Kapelgroep Gemert (7/8/16) Lied: Schriftlied (173) Woord van welkom en inleiding:

Transcriptie

1 Kapelgroep Gemert (7/8/16) Lied: Schriftlied (173) Woord van welkom en inleiding: Paus Franciscus heeft 2016 uitgeroepen als het jaar van Barmhartigheid. Een uitnodiging om ons eigen bestaan kritisch tegen het licht te houden. Hoe barmhartig gaan wij met elkaar om. Zien wij vooral het vreemde en eigenaardige van de ander, leven wij gedachteloos langs het goede heen? Misschien komt het woord barmhartigheid wat ouderwets en gedateerd over. Wat is barmhartigheid eigenlijk? Het Latijnse woord voor barmhartigheid misericordia, kan ons misschien verder helpen. Iemand met misericordia heeft een hart (cor) voor mensen in ellende (miseri). Iemand die barmhartig is laat zijn hart raken door de nood van een ander. Laten we even het logo van het jaar van Barmhartigheid bekijken. Het toont een Christusfiguur met kruiswonden die een verloren man op zijn schouders draagt, tegen de achtergrond van een kruis en ovalen linten. Het opvallende is dat het rechteroog van de Christusfiguur en het linkeroog van de gedragen persoon in elkaar overlopen. Christus ziet met de ogen van de mens en de mens met de ogen van Christus. Ieder mens kan in Christus zijn of haar eigen menselijkheid en toekomst ontdekken. Laten we een moment stil zijn om in de tijd en ruimte van God te komen Gebed Barmhartige God sinds mensenheugenis zijt Gij bewogen om ons en gaan wij u ter harte. Gij zijt immers de oorsprong en doel van ons leven, grond van ons bestaan. Wij danken U dat Gij ons leven draagt en koestert, dat wij er mogen zijn. Wij vragen U maak ons vrij voor U schep in ons stilte en ruimte in het rumoer van alledag waarin wij uw stem kunnen horen. De stem die ons roept tot een waarachtig leven in liefde met elkaar geleefd. Amen

2 1 ste lezing uit de bul Misericodia Vultus van Paus Franciscus: Jezus spreekt in het evangelie meermalen over het belang van het geloof, in plaats van over de naleving van de wet. In deze zin moeten we zijn woorden begrijpen, wanneer Hij aan tafel met tollenaars en zondaars tegen de farizeeën zegt: Gaat heen en leert wat het zeggen wil: Ik wil liever barmhartigheid dan offers. Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars (Mat.9,13). Tegenover het beeld van een gerechtigheid als pure naleving van de wet, die oordeelt en mensen verdeeld in gerechtigen en zondaars, is Jezus erop uit de grote gave van de barmhartigheid te laten zien, die de zondaars zoekt om hun vergeving en redding te bieden. Men begrijpt waarom Jezus op grond van zijn zo bevrijdende zienswijze door de farizeeën en wetgeleerden is afgewezen. Deze legden om trouw te zijn aan de wet alleen maar lasten op de schouders van de mensen, maar deden daarmee de barmhartigheid van de Vader teniet. Het herinneren aan de naleving van de wet mag niet de aandacht in de weg staan voor de noden die de waardigheid van de mensen raken. ( ) Jezus zegt dat de levensregel van zijn leerlingen voortaan die moet zijn, welke voorziet in het primaat van de barmhartigheid, zoals Hijzelf daarvan getuigt door de maaltijd te delen met de zondaars en tollenaars. Barmhartigheid en vergeving zijn fundamenteel voor Jezus zending. Het is een ware uitdaging ten overstaan van zijn gesprekspartners die stil blijven staan bij een formeel respecteren van de wet. Jezus gaat echter verder dan de wet; zijn delen met hen die de wet als zondaars beschouwde, doet begrijpen hoever barmhartigheid gaat. (nr.20) 2 de Lezing: Lucas 19, Jezus kwam Jericho in en trok door de stad. 2 Er was daar een man die Zacheüs heette, een rijke hoofdtollenaar. 3 Hij wilde Jezus zien, om te weten te komen wat voor iemand het was, maar dat lukte hem niet vanwege de menigte, want hij was klein van stuk. Daarom liep hij snel vooruit en klom in een vijgenboom om Jezus te kunnen zien wanneer hij voorbijkwam. 5 Toen Jezus daar langskwam, keek hij naar boven en zei: Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag moet ik in jouw huis verblijven. 6 Zacheüs kwam meteen naar beneden en ontving Jezus vol vreugde bij zich thuis. 7 Allen die dit zagen, zeiden morrend tegen elkaar: Hij is het huis van een zondig mens binnengegaan om onderdak te vinden voor de nacht. 8 Maar Zacheüs was gaan staan en zei tegen de Heer: Kijk, Heer, de helft van mijn bezittingen geef ik aan de armen, en als ik iemand iets heb afgeperst vergoed ik het viervoudig. 9 Jezus zei tegen hem: Vandaag is dit huis redding ten deel gevallen, want ook hij is een zoon van Abraham. 10 De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.

3 Overweging Op een bijeenkomst van religieuzen vertelde een zuster Dominicanes van Bethanië over het ontstaan van haar congregatie in een vrouwengevangenis. De aanleiding was een retraite in een vrouwengevangenis die door zekere pater Lataste gegeven werd. Toen deze pater retraite begon, deed hij iets wat niet zo gebruikelijk was. Hij keek namelijk de vrouwen aan. Hij keek ze aan met een blik van eerbied en respect om wat ze waren: schepselen Gods, ondanks hun verleden, hun criminele daden, hun uiterlijk met weinig aantrekkelijke uitstraling. Door de vrouwen aan te kijken gaf hij hen aanzien, opeens waren ze de moeite waard gezien te worden, zeker toen de pater hen ook nog aansprak met: Mijn lieve zusters. Ongehoord. Voor de pater was het echter de gewoonste zaak van de wereld, hoe zou hij hen dan kunnen afwijzen, als zelfs God zich niet te groot vond om deze vrouwen aan te kijken? Nooit had een gevangenispredikant de vrouwen aangekeken, ze keken ofwel over hen heen of stonden voor hen met geborgen hoofd, als waren ze niet waard aangekeken te worden. Door zijn houding liet de pater merken dat ieder mens, ongeacht zijn verleden, aanzien verdient. Elk mens is beelddrager van God, en verdient respect en achting. Het marginaliseren van mensen is van alle tijden. In het evangelie lezen we dat ook Jezus er mee te maken had.hij haalde mensen vanuit de rand en plaatste hen in het midden, de mensen om hem heen konden niet meer wegkijken. Dat was de kans voor nieuw leven, zoals we in een lied van Huub Oosterhuis zingen: De Heer heeft mij gezien en onverwacht ben ik op nieuw geboren en getogen. Hij heeft zijn licht ontstoken in de nacht, gaf mij een levend hart en nieuwe ogen. Gezien en gekend worden betekent een ommekeer in het leven van een mens. Dat overkwam Zacheus. Zijn ontmoeting van Jezus bewerkstelligt de overgang van de oude naar de nieuwe Zacheüs. Van de evangelist Lucas weten we dat hij een voorliefde heeft voor verhalen die iets vertellen over Gods barmhartigheid en zijn vergevingsgezindheid. Alleen bij Lucas treffen we de verhalen aan van de barmhartige vader met zijn twee zoons, van de goede moordenaar, van de farizeeër Simon en de zondares en van Zacheüs in de vijgenboom. Dit verhaal speelt zich af in Jericho. Dat is min of meer symbolisch. Jericho staat in het Oude testament symbool voor een gesloten stad. De vijf boeken van Mozes, de Thora, eindigen met de dood van Mozes. De roeping van het volk Israël begint met Abraham en alles is erop gericht dat het volk uiteindelijk het Beloofde Land zal bereiken. Mozes mag het land zien vanaf de berg Nebo, maar mag het Beloofde Land niet binnengaan. Het is Jozua, zijn opvolger die het volk binnenleidt. Jozua stuurt eerst verspieders het land binnen, die komen in Jericho maar niet verder dan de hoer Rachab. Het bijzondere van deze ontmoeting is dat de verspieders alleen de muren van Jericho zien; de gesloten stad. Jericho staat symbool voor opsluiting en uitsluiting. Een stad waar je er niet bij hoort als je niet goed genoeg bent, of als je afwijkt.

4 Zacheüs leeft in deze stad Jericho. Jezus trekt deze stad door en ontmoet er deze rijke tollenaar; een zondig man, een graaiende bankier die alleen aan zijn eigen portemonnee denkt. Iedereen in de stad weet dat Zacheüs zondig is; dat je niets met hem te maken moet willen hebben. Hij wordt niet gezien, niet gekend bij zijn echte naam maar slechts bij zijn functie. Zacheus ziet daarom ook geen kans om de vooroordelen van de mensen om hem heen te doorbreken. Er is geen sprake van menselijke ontmoeting en het beeld dat de mensen van Zacheüs hebben blijft altijd hetzelfde. Jezus breekt door dit beeld heen. Blijkbaar moet er iemand van buiten komen om de mensen attent te maken op het feit dat ze in hun eigen wereldje Jericho wonen en vastzitten. Zacheüs is benieuwd naar Jezus, over wie hij naar alle waarschijnlijkheid veel gehoord heeft. In zijn nieuwsgierigheid wordt hij vindingrijk. Omdat hij klein is wordt hij over het hoofd gezien en ziet hij niets door de mensenmassa s. Lucas meldt dat Zacheüs in een vijgenboom klimt. Het beeld van de vijgenboom staat symbool voor ontmoeting, voor contact en voor gebed. Misschien had Lucas met het beeld van de vijgenboom wel de intentie om te laten doorschemeren dat Zacheüs in gebed uitzag naar redding uit zijn stikkende situatie, naar een echte ontmoeting! Niemand immers merkt hem op; hij blijft anoniem, naamloos. Van belang is hier het zien en gezien worden. Zacheüs probeert te zien, terwijl hij in feite door Jezus, die voorbijkomt, gezien en herkend wordt. Jezus roept hem bij zijn naam. De naam die hem door zijn moeder gegeven is en die al heel lang door niemand meer gebruikt wordt. Zacheüs wordt bij zijn naam geroepen zoals ooit Abraham, Mozes en Samuel. De betekenis van de naam Zacheüs is ironisch genoeg: de zuivere, de reine, de rechtvaardige in plaats van het bekende tollenaar. Die herkenning brengt hem in beweging. Hij ontvangt Jezus met open armen in zijn huis; er is iemand die hem kent en zijn noemt. Zijn gesloten wereld wordt opengebroken. Opvallend is dat Jezus hem niet vertelt dat hij zondig is en maar moet gaan biechten. Jezus zegt alleen dat hij in het huis van Zacheüs wil verblijven. Tegenover de reactie van Zacheüs staat de reactie van allen die het zagen. Zij keurden af wat er gebeurt, ze spreken er schande over dat Jezus omgaat met iemand die algemeen bekend staat als een slecht en zondig mens. De afwijzende reactie van de mensen is een dubbele afwijzing: ze betreft zowel het optreden van Jezus als de persoon van Zacheüs, een zondaar. Gaat Jezus zijn intrek nemen bij een zondaar? De morrende menigte heeft haar oordeel klaar. Het functioneert als een negatief etiket dat automatisch op mensen geplakt wordt. Voor Jezus is er geen sprake van een oordeel, alleen haast. Haast om naar het huis van Zacheüs te gaan. Door deze ontmoeting nam Zacheüs zelf het initiatief tot verzoening. Hij ging recht staan en belijdt waar hij tekort is geschoten, waar hij zijn naam geen eer aan heeft gedaan.

5 Hij ontmoette genade en hierdoor komen zijn gebreken aan het licht. Jezus woorden betekenden voor Zacheüs een doorbraak en een nieuw begin. Voortaan kan Zacheüs zijn naam zuivere en rechtvaardige met ere dragen. Hoe vaak zien we in onze eigen omgeving niet hetzelfde gebeuren. Mensen zetten elkaar vast in posities, herkennen elkaar op functies, maar namen worden niet genoemd. Een echte verandering kan alleen plaatsvinden wanneer er sprake is van een echte ontmoeting, van een oprechte belangstelling voor het leven van de ander. Wat is je droom, wat is je passie, waar leeft je voor. Oprechte vragen zullen ook oprecht beantwoord dienen te worden. Het behalen van je doel is niet je droom, je promotie niet je passie. Er is een cultuurverandering voor nodig in onze samenleving, in ons zelf allereerst, om bevrijd te worden uit het gesloten Jericho en te gaan naar een land waar mensen er echt toe doen. In het huis van Zacheüs geschied bevrijding. Na zijn ontmoeting met Jezus weet hij zelf wat hij moet doen; dit hoeft hem niet vertelt te worden. De mensen in zijn omgeving zullen dit gaan merken. De ontmoeting met Jezus zal vruchten afwerpen. Het lijken grote woorden, maar het evangelie is geschied. Het verhaal van Zacheüs houdt ons een spiegel voor om onze eigen houding naar anderen toe te kunnen beoordelen. Als wij elkaar op een barmhartige en open manier weten te benaderen, zijn we zeker ook meer bereid om elkaar van harte te vergeven. Wanneer we de ontmoeting van Jezus met Zacheüs tot ons laten doordringen dan kan er ook iets nieuws in ons leven gebeuren. Door ons leven wordt immers het evangelie uitgedragen. Wie de ander het verleden vergeeft, maakt haar of hem tot een nieuwe mens maar maakt ook zichzelf vrij. Ons geloof in de verrezen Heer wordt uitgedragen en beleefd, daar waar wij elkaar niet buitensluiten, maar binnenlaten. Ieder mens verdient het om gezien te worden, omdat God ons ziet. Ieder mensen verdient respect en achting. Alleen vanuit vriendschap, vertrouwen en geloof in de ander, komt iemand tot zijn of haar recht. Als iemand iets in ons gezien heeft worden we anders. Als we ervaren dat iemand van ons houdt zijn we tot veel in staat.

6 Zegen Zegenen wij elkaar bij alles wat ons te doen staat Alles wat we beleven mogen Alles wat ons overkomt Zegenen wij elkaar in het leven dat we delen zo kwetsbaar als het is. Die God en goed is zegene ons; Vader, Zoon en Heilige Geest. Amen.