Strategie Uitwerking

Transcriptie

1 Strategie Uitwerking Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

2

3 NWO Strategie Uitwerking Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek April 2015

4 Teksten De NWO Strategie en de uitwerken van kunt u vinden op Productiebegeleiding NWO, Voorlichting en Communicatie Fotografie Dreamstime Ivar Pel Hollandse Hoogte: Reyer Boxem, Sander Chamid, Murdo Macleod, ITAR-TASS/ Pavel Golovkin Shutterstock: catwalker Ontwerp WIM Ontwerpers, Den Haag Drukwerk Impressed, Pijnacker

5 NWO Strategie Voorwoord Voor u ligt de strategie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek voor Daarin formuleert NWO haar rol als nationale wetenschapsorganisatie in het Nederlandse onderzoek en wetenschapsbeleid. Wetenschapsbeleid is belangrijker dan ooit. Waarom? Je zou kunnen stellen dat grote vooruitgang, zoals de ontdekking van het atoommodel, van penicilline, de synthese van kunstmest, honderd jaar geleden zonder wetenschapsbeleid tot stand kwam. Doordat uitzonderlijke talenten de academische ruimte kregen hun nieuwsgierigheid te volgen. En door de dynamiek van de wetenschap zelf. Waarom hebben we dan nu een wetenschapsbeleid nodig? Omdat we in een andere maatschappij, een andere wereld leven dan honderd jaar geleden. Omdat we met vijf miljard mensen meer zijn. Omdat wetenschapsbeoefening geld kost en we met beleid moeten investeren. Omdat de wetenschap een steeds belangrijkere rol speelt in onze samenleving. De NWO-strategie draagt bij aan dit wetenschapsbeleid en is tot stand gekomen met de bijdrage van alle belangrijke partners in het Nederlandse wetenschapsbestel. De hoofdlijn van de NWO-strategie blijft: het bevorderen van kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap en ruimte voor vrij en ongebonden onderzoek. Aan die basis zijn nieuwe accenten toegevoegd die de verbindingen tussen onderzoekers, met het bedrijfsleven en de maatschappij en naar Europa en de toekomst zullen versterken. De wetenschap kan de deuren en ramen naar de maatschappij gerust verder openzetten. De kwaliteit van de Nederlandse wetenschap is zo hoog dat zij niets te vrezen heeft van deze openheid. In tegendeel: deze zal haar positie versterken. Dat inzicht ligt ten grondslag aan de NWO-strategie. Inspirerende uitdagingen zoals een circulaire economie, een dieper begrip van de bouwstenen van leven, kwantitatief grip krijgen op complexiteit, ze kunnen niet anders dan open en met gebundelde kracht benaderd worden. Klimaatverandering, logistieke systemen, inzicht in de essentiële eigenschappen van veerkrachtige samenlevingen, omgaan met big data. Geen enkele traditionele wetenschappelijke discipline kan deze uitdagingen in haar eentje aangaan. Ook hier is openheid nodig: samenwerking, verbinding tussen disciplines en tussen universiteiten. Via programmering en financiering stimuleert NWO deze samenwerking op alle niveaus. Op nationaal en internationaal niveau groeit de behoefte aan meer organisatie en samenwerking. Open access, kennisbenutting, grootschalige onderzoeksfaciliteiten, nationale agenda s en roadmaps, het zijn zaken die ons allen aangaan en die alleen tot succes kunnen

6 NWO Strategie leiden in open overleg en in verbinding met alle partijen. Vanuit haar nationale rol en diepe verankering in de wetenschapswereld steunt en stimuleert NWO organisatie en strategievorming op nationaal en internationaal niveau. Wil ons wetenschapsbeleid zich effectief aanpassen aan de eisen van deze tijd dan zijn openheid, samenwerking en verbinding noodzakelijk, voor alle betrokkenen en voor NWO zelf. Daarvoor zijn ook organisatorische aanpassingen gewenst. NWO zal die aanpassingen niet uit de weg gaan. De nieuwe strategie biedt ruimte voor grensverleggend disciplinair onderzoek, voor gevestigd en vooral ook voor jong talent. Voor fundamenteel onderzoek en voor onderzoek dat maatschappelijke of door het bedrijfsleven geïdentificeerde uitdagingen opzoekt. Voor onderzoek dat verbindt. Jos Engelen voorzitter Algemeen Bestuur NWO

7 NWO Strategie Inhoud 1 NWO Strategie : hoofdlijnen 8 2 Speerpunten NWO NWO-instrumenten: koers houden met nieuwe accenten Vrij onderzoek 16 Vrije Competitie 17 Talentprogramma s 19 Zwaartekracht 20 NWO-instituten Onderzoek aan maatschappelijke uitdagingen 21 Themaprogramma s 21 Kruisbestuiving van fundamenteel, praktijkgericht en toegepast onderzoek 24 Kennisbenutting, co-creatie en publiek-private samenwerking Langlopende financiering 27 NWO-instituten 27 Strategische partnerschappen 29 Regieorganen Onderzoeksfaciliteiten en -apparatuur 42 Zeer grootschalige faciliteiten 42 Middelgrote en grote faciliteiten Internationaal beleid NWO als nationaal verbindend platform NWO-werkwijze en financieringsvoorwaarden 48 Open science 48 Selectie en beoordeling 51 Genderdiversiteit 53 Resultaten van NWO-financiering NWO-organisatie: klaar voor de toekomst 55 4 Financiële middelen 58

8

9 NWO Strategie : hoofdlijnen

10 8 NWO Strategie NWO Strategie : hoofdlijnen De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek zet zich ook de komende jaren in voor een sterk wetenschapsstelsel in Nederland. De kerntaak is kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap te bevorderen. NWO financiert het beste onderzoek. Onderzoek puur uit nieuwsgierigheid en onderzoek naar vraagstukken die de wereld bezighouden. Nog meer dan in de voorgaande jaren zal NWO samenwerking en verbinding in het onderzoek in Nederland stimuleren. Daar betrekt NWO ook maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven bij. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek is medeverantwoordelijk voor de ontwikkeling van de wetenschap in Nederland. De missie en kerntaak is: bijdragen aan een sterk wetenschapsstelsel in Nederland en de bijdrage van de wetenschap aan de samenleving vergroten. NWO voert haar taken uit samen met en in het belang van vele partijen, in de eerste plaats onderzoekers en universiteiten, maar ook ministeries, bedrijven en maatschappelijke organisaties. In de rol van nationale onderzoeksfinancier bevordert NWO de kwaliteit en vernieuwing van het wetenschappelijk onderzoek aan universiteiten en nationale onderzoeksinstituten. Ook verbindt zij die met de vragen en behoeften van overheid, bedrijfsleven en andere maatschappelijke en kennisorganisaties. De komende jaren zal NWO voortbouwen op het beleid van voorgaande jaren door de huidige financieringsinstrumenten in grote lijnen te handhaven. Door daarin accenten aan te brengen, zullen de gewenste ontwikkelingen in de Nederlandse wetenschap, zoals tot uitdrukking gebracht in de Wetenschapsvisie 2025 van het kabinet 1, worden ondersteund. Sterker dan in de afgelopen jaren zal NWO samenwerking bevorderen: tussen onderzoekers, tussen disciplines, tussen universiteiten en kennisinstellingen onderling, tussen nationaal en internationaal onderzoek, en tussen wetenschappers en belanghebbenden in de samenleving. Door partijen samen te brengen, door in samenwerking en in samenhang onderzoek te programmeren en door gezamenlijke strategievorming te bevorderen. Samen met de andere organisaties in de kenniscoalitie VSNU, KNAW, TNO en TO2, Vereniging Hogescholen, VNO-NCW en MKB-Nederland zal NWO de aanzet geven tot de formulering van één Nationale Wetenschapsagenda, die voor een groot deel van de Nederlandse kennissector zal kunnen dienen als kompas en gezamenlijke inspiratiebron. Langs deze lijnen zal NWO zich in de komende jaren verder ontwikkelen tot een brede, nationale onderzoeksorganisatie die medeverantwoordelijkheid neemt voor de Nederlandse wetenschap en het belang daarvan voor welzijn en welvaart. 1 Wetenschapsvisie 2025: keuzes voor de toekomst. Ministerie van OCW, november 2014

11 9 NWO Strategie Een aanzet tot een Nationale Wetenschapsagenda In de komende jaren zal NWO medeverantwoordelijkheid dragen voor de ontwikkeling en uitvoering van een Nationale Wetenschapsagenda die de maatschappelijke en economische uitdagingen verbindt met wetenschappelijke sterktes in Nederland en een inspiratiebron kan vormen voor meer vernieuwend onderzoek. In aanloop naar zo n nationale agenda heeft NWO een begin gemaakt met het identificeren van kansrijke uitdagingen voor de wetenschap die voortkomen uit maatschappelijke en economische uitdagingen. Met een brede kring van bij NWO betrokken wetenschappers is van gedachten gewisseld over mogelijke multidisciplinaire uitdagingen, waar de sterktes van onderzoek in Nederland kunnen bijdragen aan het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen, zoals benoemd in de Europese Grand Challenges en aan de onderzoeksagenda s van de Nederlandse topsectoren. Deze uitdagingen omvatten inspirerende onderzoeksvragen die de potentie hebben om te leiden tot doorbraken. De uitdagingen kunnen ook kennisorganisaties verbinden en jonge en aankomende onderzoekers inspireren en zijn een uitnodiging aan maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, departementen en bedrijfsleven om invulling te geven aan een Nationale Wetenschapsagenda voor Nederland. Voor elk van de zes geïdentificeerde uitdagingen zijn in deze strategienota korte samenvattingen opgenomen. Meer uitgewerkte teksten zijn te vinden op de NWO-website:

12

13 Speerpunten NWO

14 12 NWO Strategie Speerpunten NWO Als een van de grootste wetenschapsfinanciers in Nederland zal NWO binnen de door de overheid gestelde financiële kaders een krachtige bijdrage leveren aan de realisatie van de doelen zoals geformuleerd in de kabinetsvisie op de wetenschap. Het uitgangspunt hiervoor is de ambitie dat in 2025 de Nederlandse wetenschap een broedplaats is voor talent, een internationale topspeler in het bereiken van grensverleggende doorbraken, nauw verbonden met de maatschappij, en met maximale impact. De NWO Strategie formuleert de bijdrage die de zogenoemde tweede geldstroom voor wetenschappelijk onderzoek kan leveren aan realisatie van die visie. De speerpunten voor de komende jaren volgen logisch uit de positie van NWO in het wetenschapsbestel en ook zijn ze net als de wetenschapsvisie van het kabinet een antwoord op de dynamiek in het internationale wetenschapsbestel. Voor de periode zal NWO haar beleid en financieringsinstrumenten in grote lijnen voortzetten, met daarin nadruk op drie speerpunten: Speerpunt 1 Samenwerking binnen de wetenschap Individuele talentontwikkeling en competitie zijn belangrijke uitgangspunten van het huidige NWO-beleid. In de komende jaren zal NWO daarnaast meer nadruk leggen op het bevorderen van samenwerking binnen de wetenschap. Samenwerking draagt onder andere bij aan wederzijdse inspiratie, nieuwe invalshoeken en ook robuustheid in onderzoek, en zal via programmering en financiering worden gestimuleerd op alle niveaus: binnen onderzoeksgroepen, tussen wetenschappers uit verschillende disciplines, tussen onderzoeksinstellingen, en over landsgrenzen heen. Speerpunt 2 Wetenschappelijke krachtenbundeling ten behoeve van maatschappelijke uitdagingen Krachtenbundeling op nationaal niveau voor onderzoek naar maatschappelijke uitdagingen waaronder economische vergroot de slagkracht en impact van onderzoek, zeker wanneer er sprake is van internationale samenwerking. Waar sterkere verbindingen meerwaarde kunnen bieden, zal NWO hiervoor initiatieven nemen. Onder meer door een actieve bijdrage aan de ontwikkeling van een Nationale Wetenschapsagenda, aan de realisatie ervan met inzet van het themabeleid en andere financieringsinstrumenten, en door hierbij verbindingen te bevorderen tussen wetenschappelijk, praktijkgericht en toegepast onderzoek.

15 13 NWO Strategie Speerpunt 3 Organisatie en strategievorming binnen de wetenschap Nederland heeft er baat bij als onderzoekers en andere partijen zich effectief organiseren en samen strategieën formuleren op onderdelen van de wetenschap, nationaal en internationaal. Vanuit de verankering van alle wetenschappelijke disciplines in NWO en met inzet van het brede netwerk zal NWO de organisatie van onderzoekers binnen en tussen disciplines ondersteunen. Binnen het academische veld, maar ook tussen wetenschap, overheid, bedrijfsleven en andere maatschappelijke partijen. Deze speerpunten bepalen de ontwikkeling van alle onderdelen van het NWO-beleid: financiering van talent en vrij onderzoek, programmering en financiering van thematisch onderzoek, publiek-private samenwerking en kennisbenutting, investeringen in (inter)- nationale onderzoeksfaciliteiten, internationaal beleid en de NWO-onderzoeksinstituten.

16

17 NWOinstrumenten: koers houden met nieuwe accenten

18 16 NWO Strategie NWO-instrumenten: koers houden met nieuwe accenten NWO zal de huidige financieringsvormen op hoofdlijnen voortzetten, maar waar nodig aanscherpen in lijn met de speerpunten van de komende strategieperiode. Zo zal er in het algemeen aandacht zijn voor meer samenwerking, grotere efficiëntie en transparantie en voor reductie van de belasting van aanvragers en beoordelaars. NWO neemt in opdracht van het kabinet samen met de kennispartners verantwoordelijkheid voor het opstellen van een Nationale Wetenschapsagenda, een inspirerende, gezamenlijke agenda die de sterktes in de Nederlandse wetenschap koppelt aan maatschappelijke en economische uitdagingen en die helpt om de krachten op nationaal niveau te bundelen waar dat meerwaarde kan opleveren. NWO zal haar themabeleid op deze agenda richten en daarnaast ook andere instrumenten hiervoor inzetten, zodat onderzoekers via verschillende invalshoeken een bijdrage kunnen leveren. Voor de organisatie van NWO zelf vraagt de verdere ontwikkeling van meer coördinerende en verbindende taken ook om aanpassingen, zoals versterkte samenwerking over wetenschapsgebieden heen, grotere flexibiliteit en een structurele inbreng van alle partijen die belang hebben bij de wetenschap. Deze nota bevat een overzicht van het NWO-instrumentarium, met een accent op de aanpassingen. 3.1 Vrij onderzoek NWO hecht groot belang aan ruimte voor wetenschappelijke creativiteit en biedt mede daarom ruimte voor ongebonden wetenschap. De tweede geldstroom levert daaraan een grote, soms zelfs onmisbare bijdrage. NWO blijft daarom financiering bieden voor vrij onderzoek. Binnen de programma s voor vrij onderzoek concentreren beoordeling en selectie zich op wetenschappelijke kwaliteit en de mogelijke bijdrage aan wetenschappelijke vooruitgang. Onderzoekers en onderzoeksgroepen kunnen los van thematische inperking onderzoeksvoorstellen indienen voor financiering. Vrij onderzoek kan zijn geïnspireerd door zowel behoeften in de samenleving als louter wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Het verleggen van wetenschappelijke grenzen kan ook antwoorden bieden op maatschappelijke vragen van morgen. Om deze reden vraagt NWO onderzoekers die onderzoeksvoorstellen indienen, aan te geven waar zij mogelijkheden zien op korte of lange termijn voor kennisbenutting en voor het betrekken van geïnteresseerde partijen van buiten de wetenschap bij hun onderzoek. Tot de programma s voor vrij onderzoek behoren de Vrije Competitie, de Talentprogramma s en het OCW-programma Zwaartekracht. Ook het werk van de NWO-instituten kan gedeeltelijk worden aangeduid als vrij onderzoek.

19 17 NWO Strategie Vrije Competitie De Vrije Competitie blijft één van NWO s ankerpunten. In de Vrije Competitie vragen (senior)onderzoekers en onderzoeksgroepen financiering aan voor uit nieuwsgierigheid voortkomende onderzoeksvragen. Competitie zorgt voor hoge kwaliteit: alleen de beste voorstellen worden gefinancierd en de gehonoreerde projecten vormen vaak de kiem van nieuwe onderzoekslijnen. Sommige projecten geven nieuwe impulsen aan zwaartepunten in het Nederlandse onderzoek. De ruimte voor Vrije Competitie staat de laatste jaren onder druk, terwijl het aantal aanvragen aanzienlijk groeit. Het percentage gehonoreerde aanvragen is daardoor afgenomen tot rond de 20 procent, in sommige wetenschapsgebieden nog lager. Zelfs excellente aanvragen krijgen niet altijd meer financiering. Hoewel de noodzaak voor competitie op kwaliteit onverminderd blijft, is het gewenst dat het aantal aanvragen in redelijke verhouding staat tot de financieringsmogelijkheden, al is het maar vanwege de tijd die onderzoekers aan aanvragen besteden en de tijd die peer reviewers besteden aan de beoordeling ervan. Duidelijk is dat daarbij ook de medewerking nodig zal zijn van partners als OCW en de universiteiten. Aanscherpingen Meer efficiëntie en betere honoreringskansen door beheersing van aanvragen NWO gaat in gesprek met OCW en universiteiten om te onderzoeken hoe het aantal aanvragen beter hanteerbaar kan worden. Het doel is en blijft een efficiënt beoordelings- en selectiesysteem van hoge kwaliteit met bevredigende honoreringspercentages (zie ook 3.7). Minder belasting voor aanvragers, minder barrières tussen disciplines In de programma s voor Vrije Competitie zullen aanvragers via uniformere procedures binnen de verschillende NWO-onderdelen fondsen kunnen aanvragen voor modules op maat (zoals personeel, apparatuur, materialen, workshops, internationale uitwisseling). Zowel kortdurende als middellange (4-6 jaar) projecten zijn mogelijk. De uniforme opzet biedt meer mogelijkheden om multi- en interdisciplinaire aanvragen in te dienen, terwijl de modulaire aanpak maatwerk per discipline mogelijk maakt. Over de modulestructuur volgt nader overleg met de wetenschappelijke achterban. Stimuleren van samenwerking met thematisch onderzoek NWO zal actief het belang van vrij onderzoek voor maatschappelijke uitdagingen uitdragen en bevorderen. Onderzoekers met financiering uit de Vrije Competitie zullen worden uitgenodigd voor workshops en symposia van thematische programma s die goed bij hun project passen. NWO zal zelf beter zichtbaar maken hoe onderzoek in de Vrije Competitie van waarde is voor de maatschappij, ook al is het niet vanuit thematische sturing gefinancierd. NWO zal de mogelijkheid onderzoeken om tijdens of na afronding van projecten belangstelling van maatschappelijke partijen te wekken, bijvoorbeeld door middel van calls die zijn gericht op toepassing van de opgeleverde kennis.

20 18 NWO Strategie UITDAGINGEN VOOR WETENSCHAP EN MAATSCHAPPIJ Een circulaire economie Van grondstofverbruik naar gesloten kringlopen De economie draait, zeggen we vaak, maar in feite glijdt ze als het ware naar beneden. De mensheid verbruikt in hoog tempo grondstoffen die op zullen raken. Energie, mineralen en ertsen worden aan de aardkorst onttrokken, verwerkt tot producten en worden ten slotte afgevoerd naar plekken waaruit ze niet of nauwelijks zijn terug te winnen. Dramatische voorbeelden van eindig winbare grondstoffen zijn olie, gas en fosfor, maar de volledige lijst is veel langer. Zo n economisch systeem is op den duur niet houdbaar, en met steeds meer mensen in steeds grotere steden komt de bodem alleen maar sneller in zicht. Een overgang naar een circulaire economie is onontkoombaar: een economie die, aangedreven met energie van de zon, gesloten water- en grondstofkringlopen eindeloos zal kunnen laten draaien. Het is een wereldwijde uitdaging waarin Nederland veel te winnen en te bieden heeft.

21 19 NWO Strategie Talentprogramma s Goede onderzoekers belichamen goede wetenschap. De bevordering van talent is en blijft een hoeksteen van het Nederlandse wetenschapsbeleid, en NWO blijft bijdragen door via nationale talentprogramma s jonge wetenschappers extra mogelijkheden te bieden om hun carrière zelf vorm te geven. NWO s talentprogramma s geven impulsen aan de loopbaan, de ontplooiing en het onderzoek van veelbelovende en excellente wetenschappers. Ze stimuleren talentvolle onderzoekers in diverse stadia van hun carrière: bij het schrijven van promotie- of onderzoeksvoorstellen, door een verblijf in het buitenland, via het opzetten van een eigen onderzoeksgroep of door een carrièrestap. Aanvragen worden beoordeeld op wetenschappelijke kwaliteit en potentie, maar ook op het wetenschappelijke track record. Interviews met de aanvragers kunnen deel uitmaken van een intensieve selectie op grensverleggende ideeën, persoonlijke vermogens tot leiderschap, begeleiding, samenwerking en communicatie met een breder publiek. NWO continueert de Vernieuwingsimpuls (VI) vanwege het belang van een nationaal talentprogramma dat is toegesneden op de Nederlandse situatie. De Veni- (0-3 jaar na promotie), Vidi- (3-8 jaar na promotie) en Vici-beurzen (8-15 jaar na promotie) van de Vernieuwingsimpuls bereiden onderzoekers daarnaast uitstekend voor op aanvragen bij de European Research Council (ERC). Tot de talentprogramma s behoren naast de Vernieuwingsimpuls ook de Spinozapremie (gericht op de absolute top), Rubicon (buitenlandervaring voor jonge onderzoekers), Aspasia (gericht op vrouwelijk talent in hogere posities) en disciplinegerichte programma s: Promoties in de Geesteswetenschappen, Meervoud (Exacte wetenschappen) en het FOm/v stimuleringsprogramma. Aanscherpingen Vernieuwingsimpuls meer toesnijden op carrièremogelijkheden NWO zal in overleg met OCW, universiteiten en de doelgroep van de VI de Veni-, Vidi- en Vici-beurzen meer toesnijden op de loopbaanontwikkeling van getalenteerde onderzoekers, met aandacht voor de verschillen tussen disciplines. Doel is een optimale aansluiting van de beurzen op de behoeften van jonge en mid-career onderzoekers. Waar nodig zullen de opzet en procedure van de Vernieuwingsimpuls op onderdelen worden aangepast. Stimuleren van samenwerking De Vernieuwingsimpuls omvat persoonsgerichte beurzen. Toch wil NWO in het beoordelings- en selectieproces samenwerking meer gewicht geven. Doel is om samenwerking te stimuleren: in de vorm van teamwerk binnen groepen, van samenwerking met andere groepen (tussen verschillende universiteiten en instituten) en nadrukkelijk ook van multidisciplinaire samenwerking. Een broedplaats óók voor buitenlands talent De Vernieuwingsimpuls biedt ook kansen voor buitenlands talent om zich in Nederland te ontplooien. Bij de werving voor de Vernieuwingsimpuls zal daarom bijzondere aandacht zijn voor talentvolle onderzoekers bij buitenlandse onderzoekspartners van Nederlandse onderzoeksgroepen, zeker wanneer zij actief zijn op onderwerpen die passen bij de nog op te stellen Nationale Wetenschapsagenda.

22 20 NWO Strategie Doorstroming naar Europees niveau De Vernieuwingsimpuls en de ERC Grants richten zich deels op dezelfde groep onderzoekers. Een goede aansluiting tussen deze programma s is van belang voor de ondersteuning van de carrièrelijn van onderzoekers. Waar nodig zal NWO in overleg met de betreffende onderzoekers en universiteiten de opzet van de Vernieuwingsimpuls bijstellen om de goede aansluiting op het Europese niveau te bewaren. Meer aandacht voor vernieuwing In de selectie voor de Vernieuwingsimpuls zal gericht aandacht worden besteed aan het stimuleren van risicovol onderzoek. Zie 3.7 Selectie en beoordeling. Zwaartekracht Via het Zwaartekrachtprogramma blijft NWO het ministerie van OCW adviseren over de inzet van een deel van de eerste geldstroom. Samenwerkende onderzoeksgroepen en universiteiten dingen mee naar langjarige financiering van maximaal tien jaar op basis van nationale competitie en peer review. Het programma stimuleert samenwerking op het gebied van nationale zwaartepunten die zich uitstrekken over een of meerdere disciplines. Aanscherpingen Zwaartekracht koppelen aan universitaire profielen en Nationale Wetenschapsagenda Scherpere onderzoeksprofielen van universiteiten op basis van sterktes in eigen onderzoek en onderwijs geven nieuwe kansen voor nationale samenwerking. NWO wil deze ontwikkeling versterken. Het Zwaartekrachtprogramma is hiervoor een sterk instrument. Bij de volgende ronde van Zwaartekracht, in 2016, daarom aansluiting worden gezocht bij de Nationale Wetenschapsagenda (zie 3.2). Balans tussen wetenschapsdomeinen Op basis van de evaluatie van de eerste twee Zwaartekrachtrondes (2013 en 2014) bespreekt NWO met OCW en universiteiten de mogelijkheden om een goede balans tussen de wetenschapsdomeinen te garanderen. Zo nodig zal de procedure hierop worden aangepast. Meer ruimte voor vrouwelijk talent In overleg met OCW en universiteiten zal de deelname van vrouwelijk talent aan consortia worden bevorderd en zullen aanvullende eisen worden gesteld aan de diversiteit van consortia. NWO-instituten Op nationaal niveau blijven de NWO-instituten belangrijke rollen vervullen in de coördinatie van onderzoek en het genereren van vernieuwing in hun veld. Ze bieden daarbij mogelijkheden voor het exploreren en inslaan van nieuwe wegen vanuit wetenschappelijke én maatschappelijke inspiratie. In 3.3 meer aandacht voor de NWO-instituten.

23 21 NWO Strategie Onderzoek aan maatschappelijke uitdagingen De wetenschap levert een cruciale bijdrage aan de ontwikkeling van onze samenleving en economie, en aan het aangaan van de uitdagingen waar de samenleving zich voor geplaatst ziet. Immers, wetenschappelijke ontwikkelingen zijn een belangrijke motor voor innovatie. Ook inspireren maatschappelijke, culturele en economische uitdagingen de wetenschap om grenzen te verleggen. Het bevorderen van vruchtbare verbindingen tussen wetenschap, bedrijfsleven en andere delen van de samenleving is dan ook een van de doelen van NWO. De afgelopen jaren heeft NWO meer taken op zich genomen die bijdragen aan het wederzijds stimulerende samenspel van wetenschap en innovatie. De komende jaren wil NWO haar positie en kennis nog meer gebruiken om samenwerking tussen onderzoekers en gebruikers in de samenleving in Nederland te bevorderen en te ondersteunen. Bovendien wil NWO zich inzetten om de mogelijke impact van onderzoek te vergroten. Themaprogramma s Door middel van themaprogramma s financiert NWO gericht wetenschappelijk onderzoek dat bijdraagt aan oplossingen voor maatschappelijke, economische en/of culturele vraagstukken, zoals aangereikt door ministeries, bedrijven of maatschappelijke organisaties. Door middel van nationale en internationale calls worden de beste wetenschappers en consortia geselecteerd om in samenspraak met vragende partijen oplossingen aan te dragen. De afgelopen jaren richtte NWO haar themaprogramma s in hoofdzaak op de economische topsectoren, inclusief de topsectordoorsnijdende thema s ICT en de Sociale Infrastructuur Agenda. NWO deelt de visie van het kabinet dat Nederlands onderzoek nog meer dan nu kan bijdragen aan welzijn en welvaart. De impact van onderzoek kan groeien door waar relevant de krachten meer te bundelen en fundamenteel, praktijkgericht en toegepast onderzoek meer te verbinden. Gezamenlijke programmering en samenwerking tussen onderzoekers en betrokkenen van buiten de wetenschap ook wel co-creatie genoemd ondersteunt dit. Aanscherpingen Naar een Nationale Wetenschapsagenda Samen met de andere partijen in de kenniscoalitie (KNAW, VSNU, Vereniging Hogescholen, VNO-NCW, TNO en TO2, MKB-Nederland) en in dialoog met betrokken overheidsdepartementen en andere partijen zal NWO deelnemen aan opstelling en uitvoering van een Nationale Wetenschapsagenda: een inspirerende agenda die verschillende los van elkaar ontwikkelde onderzoeksagenda s voor wetenschappelijke, economische en maatschappelijke uitdagingen verbindt en de krachten helpt bundelen waar dat meerwaarde kan bieden. In aanloop naar deze agenda heeft NWO het initiatief genomen om een zestal maatschappelijke uitdagingen voor de wetenschap

24 22 NWO Strategie te identificeren met inspirerende vragen aan de wetenschap die zullen worden ingebracht in het proces dat zal leiden tot de Nationale Wetenschapsagenda. Zie kader Een aanzet tot een Nationale Wetenschapsagenda pagina 9. NWO zal na het gereedkomen van de Nationale Wetenschapsagenda haar themaprogramma s op deze agenda richten en waar relevant en mogelijk ook andere programma s hierop afstemmen. Verbinden van topsectoren met maatschappelijke en internationale agenda s Via de innovatiecontracten zal NWO ook haar activiteiten binnen de topsectoren met deze agenda verbinden, alsmede met de Societal Challenges van de Europese Unie. Daarbij zal meer worden ingezet op topsectordoorsnijdende programma s. Internationalisering van thema s Veel maatschappelijke uitdagingen zijn grensoverschrijdend of zelfs mondiaal. Bij een gezamenlijke aanpak hoort dus ook ruimte voor internationale samenwerking tussen onderzoekers. Afstemming met internationale financiers kan dit bevorderen. Goede aansluiting op internationale agenda s biedt Nederlands onderzoek ook kansen in Europese competities. Om de aansluiting op internationale programma s te verbeteren, wordt gestreefd naar een internationale component in alle thematische programma s, in samenwerking met onderzoeksfinanciers in landen met voor Nederland relevante expertisegebieden. Meer ruimte voor programma s met een langere horizon Wetenschap en innovatie vragen vaak om een langetermijnperspectief. De tweede geldstroom draagt hiervoor mogelijkheden aan in de vorm van competitieve projectfinanciering. In specifieke gevallen, waarbij veel partners samen optrekken en bereid zijn de krachten te bundelen, kan het meerwaarde bieden om geldstromen direct te bundelen in een gezamenlijk langlopend programma. Binnen de publiek-private samenwerking bijdrage aan de innovatiecontracten zal NWO daarom meer nadruk leggen op onderzoek met een verdere horizon (5-10 jaar), onder meer via zeer selectieve strategische partnerschappen met universiteiten, bedrijven en/of maatschappelijke organisaties. Bij gelijkblijvende financiële kaders zal dit ten koste gaan van kleinere publiek-private samenwerkingsprogramma s en ook een groter deel van de NWO-middelen voor langere tijd vastleggen. Zie ook Strategische partnerschappen, pagina 29.

25 23 NWO Strategie UITDAGINGEN VOOR WETENSCHAP EN MAATSCHAPPIJ Veerkrachtiger samenlevingen Van harde grenzen naar flexibiliteit en aanpassingsvermogen Globalisering maakt samenlevingen kwetsbaar voor snelle veranderingen en nieuwe dreigingen. Vraagstukken ver weg, van klimaatopwarming en besmettelijke ziekten tot en met geweldsconflicten en computercriminaliteit, dringen via talloze verbindingen snel door in ieders leven. Elkaar opvolgende innovaties bieden nieuwe oplossingen maar zorgen ook voor nieuwe problemen. De klassieke respons, strakke regie door de overheid, kan al die schokken niet meer voldoende opvangen. De vertrouwde stelsels van lokale, nationale en wereldwijde instituties geven simpelweg niet genoeg bescherming meer. Samenlevingen zullen veranderingen daarom buigzamer en creatiever moeten opvangen, net zoals Nederland, naast harde dijken, ook flexibeler methoden inzet om met grote hoeveelheden rivierwater om te gaan. Burgers en organisaties moeten in staat worden gesteld hun vele onderlinge verbindingen te gebruiken om zich flexibel aan veranderende omstandigheden aan te passen. Zo worden ze wendbaarder en minder afhankelijk van langzamer reagerende regels en instituties. Die overgang vergt innovatie, creativiteit en intensieve samenwerking van veel wetenschappelijke disciplines.

26 24 NWO Strategie Kruisbestuiving van fundamenteel, praktijkgericht en toegepast onderzoek NWO richt zich primair op wetenschappelijk onderzoek aan universiteiten en nationale onderzoeksinstituten. Tegelijkertijd is wetenschappelijk onderzoek niet beperkt tot deze instellingen en is een sterke wisselwerking tussen fundamenteel, praktijkgericht en toegepast onderzoek bevorderlijk voor de kans dat wetenschappelijke inspanningen de maatschappij ten goede komen. Sinds 2014 omvat NWO ook het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek (NRPO-SIA), dat praktijkgericht onderzoek van hbo en beroepspraktijk (waaronder het mkb) versterkt en relaties legt met andere kennisinstellingen. NWO werkt op verschillende onderdelen van het beleid samen met TNO en de andere nationale instituten voor toegepast onderzoek. Aanscherpingen Verbinden van onderzoeksagenda s NWO zal samen met de TO2-federatie (TNO en de andere Grote Technologische Instituten) en de hogescholen de interactie en synergie tussen fundamenteel, praktijkgericht en toegepast onderzoek verder helpen versterken door waar relevant verbindingen te leggen en te ondersteunen. Ook de NWO-instituten nemen deel aan zulke samenwerkingsverbanden. Verbinden van publieke investeringen NWO zal de eigen middelen waar relevant verbinden met die van TO2 en hogescholen. Waar nodig zal NWO meer publieke instellingen toegang bieden tot programma s. Kennisbenutting, co-creatie en publiek-private samenwerking Het is van groot belang dat wetenschappelijk onderzoek waar mogelijk en op zo kort mogelijke termijn ten goede komt aan de maatschappij. Dit vraagt een actieve bijdrage van alle partijen. De benutting van kennis voor de maatschappij en economie (kennisbenutting) vindt steeds meer plaats in netwerken van onderzoekers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Innovatie is een interactief proces, waarbij de beoogde oplossingen nieuw onderzoek inspireren en wetenschappelijke doorbraken leiden tot nieuwe oplossingsrichtingen. Kennisbenutting loopt primair via mensen. Het kennisbenuttingsbeleid van NWO is erop gericht onderzoekers te steunen en waar nodig te stimuleren in hun activiteiten om het mogelijke belang van hun onderzoek uit te dragen en stakeholders te betrekken. Veel wetenschappelijk onderzoek raakt aan belangrijke vraagstukken in de samenleving en economie. Sinds 2013 vraagt NWO daarom van aanvragers te beschrijven hoe hun onderzoek zou kunnen bijdragen aan de samenleving en economie (de zogenaamde kennisbenuttingsparagraaf). NWO vraagt daarbij om plannen voor het delen van onderzoeksresultaten buiten de wetenschappelijke gemeenschap, ook als een concrete toepassing in de nabije toekomst niet denkbaar of haalbaar zou zijn. Waar het om gaat, is het potentiële belang van het onderzoek uitdragen en daar waar mogelijk geïnteresseerde partijen er bij betrekken.

27 25 NWO Strategie In themaprogramma s die zijn gericht op specifieke maatschappelijke of economische uitdagingen wordt aan onderzoekers gevraagd samen te werken met relevante bedrijven of maatschappelijke organisaties en co-financiering door zulke organisaties vooraf zeker te stellen. Belangrijke aspecten hierbij zijn vraagarticulatie, netwerkvorming en kenniscirculatie. NWO ondersteunt dit dan ook als onderdeel van de ontwikkeling van de themaprogramma s, het beoordelingsproces en de uitvoering van de gefinancierde onderzoeksprojecten (zie ook 3.6). NWO heeft ook aandacht voor het vermarkten van kennis via spin-offbedrijven of samenwerking met mkb-bedrijven. In 2014 is het instrument Take-off gestart, gericht op vroege stadia van spin-offbedrijven waarvoor onvoldoende private (durf)financiering voorhanden is. Ook de NWO-instituten besteden gericht aandacht aan de maatschappelijke en economische benutting van nieuwe kennis (zie 3.3). Een belangrijk aspect in alle publiek-private financiering is het beleid rond intellectueel eigendom van de onderzoeksresultaten uit (mede) door NWO gefinancierd onderzoek, dat vaak vraagt om maatwerk, maar ook om heldere principes en richtlijnen. Aanscherpingen Beoordeling van kansen op kennisbenutting NWO zal in programma s waar maatschappelijke en/of economische kennisbenutting een nadrukkelijk doel is de beoordelingscriteria van de kansen op die benutting aanscherpen door naast de plannen voor kennisbenutting ook het track record van de onderzoekers en/of betrokken partijen in het bevorderen van kennisbenutting mee te wegen. Daarbij wordt de realisatie van de kennisbenuttingsplannen gevolgd gedurende en na afloop van de projecten. Effectmeting van aandacht voor kennisbenutting NWO zal periodiek in kaart brengen wat de extra aandacht voor kennisbenutting in de aanvraagprocedures heeft opgeleverd voor onderzoekers en voor de maatschappij. De uitkomsten zullen onder de aandacht van relevante doelgroepen worden gebracht. Vernieuwing beleid intellectueel eigendom NWO zal het kader voor omgang met intellectueel eigendom verder standaardiseren en vereenvoudigen op basis van heldere principes en richtlijnen, met behoud van mogelijkheden voor het noodzakelijke maatwerk. Daardoor kunnen partijen die samenwerken in NWO-projecten, eenvoudiger afspraken maken.

28 26 NWO Strategie UITDAGINGEN VOOR WETENSCHAP EN MAATSCHAPPIJ Een hoge kwaliteit van leven Maatwerk in de zorg voor meer gezondheid en welzijn De samenleving vergrijst en verandert snel en ingrijpend. Dat brengt nieuwe uitdagingen mee rond de kwaliteit van het leven van mensen, van de vroege jeugd tot en met de ouderdom. Gezondheid staat bij velen bovenaan de prioriteitenlijst. Maar goede gezondheid omvat meer dan afwezigheid van ziekte: het omvat lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden, en kansen voor mensen om zo veel mogelijk onder eigen regie bevredigend in een veranderende maatschappij te blijven functioneren. Om gezondheid, welzijn en welbevinden van jong tot oud werkelijk te verbeteren, zullen kennis en technologie de komende decennia meer gebruik moeten maken van maatwerk. Individuele talenten en behoeften van jong en oud moeten vroeg worden herkend en benut, zodat mensen kunnen leren zich aan ingrijpende veranderingen aan te passen. Gerichte preventie, vroege diagnose en effectiever en veiliger ingrepen moeten meer ziekten voorkomen, behandelen en hanteerbaar maken. Ook stapeling van chronische ziekten zal vragen om nieuwe medische en ouderenzorg en om antwoorden op vele aanverwante maatschappelijke vragen.

29 27 NWO Strategie Langlopende financiering Wetenschap is vaak een zaak van lange adem, en NWO reserveert daarom een deel van haar middelen voor langetermijnfinanciering. Zulke langlopende investeringen geven continuïteit en stabiliteit die veelbelovende onderzoekslijnen tot bloei kunnen brengen. Dergelijke investeringen vergroten de kans dat nieuwe impulsen een plek vinden in bestaande structuren en maken multidisciplinaire of interuniversitaire samenwerking en zwaartepuntvorming gemakkelijker. Of het nu NWO-instituten, strategische partnerschappen of regieorganen betreft, langlopende financiering via de tweede geldstroom kunnen de impact van de eerste geldstroom versterken. Om samenwerking en zwaartepuntvorming te vergroten, evenals de positieve impact van onderzoek op de maatschappij, wil NWO de komende jaren de ruimte voor langlopende financiering vergroten (zie ook 3.2). NWO-instituten NWO financiert acht nationale onderzoeksinstituten: ASTRON (radioastronomie), SRON (ruimteonderzoek), CWI (wiskunde en infomatica), NIOZ (kust- en zeeonderzoek), NSCR (criminaliteit en rechtshandhaving) en de FOM-instituten AMOLF (moleculair- en materiaalonderzoek), DIFFER (funderend energieonderzoek) en Nikhef (subatomaire fysica). Daarnaast co-financiert NWO het instituut DANS (duurzame opslag en toegang tot digitale onderzoeksgegevens; samen met KNAW) en het NLeSC (e-science, samen met SURF). Instituten zijn krachtige nationale instrumenten. Ze maken het mogelijk wetenschapsvelden voor langere tijd te coördineren en het onderzoek daarin te vernieuwen. Ze geven toegang tot internationale samenwerkingsverbanden en tot grote onderzoeksfaciliteiten, en samen met bedrijven ontwikkelen ze innovatieve technologie. De effectiviteit van de NWO-instituten is in 2011 bevestigd door internationale evaluaties volgens het Standaard Evaluatie Protocol (gezamenlijke standaard van VSNU, KNAW en NWO). Vastgesteld is dat alle acht NWO-instituten presteren op het hoogst mogelijke niveau. NWO blijft daarom in haar instituten investeren. Aanscherpingen Verbinden instituten met Nationale Wetenschapsagenda en grote infrastructuur De NWO-instituten zullen in hun onderzoeksagenda s aansluiting zoeken bij de Nationale Wetenschapsagenda en de nationale strategie voor grootschalige onderzoeksinfrastructuur (zie 3.4). Zo zullen de instituten vanuit hun unieke positie in de wetenschap een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van deze nationale strategieën. Versterking van internationale samenwerking De komende strategieperiode zullen de NWO-instituten hun portaalfunctie voor internationaal onderzoek verder versterken door deelname aan het ontwikkelen van internationale onderzoeksfaciliteiten, het uitbouwen van platformfuncties en bundeling van krachten met universiteiten en publieke en private partners.

30 28 NWO Strategie Positionering NWO-instituten Twee NWO-evaluatiecommissies hebben de afgelopen jaren aandacht gevraagd voor de positie van NWO-instituten en hebben benadrukt dat de nationale rol van de NWOinstituten en samenwerking met alle relevante universiteiten essentieel zijn. NWO onderschrijft deze visie. Mede in reactie hierop hebben de NWO-instituten wijzigingen doorgevoerd (bijvoorbeeld wat betreft inhoudelijke focus of fysieke locatie) en hun banden met het universitaire onderzoek versterkt. In de Wetenschapsvisie 2025 geeft het kabinet aan te streven naar een responsief en dynamisch institutenstelsel. OCW vraagt NWO en KNAW hun beider instituten ook in onderlinge samenhang periodiek te evalueren op kwaliteit en op hun nationale functie en meerwaarde. NWO deelt deze visie en zal het institutenbeleid in overeenstemming hiermee aanscherpen. Aanscherpingen Een nieuw afwegingskader voor een dynamischer institutenbestand NWO streeft, gezien over een voldoende lange tijdhorizon, een dynamische portfolio van nationale onderzoeksinstituten na waarmee responsief kan worden ingespeeld op ontwikkelingen in de Nederlandse wetenschap. Voor deze dynamiek zal in de komende strategieperiode een afwegingskader worden ontwikkeld. Onder welke omstandigheden is langetermijnfinanciering door NWO (nog) passend, wanneer kan een instituut beter onder andere governance worden geplaatst? Criteria binnen een afwegingskader kunnen zijn: nationaal belang, meerwaarde ten opzichte van beheer door afzonderlijke instellingen, positie in nationale zwaartepunten en (inter)nationale samenwerkingsverbanden en vestigingslocatie. NWO ziet hierbij overigens ook de mogelijkheid dat vernieuwing en aanpassing deels dan wel geheel ook binnen bestaande instituten kan worden gerealiseerd, bijvoorbeeld door aanpassing van missie of onderzoeksagenda. Een nieuw, flexibeler financieringsmodel NWO werkt ondertussen aan een nieuw, dynamischer financieringsmodel voor haar instituten, dat zal ingaan na de eerstvolgende evaluatieronde van de instituten in Uitgangspunt zal zijn een tijdelijke basisfinanciering met een lange (12 jaar) tot zeer lange (ca. 20 jaar) looptijd, afhankelijk van aard en missie van het instituut en de behoefte van het wetenschapsveld. De basisfinanciering zal voldoende moeten zijn om een nationale rol te vervullen. Instituten zullen halverwege de looptijd worden geëvalueerd en zullen aan het eind van de looptijd hun legitimiteit als nationaal instituut opnieuw moeten aantonen. Bij de uitwerking van het nieuwe financieringsmodel zal rekening worden gehouden met langetermijnafspraken met de huidige NWOinstituten. Strategisch evalueren in samenhang met KNAW-instituten In nieuwe evaluaties zal NWO haar instituten ook vanuit nationaal-strategisch perspectief evalueren om te bepalen of de instituutsportfolio nog past bij de nationale prioriteiten. Een procedure hiervoor wordt in de komende periode uitgewerkt. NWO zal deze strategische evaluatie uitvoeren samen met de KNAW, die zelf ook een aantal nationale onderzoeksinstituten beheert. De eerstvolgende instituutsevaluaties zijn thans voorzien in 2017.

31 29 NWO Strategie Kennis benutten door samen te werken met het bedrijfsleven De NWO-instituten werken samen met publieke en private partijen om gegenereerde kennis ten goede te laten komen aan de samenleving. Via Industrial Liaison Officers (ILO s), samenwerkend in het ILO-Net, geven instituten het gespecialiseerde Nederlandse bedrijfsleven gelegenheid zich goed te positioneren voor opdrachten ten behoeve van grote internationale onderzoeksfaciliteiten. Deze samenwerking verhoogt het rendement van Nederlandse investeringen in die faciliteiten. De samenwerking sluit ook aan bij de roadmap Advanced Instrumentation van de topsector HTSM, een door TNO en enkele NWO-instituten geïnitieerde agenda voor de ontwikkeling van zowel grote faciliteiten als kleinere high-end-instrumenten of productieapparatuur. Via holdingstructuren wordt kennis uit de NWO-instituten transparant naar de markt en dus de samenleving gebracht. Onbelemmerde toegang tot onderzoek dankzij open access en open data Met publiek geld gegenereerde kennis moet zonder financiële drempels publiek toegankelijk zijn, ook om de positieve impact van kennis in de samenleving te versnellen en te vergemakkelijken. Dat geldt voor artikelen over uitkomsten van onderzoek en voor de binnen het onderzoek gegenereerde data waarop die uitkomsten zijn gebaseerd. NWO loopt al enige jaren internationaal voorop bij het in de praktijk brengen van deze principes. Aanscherpingen NWO-instituten gaan resultaten open access publiceren Onderzoekers van de NWO-instituten zullen vanaf 2015 hun onderzoeksresultaten zonder barrières toegankelijk maken, hetzij in open-accesstijdschriften (Golden Road) hetzij in repositories (digitale archieven van wetenschappelijke publicaties) waardoor artikelen direct na verschijning in een niet-open-accesstijdschrift wél vrij toegankelijk zijn (Green Road zonder embargoperiode) (zie ook 3.7). NWO-instituten gaan open data genereren Voor onderzoekers van de NWO-instituten wordt een beleidskader datamanagement ontwikkeld volgens de principes van open data (zie ook 3.7). Strategische partnerschappen Strategische meerjarige partnerschappen zijn veelal publiek-private langdurige samenwerkingsverbanden van bedrijven, maatschappelijk organisaties, universiteiten en/of onderzoeksinstituten. Een voorbeeld is het Advanced Research Center for Nanolithography (ARCNL), waarvan NWO medeoprichter en deelnemer is. In langetermijngefinancierde partnerschappen worden de prioriteiten en middelen van verschillende partijen gebundeld, waardoor de stabiliteit en continuïteit ontstaan die nodig zijn om complexe wetenschapsvragen aan te pakken. Partnerschappen vergroten ook de kansen op verankering zodat de nieuwe onderzoekslijn later op eigen kracht door kan gaan. Aanscherpingen Meer samenwerking en impact door versterking strategische partnerschappen De komende jaren wil NWO met publieke en private partners een beperkt aantal strategische partnerschappen aangaan. Strategische partnerschappen zijn een zeer selectief instrument en kennen een stevige publiek-private component met

32 30 NWO Strategie co-financiering en bundeling van geldstromen. Bij gelijkblijvende financiële kaders zal de vergrote inzet op strategische partnerschappen ten koste gaan van kleinschalige publiek-private samenwerkingsactiviteiten voor de topsectoren (zie ook 3.2). Regieorganen Nationale regieorganen, opgericht in opdracht van de overheid en ondergebracht bij NWO, investeren in een bepaald veld van Nederlands onderzoek. Ze versterken de nationale coördinatie en samenwerking van partijen die belang hebben bij dat onderzoek, ze geven impulsen aan het onderzoek en ze bevorderen de toepassing van de uitkomsten in de maatschappij. Voor elk regieorgaan krijgt NWO van de overheid extra budget. Ook de eigen financiering van NWO op de betreffende terreinen staat onder regie van het regieorgaan. Drie regieorganen zijn nu actief: het Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie (NIHC), het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA (NRPO-SIA) en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Aanscherpingen Nieuwe fase NIHC Het NIHC geeft impulsen waar maatschappelijke uitdagingen en wetenschappelijke vragen samenkomen. Het onderzoek levert kennis en kunde op over hersenen, cognitie en gedrag, met praktische potentie op het gebied van gezondheid, onderwijs en veiligheid. NIHC brengt vele wetenschappelijke disciplines samen op de nieuwe uitdagingen. Vanuit die brede basis zullen in 2015 nieuwe NWO-programma s worden georganiseerd die aansluiten op de Nationale Wetenschapsagenda. Meer impact in praktijk en onderwijs via NRPO-SIA Het NRPO-SIA stimuleert consortia die op basis van vragen uit het mkb en de publieke sector onderzoek doen voor vernieuwing van de beroepspraktijk. Binnen de topsectoren neemt het regieorgaan bijvoorbeeld initiatieven op het gebied van zorg, energie, circulaire economie en stedelijke vernieuwing. Daarbij wordt samengewerkt met andere onderdelen van NWO. Het regieorgaan zal zich verder ontwikkelen tot een platform voor kennisdeling en kennisverspreiding met als doel de toepassing van onderzoeksresultaten in de praktijk en het hoger beroepsonderwijs te bevorderen. Na een inventarisatie in het veld zal de strategie nader worden ingevuld. De eerste evaluatie van NRPO-SIA is voorzien in Meer impact op onderwijspraktijk en -beleid door onderzoek via het NRO Het NRO coördineert en financiert fundamenteel, beleidsgericht en praktijkgericht onderzoek naar onderwijs, en voert hier regie over. Dit onderzoek leidt tot vernieuwingen in de praktijk van het onderwijs (van voorschoolse educatie tot en met universitair onderwijs, van rekenen met prentenboeken tot en met open en online onderwijs) en zorgt voor evidence based beleid over onderwijs. Het NRO werkt daartoe samen met vele partners in het onderwijs. Met deze onderwijsinnovaties door onderzoek vervult het NRO een voortrekkersrol in het benutten van kennis voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

33 31 NWO Strategie UITDAGINGEN VOOR WETENSCHAP EN MAATSCHAPPIJ Bouwstenen van leven Herstellen, ontwerpen en benutten van biologische systemen De afgelopen decennia hebben wetenschappers veel geleerd over het bouwwerk van het leven. We weten steeds beter hoe atomen, moleculen, cellen, weefsels en organen in elkaar grijpen en samenwerken in complete organismen, zoals de mens. De kennis over al die bouwstenen en hun wisselwerkingen groeit nog volop. Tal van eencellige organismen wachten nog op ontdekking. Computermodellen laten ons zien hoe vele biochemische processen op elkaar inwerken, en dode elektronica wordt steeds vaker met succes aangesloten op levend materiaal. Aan de horizon gloren tal van mogelijkheden om natuurlijke, door evolutie ontstane levensprocessen te imiteren, herstellen, verbeteren of op de tekentafel nieuw te ontwerpen. De mogelijke toepassingen strekken zich uit van medische technologie tot nieuwe, op levende structuren gebaseerde materialen en industriële processen. Onderzoek als dit raakt de kern van het leven, en ethische vragen zullen dan ook belangrijk zijn. De potentie voor innovatie is groot.