Knaag & Ko opvangcentrum voor konijnen en knaagdieren Dierenbescherming regio Utrecht

Transcriptie

1 Kleurmuizen Knaag & Ko opvangcentrum voor konijnen en knaagdieren Dierenbescherming regio Utrecht

2 Inhoud Algemeen 3 Gezelschap 4 Huisvesting 4 Voeding 5 Voortplanting 5 Gedrag 6 Verzorging 7 Gezondheid, ziekten en kwalen 7 Koppelen van kleurmuizen 9 Colofon 12 2

3 Algemeen De bekendste muis is de gewone huismuis en de daarvan afstammende witte muis uit de laboratoria die ook als huisdier gehouden wordt. De kleurmuizen zijn afstammelingen van de gewone huis- en witte muis. Door het selecteren op kleur en lichaamsbouw zijn er veel variaties ontstaan. De kleurmuis wordt al jaren als huisdier gehouden. Al voor onze jaartelling werd de kleurmuis in China en Japan gehouden en gefokt. Oorspronkelijk leefde de huismuis (Mus musculus) op de steppen en in de half woestijnen van het Middellandse Zeegebied, Middenoosten en Zuidoost Azië. Al lang voor de jaartelling leefde deze muis steeds meer in de buurt van de mens en er is geen enkele plek meer op de wereld waar geen huismuizen zijn dankzij hun enorme aanpassingsvermogen. Muizen behoren tot de knaagdieren, de meest vruchtbare zoogdierenfamilie. Er zijn meer dan 370 soorten en 1500 ondersoorten muisachtigen. Er bestaat geen verschil tussen ratten of muizen, ze behoren beiden tot de muisachtigen. Over het algemeen worden grotere soorten rat genoemd. De laatste jaren worden er in Europa veel bijzondere en exotische muizen als huisdier gehouden zoals: stekelmuizen, zebragrasmuizen, katoenratten, veeltepelmuizen en dwergmuisjes. Kleurmuizen zijn eigenlijk huismuizen maar in de vele jaren van gevangenschap zijn ze zo veranderd dat het eigenlijk een ander dier is geworden. Door de domesticatie zijn het uiterlijk en het gedrag zeer ingrijpend veranderd. Zo zijn er niet alleen verschillen in haarstructuren ontstaan (normaal, satijn, langhaar, naakt en borstelhaar) maar ook in tekening (hollander, rumbwhite, siamees, lakenvelder etc.) en kleuren (zwart, agouti, chinchilla etc). Mannelijke muizen zijn wat groter en rustiger dan de vrouwelijke muizen. Mannetjes ruiken ook een beetje meer. 3

4 Gezelschap Muizen leven van oorsprong in kolonieverband. Muizen kunnen dan ook het beste per twee of in kleine groepen gehouden worden. Een voorwaarde hiervoor is wel dat de muizen elkaar van jongs af aan kennen, anders wordt een muis die erbij gezet wordt als indringer gezien en verjaagd. Vrouwtjesmuizen bij elkaar vormen geen probleem. Ook mannelijke dieren leven vaak vreedzaam samen zolang er geen vrouwtjes in de buurt zijn. Van een mannetje en een vrouwtje komen onherroepelijk vaak en veel jongen. In een groep muizen is een duidelijke hiërarchie aanwezig. Ook is het zo dat de dominante vrouwtjes en mannetjes de enigen zijn die zich bij stress, door bijvoorbeeld te veel muizen op een te klein oppervlakte, kunnen voortplanten. De hormoonhuishouding van de minder dominante dieren raakt hierdoor zo ontregeld dat zij zich niet kunnen voortplanten. Huisvesting Muizen vragen een eenvoudige huisvesting. Voor twee tot drie muizen voldoet een aquarium (met ontsnappingsvrij deksel!) van minimaal 70 x 40 cm het best. Tocht en vocht moeten worden vermeden, evenals de felle zon. De temperatuur in een aquarium kan snel hoog oplopen. Wanneer toch gekozen wordt voor een kooi met tralies, houd er dan rekening mee dat de tralies hooguit 6 mm van elkaar af staan. Een deurtje dat met één vinger te openen is, zal voor de muis een niet al te grote hindernis vormen. Daarnaast zijn muizen erg goede knagers. Ze knagen door alle houten en plastic oppervlakten heen. Voorbeeld van huisvesting. Kleurmuizen zijn muizen die veel vocht verbruiken. Gebruik als bodembedekking een laag zand, hennepvezel of fijne beukensnippers van zo'n 5 tot 7 cm waarin ze ook lekker kunnen graven en woelen. Ook zijn er stofvrije bodembedekkers van natuurlijke oorsprong te koop, deze zijn zeer geschikt. De bodembedekking moet aangevuld worden met hooi. Een bloempot of huisje wordt als schuil- en slaapplaats zeer gewaardeerd. 4

5 Een muizenhok kan verder ingericht worden met toiletrollen, kleine kartonnen doosjes, een stukje touw, een klimtak of stenen zodat de muizen zich niet hoeven te vervelen. Een pluk hooi en een prop kranten zorgen voor veel speelplezier. Uiteraard kan het etensbakje in de bak gezet worden en kan het drinkflesje opgehangen worden. Veel muizen vinden het rennen in een loopmolentje geweldig. Let er wel op dat er een veilig molentje (zonder spijltjes) wordt gebruikt met een minimale diameter van 15 cm. In een molentje met spijltjes raken staarten en pootjes snel beklemd. Maak het hok en de bijbehorende spullen regelmatig grondig schoon. Dat is zeker nodig bij dichte bakken omdat deze niet goed ventileren. Urinedampen kunnen blijven hangen en de bak kan erg warm worden. Kleurmuizen (vooral de mannetjes) kunnen nogal onaangenaam ruiken, een wekelijks schoon hok kan dit beperken. Uit de praktijk blijkt dat als alleen de bodembedekking verschoond wordt de dieren hun geur niet steeds opnieuw hoeven af te zetten. Voeding Muizen zijn zaden- en graaneters. Voor muizen is speciaal voer te koop dat vaak bestaat uit geperste korrels die alle noodzakelijke voedingsmiddelen bevatten (o.a. Witte Molen). Ook gemengd muizenvoer is geschikt: dit bevat meestal haver, gerst, rogge, boekweit, maïs etc. Pas op voor zonnebloempitten: hier zit veel vet in! Geef geen konijnenvoer, qua voedingsmiddelen is dit niet geschikt voor muizen. Fruit en groenvoer zijn heel belangrijk voor muizen en dienen een wezenlijk bestanddeel van de voeding te zijn, maar pas op met te veel geven. Van teveel fruit en groenvoer kunnen ze darmproblemen krijgen. Af een toe een stukje gekookt ei of een insect zullen ze erg waarderen. Hooi moet altijd aanwezig zijn omdat de vezels erg belangrijk zijn voor de spijsvertering. Om ervoor te zorgen dat de muis genoeg heeft om op te knagen kan een wilgentak of fruitbomentak in het hok gelegd worden. De kleurmuis moet dagelijks vers drinkwater tot zijn beschikking hebben. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van een drinkflesje. Voortplanting Muizen zijn al op zeer jonge leeftijd vruchtbaar (4 weken) en met 6-10 weken zijn ze in staat jongen te werpen. Het vrouwtje wordt elke 4 tot 6 dagen bronstig. Aan het einde van de draagtijd kan het gewicht van de drachtige muis bijna verdubbeld zijn. 5

6 Tijdens de dracht zal het vrouwtje beginnen een nest te bouwen van stro, hooi, gras, papier, karton en stukjes stof. Na een draagtijd van dagen komen 8-12 jongen ter wereld. Muizen worden naakt, kaal en hulpeloos geboren (nestblijvers). De oogjes en oren zijn gesloten. Bij de geboorte weegt een muisje slechts 1,5 gram. De eerste haartjes komen door na 3 dagen, de oren gaan dan een dag later open. De oogjes blijven 12 tot 14 dagen dicht. De jongen zogen gedurende 3 tot 4 weken bij de moeder, ze beginnen echter al na twee weken aan het vaste voedsel te knabbelen. Na 4 weken wegen de muisjes al zo'n 12 tot 18 gram en kunnen ze bij de moeder weg. Het is zeker aan te bevelen om dan de mannetjes weg te halen aangezien die bij 4 weken geslachtsrijp kunnen zijn. Volledig uitgegroeid zijn muizen echter pas na 4 maanden. Na de geboorte is een vrouwtje binnen 24 uur weer bronstig. Mannelijke muizen kunnen in principe worden gecastreerd, maar dat is een risicovolle ingreep. Het seksen van muizen: links het mannetje, rechts het vrouwtje. Gedrag Kleurmuizen zijn zeer actieve en slimme dieren die van nature erg ondernemend en nieuwsgierig zijn. Overdag zijn ze erg rustig en slapen veel. Ze kunnen wel actief zijn, maar dan meer met tussenpozen. Tegen de avond en s nachts zijn ze erg actief. Het zijn erg goede klimmers en ze gebruiken hierbij hun staart als evenwichtsorgaan die ze ook ergens omheen kunnen draaien. De meeste muizen kunnen ook erg goed springen. Een creatief en uitdagend ingerichte kooi voorkomt verveling en stress. Verander daarom de inrichting van de kooi regelmatig en geef de dieren wekelijks een nieuw speeltje. 6

7 Verzorging Houd de kooi goed schoon, vooral wat betreft bedorven groente en fruit. Dit kan gaan schimmelen en zo allerlei ziektes veroorzaken. Kleurmuizen zijn erg schone dieren en poetsen hun vacht regelmatig. Extra lichaamsverzorging is dan ook niet nodig. Pas goed op met het loslaten van de muizen. Ze zijn klein en snel waardoor ze gemakkelijk overal tussen en in kruipen. Bij het vangen van muizen kan het best een muizenval gebruikt worden waarbij ze levend gevangen worden. Was de handen goed na ieder contact met de muis of zijn omgeving. Gezondheid, ziekten en kwalen Belangrijk zijn heldere oogjes, schone glanzende vacht, schone geslachtsdelen en geen korstjes of andere wonden. Diarree en verstopping: Meestal veroorzaakt door onjuiste voeding. Met name teveel groenvoer kan diarree veroorzaken. Bij diarree moet er zeer snel gehandeld worden omdat een klein dier bij diarree zeer snel uitdroogt. Bulten en abcessen: Let vooral op rare bultjes. Sommige doorgefokte muizen hebben tumoren, kankerachtige gezwelletjes die men vooral in de liezen, oksels en bij de tepels vindt. Ademhalingsproblemen: Wees alert op niesende, snuivende, snurkende, reutelende muizen. Een ernstig benauwde muis heeft vaak uitpuilende ogen. De aandoening wordt meestal veroorzaakt door een virus, maar wordt vaak vergezeld van een bacteriële infectie. Raadpleeg een dierenarts. Verwondingen: Meestal een gevolg van gevechten die vaak vanzelf weer helen. Soms kan een wond alsnog gaan ontsteken. Raadpleeg in dat geval een dierenarts. Mochten de muizen vaak verwondingen oplopen dan kan het verstandig zijn de dieren uit elkaar te halen. Parasieten: Ook muizen kunnen geplaagd worden door vlooien, luizen en mijten. Er ontstaat dan vaak jeuk, korsten en kale plekken. Behandeling is goed mogelijk. Wormen komen bij muizen niet vaak voor. Als er in de ontlasting wormen of stukjes worm gevonden worden kan de dierenarts een wormenkuur voorschrijven. Doorgegroeide nagels en tanden: De nagels en tanden van een muis groeien z'n leven lang door. Zorg in ieder geval dat er knaagtakken aanwezig zijn. Te lang geworden tanden en nagels moeten worden geknipt. 7

8 Gedragsstoornissen: Dit kan voorkomen als het dier alleen of verkeerd is gehuisvest. Zoek bij eenzaamheid een soortgenootje. Gedragsstoornissen kunnen een gevolg zijn van stress omdat bijvoorbeeld de kooi op een onrustige plaats staat, te klein is of te licht staat. Ziekte van Tyzzer: Een ernstige, vaak dodelijke ziekte die bij muizen kan optreden. Symptomen zijn: (bloederige) diarree en verlies van eetlust. Het komt het meest voor op plekken waar (te) grote groepen muizen bij elkaar worden gehouden. Leeftijd: een tamme muis ofwel een kleurmuis wordt ongeveer 2 jaar oud. 8

9 Koppelen van kleurmuizen Oorspronkelijk leven muizen in familieverband. Een muis alleen zal snel vereenzamen en kan gedragsstoornissen vertonen. Het leukst voor mens en dier is het houden van kleine groepjes muizen. Het koppelen van muizen geeft in de praktijk nooit zoveel problemen, zeker niet als het om jonge dieren gaat. Twee onbekende volwassen muizen koppelen, of een muis introduceren aan een bestaande groep kunnen problemen geven. Mogelijke combinaties Voor het koppelen van dieren gaat de Dierenbescherming ervan uit dat er geen jongen geboren mogen worden omdat zij in principe tegen fokken is. Rekening houdend met de aard van muizen en het feit dat mannelijke muizen gecastreerd kunnen worden, zijn de volgende combinaties mogelijk: twee of meer vrouwtjes twee of meer mannetjes één gecastreerd mannetje met één of meerdere vrouwtjes Basisvoorwaarden Zorg voor een ruime behuizing. Voor twee muizen minimaal 70 x 40 cm met daarin de mogelijkheid dat de dieren elkaar kunnen ontwijken. Een gecastreerd mannetje kan pas 3 weken na de castratie bij een vrouwtje gezet worden. Tegen die tijd is de operatiewond goed genezen en is het sperma niet meer vruchtbaar. Als het hok net is schoongemaakt heeft dat de voorkeur. Het is aan te raden om de kennismaking, zover dat mogelijk is, buiten het hok te laten plaatsvinden en hiermee aan het begin van de dag te beginnen zodat er de hele dag de tijd is om rustig te bekijken of het goed gaat. Haal de dieren alleen uit elkaar als er daadwerkelijk tot bloedens toe gevochten wordt. Mocht het echt niet gaan dan hoeft de moed nog niet opgegeven te worden. Een alternatief is om bijvoorbeeld het nieuwe dier apart te huisvesten en naast de andere kooi te zetten zodat ze elkaar kunnen zien en ruiken. Probeer het koppelen dan na een aantal dagen nog een keer. Zet nooit een vrouwtje bij twee of meer mannetjes; de mannetjes zullen met elkaar gaan vechten. 9

10 Gewenning Muizen accepteren elkaar vrij snel. Na een dag tot een paar dagen is de strijd gestreden. In het begin is het een machtsspelletje: dan mag de één niet onder het doosje kruipen, dan mag de ander het niet. Hetzelfde geldt voor het eten, drinken en het elkaar in de weg lopen. Als eenmaal bepaald is hoe de onderlinge verhouding ligt zullen de dieren elkaar steeds meer gaan opzoeken. Als bij een stelletje één van de twee overlijdt, kan de overgeblevene in een behoorlijke dip raken. Let dan goed op of het dier blijft eten en ga op zoek naar een nieuwe partner! 10

11 Colofon Deze informatie is een uitgave van: Dierenbescherming regio Utrecht Knaag & Ko, opvangcentrum voor konijnen en knaagdieren Bezoekadres (alleen op afspraak) Postadres: Loes van Overeemlaan 8 Postbus GZ Amersfoort 3506 GK Utrecht Tel: (Knaag & Ko) Rek.nr KvK Utrecht knaagenko@utrecht.dierenbescherming.nl Tekst en vormgeving: Joke Amons, Mariëlle Stegeman, Kim Bensdorp, Mieke Holtslag, Petra Ferdinandus. Illustratie voorkant: Kim Bensdorp In deze serie is ook verschenen: Konijnen, Cavia's, Tamme ratten, Degoes, Chinchilla's, Gerbils, Kleurmuizen, Dwerghamsters, Syrische en Chinese hamsters, Eetbare planten voor konijnen en knaagdieren, Giftige planten voor konijnen en knaagdieren, Vachtverzorging van konijnen en knaagdieren, Adoptieplan, Pension. Januari