de Vliegende Hollander

Transcriptie

1 de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 65 e jaargang - nummer 6 - juni 2009 TACBULL Tactisch opereren met transportvliegtuig OBJECT GRONDVERDEDIGING VAN BESCHERMEN TOT BEWAKEN EXPLOSIEVENSPEURHONDEN TERUG VAN EERSTE UITZENDING VIERING HONDERD JAAR GEMOTORISEERDE LUCHTVAART

2 COLOFON UITGAVE Commando Luchtstrijdkrachten Bureau Luchtmachtcommunicatie HOOFDREDACTEUR Luitenant-kolonel Willem Bogaard EINDREDACTEUR Arno Marchand 4 REDACTEUR / ARTDIRECTOR June Smit REDACTIE Ingmar Kooman, Remon de Groot VORMGEVING EN LITHOGRAFIE Ruud Baas, TDS printmaildata Foto: 336 Squadron DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag ex. REDACTIE Telefoon Fax INTERNET vliegendehollander@mindef.nl 8 Het vele lobbywerk betaalt zich ooit uit. BEZOEKADRES Luchtmachttoren, Luchtmachtplein ZB Breda POSTADRES Postbus 8762, 4820 BB Breda Foto: Eric Vorstenbosch, AVDD OMSLAGFOTO Terwijl een lid van het Aircraft Security Team tijdens de oefening Tacbull de omgeving in de gaten houdt, ontlaadt de bemanning van de C-130 hun toestel met draaiende motoren. Foto: Maartje Roos, AVDD ADRESWIJZIGINGEN Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht wordt verzocht de adres wijziging te laten muteren in PeopleSoft. Postactieven, reservisten, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers wordt verzocht de adresdrager met vermelding van het juiste adres op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven Abonnementenadministratie Vliegende Hollander Postbus 8762, 4820 BB Breda Telefoon of BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement horend bij de status van postactieve. We zoeken niet 16 naar peperkoek 4 Tactisch vliegen tijdens Tacbull Naast het zo snel mogelijk door de dreiging vliegen, oefende de flightcrew van de C-130 tijdens de oefening Tacbull ook met andere tactische manoeuvres. Foto: Dave de Vaal, AVDD 16 Buiten snuffelen naar explosieven Als eerste speurhondengeleiders op pad met de genie, keken Wil Bomans en Jan-Willem Jonk hun ogen uit. Het opsporen van explo sieven bleek voor hun honden één groot spel. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost 17,02 per jaar (buitenland 21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Telefoon: (10 ct per min.) Fax: Opzegtermijn bedraagt zes weken. Aanhaling uit en overname van (delen van artikelen in dit blad is toegestaan, met toestemming van de redactie en mits de bron wordt vermeld. ISSN Luchtmachtdagen Daar waar het de afgelopen jaren nog wel eens lastig was een sluitend programma voor de Luchtmachtdagen te maken, kent de organisatie dit jaar een luxeprobleem. 11 Jubileum OGRV Van beschermengel van het materieel, tot allround expeditionair bewaker. In het twaalvenhalfjarig bestaan van de Object Grondverdediging is er veel veranderd. 20 Digitaal opleidingen aanvragen Project STOP beëindigt de lange papierstroom die nodig was voor het aanvragen van opleidingen. Vanaf nu kan dat via de Selfservice van PeopleSoft. 24 Verjaardag op Seppe Airport Honderd jaar geleden vloog het eerste gemotoriseerde vliegtuig in Nederland, en Seppe Airport bestaat zestig jaar. Genoeg redenen voor een feestelijk evenement. 2

3 Opereren in verre oorden is anders dan normaal Column Foto: Liepke Plancke, AVDD Goed werkgeverschap 11 Vaste rubrieken 14 Vervlogen Tijden De Spitfire is een van de beroemdste vliegtuigen van WOII. Mei-vlieger Jan Linzel streed met dit type niet bij het Nederlandse 322, maar het RAF 33 Squadron tegen de Duitsers. 22 Een dag op stap Sergeant Mikael Warsame is met Hr.Ms. De Zeven Provinciën uitgezonden naar de Golf van Aden. Als tolk vervult hij daar een sleutelrol in de zoektocht naar Somalische piraten. 00 Journaal Foto: Peter Bijpost, AVDD Al twaalfenhalf jaar een graag geziene collega Deze maand zijn de Luchtmachtdagen op de Vliegbasis Volkel. Na vele maanden van voorbereiding door velen van u - niet alleen werkzaam op Volkel - zullen tienduizenden bezoekers de static- en vliegshow komen aanschouwen. Hoewel de vliegshow een belangrijk onderdeel van het programma vormt, is er voor de bezoekers ook de nodige informatie over de Koninklijke Luchtmacht te halen. Zo is er de wervingstent Hangaar 3 met heel veel activiteiten, gericht op het interesseren van jongeren voor een baan bij onze organisatie. Net zoals vorig jaar belooft het in Hangaar 3 weer een mooie manifestatie te worden. Zoals u weet is er sinds een aantal jaren ook een thema tijdens de Open Dagen van Defensie. Dit jaar is dat goed werkgeverschap. Dat is een veelzijdig thema. Het gaat onder meer om studiemogelijkheden en loopbaanbegeleiding van medewerkers, de beschikbaarheid van kinderopvang op of in de omgeving van luchtmachtonderdelen, en de mogelijkheid tot het werken in deeltijd. Maar goed werkgeverschap betekent ook aandacht voor het thuisfront, wanneer u op uitzending bent. De wetenschap dat de organisatie klaar staat voor uw gezin is voor uitgezondenen een geruststellende gedachte. En dat is erg belangrijk bij een organisatie als de onze waarbij uitzendingen nou eenmaal horen. Om te onderstrepen hoe belangrijk het thuisfront is, worden de gezinsleden van alle uitgezonden luchtmachtmedewerkers op zaterdag 20 juni op de Vliegbasis Volkel uitgenodigd. Daar wordt verbinding met Afghanistan gemaakt, zodat mensen in de gelegenheid zijn direct met hun uitgezonden dierbaren in contact te komen. Ik verheug mij erop die dag het thuisfront te mogen ontvangen, en hoop dat velen zullen komen. Tijdens de Luchtmachtdagen zijn ook velen van u gastheer of gastvrouw van onze bezoekers. Draag het thema goed werkgeverschap uit aan onze gasten en geef desgevraagd uitleg over onze organisatie en de mogelijkheden die wij bieden. Ik wens allen die komen plezierige Luchtmachtdagen toe! Wilt u reageren? U kunt uw reactie kwijt op lucoinfo@mindef.nl 00 Mensen & Mutaties 3

4 REPORTAGE Sportief aan de slag met de Hercules tijdens Tacbull Oefenen in onvoorspelbaarheid De Hercules in een tactische manoeuvre, waarbij de vlieger het toestel op een zo onvoorspelbaar mogelijke wijze door de lucht stuurt. Met één take-off verplaatst de gehele oefening zich in hogere sferen. Tacbull, die van 6 tot en met 20 mei op Vliegbasis Eindhoven werd gehouden, is met slechts één asset ook geen doorsnee luchtmachtoefening. Toch biedt de Hercules een gevarieerd platform waarop zowel loadmasters, flightengineers als vliegers intensief kunnen trainen met tactische procedures. En dat is op onverharde en onbeveiligde velden in Afghanistan geen overbodige luxe. Tekst: June Smit Foto s: Maartje Roos, AVDD 4

5 REPORTAGE De schijnbaar eenzame operatie is kenmerkend voor het 336 Squadron. Met twee operationele toestellen, waarvan er één standaard wordt ingezet in Afghanistan, bevindt het squadron zich wat betreft training en operatie in een continue krachtenveld. Omdat de missie voorrang heeft, moeten wij voor het opleiden van personeel in feite afwachten wat er overblijft, zegt majoor Marcel Miggels, co-piloot van de C-130 en Ops-officier van het 336 Squadron. Wij plannen deze oefening daarom ook ruim van te voren. Als de kist die in Afghanistan vliegt echter in onderhoud moet, kunnen we op dat moment niet trainen. Anders dan normaal Van het feit dat één van de Herculessen bijna twee weken lang beschikbaar is, maakt de gehele flightcrew dan ook dankbaar gebruik. Tijdens de oefening Tacbull trainen ze procedures die van belang zijn om veilig te opereren in bijvoorbeeld Afghanistan. Vliegen in verre oorden is net iets anders dan we normaal doen, zegt majoor Fred Drenth, co-piloot en projectofficier van Tacbull. Het kan daar namelijk voorkomen dat we moeten landen op onverharde velden in een gebied met een verhoogde dreiging. In zo n geval moet je uit alle hoeken het landingsterrein kunnen aanvliegen om niet voorspelbaar te zijn. Dat kan alleen als je niet op instrumenten landt, zoals wij normaal gesproken doen. Ook wil je ergens zo kort mogelijk zijn, dus moet je zo snel mogelijk lossen en laden. Om dat alles gestructureerd te doen, houden we deze oefening. Tijdens het uitladen op onbeveiligde landingsstrips biedt een eenheid van de Object Grondverdediging, het zogenoemde Aircraft Security Team, bescherming. Tijdens de missie in Tsjaad werd de Hercules ingezet om op onverharde terreinen passagiers en lading op te pikken en af te zetten. Ook hier werd gebruik gemaakt van tactische procedures zoals getraind tijdens Tacbull. Foto: 336 Squadron 5

6 REPORTAGE Niet alleen vliegers konden trainen tijdens Tacbull. Ook loadmasters en fl ightengineers, konden een tactische kwalifi catie verwerven. Niet meer starten Tijdens de training oefent de flightcrew met tactische naderingen, maar ook met verschillende manieren om het toestel in operationeel gebied te laden en ontladen. De engine running on/offload (ERO) is de meest gebruikte ontladingsvariant tijdens missies in Afghanistan. Om het risico uit te sluiten dat de motor niet meer start, wordt hierbij het toestel ontladen terwijl ze nog draaien. Normaal zetten wij het toestel aan de grond, schakelen de motoren uit, waarna DVVO (Defensie Verkeer en Vervoers Organisatie, red.) met een vorklift het toestel ontlaadt, vertelt Miggels. In die tussentijd eten wij een boterhammetje. Nu gaat landen en ontladen in één moeite door en komt het uitsluitend op de schouders van de loadmasters neer. De ERO is typisch voor missies die je in Afghanistan vliegt. Niet zozeer op Kandahar Airfield, maar bijvoorbeeld wel op Tarin Kowt. Een andere manier om het toestel snel te ontladen is de combat offload, waarbij de lading eveneens zonder hulp van buitenaf uit het toestel wordt gerold of gedropt. Hiervoor gaat de laadklep naar beneden en rollen de loadmasters de pallets naar buiten. Of de loadmaster plaatst de ramp horizontaal, waarna de vlieger vermogen op de motoren zet, terwijl hij remt. Als hij de remmen vervolgens loslaat, accelereert vliegtuig, waarna de pallets door de inertie eruit rollen. Onvoorspelbaarheid Een belangrijke oefening tijdens Tacbull vormen dus ook tactische naderingen, waarbij de vlieger het toestel op een zo onvoorspelbaar mogelijke wijze aan de grond zet. Normaal gesproken landt je tegen de wind in, zegt Drenth. Tijdens een tactische nadering komen we op een vliegveld aan vanuit een hoek die niet met de windrichting te maken heeft. Om zo snel mogelijk door de dreiging heen te gaan, probeer je zo snel mogelijk te zakken tot vlak boven de grond om vanuit een willekeurige richting het veld aan te vliegen. Je kunt ook haaks aanvliegen, zodat je van te voren de conditie van de baan ziet, en of er geen mensen, paard en wagen of geiten op staan. Hierbij vlieg je op het laatste moment vaak met hoge snelheid. Daar komt een stuk stuurmanskunst en planning bij kijken. En dat gaat net even anders dan vliegen in Nederland, zegt Miggels. Als je normaal met een instrumentnadering binnenkomt, ben je heel procedureel bezig. Bij tactische naderingen doe je veel meer op gevoel. Om vanuit grote hoogte precies voor de baan te komen, moet je spelen met het gas, het stuur en de flaps. Ook de snelheid vormt voor de vliegers een uitdaging. Onze landingssnelheid is 125 knopen, terwijl onze naderingssnelheid vaak twee keer zo hoog ligt, zegt Drenth. Ik wil zo hard en zo laag mogelijk binnenkomen, zodat ik de opposing forces zo min mogelijk tijd geef om te reageren. Dit moet je een aantal keren gedaan hebben om het goed in de vingers te krijgen. Als je dat in Nederland kunt trainen, is dat heel fijn. Opdonder Maar de tactische naderingen vergen niet alleen inzicht en oefening, ook fysiek heeft het zijn weerslag. Mensen zijn vooral gewend om van A naar B te vliegen, zegt eerste luitenant Erwin Westmaas, flightengineer. Aan dit soort manoeuvres moet de Om snel te werk te gaan, moet binnen alles in gereedheid zijn gebracht. hele crew wennen. Alles schudt, waardoor je lichaam tijdens het vliegen een flinke opdonder krijgt. Daarnaast vliegen wij ook nog eens met scherfvest aan, helm op en een zuurstofmasker. Als het warm is, heb je alle vermogen van de kist nodig en zet je de ventilatoren uit, waardoor het nog warmer en dus zwaarder wordt. 6

7 REPORTAGE Misselijk Om de veiligheid tijdens opereren met de Hercules nog meer te vergroten, vliegt in missiegebied normaal gesproken ook een Aircraft Security Team mee. Dit viertal, afkomstig van het de Object Grondverdediging (OGRV), springt na landing uit het toestel om zich rond het vliegtuig op te stellen en eventueel gevaar op afstand te houden. Dit is vooral van belang op onverharde velden, die voor iedereen toegankelijk zijn. Het AST is in 2006 in het leven geroepen, omdat de C-130 in Afghanistan op maar liefst zestien verschillende velden vloog, waarvan een groot deel onverhard. Hoewel de Hercules de laatste twee jaar voornamelijk vanuit KAF en TK opereert, vliegen vier OGRV ers afkomstig van de OGRV-pelotons van de Vliegbases Leeuwarden en Volkel tijdens de oefening toch mee. De jongens vlogen nog niet eerder in een Hercules die Loadmasters maken de laadklep van de C-130 gereed om zo snel mogelijk hun lading te kunnen lossen. Foto: 336 Squadron ze nog niet als AST in Afghanistan zijn ingezet, zouden ze het niet erg vinden. Korporaal Halvar van der Mark: Dit is mooi werk en uitzendingen met het AST duren meestal maar zes weken. Dat is goed te overzien. Tactische kwalificatie Tacbull wordt nu voor de vierde maal gehouden. Met het afronden van deze oefening behaalt de flightcrew een tactische kwalificatie die ze combat ready maakt. Met de invoering van Tacbull zijn de tactische manoeuvres en procedures gestandaardiseerd. Voor de invoering van Tacbull gebeurde het soms dat personeel op uitzending voor het eerst weer tactische manoeuvres maakte, zegt Miggels. Het bleef dan wel veilig, maar ging niet altijd even soepel. Door deze oefening ben je veel beter voorbereid en op elkaar ingespeeld. Tacbull krijgt in de nabije toekomst ook een vervolgoefening, om te trainen met night vision goggles en airdrops. Deze kan echter pas doorgang vinden, als de derde en vierde Hercules operationeel zijn. Zoals het er nu naar uitziet, is dat in het derde en vierde kwartaal van dit jaar. Daarna staat een Operational Training and Evaluation gepland. Aan beide toestellen wordt nu bij Marshall Aerospace in Cambridge de laatste hand gelegd. van de marine, helikopters en F-16 s omgeschoold tot Hercules-aircrew, zegt hij, zelf ex-vlieger op de F-16. Daarmee hebben we een grote inhaalslag gedaan. Op dit moment worden in Amerika zeven man opgeleid tot loadmaster en in totaal krijgen we zestien flightcrews. Vanwege de nieuwe aanwas probeert het 336 Squadron de oefening Tacbull twee keer per jaar te houden. Naast geen overbodige luxe, is het volgens Miggels ook niet vervelend om te doen. Omdat je alles zelf uitvoert, vlieg je een stuk sportiever met de kist. Dat is voor zowel de vlieger, als de flightengineer leuk om te doen. Ook voor de loadmasters is deze manier van opereren uitdagender, want pallets uit de kist schoppen doe je normaal nooit. dergelijke capriolen uithaalde, en hebben af en toe moeite hun eten binnen te houden. We hebben niet gespuugd, maar als je tijdens een tactische landing naar buiten kijkt, zie je geen horizon, zegt korporaal Falko Damstra. Daar kun je knap misselijk van worden. Hoewel Omscholing Behalve versterking op materieelgebied, krijgt het 336 Squadron met de komst van de nieuwe toestellen ook versterking op personeelsgebied. En dat voelt volgens Drenth niet als een overbodige luxe. Afgelopen jaar hebben we mensen Een combat offl oad in Tsjaad. Hierbij wordt de lading met nog draaiende motoren van de ramp gerold, waardoor de C-130 weer snel take-off kan zonder al te veel gevaar te lopen. Foto: 336 Squadron 7

8 EVENEMENTEN Een van de betere shows van de afgelopen jaren Luchtmachtdagen op Volkel Ongeveer een maand voordat de Luchtmachtdagen plaatsvinden, kijkt het Bureau Air Display van de Koninklijke Luchtmacht met een gerust hart naar de lijst met aanmeldingen voor zowel de static- als de vliegshow. Daar waar het de afgelopen jaren bij tijd en wijle nog flink lastig was een sluitend programma voor de vliegshow te maken, kent de organisatie in 2009 een luxeprobleem. Sterker nog, niet alle aanmeldingen kunnen gehonoreerd worden, zodat zelfs een reservelijst bestaat. Grote foto: De Avro Vulcan met z n opvallende camoufl agepatroon op de enorme deltavleugel. Als alles goed gaat, is het toestel ook zo boven Volkel te zien. Foto: via Vulcan to the Sky Trust Boven: Crossing van de twee solo s van de Turkish Stars. Deze NF-5 en vlogen bijna twee decennia geleden nog in dienst van de KLu. Tekst en foto s: Arno Marchand 8

9 EVENEMENTEN Op een klein kantoor in het zeventien verdiepingen tellende hoofdkwartier van het Commando Luchtstrijdkrachten in Breda zijn twee man een groot deel van het jaar bezig met het regelen van vliegende deelnemers aan de Luchtmachtdagen. Veel lobbywerk, zo omschrijft het Hoofd- Bureau Air Display Ed de Bruijn de werkzaamheden. Samen met sergeant-majoor John van Benten is hij voor de luchtmacht al jaren belast met het organiseren van de vliegshows en het deelnemersveld op de static-show. Over Volkel heeft De Bruijn een bijzonder goed gevoel. Dit zou wel eens een van de betere shows van de afgelopen jaren kunnen worden. We hebben een erg divers deelnemersveld, en zoveel aanmeldingen dat we op vrijdag al helemaal vol zitten en zelfs een reservelijst hanteren. Dat komt door ons jarenlange lobbywerk. Dat betaalt zich ooit uit, maar je weet nooit wanneer dat is. Op deze manier heeft de tweemansformatie ook de klapper voor dit jaar, de voormalige bommenwerper Avro Vulcan, naar Nederland weten te halen. De Bruijn: Al vijf jaar lang hebben we contact met de Vulcan to the Sky Trust, ook toen het vliegtuig nog in kleine onderdelen in de hangar stond. Nu het toestel weer vliegt, komt het dus ook naar Nederland. En dat zou zo maar eens de enige keer kunnen zijn, want het vliegwaardig houden van deze grote kist is zeer kostbaar. Er is vreselijk veel werk in het toestel gestoken en een week voor onze Luchtmachtdagen maakt het zijn eerste vlucht van Hopelijk gaat alles dus goed. Concurrentie Beide organisatoren merken de afgelopen jaren wel dat mogelijkheden van bevriende luchtmachten om vliegtuigen of teams af te vaardigen minder wordt. De Bruijn: Luchtmachten krimpen in waardoor er al minder mogelijkheden zijn, en bovendien laten budgetten minder toe. Daarnaast laat dit jaar de economische crisis zich niet onbetuigd waardoor de Denen, Noren en Italianen in het geheel niet komen. Ook zouden de Red Arrows, andere Britse solodemonstraties en Patrouille de France niet komen: de Britten vliegen in het weekend in het thuisland, en de Fransen worden op de tweejaarlijkse Parijsse luchtvaartsalon Le Bourget verwacht. De Bruijn: Door onze goede contacten hebben we ze toch weten over te halen om voor alleen de vrijdag naar Volkel te komen. Behalve genoemde demonstraties is natuurlijk is er nog veel meer te zien. Op beide dagen zijn nog twee grote demonstratieteams te zien: Patrulla Aguilla uit Spanje voor het laatst te zien geweest op Twenthe in 2003 en de Turkish Stars die in 2007 nog in Nederland waren, zegt Van Benten. Het F-16 Solo Display team bestaat in 2009 uit leden van het 311 en 313 Squadron. Vlieger is kapitein Ralph Aarts van het 313 Squadron. Hij wordt bijgestaan door coaches kapiteins Chris Vaneker van het 313 Squadron en Bram Versteeg van het 311 Squadron. De ondersteuning bestaat uit de sergeantmajoors Rinus Michels en Ed Steenbergen (technisch managers) en de sergeanten 1 Gijs Sprengers, Willie van Beers, Ronald Arnts, Pascal Sibald, en korporaal Denny Stolmeijer, allen crewchief. Daarnaast reist gedurende het showseizoen uit een pool van ongeveer vijftien personen altijd één motorspecialist mee. Op de foto wordt een aantal teamleden gefl ankeerd door (v.l.n.r.) ontwerper van de demokleuren Rob de Lange, C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen, CVB kolonel Wido van de Mast, en Directeur Operaties commodore Sander Schnitger. Kijk voor meer informatie op Foto: Bart Nijs, AVDD Hangaar 3: The place to be Tijdens de Luchtmachtdagen laat de afdeling personeelsvoorziening in Hangaar 3: The place to be alles over het werken bij de Koninklijke Luchtmacht zien. Onder het thema beleving wordt op een interactieve manier en met demonstraties getoond dat de luchtmacht meer te bieden heeft aan functies en opleidingen dan alleen vliegen. Zo kan kennis gemaakt worden met de plaatwerkerij, schilderswerkplaats, geneeskundige verzorging en militaire opleidingen. Daarnaast zijn in Hangaar 3 ook een F-16, PC-7 en Apache te bewonderen. Wil je weten hoe het is om bij de luchtmacht te werken en hoe het voelt om militair te zijn? In de hangaar lopen luchtmachtmedewerkers uit verschillende functiegebieden rond, die vanuit hun ervaring alles over de verschillende werkzaamheden kunnen vertellen. Ook is F-16 demovlieger kapitein Ralph Aarts met zijn team aanwezig om alle vragen te beantwoorden. Als speciale gasten staan dit jaar onder andere op de lijst staatsecretaris van Defensie Jack de Vries, voorzitter NOC*NSF Erika Terpstra, en Defensie Topsporters Deborah Gravenstein en Guillaume Elmont. Kijk op voor een plattegrond en routebeschrijving. 9

10 EVENEMENTEN Boven: De Spaanse EF-18A Hornet was de afgelopen twee jaar ook te zien op de Open Dagen. Grote foto: Patrouille de France is dit jaar alleen te zien op vrijdag. Foto: Saskia van Ommen En we hebben dit jaar toch weer aantal bijzonderheden en nieuwelingen weten te strikken. Bij de kleinere teams beleven Marche Verte uit Marokko en Britse Team Viper hun Nederlandse primeur. Marche Verte vliegt met zeven CAP-232 lichte aerobatictoestellen. Het Team Viper bestaat uit vier voormalig militaire BAC Strikemasters, de lichte aanvalsuitvoering van de bij RAF veel gebruikte Jet Provost straaltrainer. De demonstratie van de Poolse MiG-29 is voor het eerst, en zou ook wel eens voor het laatst kunnen zijn, gaat Van Benten verder. Een andere primeur is het voorvliegen van een Oostenrijkse Saab-105 straaltrainer. Ook die zagen we in Nederland nog niet eerder. De Belgische Luchtcomponent is met hun F-16 solodemonstratie inmiddels een vaste gast op de Open-, danwel Luchtmachtdagen. Nederlandse inbreng Natuurlijk is de Koninklijke Luchtmacht op haar eigen Luchtmachtdagen ruim vertegenwoordigd. Het F-16 Solo Display Team is present met de nieuwe oranje demokist gevlogen door kapitein Ralph Aarts. Ook de NH90 die vanaf dit jaar wordt ingevoerd bij het Defensie Helikopter Commando, geeft net als vorig jaar acte de présence. Op historisch gebied vliegt naast de Stichting Koninklijke Luchtmacht Historische Vlucht ook de Hawker Hunter Foundation met haar nieuwe aanwinst, de eenzits Hunter F.Mk.6. Een andere topper is natuurlijk de Air Power Demonstratie, waarin voor zover beschikbaar alle operationele vliegtuig- en helikoptertypes van de luchtmacht te zien zijn. En mocht dat voor de kijker allemaal te snel gaan, na de gesimuleerde basisaanval komen alle toestellen nog een keer in formatie voorbij gevlogen. We zijn nog bezig om in de Air Power Demo één of meer verrassingen in te bouwen, zegt De Bruijn. Voor één moeten we nog toestemming krijgen, en de ander is afhankelijk van de beschikbaarheid. Dat zijn zaken waarmee je altijd rekening moet houden. Wright Flyer Naast andere hoogtepunten is wel heel bijzonder dat dit jaar het eerste gemotoriseerde vliegtuig op Volkel is te zien. Vanuit Frankrijk komt namelijk een replica van de Wright Flyer over. De gebroeders Wright maakten in 1903 met dit model de eerste gecontroleerde gemotoriseerde vlucht vanaf de Kill Devils Hill nabij Kitty Hawk in North Carolina. Het toestel vliegt zelfs voor, waarschijnlijk in de pauze, zo rond het middaguur. Alleen dit jaar is het vliegend te zien, want daarna gaat het naar een Frans Museum, licht De Bruijn toe. Maar hiermee is de organisatie er nog niet. We zijn nog met een paar zaken bezig, zegt De Bruijn. De RAF heeft bijvoorbeeld sinds dit jaar een demonstratievlucht met de Beech 350, een tweemotorig opleidingsvliegtuig. We hebben de laatste weken voor de Luchtmachtdagen dus echt nog wel wat werk te doen. Samengevat zitten de vlieg-, maar ook de static-show dus behoorlijk vol. We hebben eigenlijk een luxeprobleem. Wat is er nog meer te zien op de Luchtmachtdagen Solodisplays Nederland: F-16, Hunter F.Mk.6, NH90, Magister, België: F-16, A-109 Frankrijk: Alpha Jet, Wright Flyer Groot-Brittannië: Typhoon, Hawk, (beide alleen vrijdag), Chinook Oostenrijk: Saab 105 Polen: MiG-29 Spanje: EF-18 Turkije: Ali Öztürk Static en vliegshow (indien programma dit toelaat) Historisch: Stichting KLu Historische Vlucht (diverse types), Catalina, Yak-3, Gnat, DC-2, Fokker Four Static Nederland: F-16, Hunter, Fokker 50, DO-228, Gulfstream IV, CH-47D, AH-64D, Cougar, SH-14D, PC-7, Groep Geleide Wapens België: Sea King, Alpha Jet, C-130 Duitsland: Tornado, Bo-105 Frankrijk: Mirage 2000D Griekenland: F-16 Groot-Brittannië: Merlin, Lynx, Puma, Jetstream NATO: E-3A Sentry (AWACS) Polen: C.295 Slowakije: L-39, transporttoestel Verenigde Staten: A-10A, C-17, KC-135 Civiel: Lifeliner, VFW-614 Kijk voor de laatste stand van zaken op 10

11 ACHTERGRONDEN Object Grondverdediging bestaat twaalfenhalf jaar Eén team, vele taken De luchtmacht kan de Object Grondverdediging om een boodschap sturen als het gaat om expeditionaire bewaking en beveiliging. Deze eenheid bestaat nu twaalfenhalf jaar. Sinds de oprichting in 1996 is er echter veel veranderd voor haar rol binnen de Koninklijke Luchtmacht. Een terugblik. Voor het bewaken van de Hercules stellen de OGRV ers zich op om alle vier de windrichtingen in de gaten te houden. Geïmproviseerd schietgat in de Zweedse sneeuw bij de koud weer training van de Object Grondverdedigers. Foto: Gerben van Es, AVDD Tekst: Remon de Groot Foto s: OGRV 11

12 ACHTERGRONDEN De Object Grondverdediging bij een F-16, klaar voor vertrek bij een oefening in het Noorse Rygge. Foto: Hennie Keeris Op Kandahar Airfi eld bewaken vier OGRV ers geformeerd in de Assistant Security Team de C-130 Hercules. In Afghanistan of andere crisisgebieden is het dreigingsbeeld groter dan in Nederland. Beveiliging van luchtmachtpersoneel en materieel op dergelijke locaties vergt een andere aanpak en daarom beschikt de KLu over de Object Grondverdediging (OGRV). Deze bewakingseenheid gespecialiseerd in expeditionaire missies, is halverwege jaren negentig in het leven geroepen. De luchtmacht werd in die tijd steeds meer buiten de landsgrenzen ingezet, zegt luitenant-kolonel Dick Alssema, één van de grondleggers van de OGRV. Dus moest worden nagedacht over hoe we het materieel het beste konden beschermen in het buitenland. Op dreiging voorbereid De KLu pleit voor een bewakingseenheid die alle ins en outs van het luchtmachtbedrijf kent. Vanaf 1994 onderzoekt Alssema, samen met andere medewerkers van de Sectie Grondverdediging, de werkwijze van grondeenheden in het buitenland en stelt het concept op. Twee jaar later stromen in groten getale rekruten binnen. Alssema: Bij het werven gaven wij bewust aan dat je bij ons met het beste en nieuwste materieel kon werken. De oogst van de wervingscampagne is dan ook veelbelovend en uiteindelijk bestaat de OGRV uit elf pelotons. Wij hadden de mensen dan ook veel te bieden: een afwisselende baan en nieuwe spullen. Ook bestond er de gelegenheid om er een leuke neventaak bij te doen, want wij beschikten over Combat Life Savers, EOD- en NBC-specialisten, boordschutters op de Chinook en Lange Afstandschutters. Op die manier waren de pelotons breed inzetbaar in het operatiegebied. Eerste plaats Om specifieke vaardigheden te ontwikkelen, bezochten de OGRV ers ook opleidingen van andere krijgsmachtdelen. Zo kwamen de Lange Afstandschutters in de klas bij de landmacht. Alssema: Werden ze in het begin met enige scepsis ontvangen, toen ze de beste resultaten behaalden, was dat snel over. Ondanks aangename activiteiten tussendoor, komt de opleiding van de OGRV vooral neer op veel zware trainingen in koud of warm weer. De eenheid oefent bijvoorbeeld jaarlijks in Zweden bij temperaturen ver beneden de nul. Teamspirit is in die omstandigheden erg belangrijk. Vertoont iemand onderkoelingsverschijnselen, dan is de rest van het detachement daar alert op. Een Afghaan wordt begeleid door de OGRV bij de Entry Control Post op Kandahar Air Field. 12

13 ACHTERGRONDEN Inzet van Object Grondverdedigingspersoneel geeft uitvoering aan het begrip Force Protection. Dat laatstgenoemde behelst het principe om personeel, faciliteiten en materieel zo goed mogelijk te beschermen om de operatie veilig te kunnen voortzetten. OGRV-personeel van het CLSK is gelegerd op de Vliegbases Leeuwarden bij het 922 Squadron (621 en 631 Peloton) en op Volkel bij het 640 Squadron (641 Peloton). Oorspronkelijk is zij er voor buitenlandse inzet, maar in het binnenland springt zij ook af en toe bij voor beveiligingswerk, zoals bijvoorbeeld tijdens de Luchtmachtdagen. Kipkerrie met rijst Op alles voorbereid, wordt de kersverse lichting OGRV ers vanaf 1996 uitgezonden. Tot en met 1999 bewaakt zij de Nederlandse F-16 s op het vliegveld Villafranca in Noord-Italie. En in 2001 doet de Object Grondverdediging hetzelfde op het platform van Djibouti in de Hoorn van Afrika waar de Nederlandse Apache s staan. Aan boord van de Chinooks die vanuit Eritrea opereren, vervullen OGRV ers hun taak als boordschutter. Soms zijn de uitzendingen een beproeving voor de pelotons. In Albanië, een land geplaagd door corruptie en criminaliteit, moet het 641 Peloton Chinooks beveiligen en bewaken onder barre omstandigheden. Pallets worden omgebouwd tot sanitaire voorzieningen. Drie weken lang teert het detachement op kipkerrie met rijst. De laatste jaren wordt het takenpakket van de gevechtsmilitairen gevarieerder. Begon de OGRV als beschermengel van de voeren vliegtuigen, nu is zij de helpende hand op bijna elk gebied van expeditionaire bewaking. OGRV-personeel wordt voor vele beveiligingstaken buiten de Nederlandse vliegbasishekken ingezet, zegt kapitein Mark Schindeler, coördinator van de Object Grondverdediging. Tot aan september 2008 stonden we bijvoorbeeld bij de Entry Control Post op Kandahar Air Field. Ook houdt de OGRV toezicht op restricted area s en staat garant voor personen- en konvooibegeleiding. Elke veertien maanden Dat de OGRV veel gevraagd is, blijkt uit de hoge uitzenddruk. Schindelers mannen en vrouwen zijn dan ook altijd op pad. Eens in de veertien maanden gaat een OGRV er op uitzending. Dat vind ik wel een vermelding waard, zegt de kapitein trots. Over de vele uitzendingen kan korporaal 1 Gerolf Dekkers van Met een zonnebril op tegen de Afghaanse zon kijkt een OGRV er uit op de Entry Control Post. het 641 Peloton op Volkel meepraten. Met twee keer Kirgizië, evenzoveel keren Kabul en KAF en één keer Koeweit op zijn CV, is hij de meest uitgezonden OGRV er. Zijn meest opmerkelijke ervaring vormen beide uitzendingen naar Kabul. In 2004 moesten wij verkenners begeleiden die een kamp in Noord-Afghanistan op wilden zetten. Twee jaar later werd ik weer uitgezonden en was de OGRV verantwoordelijk voor het kamp zelf. Dekkers weet duidelijk waar hij de motivatie vandaan haalt om constant op uitzending te gaan. Enthousiasme en professionaliteit is juist de kracht van de OGRV, zegt Dekkers. We hebben ook een verantwoordelijke taak, want we zijn allround. Volgens OGRV-grondlegger, luitenant-kolonel Alssema zat die passie er al in vanaf de eerste eenheid. Vanaf het begin kenmerkt de eenheid zich al door enthousiasme en professionaliteit. Zij is een graag geziene collega. Toekomst De afgelopen twee jaar zijn er veel nieuwe OGRV ers bij gekomen om de werkdruk te verlagen. In de toekomst moet de organisatie uit vijf pelotons bestaan. Grondverdediging wint dus aan belang binnen de luchtmacht, zegt Alssema. Dat is niet meer dan terecht. We zijn het aan ons personeel en het thuisfront verplicht een zo goed mogelijke beveiliging te bieden als we op missie gaan Zeker op de grond is dat belangrijk, zegt de overste: Een vogel op zijn nest is nu eenmaal kwetsbaarder dan een vogel die wendbaar is in het luchtruim. 13

14 vervlogen tijden Een fantastisch vliegtuig en prachtig gestroomlijnde jager, met sterke kabels De Spitfire Soms ontwikkelt een vliegtuig zich tot een legende. Dat gebeurt tijdens de Tweede Wereldoorlog bijvoorbeeld met de Supermarine Spitfire. De verdediging van het Verenigd Koninkrijk is voor een belangrijk deel te danken aan dit type. Ook een Nederlands squadron wordt met dit type uitgerust. Volgens de overlevering hadden zelfs de Duitsers graag de Spitfire gehad om tegen de Britten te strijden. Tekst: Arno Marchand Foto s: uit collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie Type: Supermarine Spitfire (diverse uitvoeringen) Eenheden: 322 (Dutch) Squadron RAF/322 Jachtvliegtuigafdeling/322 (Spitfire) Squadron en Jachtvliegschool (en RAF-eenheden waarbij Nederlanders dienst deden) Dienstperiode: Linzel, met op de borst het Kruis van Verdienste en het Oorlogsherinneringskruis, in juli 1945 op het vliegveld Wunstorf in Duitsland, het eindpunt van 322 Squadron in WOII. waar ik in mei 1938 begon als leerling-vlieger. Ik kreeg les van Daan Lambermont, en dat ging best wel ruig. We lesten in de Fokker S.4, met twee open cockpits. Hij pakte eens, na een tijd vliegen in de wolken, plotseling een stok uit de voorste cockpit, en sloeg daarmee op m n helm. Vliegen leer je nooit. Je kan er niets van. Waarom leer je niet fietsen maken of koeken bakken, brulde hij. Maar hij bracht ons ook bij dat wanneer je solo ging, je niet groot, maar juist klein was. Als de Nederlandse strijdkrachten zich in mei 1940 moeten overgeven weet een aantal militairen na korte of langere tochten Groot-Brittannië te bereiken. De wens is groot om wat voor het vaderland te doen, bijvoorbeeld door als vlieger in dienst te treden bij de Royal Air Force. Een van hen is Jan Linzel, geboren in 1915 in Stadskanaal. Toen hij drie jaar is, gaat hij met zijn vader naar een vliegdemonstratie. Ik herinner me nog dat hij bij een klein vliegtuigje tegen me zei: Dat is er één voor jou. Als ik vanaf dat moment een vliegtuigmotor hoorde, stond ik al buiten. Ik snapte er alleen niets van dat die toestellen in een bocht niet naar beneden vielen Na een aantal jaren verhuist de familie Linzel naar Soestdijk, waardoor hij veel tijd kan doorbrengen bij het bekende theehuis Soesterdal, aan de rand van het vliegveld Soesterberg. Linzel wilde ook vliegen en gaat in 1935 in militaire dienst. In 1937 komt hij op het wachtschip Van Speijk bij de Marine terecht. Maar dat beviel me niet. Een bootje past niet bij mij. Dus ik weer naar huis, en daar gesolliciteerd op Soesterberg, Prachtige vlam Linzel vliegt daarna op Koolhoven FK-51, en de Fokkers C.V, C.X, D.XVI en D.XVII totdat hij in januari 1939 overstapt op de D.XX1. Een prachtige kist. Alleen zonder radio, en intrekbaar landingsgestel. Dat was te duur. In mei 1940 verhuist hij naar Ypenburg. Er waren daar altijd wel overvliegende vreemde toestellen. Meestal Duitse. Daar sloeg je verder geen acht op, tot op 5 mei 1940 de bommen op Ypenbrug vielen. Dan is het nu oorlog. Punt, dacht ik toen. Na een afgebroken eerste missie, laten de bomkraters net voldoende ruimte over om Linzel voor de tweede keer te laten starten. De twee de aanvalsformatie hangt dan inmiddels boven het veld, en Linzel hoort de bommen achter hem ontploffen. Eén viel precies op de plek waar ik even daarvoor nog stond. Drie man van de gronddienst komen wel om. Linzel richt zich in de lucht op een silhouet dat hij nog niet eerder zag, dat van een Messerschmitt 110, en geeft een vuurstoot. Er kwam een prachtige vlam uit de motor, en rook, waarna hij naar beneden dook. Daarna richtte ik me op een formatie van 36 Heinkel bommenwerpers. Op het toestel het meest rechtsachter heb ik alles wat ik had, leeggeschoten. Bij het wegdraaien ging er ineens een enorme klap door mijn linker dijbeen. Er was een kogel in geëxplodeerd. Ik werd licht in m n hoofd, heb me nog op cockpitrand gewurmd, liet me achterover vallen en deed 14

15 vervlogen tijden Op 3 januari 1945 landt het 322 (Dutch) Squadron op Woensdrecht (waar deze foto waarschijnlijk is gemaakt) en verhuist daarna door Nederland tot in Duitsland waar het op 7 mei de laatste oorlogsvlucht maakt. m n parachute open. Na drie tellen was ik buiten westen, en kwam pas op de grond weer bij tussen de koeien. I never want to see you again Na zijn herstel in 1941 is het niet eenvoudig om naar Engeland te komen. Via de ondergrondse probeert hij het in dat jaar, maar komt hij tot Marseille. Weer terug in Nederland richt hij in Soest de Oranjekrant op. Verboden natuurlijk, maar de Duitsers hebben de drukkerij nooit kunnen vinden. Linzel onderneemt later een tweede poging om naar Engeland te komen. Na diverse omzwervingen en arrestaties, ruim een half jaar in Zwitserland, en later in Spanje. Komt Linzel in Lissabon aan, en vertrekt daarvandaan naar Bristol. Op de Patriottic School werd eerst onderzocht wie je was, maar ze wisten meer van mij dan ikzelf. Via toevallig een bekende uit Soest, en een Britse acteur van wie hij de Engelse taal moest leren, komt hij in oktober 1943 aan op RAF Cranwell, de KMA van de RAF. Vliegen mocht ik niet, maar ik raakte bevriend met een flying wing adjudant. Ik zei, er zijn hier zoveel vliegtuigen, ik zou er toch op één moeten kunnen vliegen? Via die adjudant en de Wing Commander lukte dat, al waren het maar test-, of liaisonvluchten. Toen zei de adjudant: je loopt nog steeds als onderofficier rond. Dat zou toch niet moeten. Wij weer naar de Wing Commander. Dat wordt je nooit, zei hij en stuurde me weg maar wel met een formulier. Vier weken later was ik officier, en natuurlijk dikke vrienden met de adjudant. De volgende vraag aan hem was: Jullie hebben hier toch ook Spitfires waarmee de Turken vliegen? Zou ik daar ook niet Wij weer samen naar de Wing Commander. Wat nu weer, was zijn reactie, en daarna Nee, natuurlijk niet! Maar de Turken vliegen wel, verweerde de adjudant. Met Fly Spits, and I never want to see you again, verlieten wij zijn kamer. Later die middag vloog ik natuurlijk Spitfire! Mixed pickels Linzel verhuist niet veel later naar RAF Eshot voor de Spitfireopleiding van drie maanden: Laag over de Schotse Logs vliegen, zodat de propeller haast het water raakte. Maar daarna volgt geen aanwijzing voor een operationele eenheid. Tussendoor deed ik maar een cursus raketschieten met Hawker Hurricane, totdat ik eindelijk in juli 1944 werd overgeplaatst naar het 33 Squadron in Zuid-Engeland. Dat vloog met de Spitfire F.Mk.IX, en behalve een Canadees, Deen, Nieuw-Zeelander en Zuid-Afrikaan, vloog daar nog een Nederlander, Dick ter Beek. Ze noemde ons de mixed pickels. Op 18 augustus maakte ons squadron de oversteek naar Caen in bevrijd Frankrijk. We werden met twee tot maximaal twaalf toestellen tegelijk ingezet voor patrouillevluchten en aanvallen Duits grondtransport. Daarvoor hadden we twee mitrailleurs van een half inch, twee kanonnen van 20 millimeter, en een vijfhonderdponds bom. De Spit was een fantastisch vliegtuig. Alleen konden wij geen luchtgevechten aan, want we hadden afgeknotte vleugels. Dat was om snel te kunnen draaien bij grondaanvallen. Bijvoorbeeld op spoorlijnen waar we met tien tot twintig meter hoogte overheen scheerden om een bom te laten vallen. We maakten ook altijd kort trips, want we stonden vlakbij het front. Oh, verry nice! In het najaar van 44 krijgt 33 Squadron Spitfires met een luchtgekoelde stermotor. Die kon veel meer hebben dan een vloeistofgekoelde. Als die leiding werd geraakt, liep je motor heet. En we werden vrijwel iedere keer beschoten. Met de 5R-A kreeg ik eens een voltreffer achter in de romp, terwijl ik midden in een duikvlucht zat. Ik hoorde een enorme knal en alle kabels, op één na zo bleek later op de grond waren door geschoten. Gelukkig waren de kabels sterk. Ik sloot me weer bij het squadron aan en vroeg de Canadees even naar m n kist te kijken. Oh verry nice. I can look right through it! Je weet dat het kan gebeuren, maar ik ben niet zo schrikkerig. Na de D.XXI ben ik zelf ook niet meer geraakt. Linzel vliegt ook nog met de Spitfire boven Nederland, en voert onder andere aanvallen uit boven Zeeland. Begin december levert de eenheid de Spitfires in en schakelt over op de Tempest Mk.V. Het 322 squadron wordt op initiatief van wijlen prins Bernhard op 12 juni 1943 opgericht. De eenheid maakt vele missies boven bezet Europa (foto boven). Boven Londen verwerft Polly Grey faam door de gevreesde V-1 vliegende bommen te bestrijden door er op topsnelheid naast te vliegen, en te proberen ze met de vleugel uit de lucht te tikken (inzet). Linzel verhuist na 105 oorlogsvluchten in juni 1945 naar het 322 Squadron maakt de deactivering van de eenheid mee op 6 oktober van dat jaar. Hij vliegt daar nog bij de Rijks Luchtvaartschool, en later bij de voorloper van de Koninklijke Luchtmacht. Zo komt hij ook op Vlieland terecht waar hij vanaf 1948 tot 1972 een goed georganiseerde schietrange neerzet. Als majoor verlaat hij in dat jaar de dienst. 15

16 ACHTERGRONDEN Luchtmachthonden nieuw wapen in strijd tegen IED s Van de kennel naar de quala Tekst: June Smit Foto s: Jan-Willem Jonk en Wim Bosmans Net als de meeste luchtmachters, gingen ook explosieven speurhonden en hun geleiders in Afghanistan nooit de poorten uit. Tot eind vorig jaar. Door een vernieuwde taak- stelling gingen sergeant-majoors Jan-Willem Jonk en Wil Bosmans als eerste speurhondengeleiders met hun hond op patrouille met de genie. Koud een maand terug van hun uitzending, vertellen ze over de samenwerking met de CLAS, Sushi en Xantos in het Afghaanse landschap, maar vooral over een bijzondere ervaring. Zoals alle speurhonden krijgt Sushi voordat ze gaat zoeken naar explosieven, munitie of wapens, haar beloning te zien. Deze krijgt ze als ze daadwerkelijk iets heeft gevonden. Foto: Dave de Vaal, AVDD 16

17 ACHTERGRONDEN In Afghanistan heb ik zowel een uitzending binnen als buiten de poorten gedraaid, vertelt sergeant-majoor Wil Bosmans, speurhondengeleider van de Vliegbasis Eindhoven. In Kabul bleven we alleen op het kamp en in Tarin Kowt (TK, red.) gingen we ook naar buiten. Hoewel ik uit allebei de uitzendingen veel voldoening heb gehaald, kies ik als ik zou mogen toch voor die laatste. Ik vond het de eerste keer best spannend om op uitzending te gaan. Mijn hond Xantos was namelijk nog maar net van de opleiding en ik was nog niet in veel vreemde situaties met hem geweest. Eigenlijk moet je een hond zo goed kennen dat je ziet of hij goed in zijn vel zit en dat je aan de stand van zijn oren kunt zien of hij een spoortje van explosieven oppikt. Je zoekt immers niet naar peperkoek. Als je een explosief mist, kan het mensenlevens kosten. Uiteindelijk heeft hij het hartstikke goed gedaan en was hij nog eerder aangepast aan het klimaat en de omgeving dan ikzelf. Onbeschrijflijk In Kabul ben je elke dag bezig het afzoeken van het vrachtverkeer dat de basis opkomt. Het grootste zorgenkindje daarbij zijn de brandstofwagens. Als daar wat mee gebeurt, heb je echt een uitdaging. Mijn uitzending viel midden in de zomer, waardoor we niet langer dan een half uur met de hond achter elkaar konden werken. Als de ene hond lag bij te komen, nam nummer twee het zoeken over. Uiteindelijk hebben wij tijdens die uitzending niks verontrustends gevonden. Dat was later in TK wel anders. De uitzending naar TK was mijn eerste uitzending, zegt sergeant-majoor Jan-Willem Jonk, van de Vliegbasis Woensdrecht. Hij ging samen met Bosmans naar Afghanistan. Ik zit al 22 jaar in het hondenvakgebied, maar pas twee jaar bij de speurhonden. Ik had geen idee wat we van de uitzending konden verwachten. Natuurlijk wisten we dat we de poorten zouden uitgaan, maar het is toch lastig om je daarover van te voren een beeld te vormen. Eenmaal in een quala (een ommuurde woning waarin één of meerdere families wonen, red.) is het onbeschrijflijk om te zien hoe die mensen daar leven. Niet bewegen Binnen de poorten aten we meestal om 7.00 uur, waarna we in de kennel de honden verzorgden, zegt Jonk. Vervolgens kregen we een briefing van de EOD (Explosieven Opruimingsdienst, red.), waarna we op het kamp zelf gingen trainen. Onze honden Sushi en Xantos konden het goed met elkaar vinden en waren al snel gewend aan hun nieuwe omgeving. Behalve binnen de poorten, zijn we behoorlijk wat keren naar buiten geweest, waarbij we soms enkele weken wegbleven. Het verblijf ter plekke was behoorlijk primitief. Zo sliepen we s nachts wel eens op de grond naast de auto. De hond had het beter bekeken, want die lag erin. De winter zorgde soms voor bijzondere taferelen. Zo ben ik wel eens wakker geworden omdat een collega zei: pas op, niet bewegen. Er was namelijk s nachts zoveel sneeuw gevallen, dat als we hadden bewogen het zo in onze slaapzak was gegleden. Dat is een vreemde gewaarwording, vooral als er twee uur daarvoor tijdens de wacht nog geen vuiltje aan de lucht was. Middeleeuwen Vanuit ons basiskamp doorzochten we quala s en tuinen die het PRT (Provincial Reconstruction Team, red.) niet vertrouwde, zegt Bosmans. Ik schat dat we er tijdens onze uitzending zo n vijfhonderd hebben afgezocht. In sommige quala s lopen wel dertig kinderen rond, gaat Jonk verder. Het is onbeschrijflijk wat er door je heen gaat als je in zo n quala staat. De mensen zien er verweerd en doorleefd uit, en overal lopen kippen, schapen, ezels en kamelen. Vaak leven ze in dezelfde ruimtes als de mensen. De grond is bezaaid met een drassige bruine drab, een combinatie van aarde en de ontlasting van dieren en mensen. Je kunt je niet voorstellen dat mensen daarin leven en slapen. Het is net de middeleeuwen. Verstopplaatsen Alle hokken en ruimtes doorzochten we op munitie of wapens, gaat Jonk verder. Omdat alles een verstopplaats kan zijn, sloegen we zelfs mesthopen niet over. We probeerden ons zo schoon mogelijk te houden, maar als je een paar van die hokken hebt gehad, ruik je niet al te fris meer. De eerste keer dat Xantos ging zitten en daarmee meldde dat hij iets vond, gaf best een kick, zegt Bosmans. Natuurlijk ben je bij elke melding steeds op je hoede en pas als de EOD zegt dat er daadwerkelijk iets ligt, denk je hiephoi! Je weet dan dat het werkt, legt Jonk uit. Wij zijn er ook van overtuigd dat er absoluut geen wapens en munitie meer lagen in de quala s die we hebben doorzocht. Hoe vaak we iets hebben gevonden kan ik niet vertellen, maar het is meerdere keren gebeurd. Of je extra bang bent wanneer je iets vindt, vraagt Jonk zich hardop af. Nee. Als wij gaan zoeken, zorgt een heel cordon aan infanteristen voor onze beveiliging, valt Bosmans hem bij. Dat gold ook voor de patrouilles. De Mee op patrouille met de genie betekende voor Jan-Willem Jonk en Wil Bosmans dat ze met hun honden dwars door het Afghaanse landschap heen moesten. Voor de luchtmachters een behoorlijke fysieke inspanning, maar voor de honden één groot spel. 17

18 ACHTERGRONDEN Jonk met zijn hond in een van de dierenhokken in een quala. Omdat alles binnen de ommuurde woningen doorzocht moest worden, werden ook deze plekken niet overgeslagen. honden vonden overigens alles schitterend, zegt Jonk. Omdat je daar bijna nergens met een voertuig kunt komen, deden we alles te voet. Voor hen was het net alsof we een dagje naar het strand gingen. Niets is vlak en we moesten overal doorheen, zelfs door sloten. Wij zeiden dan: sjonge jonge, weer een sloot, maar de honden vonden alles prachtig. Dat was mooi om te zien. Baluchivallei De actie in de Baluchivallei maakte op mij de meeste indruk, zegt Bosmans. Een week na de eerste grote actie kwamen we daar om een vooruitgeschoven post te vestigen. De eerste keer dat we de vallei binnengingen, wisten we niet wat we konden verwachten. Na dag één bleek echter dat veel Taliban al was gevlucht, en werd duidelijk dat er niet veel spannende dingen meer gingen gebeuren. Ook het idee dat Mark Weijdt daar een week eerder was omgekomen en dat we nu door hetzelfde terrein heenliepen, voelde vreemd, zegt Jonk. Maar het was ook een heel bevredigende ervaring. De Baluchivallei was jarenlang een doorsluisroute voor de Taliban, die het gebied gebruikte voor de opslag en smokkel van wapens en explosieven. Hoewel de bewoners aanvankelijk bang waren, vertelden ze later blij te zijn met de veiligheid die wij kwamen brengen. Veel Nederlanders zeggen dat we in Afghanistan alleen maar bezig zijn met oorlogvoeren, maar dit was een typisch voorbeeld dat het wel degelijk om een opbouwmissie gaat. Ook de KL ers die een jaar eerder bij de slag in Chora waren geweest (aan het begin van de Baluchivallei, red.), zeiden dat het er enorm op vooruit gegaan is, zegt Bosmans. Hier waren de markten en de winkeltjes weer open en kwamen de mensen weer op straat. Dan weet je toch waar je het voor doet. Respect voor KL De samenwerking met de KL ging erg goed, al hebben we in het begin behoorlijk aan elkaar moeten wennen, zegt Bosmans. Tijdens de opwerking in Schaarsbergen stonden we voor het eerst in twintig jaar weer op appèl, gaat Jonk verder. Aanvankelijk wilden we daar niet aan meedoen, maar dat bleek toch niet de bedoeling. Ook werden we continu met sergeant-majoor en u aangesproken. Bij de KLu is dat wat minder formeel, maar bij de werkwijze van de KL werkt onze manier van omgang niet. We moesten er dus echt doorheen. Op hun beurt vonden de genietroepen ons ook Het begin van de Baluchivallei, waar de patrouille een week na de eerste grote actie doorheen ging om een vaste post in te richten. Bosmans met Xantos door een van rivieren. 18

19 ACHTERGRONDEN maar een vreemde eend in de bijt, zegt Bosmans. Daar kwam bij dat ze nog nooit met honden hadden gewerkt. Toch heb je uiteindelijk hetzelfde doel, je moet alleen een goede manier van werken vinden. Ik heb tijdens die uitzending meer respect gekregen voor de KL. Als je met ze op pad gaat, zie je pas waarom zij bepaalde dingen anders aanpakken dan wij dat doen. In de rats De uitzending was een unieke ervaring, gaat Bosmans verder. Het optreden samen met bataljons van de KL, het doorzoeken van quala s en het brengen van veiligheid voor Afghaanse bewoners, vond ik erg bijzonder. Voor mij had het buiten de poorten gaan daadwerkelijk een toegevoegde waarde. Ik heb nu een veel betere indruk van het land en waar de missie om draait. Bovendien hebben we nu ook ervaren dat de KLu dit met haar speurhonden en geleiders aankan. Je moet wel mentaal en fysiek in goede conditie zijn, zegt Jonk. En flexibel, want het ene moment sta je in de kennel en een half uur later ben je buiten de poort. Ik had dit dan ook absoluut niet willen missen. Alleen is het voor de thuissituatie anders wanneer je de poort uitgaat. Mijn familie heeft meer dan eens in de rats gezeten als ze hoorden dat er acties waren. En dat terwijl ik van te voren heb gezegd: zolang ze niet voor je deur staan, is het goed. Dat klinkt misschien cru, maar is wel waar. Daar komt bij dat een persbericht pas naar de media gaat, als de familie Hoewel de samenwerking met de KL voor beide partijen wennen was, liep dat uiteindelijk gesmeerd. Zelfs voor de honden werden tijdens een patrouille voorzieningen getroffen. al op de hoogte is, vult Bosmans aan. Als het op televisie of op de radio is, kun je er dus vanuit gaan dat het goed met ons gaat. Mager We hebben wel heftige dingen gezien, zegt Jonk. Wat, daarover laat ik me niet uit, maar ik geloof niet dat ik iets aan heb overgehouden. De eerste week moest ik dingen een plek geven, daarna was ik er al overheen. Ik kon na de tweede uitzending makkelijker terugschakelen dan de eerste, zegt Bosmans. Naar mijn idee heb ik er ook niets aan over gehouden. Ik zet wel eens mensen met twee benen op de grond, aan de hand van dingen Honden mee op patrouille die ik daar heb gezien, maar aan de rest heb ik eigenlijk niet veel meer gedacht. Mijn hond Xantos heeft er daarentegen wel onder geleden. Hoewel ik aan zijn werk niets heb gemerkt, is hij tijdens de uitzending magerder geworden. Ik weet nog steeds niet waar dat aan ligt, maar het is wel frustrerend. Inmiddels is-ie wel weer op zijn oude gewicht. Sushi heeft er helemaal niets aan overgehouden, zegt Jonk. Voor de honden was het dan ook één groot spel. En het leuke is dat de KL nu ook inziet wat voor toegevoegde waarde speurhonden tijdens de patrouilles hebben. Het was absoluut de moeite waard. Sergeant-majoor Jan-Willem Jonk en sergeant-majoor Wil Bosmans zijn de eerste twee speurhondenhondengeleiders die in Uruzgan buiten de poorten van Kamp Holland in Tarin Kowt kwamen. In samenwerking met de genie, Explosieven Opruimings Dienst en het Provincial Reconstruction Team, zochten zij naar munitie, wapens en explosieven. De speurhondengeleiders zijn eind vorig jaar op initiatief van het CLSK en de Task Force Countering IED aan de genie van het CLAS toegevoegd, omdat met speurhonden sneller en effectiever naar explosieven kan worden gezocht dan bijvoorbeeld met een detector. Het gezamenlijk opereren met de genie, vereiste echter zowel een verandering in procedures als in mindset. Voor de CLAS was het tijdens de opwerking aanpassen, want ineens stonden er twee honden tussen de manschappen, vertelt kapitein Guido de Veld, stafvertegenwoordiger Groep Hondengeleiding. Inmiddels zijn niet alleen de scenario s van oefeningen en procedures tijdens uitzendingen daarop aangepast, maar ook de voertuigen. In de Bushmaster zijn bijvoorbeeld hokken ingebouwd en hondenvoer kan eventueel worden ingevlogen met de transporthelikopters. Ook de cursussen op de hondenschool op de Vliegbasis Woensdrecht hebben een update ondergaan. Niet alleen zijn hierin zaken geïntegreerd die van belang zijn voor een hondengeleider buiten de poorten zoals het optakelen van de hond -, maar ook leren de honden nu meer uiteenlopende manieren van zoeken. Ondanks dat de huidige missie in Uruzgan voor Nederland eindig is, blijft er volgens De Veld steeds een grote vraag naar speurhonden. Omdat de luchtmacht het enige krijgsmachtdeel is dat expeditionair optreedt met speurhonden, zijn we de capaciteit nu aan het uitbreiden. Sinds eind april leiden wij mensen genisten op tot speurhondengeleiders. Omdat zij een versnelde cursus krijgen en daardoor niet allround worden, blijven ze tijdens uitzending onder begeleiding van CLSK hondengeleiders. Dat is een goede aanvulling op het pakket Countering IED, waardoor de veiligheid voor iedereen op missie weer wordt vergroot. 19