Resultaten handhaving mycotoxinen 2007

Transcriptie

1 Resultaten handhaving mycotoxinen Factsheet Voedsel en Waren Autoriteit Mei 2008 Projectnummers: Thema: NW en NW Handhaving mycotoxinen Warenklachtenlijn VWA: (0800) Internet:

2 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 2 Doelstelling 3 Werkwijze 4 Resultaten 5. Conclusie 2

3 1. INLEIDING Vanwege de schadelijkheid van deze door schimmels geproduceerde stoffen, zijn er voor diverse mycotoxinen limieten vastgelegd in Europese wetgeving. In EG 1881/2006 zijn de maximaal toegestane gehaltes voor de aflatoxinen (aflatoxine B1 en totaal aflatoxinen), ochratoxine A (OTA), patuline (PAT), deoxynivalenol (DON), zearalenon (ZON) en de fumonisinen B1 en B2 (FB1+ FB2) opgenomen. In werden met de EG 1126/ de normen voor Deoxynivalenol (DON), Fumonisine (FB1+ FB2) en Zearalenon (ZON) met enkele categorieën maïs uitgebreid. Andere mycotoxinen, m.n. T2, HT2 en de ergot alkaloïden, staan nog ter discussie bij de Europese Commissie. Verder schrijft de Warenwet (Bewaring en Behandeling van Levensmiddelen, art. 12, eerste lid) voor dat schimmeltoxinen en bacteriële toxinen in hoeveelheden die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid, afwezig moeten zijn in eet- of drinkwaren en grondstoffen. 2. DOELSTELLING Handhaving van EU verordeningen en ontwerpnormen blijft voor mycotoxinen nodig omdat iedere oogst weer opnieuw beoordeeld moet worden op de mate van aantasting door schimmels. Het onderzoek en maatregelenbeleid zijn hier op aangepast. Voor bepaalde risicoproducten is de mate van controle in de verordening EG 504/2006 volledig geregeld, inclusief de hiervoor verplichte rapportage aan Brussel. 3. WERKWIJZE Alle produc ten waar normen of ontwerpnormen voor zijn, werden in de loop van het jaar bemonsterd. Naast gerichte controle van import uit derde landen en productiebedrijven werd ook aandacht besteed aan producten uit andere EU-lidstaten, om de achterdeur problematiek (het via andere lidstaten binnenkomen van producten, waarop controle nodig is vanwege niet-uniforme controle aan de EU-buitengrens) in beeld te krijgen. Pinda s werden alleen op aflatoxinen onderzocht. Alle overige producten op meerdere mycotoxines. 4 RESULTATEN 4.1 Realisatie Over het geheel genomen werd de planning gerealiseerd. In de verschillende monstersoorten zit enige variatie, vooral veroorzaakt doordat de aantallen partijen import moeilijk voorspelbaar zijn. Opvallend zijn: Tabel 1: Vergelijking tussen planning en realisatie Monstersoort Planning Gerealiseerd % Diverse noten Diverse pitten ,6 Graan & graanproducten Kruiden & specerijen ,4 Gedroogde zuidvruchten ,9 Zoethout/drop ,1 Koffie Babyfood ,2 Wijn ,1 Vruchtensap ,3 Bier Pinda s ,7 Totaal Het hoge aantal diverse noten werd voornamelijk veroorzaakt door import van uit de USA. Die zijn inmiddels opgenomen in de EG 504/2006. Hierdoor was b.v. minder capaciteit beschikbaar voor importcontrole van grondnoten. Zonnebloem - en dergelijke pitten zijn bij bedrijven niet altijd in grote verscheidenheid aanwezig. Het aantal monsters gedroogde zuidvruchten hangt samen met de hoeveelheid en grootte van import partijen en is daarom lastig te plannen. In het kader van de ontwikkeling van een methode voor OTA in drop werden 50 van deze monsters onderzocht in plaats van zoethout/kruidenthee. OTA in wijn werd onderzocht in monsters genomen in het kader van project ZD , Survey naar diverse stoffen in wijn. 3

4 4.2 Afwijkingen Tabel 2 geeft een overzicht van het voorkomen van diverse mycotoxinen in de verschillende waarsoort groepen. In de kolom aantal boven de norm is het aantal monsters opgenomen waarvan het analyseresultaat boven de norm uit kwam. Het aantal afwijkende monsters is minder, omdat daarbij, conform de wettelijke bepalingen, rekening wordt gehouden met de uitgebreide meetonzekerheid, die voor mycotoxinen 50% bedraagt. Tabel 2. Afwijkingen per productgroep Waarsoort Aantal monsters/ partijen Aantal boven de norm Aantal afwijkend % afwijkend mycotoxinen Pinda s ,9 AFB1 Amandelen uit USA ,7 AFB1, AFG1, OTA Overige noten en pitten ,4 AFB1, OTA Gedroogde zuidvruchten ,4 AFB1, OTA, FB1+FB2 Graan & graanproducten ,9 DON Rijst ,3 AFB1 Maïs ,0 FB1+ FB2, DON Specerijen ,4 OTA, AFB1 Drop en zoethout ,1 OTA Koffie 65 0 Vruchtensap, bier en wijn Babyfood China Malawi Nicaragua Paraguay Soedan USA Zuid Afrika Figuur 1. In figuur 1 worden de percentages afwijkingen in vergeleken met de gemiddelden van de voorgaande drie jaar. De oogsten van rozijnen en maïs blijken in het verslagjaar aanzienlijk beter dan in voorgaande jaren, in tegenstelling tot de specerijen en de zoethoutproducten. 4

5 4.3 Overzicht pinda s In tabel 3 is van de partijen pinda s aangegeven uit welke landen deze afkomstig waren en welk percentage daarvan afwijkend was. Ter vergelijking is het gemiddelde percentage afwijkingen in 2004 tot en met 2006 in de laatste kolom weergegeven. De oogsten in de Zuid Amerikaanse landen waren in aanzienlijk beter dan in de voorgaande jaren, terwijl bij partijen uit de Verenigde Staten veel meer afwijkingen werden geconstateerd. Aangezien van partijen volgens de EG verordening drie submonsters moeten worden geanalyseerd, zijn de analyse aantallen niet direct vergelijkbaar met de realisatiecijfers van de partijen. Tabel 3: Herkomst partijen pinda s Land van Aantal Afwijkend % herkomst partijen Argentinië ,5 10,4 Brazilië ,6 23,7 China ,7 9,7 India 2 50,0 Malawi ,7 16,7 Nicaragua ,0 33,3 Paraguay ,9 23,0 Soedan ,2 37,5 Verenigde Staten ,9 8,1 Zuid Afrika ,4 13,8 Overig 9 2 Totaal ,9 12, China Malawi Nicaragua Paraguay Soedan USA Zuid Afrika 5

6 4.4 Overzicht overige noten en pitten Tabel 4 geeft een overzicht van de overige noten en pitten. Hoewel de herkomst niet van alle monsters bekend is, zijn de resultaten zoveel mogelijk per land weergegeven. Omdat het vaak om slechts enkele partijen per land gaat, is een vergelijking met voorgaande jaren per soort gemaakt. Figuur 2 geeft een indruk van de verschillen in percentages afwijkingen per soort van ten opzichte van Tabel 4: Overige noten en pitten (AF= aflatoxine, OTA = ochratoxine A) Producten Aantal Afwijkend % Azerbeidzjan hazelnoten 6 3 AF 50 Bolivia paranoten 7 Brazilië paranoten 2 1 AF 50 2 China zonnebloempitten 14 2 Georgië hazelnoten 4 Ghana meloenpitten 1 1 AF 100 India meloenpitten 1 1 AF 100 Iran zonnebloempitten pistachenoten 3 1 Kirgizië walnoten 4 Spanje zonnebloempitten 1 2 Turkije pitten hazelnoten pistachenoten OTA 4 AF 3 AF 3,7 11,8 13,6 Verenigde Staten zonnebloempitten pistache walnoten Vietnam cashewnoten 6 36 AF 12,2 zonnebloempitten pompoenpitten meloenpitten walnoten pistachenoten paranoten hazelnoten cashewnoten Overig/onbekend pistachenoten rest OTA 4,0 Figuur 2: Percentages afwijkingen In sommige monsters werd ook Ochratoxine A aangetoond. Verder was het gehalte aan aflatoxine G1 in sommige gevallen twee keer zo hoog als dat van B1. De import van afwijkende partijen werd geweigerd. In twee partijen meloenpitten werden hoge gehaltes AFB1 aangetroffen. Ook dit betrof importpartijen, zodat voorkomen kon worden dat de pitten in Nederland verwerkt zouden worden. In pistachenoten werd in sommige gevallen ook Ochratoxine A aangetoond. 4.5 Gedroogde zuidvruchten Van de gedroogde zuidvruchten kwamen alleen bij vijgen afwijkingen voor. Naast aflatoxinen werden ook ochratoxine A en fumonisinen aangetroffen. Van de twee laatstgenoemde mycotoxinen geldt voor vijgen geen andere norm dan die uit de Warenwet (Bewaring en Behandeling van Levensmiddelen, art. 12, eerste lid). Indien de EG norm voor ochratoxine A in gedroogde druiven zou worden toegepast, zou het percentage afwijkingen in gedroogde vijgen toenemen van 10% tot 15%. 6

7 4.6 Graan en graanproducten Graan Gegeven de weersomstandigheden was al voor de oogst bekend dat het DON gehalte daarin voor problemen zou kunnen zorgen. Daarom werd in enkele weken na de oogstperiode door het hele land monsters tarwe bij de maalderijen en dergelijke genomen. In bijna alle monsters werd DON aangetroffen, op een zestal uitzonderingen na beneden de norm. In die gevallen betrof het tarwe die nog bewerkt moest worden, zodat het meel voldeed. Het gemiddelde DON gehalte was dit oogstjaar echter beduidend hoger dan voorgaande jaren. Door het jaar heen werden met name ontbijtgranen en gedroogde pastaproducten bemonsterd. Slechts in één geval werd de norm van 500 µg/kg licht overschreden. Voor het eerst werden dit jaar deze monsters ook routinematig gecontroleerd op de aanwezigheid van ergot alkaloïden. Deze stoffen bestaan al langer dan mycotoxinen, maar zijn weer in de belangstelling gekomen vanwege de discussie over normstelling die hierover in Brussel wordt gevoerd. Een eerste vereiste is in dat geval vast te stellen wat er in de praktijk wordt aangetroffen. De lidstaten zijn dan ook verzocht hun meetgegevens aan te leveren. Dat is dan ook reden om hierover nog apart te rapporteren Rijst In januari van dit jaar werden 5 partijen bruine basmati rijst van elk 25 ton uit Pakistan onderschept die 16 tot 27 microgram aflatoxine B1 per kilo bevatten. De norm die hiervoor wordt gehanteerd is 5 microgram per kilo. De rijst werd tweemaal geslepen, waarna het gehalte aan aflatoxine tot rond de norm was afgenomen. Via het Rapid Alert systeem werd Brussel hierover geïnformeerd Maïs In de monsters maïs en maïsmeel werden zowel normoverschrijdingen van DON als grote hoeveelheden fumonisinen gevonden, zowel bij importeurs als bij productiebedrijven. In een enkel geval werd de herziene norm, die per 1 juli inging, overschreden. Dat is des te opmerkelijk daar de nieuwe waarde een verdubbeling van de vorige is. In die gevallen werd voorkomen dat een paar partijen in de handel werd gebracht. 4.7 Specerijen In tabel 5 zijn de resultaten van specerijen samengevat. De norm voor Ochratoxine A stond in het verslagjaar ter discussie in Brussel. Hierbij liepen de meningen uiteen van 5-50 microgram per kilo. Monsters die meer dan 30 µg/kg bevatten worden als afwijkend aangemerkt. Vooral paprikapoeder uit Peru bleek een probleem. Diverse partijen moesten door de importeur uit de handel worden genomen. Er werd 63 tot 249 microgram ochratoxine A per kilo paprikapoeder aangetroffen. In totaal werd de import geweigerd van balen, met een totaal gewicht van kilo. Tabel 5 Specerijen Aantal Afwijkingen 50 chilipoeder 15 paprika OTA + 1 AF 40 peper 4 30 kerrie 4 1 AF 20 laos 3 1 AF nootmuskaat 6 10 gemengd 3 1 OTA 0 60 > norm Ochratoxine A > norm aflatoxine B1 < norm chilipoeder paprikapoeder Figuur 3 In figuur 3 zijn de resultaten van chili- en paprikapoeder vergeleken met die van voorgaande jaren. In paprikapoeder lijkt de afname van aflatoxine en toename van ochratoxine een trend te zijn. 7

8 4.8 Drop en zoethout In zoethout werden dit oogstjaar hoge gehaltes ochratoxine A gevonden. In een individuele verpakking stokjes afkomstig uit Italië werd zelfs 1600 µg/kg gemeten. Maar ook in gemalen kruiden uit China, capsules uit de Verenigde Staten en zoethoutthee uit Turkije werd meer dan 100 µg/kg aangetroffen. Partijen werden uit de handel gehaald, soms ook in andere lidstaten, die via het RASFF systeem door Brussel waren geïnformeerd. Met een nieuw ontwikkelde methode werden dit jaar ook zoethoutproducten, zoals drop onderzocht. In een monster Italiaanse laurierdrop werd meer dan 150 µg/kg ochratoxine gevonden. Het grootste deel van deze partij kon uit de handel worden genomen. Hierover wordt nog apart gerapporteerd. 4.9 Babyfood De resultaten van het onderzoek naar aflatoxine en ochratoxine geven geen reden voor bijzondere opmerkingen. De normen werden slechts een enkele keer benaderd. Gegeven het feit dat de normen voor babyfood een factor lager zijn dan die voor volwassenen, geeft die prestatie aan tot waartoe handel en industrie in staat zijn. 5. Conclusie Dat oogsten per jaar en per werelddeel aanzienlijk in kwaliteit kunnen verschillen komt vooral sterk tot uitdrukking in de resultaten voor pinda s. Doordat importcontrole heel gericht (risc -based) wordt uitgevoerd, kon veelal worden voorkomen dat besmette partijen in de handel werden gebracht. Toch werden ook dit jaar weer in consumentenverpakkingen soms hoge gehaltes aan mycotoxinen aangetroffen, hetgeen te wijten is aan het feit dat importcontrole in de EU als geheel, niet waterdicht is. Opvallend is dat met name ochratoxine A in steeds meer producten wordt gevonden. Gelet op de aanhoudende hoeveelheid afwijkingen blijft het noodzakelijk een goede controle op het voorkomen van mycotoxinen uit te oefenen. 8