België - Belgique P.B. - P.P Hasselt 1 12/1605
|
|
- Vera Bauwens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 EXTRA EDITIE : OKTOBER 2004 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 P Afzender : Natuurpunt Limburg Vorststraat Hasselt België - Belgique P.B. - P.P Hasselt 1 12/1605
2 natuurpunt Limburg Beste Limburger, Oktober, de ultieme herfstmaand. Het najaar betekent niet dat je binnen hoeft te zitten. Wandelen kan in dit jaargetijde een zinnenprikkelende ervaring zijn. De nog zachte temperaturen en kleurrijke herfsttaferelen nodigen uit tot een wandeling in de natuur. In dit nummer zetten we voor jullie een prachtig Limburgs natuurgebied in de spotlights. Zammelen is namelijk zo een plek waar je van die zààlige herfstwandelingen kan maken. Geniet ervan! Oktober, paddestoelentijd. Zeg herfst en grote kans dat je dan aan paddestoelen denkt. Sommigen zijn lekker, andere doodsgevaarlijk. Maar hoe je het ook draait of keert ze behoren tot de kroonjuwelen van onze natuur. Waar vind je ze? In dit tijdschrift lees je er al iets over. Maar onze échte zwamspecialisten schreven er een atlas over : Paddestoelen in Limburg. Dit unieke werkstuk is voor 35 te koop in de Standaard Boekhandel of in het Groene Huis. Veel leesplezier! De redactie Foto's + cover : Jeroen Mentens 2 P.S. Binnenkort krijgt u weer een vraag tot vernieuwing van uw lidmaatschap in de bus. Wij hopen alvast dat Natuurpunt uw vertrouwen waard blijft.
3 In dit nummer : De tuin van Trees... 4 Het Nationaal Park Hoge Kempen... 6 Wonderlijke zwammen... 8 Zwammen in beeld De trap van Paal Op ontdekking in Zammelen Vergeet niet te genieten
4 De tuin van Trees Foto : Chantal De Schepper In oktober doet de herfst zijn intrede. De natuur barst van de kleuren : herfstbladeren, vruchten en zaden van bloemen en struiken of wondermooie paddestoelen. Bedauwde spinnenwebben zorgen voor sfeer in de ochtend. De natuur bereidt zich stilaan voor op de winter. Ook in de tuin maken we nog enkele voorbereidingen voor onze winterslaap. Bollen voor een kleurrijke lente Door nu bolgewassen te planten, kan je het gazon in het voorjaar (op ogenblikken waarop het niet frequent gebruikt worden) omvormen tot een bloementapijt. Plant zo natuurlijk mogelijk, zeker niet in een rij of in een cirkeltje. Een goeie tip is om de bloembollen in de lucht te gooien en ze te planten waar ze op de grond vallen. Op deze manier krijg je een natuurlijker effect. Wens je een kort gemaaid gazon in de zomermaanden, dan kies je best voor vroegbloeiende bolgewassen. Het maaien mag gebeuren als de bladeren van de bollen geel zijn. Een blad voor de grond Afgevallen bladeren moet je niet verwijderen uit de beplanting, je planten zullen je dankbaar zijn. In de natuur blijft de grond gezond doordat bladeren, twijgjes, bloemen en vruchten verteren tot een laag organisch afval (humus). Bovendien is deze humuslaag een voedsel- en schuilplaats voor talrijke dieren zoals egels en lieveheersbeestjes. De humuslaag zorgt ervoor dat water langer vastgehouden wordt en matigt temperatuurschommelingen in de grond. Heb je toch te veel bladeren dan kan je deze verwerken in een bladcontainer. Dit is een eenvoudige constructie met draad, waar je alle bladeren in verzamelt. Het volgende jaar krijg je bladcompost in de plaats. Moeilijker verterend blad zoals eik en beuk kan je verzamelen in een wachthoop. Deze maak je bij voorkeur dicht bij de composthoek. Volgend jaar kan je deze bladeren goed gebruiken bij het composteren om vb te mengen met gazonmaaisel. Door in de herfst bollen te planten, heb je al vroeg in de lente een kleurrijke tuin. 4
5 Een wilde peen vormt na de bloeiperiode een gezellig nestje Voor degelijk advies kan je steeds terecht bij de milieudienst van je gemeente. Bij het bezoekerscentrum De Wulp in Neerpelt kan je elke 3de zondag van 14u tot 16u terrecht met je vragen. Lui zijn is een gave Traditioneel worden uitgebloeide vaste planten onmiddellijk afgeknipt. Dat ruimt inderdaad op, maar uitgebloeide en verdroogde bloemen of zaaddozen kunnen prachtig van kleur of vorm zijn en ze beschermen de planten tegen vorst. Vaste planten in het voorjaar opruimen bespaart je een hoop werk én het is goed voor je planten. Goed voor de rug Spitten tussen de planten om het onkruid te snel af te zijn, hoeft ook al niet. In de bodem zitten heel wat bodemdiertjes die goed zijn voor je planten en die elk hun eigen plaats hebben. Je hebt beestjes die vlak onder de grond leven. Maar je hebt ook beestjes die het wat dieper opzoeken. Als je in de herfst gaat spitten, haal je deze zonering overhoop. Heel wat bodemdiertjes zullen sterven bij de eerste vorst en de bodem verliest daardoor haar natuurlijke evenwicht. Anderzijds breng je net door het spitten ongewenste onkruidzaden naar boven en geef je ze een uitstekende startpositie in het voorjaar. Niet spitten bespaart je dus werk in de herfst en in de lente. Uitgebloeid! Maar nog steeds fotogeniek De tuin van Trees is vrij te bezichtigen bij Regionale Milieuzorg, Grote Baan 176 te Houthalen-Helchteren. Een bladcontainer kan je zelf makkelijk in elkaar knutselen 5
6 Het Nationaal Park Hoge Kempen De meeste Limburgers hebben het al regelmatig in de krant gelezen : wij krijgen het eerste Nationaal Park in Vlaanderen! Iets waar we best trots op mogen zijn. En de Limburgse leden van Natuurpunt zitten op de eerste rij. Vanaf nu elk kwartaal te lezen in dit tijdschrift : het vervolg verhaal van het Nationaal Park Hoge Kempen De meeste kennen we enkel van de TV : de oude Daktari-films in de Afrikaanse Parken of de geweldige documentaires van het Yellow Stone National Park in Amerika. Dichterbij kunnen we op bezoek in het wat drukke Nationaal Park Hoge Veluwe in Nederland. Maar binnenkort moeten we er niet meer de grens voor over. We krijgen een eigen Limburgs Nationaal Park! Een Nationaal Park is een aanééngesloten natuurgebied van minstens hectaren groot. Op het zandige plateau van de Hoge Kempen tussen Genk en Maasmechelen ligt een bijna ongerept bos- en heidegebied van meer dan hectaren groot. Nergens anders in het dichtgebouwde Vlaanderen vind je nog zo n grote groene ruimte. Een unieke kans. En iets om te koesteren. Maar er is nog een lange weg te gaan. Voor de ontwikkeling van dit Nationaal Park heeft de Vlaamse overheid een opdracht gegeven aan het Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Een projectbureau onder leiding van Johan Van Den Bosch zal gedurende de volgende jaren het Park ontwikkelen. Een hele uitdaging. Bossen en heiden verdienen een opknapbeurt, barrières zoals de E314 worden overbrugd met ecoducten en activiteiten die er niet thuishoren (zoals wildcrossen of zandgroeves) moeten verdwijnen. Pas dan zal het gebied aantrekkelijk genoeg zijn voor de bezoekers. Naast een assortiment fiets- en wandelpaden krijgen die trouwens ook de gelegenheid om op een georganiseerde manier verloren te lopen. We komen er nog op terug 6
7 Mechelse Heide. Foto's : Erwin Christis Vlaamse Gaai. Dopheide. Een ambitieus project dus. Maar ook een hele uitdaging. Eindelijk kunnen we als Limburgers onze groene troeven tegenover de rest van Vlaanderen uitspelen. En er valt heel wat over te vertellen. De redactie van dit tijdschrift krijgt de unieke gelegenheid om de ontwikkelingen mee te volgen over de schouder van het projectbureau. Een voorrecht dat we onze leden niet willen onthouden. Daarom vanaf nu tot de finish : het vervolg verhaal van het Nationaal Park Hoge Kempen. Nationaal Park Hoge Kempen As Eisden Maasmechelen Zutendaal Lanaken Voor meer info : PROJECTBUREAU NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN Winterslagstraat Genk tel. 089/ fax 089/ info@rlkm.be 7
8 Wonderlijke zwammen In de herfst als het vochtig is en de bladeren vallen van de bomen dan schieten de paddestoelen als euh ja als zichzelf uit de grond. De paddestoelen die wij boven de grond zien, zijn eigenlijk alleen maar de vruchten van de zwam. Net zoals de appel aan een boom. De zwam zelf leeft als een enorm kluwen van fijne draadjes onder de grond. In vroegere tijden, toen magie nog belangrijker was als wetenschap had men een unieke manier om natuurfenomenen uit te leggen. Een hele kring paddestoelen die op één nacht in het gras verscheen, kwam van heksen die daar in een ronde hadden gedanst. Een rode paddestoel met witte stipjes? De natuur kan dat toch niet zelf zo mooi maken, dat moet kabouterwerk zijn. Kleine zitbankjes op dode stronken hout in het bos? Elfenbankjes natuurlijk! Maar er zijn ook andere vreemde en wrede combinaties, zoals de rupsendoder die parasiteert op vlinderpoppen onder de grond. Je kan af en toe zelfs kannibalen onder de paddestoelen tegenkomen zoals de kostgangerboleet die parasiteert op aardappelbovist. Symbionten zijn zwammen die samenleven met een plant terwijl beide daar voordeel uit halen. Veel bomen en struiken doen hun voordeel met dit samenlevingscontract. De zwamvlok is verweven met de worteltopjes van de planten. Hij zorgt er voor dat de plant voldoende water en voedingsstoffen kan opnemen. In ruil voor deze dienst krijgt de zwam energie onder de vorm van suikers die gevormd zijn in de bladeren van de plant. Sommige symbionten hebben hun Elfenbankjes. Foto : Marcel Bex Sapro wie? Zwammen zijn in staat om de meest ingewikkelde stoffen af te breken. En ze doen dat op verschillende manieren. Naar hun leefwijze kun je ze in 3 groepen indelen : parasieten, symbionten en saprofyten. Parasieten zijn zwammen die ten koste leven van andere organismen. Vaak vind je ze op bomen zoals de berkenzwam en de zwavelzwam. 8
9 De groene knolamaniet lijkt op de weidechamignon, maar is toch dodelijk verschillend. Foto : André van de Sande Eetbare Cantharellen. Foto : André van de Sande eigen specifieke partner zoals de vliegezwam die meestal onder berken is te vinden of het eekhoorntjesbrood dat meestal bij eiken is te vinden. De saprofyten zijn de opruimers. Ze leven van dode organische resten zoals stammen, takken, en bladeren en verkruimelen die zodanig dat ze weer als voedingsstoffen kunnen opgenomen worden door andere planten. Noem ze gerust de vuilnismannen van de natuur. De inktzwammen zijn zo n bekende groep saprofyten. Kenmerkend voor deze paddestoelen is dat de plaatjes in de hoed wanneer ze rijp zijn beginnen te vervloeien in een zwarte inktachtige vloeistof. Zwavelzwam. Foto : Maurice Vanoppen Smakelijk of dodelijk? Vóór de tijd van de conserven en de import stonden er in de herfst vaak paddestoelen en noten op het menu. Kennis over welke soorten eetbaar waren, werd van generatie op generatie doorgegeven. De cantharel (ook wel hanenkam genoemd) en de weidechampignons werden gretig verzameld. De vrij algemene maar dodelijk giftige groene knolamaniet werd daarentegen gemeden als de pest. Er zijn inderdaad zeer smakelijke paddestoelen in de vrije natuur. Maar veel soorten lijken gevaarlijk sterk op elkaar. En soms zit daar eentje tussen die je maar één keer kan eten. Geniet daarom van paddestoelen door ze te bewonderen in hun natuurlijke standplaats. En spring voor het culinaire genot even binnen in de supermarkt. Vele zeer smakelijke soorten zoals de oesterzwam, de weidechampignon en de overheerlijke shiitake zijn daar het ganse jaar door te verkrijgen. Smakelijk! Op 7 november kan je mee op paddestoelen ontdekkingstocht. We vertrekken om 14uur op de parking van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven. Info : Afdeling Aulenteer, Pascal De Leersnijder 011/
10 Je hebt paddestoelen met aan de onderkant plaatjes zoals de vliegenzwam. Foto : Marcel Bex Zwammen in beeld Wereldwijd zijn er tot dusver zo n verschillende soorten paddestoelen beschreven. En in Vlaanderen alleen al komen er enkele duizenden voor. Paddestoelen zijn er dan ook in alle soorten en maten. Op deze pagina s vind je een impressie. Er zijn er met buisjes zoals het eekhoorntjesbrood. Foto : Marcel Bex En je hebt paddestoelen die hun sporen vormen in hun buik zoals de aardappelbovist. Foto : Marcel Bex 10
11 De morieljes hebben een wel zeer merkwaardig geplooide hoed en steken hun kop op in de lente. Foto : André van de Sande Het judasoor is vaak te vinden op vlier. En is daar naar verluidt op gegroeid nadat Judas er zijn zonden aan had gebiecht. Foto : Marcel Bex Opmerkelijk : Het grootste levende wezen op aarde is niet de blauwe vinvis, of de Californische redwoodeik. Het record staat op naam van een honingzwam in de Amerikaanse deelstaat Oregon. Al meer dan jaar breidt het zijn zwamvlok uit tussen de wortels van bomen. En verspreid over 880 hectare (!) schieten zijn vruchtlichamen als paddestoelen uit de grond. De grote stinkzwam met zijn fallusachtig uiterlijk ontspruit uit een wit bolletje met een staartje dat men duivelsei noemt! Foto : André van de Sande Deze geleiachtige massa heet gele trilzwam. Foto : Marcel Bex 11
12 Gestelse Molen Verbindingsbeek met 12 vistrappen De trap van Paal In de vallei van de Zwarte Beek in Paal heeft onze vereniging dit jaar een uniek project uitgevoerd. We bouwden er de grootste vistrap van het land. Al eens afgevraagd waarom vissen de trap nemen? De economie moet draaien, wordt vaak gezegd. Vroeger nam men dat nogal letter lijk op. Om een houtzaag of maalsteen te laten bewegen, werden water molens op onze Limburgse beken gebouwd. Een beek opstuwen en het vallende water over een rad te leiden, het leidde lang geleden tot grote bedrijvigheid. Intussen is het belang van watermolens voor de economie verdwenen. Maar het blijven wel mooie cultuurelementen op onze waterlopen. En die moeten we koesteren. Onze vissen doen dat niet. Zij kunnen het hoogteverschil van de stuw niet overbruggen. En dus blijven vele vispopulaties in dezelfde beek voor altijd van mekaar gescheiden. Op de Zwarte Beek in Paal (deelgemeente van Beringen) ligt de mooie Gestelse Molen. Het hoogteverschil aan de stuw bedraagt maar liefst 1,60 meter! Daarover springt zelfs de meest atletische zalm niet. Maar hoe moeilijker het probleem, des te creatiever is de oplossing. We bouwden een vistrap Een tiental jaren geleden kocht onze vereniging het aanpalende gebied. Dat werd dit jaar op de schop genomen om een verbindingsbeek te graven met daarin 12 vistrappen. Dat zijn eikenhouten damplanken die V-vormig zijn uitgezaagd en dwars op de waterloop zijn geplaatst. Elke trap heeft een verval van slechts 12 cm. Hierover kunnen de vissen wél makkelijk heen wippen. Als extraatje werd de nieuw gegraven geul in verbinding gesteld met enkele plassen. Hier kunnen de volwassen vissen in rustig water paaien. Alhoewel de kikkers zijn er al druk aan het ravotten. 12
13 Een pasgeplaatste vistrap en dezelfde constructie 4 maanden later. De natuur heeft al snel haar plaats terug ingenomen. Binnenkort wordt dit verbindingsstuk aangesloten op de Zwarte Beek en komen de vistrappen onder water te staan. De vissen kunnen dan de trap nemen. Partners in Natuur De uitvoering van zo n prestigieus project kost handenvol geld. Gelukkig vielen we in de prijzen! Het was een fijn gevoel te weten dat we er niet alleen voorstonden. Vooral de steun van ons Limburgse provinciebestuur was heel erg voelbaar. Maar ook de Afdeling Water van de Vlaamse gemeenschap én de Provinciale Visserijcommissie deden hun duit in het vistrapzakje. Bedankt daarvoor! 13
14 ONTDEK DE VISTRAPPEN VAN DE GESTELSE MOLEN OP ZONDAG 7 NOVEMBER We nodigen julie graag uit voor een korte wandeling en een hart versterkend drankje. Iedereen is welkom vanaf 14 uur. Elk half uur kan je aansluiten bij een wandeling doorheen het waterlabyrint rond de Gestelse molen. De laatste wandeling start om 16u30. Hoe geraak je er? Vanaf de E313 neem je afrit 26 en rij je richting Beringen. Voor de brug over het Albertkanaal ga je naar rechts richting Lummen (N717). Halverwege deze weg sla je rechts de Sint-Sebastiaensstraat in. Vanaf hier hangen er pijlen. OF Vanaf de E314 naam je eveneens afrit 26 en rij je richting Beringen (N717). Halverwege deze weg sla je links de Sint-Sebastiaensstraat in. Vanaf hier hangen er pijlen. 14
15 Op ontdekking in Goed verscholen tussen de Haspengouwse boomgaarden prijkt het kerktorentje van Zammelen. Zammelen Weinigen weten waar Zammelen ligt. Maar als je er éénmaal bent geweest, kom je gegarandeerd terug. Nabij dit piepkleine gehuchtje, goed verborgen in het heuvelende Haspengouw, ligt een knus natuurgebiedje. Intussen al 15 jaar toevertrouwd aan onze vereniging. Wij trokken op ontdekking en ontmoetten er Geert en Kris, 2 natuurvrienden die het gebied verzorgen. En een speciale band met mekaar hebben Wat maakt dit natuurgebied zo bijzonder? [Kris] Alhoewel klein in oppervlakte (15 hectaren), is er een grote variatie aan natuur. Dat komt omdat de natte Mombeekvallei zich als een kleine canyon door het landschap snijdt. Nat en droog liggen vlakbij mekaar. En dat maakt het boeiend. Poelen vol leven en bloemrijke graslanden met orchideeën vlak langs steile hellingbossen en oude boomgaarden waarin zeldzame dassen leven. Nochtans is Haspengouw toch een echte landbouwstreek? [Geert] Tja, toen we 15 jaar geleden startten met de aankoop van het gebied was er wel wat onrust 15
16 Zammelse koeien onderhouden de graslanden. Vanaf het kijkplatform in Zammelen, krijg je een ander zicht op Haspengouw. Even afgesneden van de rest van de wereld. Wandelen door een holle weg is altijd een unieke ervaring. in het kleine boerendorpje. Gronden kopen voor natuurbescherming, dat gaf argwaan. Maar die tijd is lang voorbij. Vele inwoners genieten nu van het gebied. En met enkele boeren wordt goed samengewerkt. Hun koeien onderhouden onze graslanden. We zijn benieuwd. Hoe kunnen onze lezers het gebied ontdekken? [Kris] Zammelen staat bij wandelliefhebbers bekend als een vijf sterren wandelgebied. Vanaf het kerkje zijn 3 prachtige trajecten uitgezet. Via kastanjehouten plankenpaden, trapsystemen en typische draaipoortjes ontdek je de mooiste plekjes van het natuurgebied. Maar ook het Haspengouwse landschap komt aan bod. Je wandelt dwars door prachtige hoogstamboomgaarden en holle wegen. En er staat zelfs een heuse uitkijktoren van waar je over de streek kan uitkijken. Jullie zijn meer dan vrienden van mekaar [Kris] Natuurvrienden en schoonbroers. Geert heeft inderdaad mijn zus aan de haak geslagen. [Geert, lachend] Neen hoor, het was andersom! 16
17 15 JAAR ZAMMELEN : UNIEKE WANDELING OP ZONDAG 7 NOVEMBER Naar aanleiding van het 15-jarige jubileum nodigt Natuurpunt afdeling Kortessem je op zondag 7 november vanaf 14 uur uit voor een unieke wandeling door Zammelen. Geert (links) en Kris, schoonbroers en partners in natuur. Na de wandeling word je getrakteerd op een frisse pint en een stevige hap. Meer info : kriscastro@skynet.be of 011/ Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren richtte in Zammelen één van de mooiste wandelgebieden van Haspengouw in. Je krijgt een wandelkaart thuis gestuurd als je 2,50 overschrijft op rek.nr van RLH. 17
18 ACTIVITEITENKALENDER Vergeet niet t ZATERDAG 16 OKTOBER Beringen 25 jaar vallei van de Zwarte Beek Vanaf uur medewerkersdag, parking Koerselse Heide Vanaf uur academische zitting, casino Beringen-Mijn Info : Bezoekerscentrum De Watersnip 011/ Vooraf inschrijven noodzakelijk (tot 10 oktober) ZONDAG 17 OKTOBER Hechtel-Eksel Herfsttocht in Den Brand' Vertrek om u Parking Den Brand, Kamertstraat Hechtel Info : Afdeling Hechtel-Eksel Johan van den Bosch 011/ Lanaken Paddestoelenwandeling Vertrek om u Parking Kinderboerderij Pietersheim Info : afdeling Maasland-Zuid Ronny Boeykens 0477/ Lummen Op zoek naar paddestoelen en hun bewoners Vertrek om u Kerk Meldert Lummen Info : afdeling Lummen 013/ ZATERDAG 23 OKTOBER Tongeren Halloweentocht Vertrek om u De Kevie Info : werkgroep De Kevie Roger Nijssen 012/ ZONDAG 24 OKTOBER Bocholt Paddenstoelenwandeling Vertrek om u Smeetshofhoeve, zijstraat van Weerterweg Info : afdeling Bocholt Rik Bosmans 089/ Ham Wandeling Vertrek om u natuurcentrum Den Haas (langs kanaal Dessel- Kwaadmechelen) Info : afdeling Ham Willy Geenen 011/ ZONDAG 31 OKTOBER Kiewit Halloweentocht Vertrek tussen u en u, domein Kiewit Info : 011/ Vooraf inschrijven -14 jaar : 2 / +14 jaar : 3 Munsterbilzen Wandeling in het Munsterbos Vertrek om u parking van de speeltuin/vijvers, Waterstraat te Munsterbilzen. Einde rond u. Info : afdeling Zuidoost-Limburg Jaak Aerden 089/ Hoeselt Excursie in het Wijngaardbos Vertrek om 13.00u parking sporthal, Koutermanstraat te Alken Info : afdeling Alken Pierre Vandersmissen 011/ ZONDAG 7 NOVEMBER Koersel Legendewandeling Vertrek om u Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel Beringen Info : 011/ Lommel Wandeling in de Wateringen Vertrek om Wateringhuis (einde straat) Info : afdeling Noord-Limburg Albert Mertens 011/ Sint-Lambrechts-Herk Hondenwandeling/Mombeek Vertrek om 14u, Steenberg 58, Sint-Lambrechts-Herk Info : afdeling Herk en Mombeek, René Neutelaers 011/ Sint-Truiden Paddenstoelenwandeling Vertrek om 14u Nieuwenhoven. Info : afdeling Aulenteer, Toerisme Sint-Truiden Chris Marneffe, Pascal De Leersnijder 011/ ZONDAG 14 NOVEMBER Alken Duurzame landbouw bezoek aan landbouwbedrijf Martens aan de Laagbulsstraat Gevolgd door koffie met vlaai Vertrek om 14.00u : parking sporthal, Koutermanstraat te Alken Info : afdeling Alken Pierre Vandersmissen 011/ Vooraf inschrijven. Borgloon Vredige landschapswandeling Vertrek om u Speelhof, Borgloon-centrum Info : afdeling Borgloon Luk Robijns 012/
19 e genieten... ACTIVITEITENKALENDER ZONDAG 21 NOVEMBER Koersel Natuurfilmnamiddag uur Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel - Beringen Info : 011/ Leopoldsburg Herfstwandeling in de Vallei van de Grote Beek Vertrek om u cultureel centrum van Leopoldsburg Info : afdeling Leopoldsburg-Heppen Guy Vanzeir 011/ Zutendaal Boeiende natuurwandeling rond de Hesselsberg Vertrek om u Vijverplein, centrum Zutendaal Info : afdeling Zutendaal Martine Nijs 089/ Stevig schoeisel aangeraden. ZONDAG 28 NOVEMBER Munsterbilzen Wandeling in het Munsterbos Vertrek om u parking van de speeltuin/vijvers, Waterstraat te Munsterbilzen. Einde rond u. Info : afdeling Zuidoost-Limburg Jaak Aerden 089/ Zelem Winterwandeling Vogels Vertrek om Kerkplein Zelem, Zelem-Halen Info : afdeling Regio Zelem 0494/ ZONDAG 28 NOVEMBER Hoge Venen Dagtocht naar het dak van België Vertrek : 8u30 parking warenhuis Carrefour, t.h.v. op-en afrit 27 van de E 313, Hasselt-West (ex Bigg s) terug omstreeks 19u00 Info : afdeling Hasselt-Zonhoven, Albert Steensels 011/ Munsterbilzen Wandeling in het Munsterbos Vertrek om u parking van de speeltuin/vijvers, Waterstraat te Munsterbilzen Einde rond u Info : afdeling Zuidoost-Limburg Jaak Aerden 089/ Zelem Winterwandeling Vogels Vertrek om Kerkplein Zelem, Zelem-Halen Info : afdeling Regio Zelem 0494/ ZATERDAG 4 DECEMBER Alken Ledenfeest Traditionele kaas- en wijnavond in het Sint-Jorisheem te Alken Info : afdeling Alken Pierre Vandersmissen 011/ ZONDAG 5 DECEMBER Koersel Vogels in de winter Vertrek u -Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel - Beringen Info : 011/ Mettekoven Winterwandeling Vertrek : om 14u Sint-Martenshof, Mettekoven Info : afdeling Aulenteer, Toerisme Sint-Truiden Daniëlle Kevers, George Ruyloft 011/ ZATERDAG 11 DECEMBER Kiewit Hubert Lehaen presenteert een schitterende dia-reeks over het Natuurpuntgebied Het Hageven in Neerpelt 20u00 22u30 : biolokaal, Domein Kiewit, Putvennestraat z/n, Hasselt Info : afdeling Hasselt-Zonhoven Jos Coteur 011/ Hechtel-Eksel Beheerswerken (plaggen) Spiekelspade Van 9.00 u tot 12.00u Katershoeve, Hechtel Info : Afdeling Hechtel-Eksel Johan van den Bosch 011/ ZONDAG 12 DECEMBER Borgloon Jaareindewandeling Vertrek om u Speelhof, Borgloon-centrum Info : afdeling Borgloon Luk Robijns 012/ ZONDAG 19 DECEMBER Koersel Natuurfilmnamiddag uur Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel-Beringen Info : 011/ Zelem Jaarafsluiting : korte wandeling en terugblik op 2004 Vertrek om BKSJ-heem, Oude Schansstraat, Zelem-Halen Info : afdeling Regio Zelem 013/ ZONDAG 26 DECEMBER Munsterbilzen Wandeling in het Munsterbos Vertrek om u parking van de speeltuin/vijvers, Waterstraat te Munsterbilzen Einde rond u Info : afdeling Zuidoost-Limburg Jaak Aerden 089/
20 natuurpunt Limburg Colofon Foto : Jeroen Mentens Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op exemplaren aan de leden van Natuurpunt in Limburg. Volgende uitgave : December 2004 Verantwoordelijke uitgever : Erik van Esch, Vorststraat 2, 3500 Hasselt Redactie : Natuurpunt Limburg, Vorststraat 2, 3500 Hasselt, tel : 011/ info@natuurpuntlimburg.be Foto's : Natuurpunt Limburg, Vlaams Bezoekerscentrum De watersnip, LRH, Bart Paesen en Ilse Ideler Grafische vormgeving : nextdada bvba, Hasselt Druk : Drukkerij Profeeling bvba, Beringen Gedrukt op 100% ongebleekt en gerecycleerd papier Lid worden van Natuurpunt : Het lidmaatschap bedraagt 20 en is geldig voor het hele gezin. Overschrijven op rekeningnummer Website :
1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieklimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad
herfst Paddenstoelen Schrijf hier je naam... Stad Gent Milieudienst Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen 2014 Driepikkelstraat 32 9030 Mariakerke ( 09 226 15 01 7 bourgoyen.educatie@gent.be geen gezwam...
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatiePaddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond!
Paddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond! Raadseltje: Een stoel in een bakje zie ik in de koelkast
Nadere informatieNaam:...
Naam:... Wil je meer over paddestoelen weten? Vul de woorden in op de goede plaats. Kies uit: hoed herfst eetbaar steel giftig grotten In de... vind je in het bos veel paddestoelen. Ze groeien op dode
Nadere informatieEen overzicht Ledenaantal Vlaanderen: leden Limburg: leden Door de afdelingen zelf geworven Vlaanderen: leden Limburg: 103 leden
Een overzicht Ledenaantal Vlaanderen: 97.362 leden Limburg: 7.651 leden Door de afdelingen zelf geworven Vlaanderen: 1.444 leden Limburg: 103 leden Ledencijfers december 2015 Natuurpunt Alken 189 Natuurpunt
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.
Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieRivierenhof. Handleiding. Opgesteld door de domeinwachters. >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar. Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst
Rivierenhof Handleiding Opgesteld door de domeinwachters >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst INLEIDING Het zelf -doe pakket bestaat uit een bewegwijzerde
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
3 8 6 10 ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is...... een vaste plant met een houten stam en een kruin, alleen noemen de onderdelen anders dan bij een plant. Delen van de boom Laat de kinderen
Nadere informatieBelgië - Belgique P.B. - P.P. 3500 Hasselt 1 12/1605
DRIEMAANDELIJKS : SEPTEMBER / OKTOBER / NOVEMBER 2004 JAARGANG 1 NUMMER 1 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 P409862 Afzender : Natuurpunt Limburg Vorststraat 2 3500 Hasselt België - Belgique P.B. - P.P. 3500
Nadere informatie- NIEUWSBRIEF JANUARI 2016 - Welkom op onze activiteiten
- NIEUWSBRIEF JANUARI 2016 - Welkom op onze activiteiten Nieuwe Resterheidegidsen gezocht. Natuurpunt Hechtel-Eksel organiseert in maart 2016 een nieuwe opleiding voor Resterheidegidsen. Resterheide? Het
Nadere informatieRegenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui.
KB2 Tijdsinvestering: 45 minuten Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui. 1. Inleiding Een mol eet per jaar wel 50 kg wormen. Dat is veel, maar als je bedenkt dat in je
Nadere informatie1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.
1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.
Nadere informatieThemawandeling Herfst
Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier
Nadere informatienatuurpunt HamontAchel Neerpelt Overpelt Lommel Bocholt Bree Peer HechtelEksel Kinrooi burg Maaseik MeeuwenGruitrode Beringen Tessenderlo
EXTRA EDITIE : DECEMBER 2004 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 P409862 België - Belgique P.B. - P.P. 3500 Hasselt 1 12/1605 Afzender : Natuurpunt Limburg Vorststraat 2 3500 Hasselt NATUUR.GEBIEDEN < 10 ha
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is... Een boom is een plant, alleen noemen de onderdelen anders. Een boom is namelijk een vaste plant met een houten stam en een kruin. Delen van de boom Laat
Nadere informatieG O K - I N D I C A T O R E N B I J L E E R L I N G E N I N B a O EN S O
S T A R T P A G I N A Welkom op de startpagina van de cijfers over de GOK-en bij leerlingen in het basis- en secundair onderwijs! De cijfers over de GOK-en (lees: leerlingkenmerken voor financiering) zijn
Nadere informatieDe vier seizoenen in de boomgaard
Verantwoordelijke uitgever: Ann Cloet - Tel 056.860.150 De vier seizoenen in de boomgaard Draaiboek de animatie rond «Boomgaard» Voornaam:... Realisatie : CRIE Moeskroen en (Stad Moeskroen) Editie Jaar
Nadere informatieSchimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen
Schimmels Waar zouden we zijn zonder de schimmel. Geen brood, bier, brie, champignons of penicilline. Ook ruimen ze planten- en dierenresten op (detritivoren). Jammer dat ze al aan planten en dieren beginnen
Nadere informatieDit boekje is van: Paddenstoelenpracticum
Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Doorsnede van een paddenstoel 2 3 Tafel 1. Champignons bekijken en tekenen 1. De steel van de champignon is ---------------------- cm lang 2. De steel is ------------------
Nadere informatieDASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen
DASSENWERK werkbladen opdrachten Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2012 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je onderzoekt vandaag een klein gebied van Nationaal Park De
Nadere informatieINHOUD. 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam Beuk Eik 06
Biotoop: het bos BOSPLANTEN INHOUD 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam 04 2. Beuk 05 3. Eik 06 Wereldoriëntatie: natuur: bosplanten VCS-M: L-6 JP: 2003-11-25-1
Nadere informatieWelkom op onze activiteiten
- NIEUWSBRIEF APRIL 2015 - Welkom op onze activiteiten Vrijdag 17 april 2015 om 14.00 uur Geocachetocht Wil je op zoek naar schatten in de natuur? Kom dan zeker naar onze geocachezoektocht. Rond de Katershoeve
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatiePaddestoelen plukken
Centrum Basiseducatie Brusselleer Oefenmap lezen en schrijven p. 1 Herfst Paddestoelen plukken De herfst komt eraan. Nu is het de tijd van de paddestoelen. Eigenlijk kan je ze het hele jaar door vinden.
Nadere informatieVolg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...
Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het
Nadere informatieVerslag paddestoelenexcursie Zurenhoek, 6 oktober Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker
Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker Het waren er meer dan 30! Allemaal verschillende soorten paddestoelen in het bos van de Zurenhoek. Voor veel van de deelnemers was het onbekend
Nadere informatieeen zeer lage prijs (bron FOD Economie). 1 De grote stijging zou te wijten zijn aan de verkoop van een zeer groot perceel/groot aantal percelen aan
De statistieken over de vastgoedprijzen zijn gebaseerd op gegevens afkomstig van het Kadaster van de FOD Financiën en betreffen de verkopen die onderworpen zijn aan het stelsel van registratierechten.
Nadere informatieInleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen...
Inleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen... Kabouter Pinnemuts wipt zo uitbundig dat zijn paddenstoel breekt. Dit is het begin van een
Nadere informatieEen moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit.
Ecoduct Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit. Ecoduct Wat is dat dan precies, een ecoduct? Zo vroeg een jonge
Nadere informatieAlgemeen. Voorwoord
Voorwoord Het voorjaar is het begin van al het nieuwe leven: De bomen lopen weer uit, de vogels beginnen met het maken van hun nesten, de egels ontwaken uit hun winterslaap en de eerste bolgewassen staan
Nadere informatieMET DE VLINDERWERKGROEP NAAR DE HEEMTUIN RUCPHEN
MET DE VLINDERWERKGROEP NAAR DE HEEMTUIN RUCPHEN Op 12 augustus ging de Vlinderwerkgroep van Ken en Geniet samen op excursie naar de Heemtuin in Rucphen. De ruim 2 hectare grote wilde bloementuin is aangelegd
Nadere informatieVoor meer cijfers, zie beleidsdomein Slagkrachtige stad, rubriek data. Stad Genk Publicatie Inkomens 2013 1
De Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie publiceerde de cijfers over het netto belastbaar inkomen van 2013 (aanslagjaar 2014). De cijfers zijn gebaseerd op de aangiften in de personenbelastingen.
Nadere informatieHieronder worden de activiteiten van de komende 3 maanden opgesomd. A: Geleide natuurwandeling in 'De Vloeiweiden' te Lommel-Kolonie
Activiteitenkalender Hieronder worden de activiteiten van de komende 3 maanden opgesomd Zondag 3 juli 2016 A: Geleide natuurwandeling in 'De Vloeiweiden' te Lommel-Kolonie Leiding: Noord-Limburgse natuurgidsen:
Nadere informatieWaterlanders : op weg met Sam de salamander. Poelenproject Herzele ter uitbreiding van de amfibieënpopulatie met als kernsoort de kamsalamander.
Waterlanders : op weg met Sam de salamander Poelenproject Herzele ter uitbreiding van de amfibieënpopulatie met als kernsoort de kamsalamander. 1 De kamsalamander... Hallo, Ik ben Sam, de salamander met
Nadere informatiePelle de Koperwiek. Maak kennis. met Pelle de Koperwiek.
Pelle de Koperwiek Maak kennis met Pelle de Koperwiek. Deze herkenbare lijster heeft roestrode oksels en flanken en broedt in de naaldbossen en berkenbossen van Scandinavië. Hij eet graag regenwormen en
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieTobi en. de wilde bijen
Tobi en de wilde bijen Het is eindelijk paasvakantie en Tobi komt aan op de boerderij van zijn oom. Zijn nichtje Hanna wacht al op hem. Ze knuffelt Tobi en lacht: Kom, we gaan spelen! Lachend en pratend
Nadere informatieseizoenskleuren Kijk eens naar buiten! Hoe kun je zien welk seizoen het is? Aan de bomen, aan de
Marlies Huijzer seizoenskleuren elk seizoen zijn kleur Kijk eens naar buiten! Hoe kun je zien welk seizoen het is? Aan de bomen, aan de bloemen, aan het weer, aan de kleren van de kinderen, én aan de kleuren
Nadere informatieGeleide natuurwandeling in 'De Vloeiweiden' te Lommel-Kolonie
Activiteitenkalender Zondag 2 juli 2017 Geleide natuurwandeling in 'De Vloeiweiden' te Lommel-Kolonie Leiding: Noord-Limburgse natuurgidsen: Luc Winters Zondag 16 juli 2017 Wandeling in ons reservaat 'De
Nadere informatieOp het einde van de fotozoektocht moet je een klein stukje langs een vrij drukke straat stappen. Wees dus voorzichtig en hou uiterst links!
Startplaats We starten de fotozoektocht op de parking van de Hospicebossen te Nazareth. Deze parking bevindt zich aan de ingang vlakbij de brug over de autosnelweg. Wegbeschrijving: Vanaf de startplaats
Nadere informatieHerfstwerkboekje van
Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september
Nadere informatieREGIONALE LANDSCHAPPEN IN LIMBURG KEMPEN & MAASLAND HASPENGOUW & VOEREN LAGE KEMPEN
REGIONALE LANDSCHAPPEN IN LIMBURG KEMPEN & MAASLAND HASPENGOUW & VOEREN LAGE KEMPEN VOORWOORD De belangrijkste onderscheidende kwaliteiten van Limburg ten opzichte van de rest van Vlaanderen zijn de bijzondere
Nadere informatieVLAANDEREN VAKANTIELAND Getest en goedgekeurd door wandelaars
PERSBERICHT 16 januari 2013 WANDELING LANGS DE BRONNEN VAN DE VOERSTREEK IS DE MOOISTE WANDELROUTE VAN VLAANDEREN VAKANTIELAND Getest en goedgekeurd door wandelaars De wandeling Ontdek de bronnen van de
Nadere informatieBloeiend plantje Spoor van een dier
Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :
Nadere informatieWERKBLAD OPDRACHTEN. Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen. 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen
Dassenwerk WERKBLAD OPDRACHTEN Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je gaat een onderzoek doen in een klein gebied van Nationaal
Nadere informatieDieren in de winter 3
Dieren in de winter 3 inhoud blz. 1. Winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. Filmpjes 11 Bronnen en foto s 12 Colofon
Nadere informatie6+ 10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 3+ 8 + Opdracht EDUKIT 3
WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 6+ 10 + Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Je zou dit kunnen vergelijken met een voetbalvel
Nadere informatieAardoliealarm in het bos
de graad > Landbouw > lesmateriaal > spelkaarten Aardoliealarm in het bos BIOBOER Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5
Nadere informatieProject Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen
Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen
Nadere informatieVASTGOEDPRIJZEN 2010
UPDATE CIJFERS VASTGOEDPRIJZEN 2010 Bron: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking: Stad Genk, Dienst Beleidsplanning De statistieken over de vastgoedprijzen zijn
Nadere informatieVoor meer cijfers, zie beleidsdomein Slagkrachtige stad, rubriek data. Stad Genk Publicatie Inkomens
De Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie publiceerde de cijfers over het netto belastbaar inkomen van 2014 (aanslagjaar 2015). De cijfers zijn gebaseerd op de aangiften in de personenbelastingen.
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD EDUKIT 4
3 8 6 10 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In devorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel
Nadere informatiePARK MAASHORST. Wonen op het mooiste plekje van Uden. Met natuurgebied De Maashorst als achtertuin. PARKMAASHORST.NL
PARK MAASHORST Wonen op het mooiste plekje van Uden. Met natuurgebied De Maashorst als achtertuin. PARKMAASHORST.NL Een gebied met ongekende mogelijkheden In het Noorden van Uden, aan de rand van één van
Nadere informatieMijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt?
Beste kinderen, Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? In mijn vrije tijd ben ik natuurgids. Met mijn verrekijker en vergrootglas trek ik naar allerlei plekjes om de natuur
Nadere informatieRomantiek. in een sprookjeslandschap. Op een boogscheut van het. drukke Gent treffen we het. Park van Beervelde aan. Wanneer we het domein
Romantiek in een sprookjeslandschap Tekst: Fanny Storms Fotografie: Park van Beervelde Op een boogscheut van het drukke Gent treffen we het Park van Beervelde aan. Wanneer we het domein betreden worden
Nadere informatieREPORTAGE: DE APPELTUIN (LEUVEN)
NOTA REPORTAGE: DE APPELTUIN (LEUVEN) Datum: 1 september 2010 REPORTAGE: DE APPELTUIN (LEUVEN) 1 september 2010 pagina 1 > 10 1 Freinetschool De Appeltuin 1.1 KORT Adres Weldadigheidsstraat 74 3000 Leuven
Nadere informatieOp pad met de Moeflon, een lesbrief over moeflons en hun leefomgeving op De Hoge Veluwe.
Op pad met de Moeflon, een lesbrief over moeflons en hun leefomgeving op De Hoge Veluwe. 1 Hallo jongens en meisjes, Het kan zomaar gebeuren dat je bij een wandeling door de bossen van Het Nationale Park
Nadere informatieWERKBLAD mijn landschap
WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een
Nadere informatieVuurtje in de tuin? KIES VOOR EEN GEZOND ALTERNATIEF! www.stookslim.be
Vuurtje in de tuin? KIES VOOR EEN GEZOND ALTERNATIEF! www.stookslim.be WETGEVING GEEN VUUR ZONDER ROOK Een vuurtje stoken in de tuin is nooit zonder risico s. De rook is het grootste probleem. Die is ongezond,
Nadere informatieBIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is.
BIOBOER 1 Hoe het elk jaar gaat... Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5 vakjes vooruit! Maar vandaag is het aardoliealarm.
Nadere informatiePrik de Egel. Maak kennis met Prik de Egel.
Prik de Egel Maak kennis met Prik de Egel. De leergierige egel is geen fan van de koude wintermaanden: hij zoekt een knusse plek en slaapt daar gezellig de winter uit. Hij houdt van plekjes waar hij zich
Nadere informatieHet is winter. op Landgoed Schothorst
Het is winter op Landgoed Schothorst In de winter is er genoeg te zien en te beleven in de natuur. Tijdens deze wandeling kun je dat ervaren. 6 Enkeerdpad 1 Winterbloeiers Zelfs in de winter kun je soms
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 18 februari 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 18 februari 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was afgelopen dinsdag beslist niet koud, de wind was ook niet echt hinderlijk, maar de zon liet helaas verstek
Nadere informatieOntdekkingstocht voor gezinnen
Rivierenhof Ontdekkingstocht voor gezinnen Tjakkie de specht ontdekt de herfst INLEIDING TJAKKIE HERFST Tjakkie de specht voor gezinnen is een ontdekkingstocht met een bewegwijzerde route doorheen het
Nadere informatieAnalyse: maatschappelijke kwetsbaarheid bij kinderen en jongeren in relatie tot het bereik van de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp in Limburg
Analyse: maatschappelijke kwetsbaarheid bij kinderen en jongeren in relatie tot het bereik van de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp in Limburg Analyse en redactie: Koen Snyers / Steunpunt Sociale Planning,
Nadere informatieHet sprookje van. Wonen. op het mooiste plekje van. Uden
Het sprookje van Wonen op het mooiste plekje van Uden park maashorst parkmaashorst.nl P ark M aashorst 1 Uden Noord, grenzend aan Maashorst, is het ideale gebied voor een bijzondere ontwikkeling. Op de
Nadere informatieJe kunt nu de heesters snoeien die al zijn uitgebloeid. Ook buxushaagjes kun je alvast knippen. Geef ze daarna extra mest voor goede hergroei.
Lentetips April Vroegbloeiende struiken kan u na de bloei snoeien. Vanaf april ziet onkruid vaak zijn kans. Onbeplante oppervlaktes zijn snel bedekt met ongewenst groen. Schoffelen is dus de boodschap!
Nadere informatieKopieer dit e-boek en stuur het door naar anderen.
Lente groep 3/4 inhoud blz Lente 3 1 Langer licht 4 2 Bollen 5 3 Wakker worden 6 4 Frisse blaadjes 7 5 Kikkerdril 8 6 Op reis 9 7 In de wei 10 8 Er op uit! 11 9 Filmpjes 12 Werkblad winter 13 Schrijf je
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens
Nadere informatiegebrouwen en nog veel meer!
2 Fantaziehuiskrant november 2013 Inleiding: De afgelopen vier maanden hebben we weer van alles meegemaakt op het Fantaziehuis, in deze krant kun je lezen wat er zoal gebeurde! In de zomermaanden hadden
Nadere informatieKlimaatf ietstocht. kinderopdrachtenboekje DE HELIX
Klimaatf ietstocht kinderopdrachtenboekje STOP Zuurstof bo(m)men en CO 2 -tanks Knuffel eerst één minuut een boom, want de bomen verdienen het Sluit je ogen en laat nu een andere persoon je naar een boom
Nadere informatieDe composthoop Een composthoop bij school
De composthoop Afval in de natuur bestaat eigenlijk niet. Alles wat op de bodem komt, wordt uiteindelijk verteerd door bodemdieren, schimmels en bacteriën. In een composthoop gebeurt precies hetzelfde
Nadere informatieVind een plantennaam met elke letter van het alfabet.
Maak een tunnel/knikkerbaan in de zandbak Versier iemand van de groep als een boom met verschillende natuurmaterialen (geen boom en planten pijn doen) Maak een papieren bootje. Zoek een plas water en zet
Nadere informatiePanoramapad, vlak bij Bergeijk
Panoramapad, vlak bij Bergeijk 7.3 km wandelen De 'gele' route loopt langs de meeste hoogtepunten van De Plateaux - Hageven. Voor een deel steek je zelfs de grens over en wandel je in België. Je wandelt
Nadere informatieWat weet jij over biologisch en over de bodem?
Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant
Nadere informatieWORD EEN ECHTE bomenkenner!
WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een
Nadere informatieWelkom op onze activiteiten
- NIEUWSBRIEF JANUARI 2015 - Welkom op onze activiteiten Hechtelse Heide Zondag 08 februari 2015 Startwandeling Na een flinke wandeling lichten we onze plannen voor 2015 toe en geven we wat meer info over
Nadere informatieDe Palliatieve Limburgse Ondersteuningsequipe. Activiteitenverslag 2018 Palliatieve Limburgse Ondersteuningsequipe PALLION Pagina 1 van 16
ACTIVITEITENVERSLAG Lijst van patiënten waarvoor het voorbije jaar het eenmalig forfaitair bedrag of het verminderd forfaitair bedrag werd aangerekend De Palliatieve Limburgse Ondersteuningsequipe Pagina
Nadere informatieVASTGOEDPRIJZEN 2009
UPDATE CIJFERS VASTGOEDPRIJZEN 2009 Bron: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking: Stad Genk, Dienst Beleidsplanning De statistieken over de vastgoedprijzen zijn
Nadere informatieHieronder worden de activiteiten van de komende 3 maanden opgesomd. Geleide natuurwandeling in 'De Vloeiweiden' te Lommel-Kolonie
Activiteitenkalender Hieronder worden de activiteiten van de komende 3 maanden opgesomd Hesperia : Nachtvlinderactiviteiten zijn sterk weersafhankelijk. Vandaar dat Hesperia kiest om geen vaste datums
Nadere informatieAan de wand hangen woordkaarten met betrekking tot de herfst.
Herfst Nog niet zolang geleden liepen we in korte broek, kon de jas thuis blijven en was de temperatuur zelfs hoog, te hoog voor dit seizoen. Maar nu waait het, het regent en vallen de blaadjes van de
Nadere informatieEen basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012
Een basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012 Doelgroep: Midden- en Bovenbouw Basisonderwijs: groep 5-8 jaargetijde: Voorjaar, zomer, herfst plaats: Bij school, in een park, in een
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieNATUURRIJK TESPELDUYN OKTOBER 2018
U kent dat wel, u heeft een fantastische afslag, maar ziet niet goed waar uw bal terecht kwam. U loopt erheen en ontwaart steeds mee witte ballen. Dichterbij gekomen blijken het geen ballen maar paddenstoelen
Nadere informatieLente. groep 3, 4 en 5
Lente groep 3, 4 en 5 Inhoud Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad lente 14
Nadere informatieDE WEKROEP VNJ MORTSEL JANUARI
DE WEKROEP VNJ MORTSEL JANUARI 2011 Inhoud 1. gele lintjes 2. rode lintjes 3. groene lintjes 4. speelplezier 5. knappe foto s 6. periodethema 7. kalender 8. nieuwtjes Beste VNJ-ers en ouders, Voorwoord
Nadere informatieHet zal nog even duren maar ooit zullen de Albizia s zo gaan bloeien:
De tijd vliegt De dagen zijn alweer een stuk korter. De nachten worden alweer koud. Begin september is het maar net 3 graden s nachts. Toch begint september met een aantal prachtige dagen. En de dag dat
Nadere informatieEen midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
Nadere informatieMaak van je tuin, een levende tuin!
Maak van je tuin, een levende tuin! Ontdek hoe je van jouw tuin een duurzame tuin kan maken. 2 Samen bouwen aan meer leven in de tuin. Gewoonweg door een paar stenen in jouw tuin te vervangen door groen.
Nadere informatie( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL:
( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: GROEP:.. BOOM IN DE HERFST waarneemvel 1 WAT IS DE NAAM VAN JULLIE BOOM?.. 1. KRUIS AAN WAT JE ZIET AAN JULLIE TAK Nog groene bladeren Gekleurde bladeren Kale takken Vruchten
Nadere informatieInleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen...
Inleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen... Kabouter Pinnemuts wipt zo uitbundig dat zijn paddenstoel breekt. Dit is het begin van een
Nadere informatieWandelen Wandelroute Leuvenumse Bos, bij Ermelo
Wandelen Wandelroute Leuvenumse Bos, bij Ermelo 5 km Waar Leuvenumse bossen Vertrekpunt Parkeerplaats Poolseweg [https://maps.google.com/? q=52.3032,5.71531] Gevarieerde wandelroute langs de Leuvenumse
Nadere informatieTOEN GOD ALLES MAAKTE
Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 21 jrg3
SLOBKOUSNIEUWS 21 jrg3 Woensdag 3 juli gingen we op onderzoek in een gesloten deel van het Hagenven. Gerard was onze gids. Hij zorgde ervoor dat we niet verloren liepen en daarenboven met droge voeten
Nadere informatieDe bovenkruier is een windmolen waarbij alleen de kap met het wiekenkruis in het horizontale vlak kan draaien. Op deze manier kunnen de wieken steeds
De bovenkruier is een windmolen waarbij alleen de kap met het wiekenkruis in het horizontale vlak kan draaien. Op deze manier kunnen de wieken steeds de juiste windrichting volgen. Hier en daar kun je
Nadere informatieWinterslaap. Met filmpjes, werkblad en puzzels. groep 5/6. uitgave januari 2013
uitgave januari 2013 Winterslaap Met filmpjes, werkblad en puzzels groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers
Nadere informatieDE KASTANJEKRANT. De allereerste Kastanjekrant! INHOUD NOVEMBER 2012. Activiteitenkalender 2-3. Achter de schermen 4. Welkom nieuwe Elise & Agnes!
DE KASTANJEKRANT NOVEMBER 2012 De allereerste Kastanjekrant! Er is lang over nagedacht en hard aan gewerkt maar met veel trots stellen we u de allereerste editie van onze Kastanjekrant voor! Bij het begin
Nadere informatieNatuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin
Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en
Nadere informatieLeiding: Hesperia Samenkomst: om 13u30 Kanaalstraat ter hoogte van zaal 'De Heidegalm' te Lommel- Kerkhoven.
Activiteitenkalender Zondag 1 mei 2016 Geleide wandeling in de Vloeiweiden te Lommel-Kolonie Leiding: Noord-Limburgse natuurgidsen: Henri Vaesen en Willy Cox. Vrijdag 6 mei, zaterdag 7 mei en zondag 8
Nadere informatie