MAMMACARE Schildwachtklierbiopsie SCHILDWACHTKLIERBIOPSIE. Schildwachtklierbiopsie. Patiënteninformatiedossier (PID) (PID) MAMMACARE MAMMACARE

Transcriptie

1 Patiënteninformatiedossier (PID) (PID) MAMMACARE onderdeel SCHILDWACHTKLIERBIOPSIE MAMMACARE MAMMACARE

2 2

3 Inhoud Inleiding... 4 Achtergrond van deze behandeling... 4 Wat is een schildwachtklier... 5 Het opsporen ven de schildwachtklier... 6 Operatieve verwijdering schildwachtklier... 8 Het pathologisch-anatomisch onderzoek Bijwerkingen Hebt u nog vragen? Bereikbaarheid Meander Medisch Centrum

4 Inleiding De chirurg heeft u op de polikliniek geïnformeerd over de (mogelijke) aanwezigheid van een kwaadaardig gezwel in één van de borsten. Hij heeft een behandeling in de vorm van operatie aan u voorgesteld. Verder heeft de chirurg met u het onderzoek van de schildwachtklier besproken. In dit onderdeel kunt u de informatie over dit onderzoek nog eens rustig doorlezen. Achtergrond van deze behandeling Een kwaadaardig gezwel in de borst kan uitzaaiingen geven. De eerste plaats waar deze kunnen ontstaan, is in de lymfeklieren in de oksel. Bij een operatie voor borstkanker werden daarom in het verleden behalve de tumor, ook de lymfeklieren (ongeveer 10 tot 20) uit de oksel verwijderd, het zogenaamde okselkliertoilet. De lymfeklieren werden onderzocht om te kijken of er uitzaaiingen in zitten. Het verwijderen van de lymfeklieren (oftewel okselkliertoilet) kan aanleiding geven tot klachten, zoals: gevoelsstoornis onder de arm en aan de zijkant van de romp; verhoogde gevoeligheid voor infecties aan de arm; bewegingsbeperking van de schouder; een dikke arm (lymfoedeem). Gemiddeld wordt bij 40% van de vrouwen met borstkanker een aantal uitzaaiingen in de lymfeklieren gevonden. Dus bij meer dan de helft van de vrouwen is achteraf gezien het verwijderen van de lymfeklieren niet nodig geweest. Daarom is gezocht naar een methode 4

5 om het onnodig verwijderen van de okselklieren te voorkomen. Hiervoor werd de schildwachtklierprocedure ontwikkeld. Wat is een schildwachtklier De schildwachtklier is de lymfeklier, die via een lymfevat rechtstreeks in verbinding staat met de tumor in de borst en het eerste opvangstation is van de lymfeafvloed van de borst. Deze wordt schildwachtklier genoemd, omdat hij de toegang vormt tot de andere lymfeklieren. Deze lymfeklier (sentinel node, schildwachtklier of poortwachterklier) bevindt zich meestal in de oksel, een enkele keer naast het borstbeen. Soms gaat het om meer dan één klier. Zo n klier wordt als eerste aangetast wanneer het gezwel zich gaat uitzaaien via de lymfebanen. Pas daarna worden de overige lymfeklieren aangetast (zie figuur 1). Figuur 1. schematische weergave van lymfeklierstelsel: B: lymfeklieren van de oksel en rondom het sleutelbeen C en D: lymfeklieren rondom het borstbeen Bij een schildwachtklierprocedure wordt de lymfeklier die de wacht houdt bij het deel van de borst waar de tumor zich bevindt, opgespoord. Daarna wordt deze 5

6 schildwachtklier weggenomen en onderzocht. De uitslag hiervan krijgt u ongeveer 8-10 werkdagen na de operatie. In onderzoek is de waarde van deze behandeling onderzocht. De schildwachtklier kan bij meer dan 90% van de patiënten worden gevonden. Wanneer er in deze schildwachtklier geen uitzaaiingen worden gevonden, is de kans zeer klein dat er in de andere lymfeklieren wel uitzaaiingen worden gevonden. Het opsporen ven de schildwachtklier Het opsporen van de schildwachtklier gebeurt met behulp van een nucleair geneeskundig onderzoek: de sentinel node procedure. Met een injectie wordt een kleine hoeveelheid radioactieve stof toegediend in de betreffende borst. Via de lymfebanen verplaatst dit zich langzaam richting lymfeklieren in de oksel of in een enkel geval naar de lymfeklieren naast het borstbeen. Met behulp van een gammacamera worden opnames gemaakt van de verdeling van de radioactiviteit en kan de schildwachtklier zichtbaar gemaakt worden. Met behulp van een meetapparaat (probe) wordt de schildwachtklier precies gelokaliseerd en wordt een markering aangebracht op de huid met behulp van een watervaste stift. Het onderzoek waarmee de schildwachtklier wordt opgespoord, vindt plaats op de afdeling Nucleaire Geneeskunde, locatie Amersfoort Lichtenberg. Dit gebeurt meestal op de operatiedag zelf of een dag vóór uw borstoperatie. Als het onderzoek de dag voor de operatie gebeurt, mag u na het onderzoek naar huis. 6

7 Uitvoering van het onderzoek Vanuit het ziekenhuis wordt een afspraak voor u gemaakt in de Lichtenberg. U dient zelf voor vervoer naar het ziekenhuis te zorgen. Een routebeschrijving zit voorin deze map. Wanneer u als patiënt voor de eerste keer in dit ziekenhuis komt, heeft u een ponskaartje nodig. U kunt deze laten maken bij de receptie, bij de ingang van het ziekenhuis. De nucleair geneeskundige of medewerker van de afdeling Nucleaire Geneeskunde geeft u een injectie met de radioactieve vloeistof in de borst in de buurt van de tumor. Dit gebeurt op de ochtend van de operatie, of de middag ervoor. Er wordt hierbij een zeer dunne naald gebruikt. De injectie gebeurt zonder verdoving maar over het algemeen zult u er weinig van voelen. Na de injectie wacht u twee uur. Die tijd heeft de stof nodig om zich naar de lymfeklieren in de oksel te verplaatsen. Door lichte massage van de borst direct na de injectie kunt u dit stimuleren. Ook rondlopen heeft effect op de verspreiding van de vloeistof, gelijk aan massage. Na de twee uur wachttijd wordt u weer 7

8 op de afdeling Nucleaire Geneeskunde verwacht voor de lymfeklierscintigrafie (scan). U komt met ontbloot bovenlichaam op een onderzoektafel te liggen. U krijgt een deken over u heen, zodat u het niet koud krijgt. Eén van de medisch nucleair werkers maakt vervolgens de scan. Het onderzoek duurt ongeveer 30 tot 45 minuten. De nucleair geneeskundige of medewerker van de afdeling Nucleaire Geneeskunde spoort met een meetapparaat (probe) de schildwachtklier op die de meeste radioactiviteit verzamelt. Zodra hij/zij de schildwachtklier heeft gevonden, markeert hij/zij deze met de viltstift. Dat er een klier zichtbaar wordt, betekent niet dat er ook een uitzaaiing in de klier zal zitten, het is immers de schildwachtklier die nog onderzocht moet worden. Operatieve verwijdering schildwachtklier Het wegnemen van de schildwachtklier en eventuele ernaast liggende lymfeklieren kan tijdens dezelfde operatie als de borstsparende operatie of borstamputatie plaatsvinden. Deze operatie gebeurt onder volledige narcose. Informatie hierover vindt u in de brochure Anesthesie. Als u deze niet hebt ontvangen, kunt u die opvragen bij de polikliniek chirurgie of de poli Anesthesie. Uitvoering van de operatie Tijdens de operatie spoort de chirurg de plaats met de radioactiviteit op met dezelfde meetapparatuur als op de afdeling nucleaire geneeskunde werd gebruikt. Om de schildwachtklier gemakkelijker te vinden, wordt nog een blauwe kleurstof in de borst gespoten. 8

9 Deze stof verspreidt zich via de lymfevaten naar de schildwachtklier en verdere klieren, zodat deze zichtbaar zijn. Als de chirurg de schildwachtklier heeft gevonden, wordt deze verwijderd. Soms worden meerdere klieren radioactief of blauw. In dat geval verwijdert de chirurg ook die klieren. Bij een borstsparende operatie wordt de schildwachtklier via een aparte kleine snede uit de oksel weggenomen. Bij een borstamputatie wordt via een verlenging van het litteken van de borst ook de schildwachtklier verwijderd. Meer informatie over deze borstoperaties vindt u in deze borstoperaties vindt u in het onderdeel borstoperatie. Door het toepassen van beide methoden (radioactiviteit en blauwe kleurstof) wordt bij 95% van de patiënten de schildwachtklier ook daadwerkelijk opgespoord. Kan men de schildwachtklier niet vinden, dan worden alle okselklieren verwijderd, zoals vroeger gebruikelijk was. Na de operatie De resterende blauwe kleurstof wordt met de urine uitgescheiden. Deze zal de eerste dagen na de operatie waarschijnlijk nog groen van kleur zijn. Na een borstsparende operatie kunt u gedurende een aantal dagen tot enkele maanden nog een blauwe verkleuring in de huid van de borst zien. 9

10 Het pathologisch-anatomisch onderzoek Als de schildwachtklier is verwijderd, wordt deze naar de patholoog gestuurd voor een uitgebreid onderzoek op aanwezigheid van mogelijke kankercellen. Dat onderzoek duurt 8-10 werkdagen. Een enkele keer vergt het onderzoek meer tijd. Dit is het geval als volledige zekerheid over de aard van de schildwachtklier pas na verder uitgebreid onderzoek te verkrijgen is. Bij uitzaaiingen in de schildwachtklier worden in tweede instantie, dus tijdens een nieuwe operatie, de andere lymfeklieren uit de oksel verwijderd, of er volgt radiotherapie op de oksel. De uitslag van het onderzoek krijgt u van de chirurg op uw eerstvolgende bezoek aan de polikliniek. U hebt hiervoor een afspraak meegekregen op de poli. Bijwerkingen Van de radioactiviteit zijn geen bijwerkingen te verwachten. De hoeveelheid radioactiviteit die wordt toegediend geeft minder dan 25% van de natuurlijke stralen belasting waaraan u in Nederland per jaar bloot staat. Na een zogenaamde 'schildwachtklierprocedure' zijn er nauwelijks beperkingen in het dagelijks leven. Er kan wel een klein gebied met een verstoord gevoel rondom het litteken blijven bestaan. 10

11 Hebt u nog vragen? De informatie in deze folder is een aanvulling op de uitleg van de arts. Het is mogelijk dat u na het lezen van deze folder nog vragen hebt. U kunt dan contact opnemen met de afdeling Nucleair Geneeskunde van het Meander ziekenhuis, telefoonnummer: (033) , of met de oncologieverpleegkundige Tijdens uw opname in het ziekenhuis kunt u ook met uw vragen terecht bij de verpleegkundigen op de afdeling. Bereikbaarheid Meander Medisch Centrum Met het openbaar vervoer Er zijn bushaltes van buslijn 3 en 76 aan de Maatweg, direct tegenover de ingang van het ziekenhuis. Vanaf de bushalte is het een minuut lopen naar de voetgangershoofdingang. Via deze hoofdingang komt u direct uit in de Laan. Vanaf daar wijzen wij u de weg naar de afdelingen. De frequentie van de buslijnen varieert van tien keer per uur op werkdagen in de spits, acht keer per uur buiten de spits en vier keer per uur in het weekend. De wachttijd is gemiddeld slechts drie á vier minuten (vergelijkbaar met een metro). De eerste bus naar de Maatweg vertrekt op werkdagen om 6.00 uur vanaf Amersfoort Centraal Station, de laatste om 0.45 uur. Op zaterdag vertrekt de bus om 8.00 uur, op zondag iets later. Op 300 meter vanaf het ziekenhuis, bij het kruispunt Hamseweg-Maatweg, ligt de halte Iskanderpad van lijn 2. 11

12 Deze lijn rijdt de gehele dag zes keer per uur en kan een goed alternatief voor u zijn. Plan uw reis op of bel (0,70/minuut). De dienstregeling van de bussen is ook te vinden op Met de auto Vanuit de richting Amsterdam A1 U volgt de A1 richting Amersfoort. Neem afrit 12, afslag Bunschoten-Spakenburg / Amersfoort. Onderaan de afslag bij de rotonde gaat u naar links richting Amersfoort (N199). U rijdt nu op de Bunschoterstraat, deze blijven volgen. Na 2 rotondes neemt u het 2e verkeerslicht linksaf, richting Amersfoort-Oost / Amersfoort- Centrum-N. Vervolgens ziet u na ca. 400 meter aan uw rechterhand de inrit naar Meander Medisch Centrum en volgt u de borden naar de parkeergarage onder het ziekenhuis. Vanuit de richting Apeldoorn A1 U volgt de A1 richting Amersfoort. Neem afrit 12, afslag Bunschoten-Spakenburg / Amersfoort. Ga onder aan de afslag bij de rotonde naar links richting Amersfoort (N199). U rijdt nu op de Bunschoterstraat, deze blijven volgen. Na 3 rotondes neemt u het 2e verkeerslicht linksaf, richting Amersfoort-Oost / Amersfoort-Centrum-N. Vervolgens ziet u na ca. 400 meter aan uw rechterhand de inrit naar Meander Medisch Centrum en volgt u de borden naar de parkeergarage onder het ziekenhuis. 12

13 Vanuit de richting Utrecht A27 U volgt de A27 richting Amersfoort. Bij knooppunt Eemnes richting Amersfoort (A1) aanhouden. Zie verder de routebeschrijving vanuit de richting Amsterdam A1. Vanuit de richting Utrecht A28 U volgt de A28 richting Amersfoort tot knooppunt Hoevelaken. Hier volgt u de borden Apeldoorn / Hilversum /Amsterdam (A1). Houdt vervolgens de borden Hilversum /Amsterdam (A1) aan. Zie verder de routebeschrijving vanuit de richting Apeldoorn A1. Vanuit de richting Zwolle A28 U volgt de A28 richting Amersfoort. Bij knooppunt Hoevelaken kies richting Amsterdam / Amersfoort-N (A1). Zie verder routebeschrijving vanuit de richting Apeldoorn A1. Parkeren U kunt uw auto tegen betaling parkeren in de parkeergarage onder het ziekenhuis. Vanaf de inrit aan de Maatweg van Meander Medisch Centrum volgt u de borden naar de parkeergarage. Deze lichte en open parkeergarage heeft één parkeerlaag en biedt plaats aan ca. 700 auto s voor patiënten en bezoekers. Vanuit de parkeergarage gaat u met de (rol)trap of lift naar boven. U komt dan direct uit in het hart van het ziekenhuis, in de Laan. Vanaf dit punt wijzen wij u de weg naar de afdelingen. 13

14 Uitgave: Patiënteninformatie en -communicatie Harderwijk, januari 2014 Internet: 14 CAZ CH