Leven met snurken en apneu

Transcriptie

1 Leven met snurken en apneu

2

3 Leven met snurken en apneu Nico de Vries Piet-Heijn van Mechelen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

4 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 863 Ontwerp omslag: Bayards Ontwerpers, Amsterdam Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

5 Inhoud 9Auteurs en redacteuren 9 10 Voorwoord Voorwoord van de redactie Introductie Een eerste aftrap Grote namen gingen u voor Snurken en apneu: wat houdt het in? Inleiding Twee voorbeelden Voorbeeld van een typische snurker Voorbeeld van een typische OSAS-patiënt Snurken en OSAS kennen eenzelfde bron Definitie van snurken Definitie van hypopneu, apneu en OSAS Bij wie en hoe vaak komt snurken voor? Bij wie en hoe vaak komt OSAS voor? Wat komt het meeste voor? Snurken en OSAS bij kinderen Snurken en OSAS en slaap Slaappatronen Hoeveel slaap hebben we nodig? Wat zijn de gevolgen van gebrekkige slaap en slaapgebrek? OSAS en zuurstofgebrek en comorbiditeit OSAS en depressiviteit Snurken, OSAS en overgewicht, obesitas en diabetes OSAS en hart- en vaatziekten 33

6 6 Leven met snurken en apneu OSAS en karakterverandering: Mijn Henk is mijn Henk niet meer OSAS en seksualiteit Samenvatting Hoe komt het eigenlijk? Inleiding Bouw en gedrag Erfelijkheid en familie (Tijdelijk) verminderde neuspassage Overgewicht Alcohol Roken Slaapmiddelen en antidepressiva Slaaphouding Samenvatting De gevolgen voor omgeving en maatschappij Veel en diverse gevolgen van snurken en OSAS Snurken en relatieproblemen OSAS en relatieproblemen Impact op het gezin De medische kosten van niet-behandeling van OSAS De medische kosten van behandeling van snurken en OSAS De maatschappelijke kosten van niet-behandeling Verkeersongelukken Samenvatting Wat valt er voor u en de huisarts te ontdekken? Waarom zelfonderzoek? De makke van snurken en OSAS De ernst van het snurken Zijn er ademstilstanden? Symptomen OSAS Slaperigheid overdag Overgewicht en obesitas Zelfonderzoek Anamnese huisarts Doorverwijzing naar snurkpoli s en slaapcentra 68

7 Inhoud De diagnose Introductie: de organisatie van ziekenhuis en kliniek Wie doet wat? Intake of anamnese Kno-onderzoek Slaaponderzoek of slaapregistratie Wat wordt er gemeten? Maak u niet druk Slaapregistratie of screenen? Slaperigheidsonderzoek In het kort Wat doet de medisch specialist? Introductie: wil de echte dr. Antisnurk opstaan? Voor vegetarisch eten naar de slager? Wanneer wat bij wie? Kno-ingrepen Verbeteren neuspassage Verstevigen van het verhemelte (RFTT) Wegsnijden delen verhemelte en huig (LAUP) Wegsnijden van huig, keelamandelen en delen verhemelte (UPPP) Verstevigen van de tongbasis (RFTB) Vastzetten tongbeen Combinatie van ingrepen Algemeen: chirurgische behandelingen in de keelholte Antisnurkbeugel om de kaak in goede positie te houden (MRA) Openblazen van de luchtweg (CPAP) Kaakoperaties Aanspannen tongspier Doorzagen en naar voren plaatsen van de kaken Gaatje in de luchtpijp (tracheotomie) Maagband bij ziekelijk overgewicht Behandeling van allergie Medicamenteuze behandeling Experimentele ingrepen Vergoeding van diagnostiek en behandeling Samenvatting 117

8 8 Leven met snurken en apneu Wat u zelf kunt en moet doen Introductie Accepteren is iets anders dan wennen Leefstijl en slaaphygiëne Inrichting slaapkamer Allergische reacties Houding Overgewicht en obesitas Vrijen Oordoppen voor de partner Min of meer werkzaam Algemeen Antisnurkclips, -ringen en -beugels Tong neerhouders Ademhalingstraining Sprays en smeersels Kussens Wekmiddelen Voor OSAS-patiënten na start behandeling Algemeen Diabetes Hart- en vaatziekten en de cardioloog De psycholoog, burn-out en antidepressiva Slaapmiddelen Opgelet met narcose OSAS en rijbewijs Tot slot: over irritatie en wennen Samenvatting Lijst van afkortingen Adressen en websites Literatuur Over de auteurs Register 157

9 Auteurs en redacteuren Auteurs dr. N. de Vries kno-arts in het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam drs. P.H.J.M. van Mechelen bestuurslid van de ApneuVereniging, verantwoordelijk voor onderzoek en beleid; tevens hoofdredacteur van het ApneuMagazine Beide auteurs hebben zitting in de commissie richtlijnontwikkeling osas. Redacteuren dr. M.E. Numans huisarts te Utrecht, tevens verbonden aan het Julius Centrum van het UMC Utrecht dr. H.J. Schers huisarts te Lent, tevens verbonden aan de vakgroep huisartsgeneeskunde, UMC St Radboud Nijmegen dr. P.H.G.M. Soons medisch psycholoog in het St Annaziekenhuis in Geldrop, tevens verbonden als UHD aan het Departement Medische Psychologie en Neuropsychologie van de Universiteit van Tilburg

10 Voorwoord Kinderen krijgen de slappe lach als iemand een snurker nadoet. Snurken is ook altijd een bron van hilariteit op verjaardagsfeestjes. En dat mannen snurken lijkt normaal te zijn. Daar moet de partner maar aan wennen. En als een vrouw snurkt, kun je het daar maar beter niet over hebben; dat hoort eigenlijk niet, dat is minder vrouwelijk. Het blijkt niet eenvoudig om een serieus gesprek te hebben over snurken en snurk(st)ers. Het lijkt allemaal goedmoedig. Toch kan snurken een serieus probleem zijn. Er zijn snurkers die het geluid maken van een stevige brommer. En dat binnen één meter van je oor in de stilte van de nacht. Dan valt er echt niet meer te slapen voor de partner! Gebrek aan goede nachtrust gaat zich wreken. Het leidt uiteindelijk tot vermoeidheid, gebrek aan concentratie en verhoogde irritatie overdag. Dat kan een relatie, het gezin en/of het werk ontregelen. Het wordt nog wat ernstiger als er s nachts ook nog korte periodes met ademstilstand optreden (apneu). Door gebrek aan diepe slaap en door zuurstoftekort raken allerlei systemen in het lichaam ontregeld met, als het maar lang genoeg duurt, blijvende schade. Diabetes, verhoogde bloeddruk en hart- en vaatziekten komen regelmatig voor. Overgewicht en obesitas zijn zowel oorzaak als gevolg. Relaties raken ontwricht. Arbeidsongeschiktheid ligt op de loer. Kortom, we waren blij toen we hoorden over het initiatief van dr. N. de Vries, kno-arts van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam, om in een boekje aandacht te besteden aan snurken en apneu. Met de toegenomen belangstelling voor een gezonde nachtrust vragen deze onderwerpen een serieuze benadering. De vakkennis en ervaring die dr. De Vries door de jaren heen opbouwde op het gebied van snurken en apneu staan borg voor een medisch verantwoorde benadering van het onderwerp. We waren verheugd en vereerd toen we gevraagd werden om aan de publicatie mee te werken. Bij de ApneuVereniging en haar duizenden leden is zeer veel kennis en ervaring over het leven met snurken en apneu. We noemen dat ervaringsdeskundigheid. Die brengen we graag in, want we kennen de vragen waarmee mensen zitten. Door deze samenwerking is er een bundeling van wetenschap en praktijkervaring ontstaan, waarvan

11 Voorwoord van de redactie 11 we hopen dat u er wat aan hebt. Als het niet voor uzelf is, dan voor uw omgeving. Want de gevolgen zijn ingrijpend genoeg. Gelukkig zijn er veel dingen die u zelf kunt doen om snurken en het obstructief slaap-apneusyndroom (OSAS) tegen te gaan. U vindt ze in dit boekje bij elkaar. drs. P.H.J.M. van Mechelen, bestuurslid ApneuVereniging Onderzoek en Beleid Voorwoord van de redactie In de succesvolle serie van A-GGz verschijnen titels over psychiatrische en psychologische aandoeningen of aandoeningen waarbij de psychosociale context belangrijk is (bijv. Leven met een angststoornis). Het boek Leven met snurken en apneu is het eerste deel van een nieuwe serie met een nieuwe redactieraad. Hierin worden lichamelijke aandoeningen en ziekten behandeld (zoals snurken, astma, diabetes mellitus) en wordt ook aandacht gegeven aan de psychosociale aspecten daarvan. De serie richt zich in eerste instantie op degenen die met hun klachten, ziekten en aandoeningen moeten leren leven, de patiënten zelf. Maar richt zich ook op degenen die hulp bieden, namelijk artsen, verpleegkundigen, en paramedici in eerste en tweede lijn. We willen met deze serie de gesprekken in spreekkamers bevorderen en ondersteunen. Het geeft patiënt, arts, paramedicus en verpleegkundige de gelegenheid om bij en in te lezen over het probleem dat aan de orde is. Spreekuurcontacten zijn over het algemeen kort, en het is bekend dat veel van de informatie die wordt gegeven weer snel vergeten is. Veel vragen komen pas op wanneer de spreekkamer alweer verlaten is. Wij denken daarom dat deze reeks in een behoefte zal voorzien. De komende jaren is er aandacht voor veelvoorkomende grote aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten en voor problemen rond de overgang. Daarnaast verschijnen er boeken over minder bekende problemen, zoals lymfoedeem. Ook besteden we aandacht aan onderwerpen waarvoor de meeste mensen geen dokter hebben geraadpleegd. Het onderwerp snurken is daarvan een voorbeeld. Voor de

12 lezer is het vaak moeilijk om over dit soort onderwerpen goede en betrouwbare informatie te vinden. Dergelijke informatie vindt u overzichtelijk bij elkaar gezet in deze reeks. De redactie is ervaren en beschikt over een ruim netwerk van schrijvers en referenten onder de potentiële lezers. Dat zou een waarborg moeten zijn voor de totstandkoming van een prettig leesbare en bovenal leerzame reeks boeken. We denken dat we in onze opzet geslaagd zijn. Leven met snurken en apneu is het eerste in de nieuwe reeks en meteen een voorbeeld hoe het redactioneel proces in deze serie kan lopen. De eerste auteur bood ons een concept aan waarin de belangrijkste in dit boek beschreven informatie over snurken en het slaapapneusyndroom en de mogelijkheden voor behandeling stonden beschreven. De belangrijke inbreng van de tweede auteur, zelf apneupatiënt, maakt het tot het uiterst leesbare en informatieve werk dat nu voor u ligt. Wij hebben als redactie vooral waar nodig en mogelijk gewaakt over hoofd- en bijzaken en het wetenschappelijk gehalte van de informatiebronnen. We zijn bijzonder verheugd over het resultaat en feliciteren de auteurs met het succes van hun samenwerking. Wij hopen dat de lezers uit alle doelgroepen met net zoveel genoegen de geboden informatie tot zich kunnen nemen, als wij als redactie hebben ervaren bij het volgen van de samenstelling ervan. Houten, maart 2008 dr. M.E. Numans dr. H.J. Schers dr. P.H.G.M. Soons