NCGKV Het Kompas. NLB 351"In U zijn wij begrepen" NLB 354 : 1 en 2 "Jou leven staat aan het begin" NCC 44 en 45 (komen tijdens de preek)

Transcriptie

1 NCGKV Het Kompas Votum / zegengroet Openingslied NLB 351"In U zijn wij begrepen" Gebed om opening Gods Woord Schriftlezingen Kolossenzen 2 : 6-15 kindermoment kinderlied tekst: De herder en zijn nieuwe schapen NLB 354 : 1 en 2 "Jou leven staat aan het begin" NCC 44 en 45 (komen tijdens de preek) Preek + Interactie Lied na de preek Geloofsbelijdenis Gezongen belijdenis NLB 354 : 3-5 "Je huilt nog van verwondering" Nicea GKB 123 : 5 "'k Geloof in God de heilige Geest" Collecten Gebed over Preek en Voorbeden Slotlied GKB 147 : 1 en 3 "Maak muziek voor God de Vader" Zegen Kindermoment: De herder en zijn nieuwe schapen Intro: Toen ik van de week zag waar de preek vanmiddag over moest gaan dacht ik: toe maar, over de doop. Wat moet ik daar in vredesnaam nog over gaan vertellen? In het Kompas hebben we in november drie doopdiensten gehad, en volgens mij waren het er in De Lichtzijden ook minimaal twee. En dan nu, na al die zondagen dopen en dooponderwijs een leerdienst over de doop? Is dat nog nodig, leren we daar nog nieuwe dingen. Jazeker. En om de nieuwsgierigheid dan maar gelijk eens te prikkelen stukje pastorale praktijk. In de gemeente waar ik consulent ben heeft een moeder gevraagd om de doop van haar kinderen. Een gelovige moeder, met vier kinderen in de leeftijden 8, 12, 15 en 17 Wat te doen? Denk eens mee. Wat moet je doen met zo'n verzoek, en wat zegt de gereformeerde doopleer hierover? Welke van de formulieren moet je hierbij dan gebruiken? 1 van 6

2 Gonzen, antwoorden inventariseren Een vergelijking HC-NCC Zoals jullie van me gewend zijn begin ik met een vergelijking tussen de HC en de NCC. Ik beide leerboeken wordt gereformeerde leer over de doop behandeld. Wat meteen opvalt is dit: de HC is veel uitvoeriger. Dat is goed te begrijpen. In de tijd dat dit leerboek ontstond, was de Reformatie in volle gang. En een heel belangrijk speerpunt voor de reformatoren was de sacramentsleer. Die wordt dan ook uitvoerig behandeld. Maar opvallend is ook vraag 44 van de NCC. "Wat is de doop?" Dat zijn we eerder tegengekomen. De HC veronderstelt dingen bekend en begint meteen over de diepere betekenis. De NCC is geschreven voor mensen die nog gewoon moeten leren wat de doop is. Er is één vraag identiek: Is de waterdoop de afwassing zelf? Nee, concluderen beide leerboeken. Oh, zegt de HC vervolgens, waarom spreekt de Bijbel er dan op veel plaatsen dan wel zo over? Logische vraag, typisch HC. Een laatste verschil betreft vraag 74, "Waarom moeten ook de kleine kinderen gedoopt worden?" Daar gaat de HC uitvoerig op in, en de NCC noemt het helemaal niet. Voor vanmiddag wil ik me beperken tot drie onderwerpen. - NCC 44 Wat is de doop? - NCC 45 Is de doop als zodanig de afwassing van de zonden? - De kinderdoop. Wat is de doop? NCC 44 Wat is de doop? De doop is het wassen met water in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest; het verbeeldt en verzegelt onze adoptie in Christus, onze reiniging van de zonde en onze toewijding om toe te behoren aan onze Heer en Zijn kerk. Wat we hier lezen is veel breder dan de gereformeerde leer. De doop verbindt alle volgelingen van Christus. Vandaar dat de NCC spreekt over onze adoptie in Christus. We worden tot Gods kinderen aangenomen. Een term die we ook wel gebruiken is onze "inlijving" in Christus. Daar begint de NCC mee, en dat is mooi. Onze doop lijft ons bij Christus in. Dat staat voorop. En daarmee worden we -samen met alle anderen die gedoopt zijn- één lichaam, Christus lichaam. En dat verbindt ons aan allen die gedoopt zijn. En het leert ons respect voor het sacrament van de doop, dat ons allemaal verenigt. 2 van 6

3 Dat we de doop respecteren blijkt bijvoorbeeld als iemand zich meldt bij de kerk, en hij geeft aan dat hij gedoopt wil worden. Een van de dingen die we dan altijd nagaan is: ben je ooit gedoopt? Sommige mensen weten dat nauwelijks meer, sommigen nog heel precies. Wanneer iemand al eens is gedoopt, wanneer erkennen wij dan die doop? Wanneer beschouwen we die doop als een echte doop? Ik heb dat in Kampen geleerd, en geef het graag aan jullie mee omdat ik het heel erg mooi vind. De doop moet, in de eerste plaats, zijn bediend met zuiver water. Dat je moet dopen met zuiver water, staat nergens in de Bijbel. Wel worden er regelmatig mensen gedoopt in rivieren, of beken. En al heel vroeg in de kerkelijke traditie werd het een voorschrift. Mensen moesten worden gedoopt met water, bij voorkeur in stromend water. Als dat er niet was in elk geval in koud water, en daarmee werd bedoeld: het moest vers geput zijn. Want van warm, stilstaand water werd je ziek, dat wist men toe ook al. Maar, nog veel belangrijker: het moest gaan om gewoon water, niet afkomstig uit een of andere heilige bron, of zo. Want de doop is een symbool, en het water als zodanig bevat geen reinigingsmiddelen of medicijnen. In de tweede plaats, moet er gedoopt zijn in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Daarmee volgen we Christus zelf die, kort voor zijn hemelvaart, deze opdracht geeft. Dit onderscheidt de Christenen van die Joden en alle anderen, die Christus niet als God wilden erkennen. De doop in de naam van de drie-enige verbindt ons aan Christus. En ten slotte moet de doop bediend zijn door iemand die -op dat moment- de bevoegdheid had om te dopen en die wist waarmee hij bezig was. Dat laatste is een heel belangrijk beslissing in de Christelijke doopleer. Hij is rond 400 na Christus genomen, in een periode dat er een grote scheuring plaatsvond in de kerk. Toen had je dus mensen in de kerk, die waren gedoopt door iemand, die inmiddels werd beschouwd als een ketter. Moesten ze nu opnieuw gedoopt worden? Nee besloot de kerk, en daarmee werd een heel belangrijk principe aangenomen namelijk: de geldigheid van jou doop is niet afhankelijk van degene die hem bedient, mits die persoon op dat moment bevoegd was. Want de heiligheid zit hem in het sacrament als zodanig, en niet in de dienaar. Wie komen dan allemaal in aanmerking? Doorgaans RK of orthodoxe priesters. Of gereformeerde predikanten. Maar wanneer je door een evangelische oudste bent gedoopt, die daar in zijn gemeente toe was geroepen, telt je doop ook. En stel nu eens dat jouw ouders je uit gewoonte hebben laten dopen, of onder druk van de grootouders? Ouders die nooit geloofd hebben en al lang niet meer naar de kerk komen? Ook in dat soort gevallen nemen we de doop, als kerkelijk sacrament, serieus. Want, het sacrament is niet gebonden aan een kerk of stroming, maar het is van Christus zelf, die alle Christenen over de hele wereld aan elkaar verbindt. Door de doop behoren we Hem toe, en zijn we verbonden aan die ene wereldwijde apostolische kerk, waarin wij geloven. NCC 45 Wordt bij de doop met het water ook de zonde zelf weggewassen? Nee, alleen het bloed van Christus en de vernieuwing door de Heilige Geest kan ons schoonwassen van onze zonde. De doop is een heilig sacrament. 3 van 6

4 De geldigheid van het sacrament hangt niet al van de dienaar, zagen we. Maar het effect van de doop zit niet in de doop als zodanig. Of de kwaliteit van het doopwater. De doop is een heilig ritueel, maar geen magisch ritueel. Het mag je geloof versterken, maar kan het geloof niet vervangen. En dit laatste is een uitgesproken gereformeerde doopvatting. Om die sacramentsopvatting uit te leggen gebruikte men vanouds het begrippenpaar "teken en zegel". Teken. Want de doop beeldt iets uit. De catechismus legt er veel nadruk op dat de doop een afwassing uitbeeldt. Wat in de HC onderbelicht blijft, is het andere beeld. De doop is ook een symbolische begrafenis. En een symbolische inlijving. "Dit toont ons de onderdompeling in of de besprenkeling met het water" staat daarom in ons doopformulier. En gelukkig hebben we dat onderdompelen in onze kerken herontdekt. Hoe dan ook: het is een afbeelding. Maar het is ook, benadrukt de catechismus, een zegel, of garantiebewijs. We zijn aan die term als gereformeerden gewend, maar realiseer je dat daar een wereld achter schuilgaat. Een intensieve theologische zoektocht. Iets van die strijd proef je in de uitvoerige catechismus-vragen over dit onderwerp. Is de doop als zodanig al die afwassing? Nee, alleen het bloed van Christus en de Heilige Geest kunnen ons reinigen van de zonden. Waarom noemt de Heilige Geest de doop dan "het bad van wedergeboorte" en de "afwassing van de zonde". De HC laat hiermee het andere standpunt aan het woord. Dat zie je vaker in de HC. De argumenten van de andere partij worden niet genegeerd, maar zorgvuldig onderzocht. En die argumenten lijken sterk. Het staat toch gewoon zo in de Bijbel. De Heilige Geest, die in de Schrift aan het Woord is, drukt zich zo stellig uit. Waarom mag je dan niet geloven dat de doop onze zonden letterlijk afwast? De catechismus geeft hierop een serieus antwoord. We zullen er zo naar kijken. Maar het is ook goed om je in te leven in de argumenten vanuit de Katholieke traditie. De doop is een heilig sacrament. Daar waren we het over eens. En de doop verliest niet zijn geldigheid wanneer de bedienaar naderhand een ketter wordt. Klopt, waren we het ook over eens. Maar, is dit geldigheid van het sacrament dan wél afhankelijk van degene die hem ondergaat? Dat was het strijdpunt. De Katholieken konden zich niet voorstellen dat het sacrament zijn betekenis kon verliezen, puur omdat de gedoopte niet exact wist wat er met hem gebeurde. Of wat de doop betekende. En de volgende stap was dat het heil werd werd vereenzelvigd met het sacrament als zodanig. De doop werd op die manier, de afwassing van de zonden zelf. De doop was geen uitbeelding van onze inlijving bij Christus, maar de doop werd zelf die inlijving. Dat leidde in de Katholieke kerk b.v. tot de gewoonte om kinderen zo vroeg mogelijk te dopen. Want, o wee als het kind zou sterven voordat het gedoopt was. Dan was het niet geheiligd en ook geen lid van de kerk. Inmiddels wordt daar binnen de Katholieke kerk wat genuanceerder over gedacht, maar dat heeft erg lang geduurd. 4 van 6

5 De gereformeerden kozen voor een andere en Bijbelse uitleg: alleen door geloof in Christus worden wij gered. Die genade van Christus wordt ons door de doop "voor ogen gesteld". En daar blijft het niet bij: het is ook nog eens een garantiebewijs. Mocht ik ooit twijfelen aan mijn redding, dan mag ik me vastklampen aan de beloften die God me bij de doop gedaan heeft. Hij heeft het echt beloofd, en ik mag hem op zijn woord vertrouwen. Net zo zeker als dat het water mijn lichaam of mijn voorhoofd heeft schoongemaakt, zo zeker mag ik weten dat God al mijn zonden wil afwassen. En net zo zeker als dat ik in het doopwater ben ondergegaan, zo zeker weet ik dat ik met Christus ben begraven en weer opgestaan. Die enorme schatten mag ik me toe-eigenen door ze in geloof aan te nemen. Ik mag God op zijn woord vertrouwen. Kinderen dopen? En dan nog iets over de kinderdoop. Daarmee hadden we het als gereformeerden vroeger nogal gemakkelijk. We doopten alle kinderen, en die waren dan nog maar een paar week oud. Of we doopten volwassen mensen. Die konden dan al een bewuste belijdenis afleggen, en vervolgens worden toegelaten aan het Avondmaal. Maar die tijd is voorbij. Onze missionaire activiteiten en onze contacten met andere tradities hebben de vraag of je kinderen moet dopen weer actueel gemaakt. Wat nu, wanneer een tiener zich wil laten dopen op basis van een heel kinderlijk geloof? Of wanneer iemand zijn jonge kinderen helemaal niet wil laten dopen? Kun je dan nog uit de voeten met de stellige bewering in HC, v/a74: "Dat de kinderdoop in plaats van de besnijdenis is ingesteld?" en de opvatting "dat kinderen van gelovige ouders behoren gedoopt te zijn" Ik niet, zal ik maar eerlijk zeggen. De enorme vanzelfsprekendheid waarmee de HC dit roept, gevoegd bij de onnavolgbare tekstverwijzing, overtuigen mij niet meer. En dus heb ik andere en betere argumenten nodig wanneer ik wil opkomen voor mijn diepgevoelde overtuiging dat het goed en mooi is, en Bijbels, om kleine kinderen te dopen. Kinderen horen er bij Een goed startpunt is het diepe besef dat ook onze kinderen bij God horen en aan hem verbonden zijn. Daarvoor is volop Bijbelse grond. Jezus legt kinderen de handen op, en zegent hen. En kleine kinderen ontvingen -verplicht- de besnijdenis, het verbondsteken van het OT. De besnijdenis bezegelde de inlijving bij Gods volk, dat destijds goeddeels samenviel met het Joodse volk. Ook niet-joden werden besneden als ze werden ingelijfd bij het Joodse volk. We hebben ook de doop vanmiddag leren kennen als een teken van inlijving. De volwassenendoop markeerde een bewuste keus om Jezus te gaan volgen. Immers we lezen: Zij die het Woord aanvaardden lieten zich dopen. De doop verbeeldde de inlijving bij Christus (en zijn gemeente) die het gevolg was van hun aanvaarding van Jezus als hun Heer en God. Jezus sluit besnedenen niet uit van de doop, en daarmee relativeert hij inderdaad de betekenis van de besnijdenis enorm. Het is een Joods ritueel, en er is op zich geen bezwaar tegen om het in Joodse kring te handhaven, maar het is geen teken dat je bij Jezus hoort. Daarvoor stelt hij immers de doop als nieuw teken is. En allen die dat teken hebben ontvangen, horen volwaardig bij Jezus. Paulus trekt deze lijn door, en vecht er 5 van 6

6 voor in de jonge kerk. Besneden zijn voegt niets toe. Want in onze doop hebben we al lang en breed deel aan Christus, en ook aan zijn besnijdenis. De vraag of je kleine kinderen moet gaan dopen, laat zich dus positief beantwoorden, wanneer je er van overtuigd bent dat ook zij echt bij Jezus horen. Ook al zijn ze nog niet in staat tot een volwassen geloofsbeslissing om Jezus te gaan volgen. Is die gelovige beslissing een voorwaarde voor de doop? Of mogen we er vanuit gaan dat er ook een Nieuwtestamentisch verbondsvolk is. Waarin je als verbondskind geboren wordt. Daarvoor zijn veel schriftuurlijke aanwijzingen. De belofte is er voor ouders en hun kinderen. De gemeente is een kudde, onder leiding van Jezus als de ene herder. De schapen die in zo'n kudde geboren worden, zijn vanzelfsprekend ook van de herder. En dus gingen Christelijke ouders er toe over om het Nieuwtestamentisch verbondsteken, dat aanvankelijk bedoeld was voor volwassenen, ook te gebruiken voor hun kinderen. Een heel verantwoorde stap, ook al was er geen directe Bijbelse opdracht voor. Daarmee veranderde het sacrament wel van karakter. De inhoudelijke argumenten voor de besnijdenis werden overgedragen op het sacrament van de kinderdoop. Terwijl de grond voor de volwassenendoop nog steeds was: een persoonlijke geloofsbelijdenis. Een belijdenis die we trouwens ook verwachten allen die ooit gedoopt zijn. Als kind ingeschreven in het paspoort van de ouders. Maar als ze zelfstandig op weg willen gaan, zullen ze die doop wel voor hun eigen rekening moet nemen, in een persoonlijk geloof en een persoonlijke relatie met Jezus. Laten we daar als gemeente waar mogelijk aan bijdragen, in onze voorbede en in ons voorbeeld. Amen 6 van 6