Mocht u na het le zen van deze informatie nog vragen hebben, aar zelt u dan niet de ze aan de arts of de fysiotherapeut te stellen.

Transcriptie

1 Heupvoorlichting Doel van de heupvoorlichting In deze folder vindt u de belangrijkste informatie over de heupoperatie en het herstel erna. Ook treft u een oefenprogramma aan. U kunt thuis alvast deze oefeningen doornemen. Voorbereiding op opname In deze folder wordt er uitgegaan van een opnameduur van vier dagen in het ziekenhuis, exclusief de operatiedag. Op de 4e dag na de operatie wordt er gestreefd naar overplaatsing naar woon- en revalidatiecentrum Vivaldi. Mocht uw revalidatie in het ziekenhuis erg spoedig verlopen, dan is het mogelijk dat u op dag 4 rechtstreeks naar huis kan. In ieder geval wordt in overleg met alle betrokkenen de revalidatie op uw persoonlijke situatie aangepast. Om de thuiskomst, al dan wel of niet na verblijf in Vivaldi, te vergemakkelijken is het van belang dat u thuis een aantal zaken van tevoren regelt. Dit staat verderop vermeld in deze folder. Wij hopen, dat u met deze voorlichting goed bent voorbereid op de operatie. Mocht u na het le zen van deze informatie nog vragen hebben, aar zelt u dan niet de ze aan de arts of de fysiotherapeut te stellen. Leefregels Zodra u terugkomt van de operatiekamer dient u zich aan een aantal leefregels te houden. In de eerste zes weken tot drie maanden na de operatie herstelt het weefsel rondom de nieuwe heupprothese. De kans dat de heupkop uit de kom raakt (=luxeren)is in deze drie maanden groter, maar zolang u de leefregels hanteert is de kans op luxeren beperkt. Wees daarom voorzichtig met de volgende bewegingen: Bij het buigen van de heup houdt u een veilige grens aan wanneer u de heup niet meer buigt dan 90 graden. Dus oppassen met het gaan zitten in een lage stoel of op een laag toilet, voorover reiken in zit, het sluiten / kruisen van de benen. U houdt een veilige grens aan, wanneer u de knieën niet helemaal tegen elkaar houdt bij liggen en zitten. Er moet een vuist tussen de knieën passen. Als u in bed ligt slaapt u het veiligst op de rug met een stevig dik kussen tussen de benen.

2 Let op het naar binnen draaien van het geopereerde been. Het is het veiligst wanneer de tenen en de knieën recht naar voren of iets naar buiten blijven wijzen. Dus oppassen bij het draaien tijdens het lopen, gaan zitten en gaan staan. Na drie maanden kunt deze bewegingen gerust wel weer maken. Houdt u er wel rekening mee dat drie maanden als richtlijn geldt. Het advies is om deze bewegingen eerst in overleg met de behandelend fysiotherapeut te oefenen. Planning van de operatiedag Van het planningsbureau ontvangt u, ongeveer twee weken voor de operatie een brief. Hierin staat de opnamedag genoemd. In deze brief wordt gevraagd om telefonisch te bevestigen dat u deze datum kan komen. Voor de definitieve planning is deze telefonische bevestiging van groot belang. Wat neemt u in ieder geval mee naar het ziekenhuis: nachtkleding en ochtendjas; makkelijk zittende kleding; pantoffels; stevige schoenen, liefst instappers (1 maat groter in verband met dikkere voeten); lange schoenlepel; badstof sokken (om doorliggen aan de hielen te voorkomen); toiletartikelen; medicijnen, die u thuis gebruikt, in de originele verpakking; krukken/rollator. Opname, verblijf en revalidatie Dag van opname Op deze dag meldt u zich op het afgesproken tijdstip bij de inschrijf-/registratiebalie. Iemand van de Unie van Vrijwilligers (UVV) brengt u naar de verpleegafdeling. U krijgt dan informatie over de afdeling, zoals de mogelijkheid van televisiehuur en telefoonaansluiting. Als u in het weekend of s avonds opgenomen wordt, kunt u zich melden bij de receptie hoofdingang.

3 Verpleegafdeling Als u op het verpleegkundig spreekuur bent geweest is het opnamegesprek en pijnprotocol al met u besproken. Is dit om een bepaalde reden nog niet gebeurd, dan wordt het opnamegesprek op de afdeling afgenomen. Voorkoming trombose Indien u voor de operatie antistolling (bloedverdunners) gebruikt, zult u hiermee moeten stoppen. Gebruikt u: Marcoumar Ascal Sintrommitis Ibuprofen, Voltaren (diclofenac), Naproxen stoppen zeven dagen voor operatie; stoppen zeven dagen voor operatie; stoppen vier dagen voor operatie; stoppen vijf dagen voor operatie (NSAID). Controle van de INR (snelheid waarmee het bloed stolt) wordt bepaald 1 dag voor de operatie en op de operatiedag zelf. Na de operatie start u met Fraxiparine (injectie ter voorkoming van trombose). Dit krijgt u toegediend in uw buik of been. Het is noodzakelijk deze injectie zes weken na de operatie eenmaal daags zelfstandig te injecteren. Dit wordt u tijdens uw opname aangeleerd. Indien u voor de operatie al antistolling gebruikte dan bepaald de behandelend arts wanneer u weer mag starten met uw eigen antistolling. Dit is meestal de vijfde dag na de operatie. Het is wenselijk dat u bij opname uw doseringskaart meeneemt. De trombosedienst zal bepalen wanneer u weer mag stoppen met de Fraxiparine. Indien u Ascal gebruikt, dan stopt de Fraxiparine niet bij ontslag en gebruikt u dus Ascal en Fraxiparine thuis. Medicijnen tijdens opname Op de opnamedag kunt u uw thuismedicatie, in overleg met de verpleegkundige, zelf gebruiken. De anesthesioloog heeft aan ons doorgegeven welke thuismedicatie u nog mag slikken, dit geven wij aan u door. Medicatie mag u innemen met 2-3 slokken water om nuchterheid niet te schaden. Vanaf de operatiedag worden de medicijnen door onze apotheek verstrekt en delen wij de medicijnen aan u uit.

4 Vanaf de operatiedag ontvangt u van ons drie keer per dag Naproxen. Dit is een medicijn dat behalve pijnstillend ook ontstekingsremmend werkt en kalkvorming rondom de prothese voorkomt. Om de kans op maagklachten te verkleinen krijgt u hierbij ook eenmaal daags een maagbeschermer (Pantozol). Operatiedag Voor de operatie dient u vanaf 24 uur nuchter te zijn!! (dus niets meer eten, drinken of roken). Het tijdstip van de operatie hoort u op de opnamedag. Houdt u er rekening mee dat het moment van de operatie altijd kan veranderen! U dient zich voor de operatie thuis te douchen. Benen mogen niet worden ingesmeerd met lotion. Van de verpleegkundige krijgt u een operatiejasje, deze hoeft pas aan als u naar de operatiekamer wordt gebracht. Sieraden mag u niet aanhouden. Bij algehele narcose dienen gebitsprothese(s) uit te zijn wanneer u naar de operatiekamer wordt gebracht. Wanneer u een ruggenprik krijgt dan mag u de gebitsprothese(s) inhouden. Een bril kunt u beter achterlaten in uw nachtkastje in verband met kans op zoekraken. Het nachtkastje dient aan de geopereerde kant te staan teneinde een luxatie (uit de kom raken) van de nieuwe heup te voorkomen. Om deze reden zult u na de operatie ook een spreidkussen tussen de knieën moeten gebruiken. In uw bed is een dekenboog geplaatst. De ingreep duurt ongeveer anderhalf uur. Na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer gebracht, waar u het eerste uur intensieve controle krijgt. Sommige patiënten zijn na de ingreep enigszins misselijk. Als u voldoende hersteld bent, gaat u terug naar uw eigen afdeling. Als u op de verpleegafdeling terugkomt heeft u: een infuus voor toevoer van vocht; één drain: dit is een slangetje dat in het wondgebied is aangebracht om wondvocht en bloed af te voeren. De drain houdt u maximaal achtenveertig uur. Tot zes uur na de operatie wordt het wondvocht en bloed opgevangen in de drain en gefilterd via het infuus aan u terug gegeven. op de wond zit een spica verband, dit is een drukverband om doorbloeden te voorkomen en het wondverband op de plaats te houden. Dit verband blijft gedurende drie dagen zitten. U heeft gedurende 2 dagen een catheter, om urine af te voeren. Uw contactpersoon wordt door ons op de hoogte gesteld over uw terugkomst op de afdeling.

5 U ligt op uw rug en u heeft het spreidkussen tussen de knieën. Wanneer u niet misselijk bent mag u enkele slokjes water drinken. Wij raden u aan het drinken voorzichtig uit te breiden. U mag alles weer eten en drinken, maar we raden af om een warme maaltijd te nuttigen op de operatiedag. Als u terugkomt op de afdeling wordt er naar de pijn geïnformeerd. Dit gebeurt vervolgens een aantal malen per dag. Zonodig krijgt u (extra) pijnstilling. Als u pijn heeft mag u altijd om pijnstilling vragen. Op het anesthesiespreekuur krijgt u hier ook een informatiefolder over. Bloedmanagment Bij een heup- (of knie)vervangende ingreep kan tijdens en na de ingreep bloedverlies optreden. Dit bloedverlies kan ml totaal bedragen. Een gezond iemand kan dit bloedverlies zonder problemen opvangen. Het bloed wordt in de regel binnen 3 tot 4 weken weer aangemaakt. Dit kan gepaard gaan met een periode van (snellere) vermoeidheid. Ten einde het herstel te bevorderen is begin van dit millennium begonnen met het terug geven van opgevangen bloed. Het bloedgehalte (HB genaamd) zakt hierdoor minder, patiënten voelen zich minder snel moe, de bloedtransfusie noodzaak neemt af en het herstel verloopt vlotter. Daarnaast loop je niet het theoretische risico op het krijgen van een bloedtransfusie gerelateerde infectie. Hoewel bloedtransfusies in Nederland veilig zijn kan nooit met 100% zekerheid het overdragen van een infectie worden uitgesloten. Daarnaast zijn er patiënten die om uiteenlopende redenen een laag HB (bloedgehalte) hebben. Zij lopen een hoger risico op het krijgen van een bloedtransfusie. Om dit risico te verkleinen wordt bij het preoperatieve onderzoek hiernaar specifiek gezocht. Patiënten met een HB onder 8,0 komen dan in aanmerking voor preoperatieve voorbehandeling met erythropoeitine. In de volksmond bekent als het doping middel EPO. Dit lichaamseigen hormoon zet het beenmerg aan tot het produceren van rode bloedcellen. Deze rode bloedcellen bevatten het HB welk noodzakelijk is voor het transport van zuurstof in het lichaam. Door middel van 3 à 4 injecties met tussen posen van een week kan het HB 1,5-2 punten worden opgevoerd. Dit betekend wel dat de operatie uitgesteld dient te worden. Vervelend voor u als patiënt maar het herstel na de operatie zal dit in de regel ruimschoots goed maken. Tenslotte wordt er zuinig met bloedtransfusies omgesprongen. Wetenschappelijk onderbouwde beslisbomen bepalen de noodzaak voor een bloedtransfusie. Hierbij worden bloedtransfusies uiteraard niet onthouden als daartoe noodzaak bestaat.

6 Bovenstaande maatregel rondom uw operatie hebben ertoe bijgedragen dat in het LangeLand Ziekenhuis de bloedtransfusie noodzaak drastisch is afgenomen. Kregen in de negentiger jaren 3 op de 10 patiënten een bloedtransfusie, thans ligt dit percentage op 2 à 3 op de 100 patiënten! Revalidatie Dagelijks, met uitzondering van de zondag, loopt een orthopeed s morgens met een verpleegkundige visite. Eerste dag De wond wordt verzorgd, het spica verband blijft nog twee dagen zitten. De orthopeed bepaald of de drain er vandaag uit gaat of de tweede dag. Het laboratorium neemt bloed bij u af. Wanneer het bloed niet afwijkend is en uw algehele conditie het toelaat, dan wordt het infuus verwijderd. De fysiotherapeut(e) geeft u oefeningen voor in bed. Hij of zij helpt u de eerste keer uit bed, indien uw algehele conditie het toelaat. U mag ongeveer een half uur op de stoel zitten. De verpleegkundige helpt u de eerste dag als u dat wenst nog een keer uit bed, ook dan niet langer dan een half uur. U heeft tweemaal daags een half uur platte bedrust om uw heupspieren op te rekken. Houd zelf in de gaten of dit gebeurt. Tweede dag Iedere dag wordt uw wond verzorgd. De catheter word vandaag verwijderd. De verpleegkundige of fysiotherapeut(e) helpt u uit bed. De fysiotherapeut(e) gaat met u lopen en geeft u loopinstructie. Als dit goed gaat mag u onder begeleiding op de afdeling lopen, met een looprekje, elleboogkrukken of rollator. U mag in principe vijftig procent op het geopereerde been staan. De bedoeling is dat u vandaag tweemaal onder begeleiding een stukje loopt. Meestal is dit in de loopschool. e O e f e oefenzaal in Vivaldi Derde dag Indien u vandaag nog geen ontlasting heeft gehad krijgt u een laxeermiddel. Vanaf vandaag mag u zich gaan douchen, natuurlijk met ondersteuning van de verpleegkundige. Het spica verband wordt verwijderd.

7 De fysiotherapeut(e) oefent met u verder hoe u zelfstandig in en uit bed kunt komen. Er wordt dan weer met u gelopen en het traplopen wordt geoefend. Vierde dag Waarschijnlijk vindt vandaag de overplaatsing naar woon- en revalidatiecentrum Vivaldi plaats. De vlotte revalidanten kunnen misschien vandaag rechtstreeks naar huis. Woon- en revalidatiecentrum Vivaldi In woon- en revalidatiecentrum Vivaldi heeft het ziekenhuis 4 revalidatieplekken ter beschikking alwaar u na het plaatsen van uw totale heupprothese nog ongeveer 14 dagen kan verblijven. U krijgt hier een eigen kamer die zich bevindt op de begane grond direct naast de afdeling fysiotherapie. U heeft hier de mogelijkheid om de revalidatie intensief voort te zetten waar dat bij ons in het ziekenhuis gestopt is. U zult dagelijks behandeld worden door de fysiotherapeuten die werkzaam zijn in Vivaldi. U heeft eveneens de mogelijkheid om op eigen gelegenheid gebruik te maken van de oefenzaal om uw oefeningen te doen. Traplopen met krukken Als geheugensteuntje staat hieronder stapsgewijs de volgorde bij het traplopen beschreven. Ga vóór u de trap op of af gaat zo dicht mogelijk bij de eerste trede en naast de leuning staan en neem één hand aan de leuning. Trap op: 1. eerst het goede been 2. dan het geopereerde been 3. als laatste de kruk bijzetten Trap af: 1. eerst de kruk 2. dan het geopereerde been 3. als laatste het goede been bijzetten

8 U kunt rechtstreeks naar huis wanneer: u in staat bent volgens de leefregels te handelen; u zelfstandig in en uit bed kunt komen; u zelfstandig met krukken of rollator kunt lopen/trap kan lopen; u zichzelf kunt verzorgen en thuis de nodige hulp bij heeft voor rug en benen; als u zichzelf kunt injecteren (Fraxiparine) of daar hulp voor heeft; de wond goed geneest; zonodig ondersteuning thuis bij het huishoudelijk werk en boodschappen is geregeld. Op het moment van ontslag ontvangt u van de verpleegkundige de volgende papieren: overdracht van fysiotherapeut(e) en machtiging voor fysiotherapie thuis; afspraakkaart polikliniek om de hechtingen te laten verwijderen (dit kan ook plaats vinden in Vivaldi, als u daar verblijft), een afspraak over drie maanden voor een controlefoto en aansluitend een controlebezoek polikliniek orthopedie; zonodig een recept voor Fraxiparine; indien nodig tromboseformulier; indien u elders gaat revalideren of de wijkverpleging is ingeschakeld krijgt u een verpleegkundige overdracht mee. Vragen- / advieslijst thuissituatie Het doel is u voor te bereiden op het ontslag uit het ziekenhuis en/of Vivaldi, nadat erbij u een nieuwe heup is geplaatst. Wat kunt u als u naar huis gaat? u loopt met twee krukken of rollator; u kunt zonder hulp staan; indien nodig is het traplopen u aangeleerd; u bent in staat uzelf te verzorgen; (aantrekken van kousen/schoenen gaat met hulp); de verwachting is dat u beter zult lopen na de operatie dan voorheen.

9 Wat u alvast kan regelen: Boodschappen doen, stofzuigen en dergelijke werkzaamheden kunt u nog niet zelf. Misschien is er iemand in uw omgeving, die u kan helpen: denk aan buren, familie- leden of kennissen. Koken kan in het begin wat lastig voor u zijn. De meeste mensen voelen zich onzeker wanneer ze zonder kruk staan. Het is mogelijk tijdelijk gebruik te maken van een maaltijd- voorziening. Hiervoor hebt u een magnetron nodig. Mocht u er tegenop zien om na de operatie alleen thuis te zijn, dan kunt u eventueel met uw familie of vrienden bespreken of u enige tijd bij hen kunt logeren. Probeer vast in te schatten of u in het toilet of badkamer steunpunten denkt nodig te hebben als u geopereerd bent. Mogelijkheden na ontslag: wijkverpleegkundige voor hulp bij het wassen of de wondverzorging; huishoudelijke hulp; Deze bovengenoemde zaken kunt u tijdens de opname bespreken met het transferbureau. Op uw verzoek is het mogelijk tijdens de opname een transferverpleegkundige in te schakelen. U kunt met haar uw ontslag situatie bespreken. Aanpassingen in huis Toilet en douche Wij adviseren u, indien uw toilet lager is dan de knieholte, een toiletverhoger op uw toilet te plaatsen, zodat de kans op overmatig buigen van de heup beperkt is. Een toiletverhoger is te leen bij de Medicorner (vroegere thuiszorgwinkel). Mocht u merken dat u niet zelfstandig kan komen staan vanaf het toilet (als u uw geopereerde been een stap naar voren heeft staan) is het misschien een optie om een beugel te (laten) bevestigen; Haal losliggende kleedjes weg. Leg een antislipmat in de douche. Wij adviseren u de eerste zes weken geen gebruik te maken van een bad. Indien u moet douchen in een bad raden wij u aan om dit aan te geven bij de fysiotherapeut. Er kan u dan geleerd worden hoe u het beste in/uit bad kan komen. Beugels aan de wand zijn dan zeer aanbevolen.

10 Woonkamer Heeft u voldoende loopruimte in de huiskamer? Het lopen met krukken neemt meer ruimte in beslag. Oefent u alvast met krukken in de kamer. Eventueel kunt u besluiten tijdelijk iets te verwijderen uit de woonkamer, zeker de losliggende kleedjes. Stoel Heeft u een hoge stoel met armleuningen waar u makkelijk op zit? Zo niet, plaats dan een hoge stoel in de kamer. U kunt ook een tuinstoel gebruiken. Wanneer u op een lage stoel gaat zitten dan kunt u moeilijker opstaan en kan de heup een verkeerde beweging maken. Als richtlijn van de hoogte van de stoel geldt; minimaal de hoogte van de knieholte. Bed Wat is de juiste hoogte van het bed? Wij adviseren u, wanneer uw bed lager is dan uw knieholte, bedklossen te lenen bij de thuiszorgwinkel. Uw bed staat dan wat hoger, waardoor u makkelijker in en uit bed kunt komen. Een extra matras is mogelijk ook een goede oplossing. Hulpmiddelen Wij adviseren u dringend een aantal hulpmiddelen te lenen of aan te schaffen voordat u wordt opgenomen. Voor het lopen heeft u krukken nodig. Deze zijn te leen bij Medicorner. Doe dit maximaal één week voor de opname. U kunt dan het lopen met krukken thuis oefenen. Bij het wassen en aankleden mag u na de operatie niet bukken. Het is dus niet mogelijk voor u om overal makkelijk bij te komen. Hulp bij het wassen/afdrogen van de voeten en aantrekken van sokken/schoenen is zeer wenselijk. Gebruik instapschoenen of veterschoenen waarin u elastische veters gebruikt. Omdat na de operatie de voet van het geopereerde been wat dikker kan zijn, is het raadzaam om wat ruimere schoenen mee te nemen. Het gebruik van een lange schoenlepel is verstandig, Deze schoenlepel altijd met de tegenovergestelde hand, kruislinks, tussen de benen door gebruiken. Optioneel kunt u een kousenaantrekker aan schaffen: hiermee kunt u kousen aantrekken. Een helping hand is onmisbaar om alles te kunnen oppakken wat op de grond ligt. Deze artikelen zijn te koop bij Medicorner. Wanneer moet u met de behandelend specialist contact opnemen? Neem contact op met de behandelend arts als: de wond gaat lekken; de wond dik wordt en/of meer pijn gaat doen; u niet meer op uw been kunt staan, terwijl dit voorheen wel mogelijk was. N.B.De kans op infectie blijft bestaan. Bij een operatie, het trekken van een tand of kies of bij een tandwortelbehandeling moet u uw huisarts, tandarts of specialist vooraf inlichten. U krijgt dan eventueel antibiotica.

11 Eigen bijdrage De overheid heeft bepaald dat u voor diverse vormen van zorg een eigen bijdrage moet betalen. De hoogte van die bijdrage is afhankelijk van de soort zorg en van uw inkomen. Hulp bij het huishouden valt onder eigen bijdrage WMO, verpleging en verzorging thuis valt onder de eigen bijdrage AWBZ- zorg zonder verblijf; tijdelijk verblijf en verpleeghuis vallen onder de eigen bijdrage AWBZ- zorg met verblijf. Wanneer u in het ziekenhuis wacht op een plaats in het verpleeghuis of kortdurend verblijf, gaat u de eigen bijdrage AWBZ betalen zodra er een verblijfsindicatie is afgegeven. Het CAK-BZ (Centraal Administratie Kantoor Bijzondere Zorgkosten) zorgt voor de inning van deze kosten. Voor meer informatie kunt u de transferverpleegkundige vragen naar de folder of bellen met het CAK, tel U kunt zelf uw eigen bijdrage berekenen via de internetsite Tot slot Wij wensen u een prettig verblijf toe in het LangeLand Ziekenhuis en wij hopen dat u een voorspoedig herstel zult hebben, namens het team orthopedie bestaande uit: orthopeden; fysiotherapeuten; verpleegkundigen van de verpleegafdeling orthopedie alsmede transferbureau. Indien u na het lezen van de folder nog vragen heeft,dan kunt u bij het opnamegesprek en op het verpleegkundig spreekuur uw vragen met een verpleegkundige doornemen. Wij stellen uw mening op prijs. Heeft u opmerkingen of suggesties over deze folder of over uw behandeling, laat dit ons dan weten.

12 Oefenprogramma met de fysiotherapeut(e) Als u weer thuis bent dan heeft u nog een fysiotherapeut(e) nodig. Maak voordat u wordt opgenomen al een afspraak met hem/haar. Een algemeen oefenprogramma is gemaakt voor patiënten met een nieuwe heupprothese. De fysiotherapeut(e) neemt de oefeningen met u door en geeft aan welke voor u van belang zijn. Het doel van dit programma is de beweeglijkheid van de heup en de spierkracht rond de heup zo optimaal mogelijk te houden. In rugligging (helemaal plat, met de benen iets gespreid): de voeten zover mogelijk naar u toetrekken, knieën niet buigen; om beurten een knieholte naar beneden in de onderlaag duwen en uw been naar buiten bewegen, terwijl de tenen recht omhoog blijven wijzen. Daarna terugbewegen naar de uitgangspositie; bilspieren aanspannen; één voor één knieën optrekken; hierbij blijft de knie recht omhoog gaan en de hielen blijven contact met het matras houden. In de stoel: om beurten de knie maximaal strekken. Staand met krukken: een lichte spreidstand, rechtop staan, nu het lichaamsgewicht afwisselend naar links en rechts tot boven het standbeen bewegen. Lopen met twee elleboogkrukken: krukken naar voren zetten; dan het geopereerde been tussen de krukken zetten, goed de heup en de knie strekken, steun nemen op de krukken en het andere been bijtrekken. Op den duur doorstappen in plaats van bijtrekken. Traplopen: met één hand houdt u de leuning vast, met de andere de kruk; trap op: eerst het goede been, dan het geopereerde en als laatste de kruk; trap af: eerst de kruk, dan het geopereerde been en dan het andere been.

13 Lopen De eerste zes weken na de ingreep loopt u binnen met behulp van minimaal één kruk en buiten met twee krukken. De daarop volgende zes weken binnen zonder kruk en buiten met één kruk, tenzij anders wordt voorgeschreven. De kruk/stok moet in de hand tegenover de geopereerde heup worden gehouden. Bij het omdraaien tijdens het lopen, is het van belang dat u stapjes maakt. Toiletgang Veeg na de toiletgang uw billen staande af. Zitten Bij voorkeur zitten op een hoge stoel met armleuningen. Bij het gaan zitten en staan het geopereerde been naar voren zetten, tevens de knieën goed uit elkaar houden. Niet met de benen over elkaar geslagen zitten. Liggen Het geopereerde been mag niet gestrekt worden opgetild. LangeLand Ziekenhuis, Zoetermeer P00.106/ november 2011/Orthopedie