoog Welke moeilijkheden heeft een boom in de stad die een boom in het bos niet heeft?......

9 Waarom laten loofbomen in de herfst hun blad vallen? Zilverahorn Hier wordt de kurklaag gevormd 1. In de herfst is het niet warm genoeg voor de bladeren om veel voedsel aan te maken. 2. Dwars door de voet van de bladsteel groeit een kurklaagje. Dat sluit de watertoevoer naar het blad af. Het blad verandert van kleur. Dit is de nieuwe bladknop. Er onder zit het lidteken van aanhechting van het oude blad. 3 Het blad droogt uit en sterft af. De wind blaast het van de boom. Bladverliezende bomen Vele bomen verliezen hun blad in de herfst. De meeste soorten hebben zachte, platte bladeren. De lindeboom laat in de herfst zijn blad vallen. Bovenkant naar de Zon gericht Nerven geven stevigte aan de bladeren. Water en voedingstoffen worden via de bladnerven aangevoerd. 4. Alle bladeren vallen af. De boom rust tot de lente. Groenblijvende bomen Sommige bomen zijn bladhoudend. Ze laten in de winter niet al hun blad vallen. De meeste bladhoudende planten hebben taaie, wasachtige bladeren. Naaldbomen hebben groenblijvende blaadjes. Deze blaadjes zijn lang en smal. We noemen ze naalden. Ze kunnen in de winter blijven zitten omdat ze taai en dik zijn. Hun washuidje voorkomt uitdroging. Ze kunnen ook in de winter nog voedsel aanmaken. De nerven lopen parallel. De bladsteel kan buigen opdat het blad op een winderige dag niet afbreekt. Voedingsstoffen worden hierdoor vervoerd. Linde Er zitten honderden kleine openingen aan de onderkant. We noemen het huidmondjes. Deze laten lucht toe en water kan er door ontwijken. Monterey den Bij groenblijvende bomen blijven de blaadjes of naalden gewoonlijk enkele jaren zitten. Dan worden ze bruin en vallen over het hele jaar verspreid af, zodat de boom nooit kaal is. Bladen kunnen vele verschillende vormen hebben, maar ze verrichten alle hetzelfde werk. Zie de volgende bladzijde voor wat ze doen.

10 Welke boom is dat? In ons land komen nogal wat verschillende boomsoorten voor. Sommige soorten zijn hier echt thuis, andere komen uit verre vreemde landen. En net zoals je mensen herkent aan hun lichaamslengte of een kleur van hun ogen of haren, zo kun je ook bomen herkennen aan hun uiterlijk. Waarom? Bomen herkennen is een leuk spel. Het is ook een erg goed spel omdat je er spelenderwijs heel wat van leert. De meeste bomen zijn meer dan je zo op het eerste gezicht wel zou denken. Er leven bijvoorbeeld bepaalde insecten op of ze dragen bepaalde vruchten en trekken daardoor weer bepaalde vogels aan. De ene boomsoort heeft een dicht bladerdek waardoor er daaronder weinig wil groeien, de ander laat veel licht door en staat dan ook met zijn voeten in een dicht struikgewas. De één groeit nog op droge grond, de ander wil het best in een natte omgeving. Hoe hoog is een boom? Neem 2 takjes van gelijke Lengte (z on 25 cm). Zet ze zo op elkaar op je neus, of liever nog vlak onder je oog op je jukbeen. Loop naar de boom toe, of ervan af, totdat het rechtopstaand takje samenvalt met de boom. De afstand van jou tot de boom is gelijk aan de lengte van de Boom. Op de volgende pagina zijn vijf groepen bomen met ongeveer dezelfde vorm bij elkaar gezet. Het gaat om de volgende groepen: hartvorm, cirkelvorm, toortsvorm, piramidevorm en parasolvorm. In elke groep horen een paar verschillende boomsoorten thuis. Probeer met behulp van deze naamzoeklijst de bomen in je omgeving thuis te brengen. Wie graag tekent of fotografeert kan van afbeeldingen van boomsilhouetten een mooie verzameling aanleggen. Misschien wel iets voor een heel bijzondere wandversiering.

11 Hartvorm Paardekastanje - zware boom met dikke kandelaarachtige takken. Berk - witte en ijle boom soms met heksenbezem. Vaak als opslag in heidevelden. Linde - zware boom met dunne takken, laat weinig licht door, kan 30 meter hoog worden. Toortsvorm Cirkelvorm Italiaanse populier - zeer rechtopgaande vorm. Wordt vaak voor windsingels gebruikt. Els - meerstammig, het lijken soms meer struiken dan bomen. Takjes soms vol met elzeproppen. Zwarte populier - met waterlot (= vertikaal snoeien van de boom.) Piramidevorm Beuk een centrale stam met vele zijtakken, zeer dichte boom. Bijna geen ondergroei. Eik de hoofdstam, vertakt in grote takken, zijtakken en zijtakjes aan de buitenkant. Es heeft een grote maar toch open kruin. Kan wel 40 meter hoog worden. Parasolvorm Douglas de takken naar beneden gericht. Lariks laat s winters zijn naalden vallen. Fijnspar de takken omhoog gericht. Deze boom is de bekende kerstboom. Grove den dennen kunnen erg grillig van vorm zijn. Open boom. Knotbomen (o.a. wilg,populier of es) ze hebben deze vorm door de mens. die ze 1x per 5 jaar snoeit. Parasolbomen ( o.a. kastanje, linde, beuk enz.) de boom krijgt deze vorm doordat het vee tot op een bepaalde hoogte de takjes afknabbelt.

12 Het herkennen van winterknoppen Veel loofbomen zijn s winters nog te herkennen aan hun winterknoppen. Zomereik Groepjes stevige, lichtbruine knoppen ruwe twijgen. Es Grote, zwarte knoppen op zilvergrijze twijgen. Veldiep Puntige, harige, chocoladebruine knoppen op forse twijgen. Wilg Slanke knoppen onder één schub, dicht tegen de rozige, donzige twijg aan. Els Gesteelde, paarsachtige knoppen. Vaak met mannelijke katjes. Paardekastanje Grote, kleverige, bruine knoppen op forse twijgen, met duidelijke bladlittekens Beuk lange, spitse, koperkleurige knoppen die buiten de bruine twijgen uitsteken Lijsterbes Grote, zwartachtige eindknop met wit toefje haar Tamme kastanje ronde, roodbruine knoppen op knobbelige, bruingroene twijgen Linde Roodbruine, scheve knoppen op roodachtige twijgen. Esdoorn Grote, groene knoppen met donkergezoomde schubben op forse, lichtbruine twijgen. Bladlittekens Takken: bij de takken staan hoofdletters, zet ze bij de juiste naam. Kleverig B D F A E A... Es... Paardekastanje... Beuk... Esdoorn... Eik C... Linde

13 Vruchten en zaden De bevruchte eitjes groeien uit tot zaden. Vruchten ontwikkelen zich er omheen om ze vast te houden en te beschermen. Kegel van sitka-spar Kers Lijsterbes Peer Zaden Zaad Deze vruchten zijn zacht en sappig. Vogels en andere dieren eten ze. Sommige hebben maar één zaadje, anderen bevatten er heel veel. Linde Paardekastanje Zaad Wilg Zaad Haagbeuk Hierin zit een zaadje Vleugeltje Plataan Deze vrucht is stekelig. Hij beschermt het zaad er in. Deze vrucht bevat talrijke zaden met gepluimde toppen. Deze vrucht is hard en droog. Hij heeft een bladvleugeltje. Berk Beuk Hazelaar Takken en bladeren en vruchten, zet het goede cijfer bij de juiste naam. 4 1 B... Esdoorn... Eik Lijsterbes... Es... Els Beuk... Hulst 5

14 Loofbomen in bloei: zet het goede nummer bij de juiste naam. 3 2 C 1 Bloeit al heel vroeg soms al in januari.... Esdoorn... Kers... Berk 4... Es... Linde... Hazelaar 5... Els... Eik Oplossing C Oplosing: B Oplossing: A F A B E C D

15 Hoe de zaden worden verspreid Als de zaden in de vruchten rijp zijn, worden ze door de wind of door dieren weggevoerd. Onder de ouderboom is niet genoeg licht voor de zaailingen om te groeien. Iep Es Eikeboom Esdoorn Gevleugelde zaden wervelen weg van de boom. Plataan Witte abeel Eekhoorns brengen de eikels ver weg van de boom en begraven ze. Ook vogels eten eikels en laten ze soms vallen. Een paar van de eikels groeien uit tot eiken. Sommige vruchten zijn erg licht. Ze hebben fijne haartjes waarmee ze op de wind kunnen zweven. De vruchten en zaden van deze bomen worden door vogels verspreid. Ze eten het vruchtvlees en laten de zaden vallen. Kramsvogel Hulst Sleedoorn Kornoelje Hagedoorn Vlier Elze kegeltje Zaden Pestvogel Elzebomen groeien in de buurt van water. Ze laten hun zaden in het water vallen en deze drijven met de stroom mee weg. Enkele zaden zullen dan op een vochtige oever aanspoelen en zich daar ontwikkelen.

16 Bomen kweken uit zaad Probeer zelf een hele boom op te kweken uit een zaadje. Verzamel de rijpe zaden uit de boom of op de grond. Met eikeltjes gaat het heel goed, maar andere verse zaden doen het ook. Alleen kan het een paar maanden duren voor ze ontkiemen. 1 Week de eikels of andere noten één nacht in warm water. Verwijder bij eikeltjes de napjes, maar probeer niet het schilletje te pellen. 2 3 Doe wat potscherven of grind onderin een bloempot. Dit bevordert het afvloeien van overtollig water. Vul de pot tot iets onder de rand met potaarde of andere goede grond. Zet de pot op een schoteltje en geef flink water. Aangezien de zaden flink de ruimte nodig hebben om uit te groeien, Is een zaad per pot meer dan genoeg. Dek het zaad af met een dun laagje aarde. Druk de aarde stevig aan. Geef nog een beetje water. 4 5 Doe een plastic zakje over de bovenkant van de potten en maak hem met een touwtje of elastiekje vast. Zo blijft de aarde zonder water geven toch vochtig. Zet de pot zo mogelijk in de vensterbank of een ander zonnig plekje. Wacht tot de zaden ontkiemen. Haal de plastic zakjes weg zodra de spruit boven komt. Geef de zaailingen twee keer per week water. De aarde moet vochtig zijn, maar ook weer niet te nat, want dan gaan de zaailingen rotten. De eerste blaadjes (kiemblaadjes) zien er meestal heel anders uit dan de daaropvolgende. 6 Zet de zaailingen zo mogelijk s zomers buiten. In de herfst mogen ze de tuingrond in, maar ze kunnen ook de hele winter binnenshuis in potten blijven. 7 Graaf gaten die iets dieper zijn dan de potten. Haal de zaailingen voorzichtig met kluit en al uit de potten en zet ze elk in een plantgat. Aard het geheel aan en geef vaak water.

17 Wie zijn bast is dat? Van welke bomen zijn deze bastafdrukken? Oplossingen ondersteboven onderaan deze pagina Bastafdrukken maken Voor een bastafdruk heeft u stevig, dun papier, waskrijt en doorzichtig plakband nodig. Met het plakband maakt u het papier aan de bast vast. Ga stevig met het krijt over het papier heen en weer tot het bastpatroon duidelijk op het papier verschijnt. Pas op dat het papier onder het krijten niet scheurt. 1. Plataan. 2. Okkernoot. 3. Beuk. 4. Zomereik. 5. Ruwe Berk. 6. Tamme kastanje. 7. Grove den. 8. Meelbes. 9, Italiaanse populier. 10. Lork