Glashelder. Levend materiaal moet levend blijven (pagina 2) Meeldauwbestrijding is een belangrijk aandachtspunt

Transcriptie

1 Glashelder 25 Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Mei Jaargang 11 Levend materiaal moet levend blijven (pagina 2) Topsin M behouden voor substraatteelt (pagina 4) Na blokbespuiting gewas brandschoon (pagina 8) Bedrijfsleider Marinus de Rijke: Meeldauwbestrijding is een belangrijk aandachtspunt Het beschikbare middelenpakket is redelijk, maar afnemers vragen om steeds minder werkzame stof op het eindproduct. Hierdoor is het een ware puzzeltocht om het gewas gezond door het jaar te loodsen, is de ervaring van Marinus de Rijke. De bedrijfsleider van de 6 ha grote locatie van Kwekerij G.J. van der Wel Maasdijk teelt grove trostomaten van het meeldauwgevoelige ras Komeett. Voor het seizoen begint, stelt hij een gewasbeschermingsplan op, zodat hij in het geval van een ziekte of plaag een draaiboek heeft. Mijn advies daarbij is oude, nieuwe en biologische middelen af te wisselen en ze zo optimaal mogelijk in te zetten, zegt Lianne van Wijk van Certis. Fungaflor en Rocket zijn belangrijke afwisselpartners tegen meeldauw. Fungaflor is een zacht middel, dat een goede controle geeft. Rocket is een wat scherper middel, dat je niet op jonge planten mag gebruiken, maar dat al wel jaren zijn zeer curatieve effectiviteit heeft bewezen. Marinus de Rijke (midden) tegen Lianne van Wijk en Arjo van Lenteren: Ondanks ons meeldauwgevoelige ras kunnen we deze schimmel met Fungaflor en eventueel Enzicur goed onder controle houden. Zwavelen zolang het kan Half december komen de planten op het schone bedrijf. De Rijke: We hangen direct vangplaten op en scouten wekelijks, met name voor wittevlieg. Zo lang we geen biologie hebben, kunnen we acht uur per nacht zwavelen tegen meeldauw. Zodra we natuurlijke vijanden inzetten, moeten we voorzichtiger zijn. De tweede week van februari gaan we sluipwespen inzetten. Daarna zwavelen we drie tot vier uur per nacht en na de inzet van Macrolophus nog maar twee uur. Twee weken voor de oogst is een preventieve bestrijding tegen Botrytis uitgevoerd. Dat was dit jaar een aandachtspunt vanwege de lange koude winter, waarbij ze de luchtramen gesloten moesten houden. We hebben Luna Privilege gebruikt. Dit middel werkt ook tegen meeldauw en heeft de eerste stippen opgeruimd. Blokbehandeling Over het algemeen verlopen de zomermaanden wat de schimmels betreft relatief probleemloos. De bedrijfsleider: Je kunt gemakkelijk een spatje accepteren en omdat Macrolophus dan wat sterker is, mogen de zwavelpotten langer aan om de ontwikkeling van meeldauw te remmen. Het wordt pas lastig aan het einde van de zomer met schommelingen in temperatuur en vocht. Meeldauwsporen kiemen met vocht en de sporen verspreiden zich juist weer goed bij droog weer. Tegelijkertijd zie je ook meer rupsen en wittevlieg, zegt gewasbeschermingsspecialist Arjo van Lenteren van Arend-Sosef. Hij begeleidt het bedrijf vooral bij de inzet van biologische bestrijders. Bij een hoge ziektedruk adviseert hij een blok toe te passen van bijvoorbeeld twee maal Fungaflor en het natuurlijke middel Enzicur. Fungaflor doodt de kiembuis in het blad. Enzicur doodt de sporen. Het is belangrijk je bewust te zijn van het effect van de fungiciden om de nog beschikbare middelen optimaal te kunnen gebruiken. De Rijke koos vorig jaar voor een blok van twee maal een bestrijding met Fungaflor met een interval van zeven dagen. De schimmeldruk bepaalt uiteindelijk of ik voor dit middel alleen kies of voor de combinatie. Glashelder - mei

2 Ward Stepman over juiste verpakking en geconditioneerd transport Het levende materiaal moet wel Veilig transport Het mag duidelijk zijn dat het transport van alle BCP producten zo snel mogelijk moet gebeuren. Het gaat immers om levend materiaal dat ook levend moet blijven. In principe hoeft er maar een paar uur tussen verpakken en verzenden van een kweek te zitten. Producten worden namelijk pas verpakt als ze daadwerkelijk zijn besteld en zijn dus altijd vers. Dit in tegenstelling tot andere leveranciers, die vaak al wat langer tevoren inpakken. Dat kan de kwaliteit negatief beïnvloeden. Stepman: We gebruiken bij iedere zending dataloggers die de temperatuur tijdens het transport volgen en houden daarbij al rekening met de weersvoorspellingen. De gegevens staan op een USB-stick, die we met de PC uit kunnen lezen. Dit werkt als een soort verzekering. Met deze gegevens wordt de wijze van inpakken constant bijgestuurd. Ward Stepman: We gebruiken bij iedere zending dataloggers die de temperatuur tijdens het transport volgen. We houden daarbij rekening met het weerbericht. Temperatuurschommelingen, condensatie ger van BCP Certis is op het Europese vasteland en uitdroging zijn bedreigingen voor een de spin in het web en aanspreekpunt voor alle gezonde populatie biologische bestrijders distributeurs. Ook is hij contactpersoon tussen op weg naar de kas. Je staat er niet altijd bij BCP en Certis over alles dat met biologie te stil, maar de juiste verpakking en geconditioneerd transport zijn heel belangrijk voor ment, quality control en neveneffectenproeven. maken heeft, zoals planning, product develop- een succesvolle introductie. Ward Stepman Als Certis bijvoorbeeld een nieuw chemisch legt uit waarom. middel ontwikkelt dan doet BCP op laboratoriumniveau al proeven om te kijken hoe de BCP Certis heeft haar productiebedrijf in Ashford, in het Engelse graafschap Kent. Vlak bij de Terwijl zijn Engelse collega s zich vooral rich- biologie daar op reageert. kanaaltunnel gelegen kan het bedrijf naast de ten op de productie en ontwikkeling van de Engelse markt ook snel de Europese markt van biologische bestrijding is Stepman juist verantwoordelijk voor de verkoop en de export. Een gezonde biologische bestrijders en bestuivers voorzien. belangrijk aspect is het zorgvuldig transporteren Ward Stepman, Business Development Mana- van de bestellingen. Zo snel mogelijk uitzetten De te verzenden producten zijn hoofdzakelijk ingedeeld in twee groepen, koud (6-8ºC) en koel (10-15ºC). Bij die temperaturen blijven ze in optimale conditie. In de tempex transportdozen gaan dus meestal koelelementen mee. Die worden vervangen bij de verdeler of juist verwijderd. Het aantal koelelementen is afgestemd op de buitentemperatuur en duur van het transport. Zo n doos mag je dus niet zomaar in een koelcel zetten zonder de koelelementen te verwijderen. De temperatuur kan daardoor zelfs onder het vriespunt dalen, waardoor de beestjes bevriezen. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Eenmaal bij de teler aangekomen zijn ze maximaal een paar dagen houdbaar, maar het is beter om de natuurlijke vijanden zo snel mogelijk uit te zetten. De houdbaarheid hangt af van Of de biologische bestrijders in flesjes, kokers, zakjes of op kaartjes zitten is sterk afhankelijk van de manier van introduceren. Glashelder - mei

3 levend blijven Breed middelenpakket belangrijk De poppen van sluipwespen zijn kwetsbaar. Daarom moet een teler de kaartjes voorzichtig breken en niet met zijn vingers of duimen de poppen aanraken. de soort. Een verpakking met bijvoorbeeld zijn dubbel gevouwen, waardoor de groeven voedermijten kan zo nodig wat langer worden tegenover elkaar liggen. Zo blijven de poppen bewaard. beschermd tijdens het transport. Eretmocerus kan zich niet omdraaien in de pop, dus als ze te Geen vochtverlies of condensatie dicht op elkaar of te diep in de lijmlaag liggen De lijn van verpakkingen is breed, omdat ieder komen ze niet goed uit. beestje zijn eigen wensen heeft qua microklimaat. Belangrijk is bijvoorbeeld dat er in de rijk om de kaartjes voorzichtig af te breken en Bij het uithangen van de kaartjes is het belang- verpakking geen condensatie optreedt. Als de poppen niet aan te raken met je vingers of er druppels ontstaan kunnen beestjes daarin duimen. worden gevangen en verdrinken. Ook ontstaan er klontjes, waardoor het moeilijker is om te Kweekzakjes strooien. Amblyseius cucumeris en Amblyseius swirskii Biologische bestrijders mogen ook niet uitdrogen. Vochtverlies veroorzaakt een hogere als in kweekzakjes worden geleverd. De zakjes zijn oude bekenden die zowel in strooikokers mortaliteit. zitten los in een ruime doos met goede ventilatie, dus is het makkelijk om ze vlot uit te hangen. Verder is de ventilatie belangrijk. De verpakking mag ook niet zo gesloten zijn dat bepaalde De zakjes hebben een speciaal haakje, waardoor een teler ze makkelijk kan ophangen, maar gassen zich ophopen, zoals CO 2 en toxines. Bepaalde roofmijten zijn daar bijvoorbeeld heel waardoor ze ook weer niet van de plant vallen. gevoelig voor. Veel gebruikte materialen zijn dus doorzichtige plastic flessen met een dop Schok voorkomen die ventileert en kartonnen strooikokers die In welke verpakking de biologische bestrijders uitwisseling van gassen toelaten en condensvorming voorkomen. Daarnaast zijn er kaartjes ze te laten acclimatiseren, vindt Stepman. Ze ook aankomen op de tuin, het is verstandig om en kweekzakjes. moeten zich aanpassen aan het kasklimaat. Zo voorkom je condensatie en ondergaan de Sluipwespen op kaartjes beestjes geen grote schok. Verder adviseert Sinds jaar en dag is het gebruikelijk om voor hij de producten nooit in de zon te plaatsen, sluipwespen als Encarsia en Eretmocerus kaartjes te gebruiken. Stepman: Belangrijk is de lijm veel te hoog kan oplopen. Het blijft belangrijk waardoor de temperatuur in de verpakking die we gebruiken. De lijmlaag bijvoorbeeld om biologische bestrijding zo snel mogelijk te moet heel erg dun zijn en mag niet kleven als introduceren. Hoewel verpakkingen doorgaans de volwassen sluipwespen uitkomen. Ze blijven geschikt zijn om de beestjes een paar dagen dan vastkleven en sterven vroegtijdig. goed te houden, kun je beter het zekere voor De poppen liggen in een groef. De kaartjes het onzekere nemen. Het jaar is gek begonnen. Tot eind april was het maar koud, koud en nog eens koud waardoor tal van records werden verbroken. Dat gold voor de extreem lage buitentemperaturen en helaas ook voor de energiekosten. Als teler wil je liever dat het record op het gebied van de energiekosten niet wordt verbroken. Door het extreme weer gedragen gewassen en plagen zich anders. De biologie kan rustig opstarten en krijgt een goede kans. Maar telers zullen straks alert moeten zijn wanneer de temperatuur echt zomers gaat worden. Dan pas kun je zien of het biologisch evenwicht goed is, of dat er gecorrigeerd moet gaan worden om de plagen in bedwang te houden. In dit nummer besteden we veel aandacht aan Topsin M Ultra, een oud product met een nieuwe registratie. Gelukkig is dit product voor een nieuwe periode van tien jaar geregistreerd! Dit fungicide is vrijwel onmisbaar in de strijd tegen Fusarium in sierteeltgewassen. Het is echter van groot belang dat telers bewust met dit middel omgaan. Met name vanuit de substraatteelten van roos en gerbera is de kans groot dat er restanten van het middel in het oppervlaktewater komen. In dit nummer geven onderzoeker Ellen Beerling en Certis tips voor een goed gebruik van Topsin M Ultra. Doe er uw voordeel mee en geniet zo langer van dit unieke product want een breed middelenpakket blijft essentieel voor een goede gewasbescherming strategie. Dennis Eekhoff, Productmanager glastuinbouw 3 Glashelder - mei 2013

4 Maatregelen om Topsin M te behouden voor de substraatteelten Voorkomen van spui en juiste Dennis Eekhoff tegen Ellen Beerling: Wie Topsin M gebruikt moet alert zijn om emissie via het lozingswater te voorkomen. Als dit niet lukt, overwegen we het middel terug te trekken uit roos en gerbera, zodat het in ieder geval voor de overige gewassen behouden blijft. Voor telers van rozen en gerbera is Topsin M een onmisbaar fungicide tegen Fusarium. Het middel wordt regelmatig in het oppervlaktewater teruggevonden. Vanuit milieuoogpunt kan en mag dat niet meer. De regelgeving wordt steeds strenger. Om het fungicide te behouden voor de teelt is bewuster omgaan met het middel een voorwaarde. Handreikingen van Glastuinbouw Waterproof Substraat kunnen daarbij helpen. Dennis Eekhoff, cropmanager glastuinbouw van Certis: In het bollenteeltgebied werd carbendazim, een afbraakproduct van Topsin M, teruggevonden in het oppervlaktewater. Via diverse projecten hebben we daar gewerkt aan het verbeteren van de bewustwording van telers. Daardoor is in het bollengebied de emissie nu aan het afnemen. De emissie in het Westland en Oostland baart ons echter nog zorgen. Met name vanuit de substraatteelten van roos en gerbera is de kans groot dat er restanten van het middel in het oppervlaktewater komen. Eekhoff: Deze telers zijn zich nog onvoldoende bewust van de belasting die ze veroorzaken. Wie dit middel gebruikt moet alert zijn om emissie via het lozingswater te voorkomen. Als dit niet lukt, overwegen we het middel terug te trekken uit deze gewassen, zodat het in ieder geval voor de bollenteelt behouden blijft. Wachten met lozen Eekhoff denkt dat er heel wat te winnen valt door het moment van spui af te stemmen op het moment van toediening. Hoe langer je wacht met spuien, des te verder zijn middelen afgebroken. Het advies voor Topsin M is na toediening zo lang mogelijk te wachten met lozen. Hoe langer je wacht, des te meer tijd er voor het middel is om te worden afgebroken of te worden opgenomen door het gewas. Hierdoor kan emissie tot een minimum worden beperkt. Dit geldt ook voor telers die het middel spuiten of de planten aangieten met een broeskop. Ellen Beerling van Wageningen UR Glastuinbouw adviseert het fungicide toe te dienen als het gewas actief is. Het werkt dan beter en er komt minder in het drainwater. Angst voor groeiremming Binnen het project Glastuinbouw Waterproof Substraat is onderzoek gedaan naar sluiting van de waterkringloop, zodat er geen meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater terecht komen. Inzicht in de waterstromen en bewustwording van de emissie zijn de eerste stap. Beerling kan een heel rijtje opsommen met redenen waarom telers drainwater moeten of willen spuien. Spuien vanwege angst voor groeiremming en ziektes, speelt daarin een belangrijke rol. Filterspoelwater niet lozen Een andere belangrijke weg waarlangs gewasbeschermingsmiddelen in het milieu kunnen komen, is het lozen van filterspoelwater. Dagelijks wordt het zand- of automatische filter enkele keren gespoeld. Wanneer het filterspoelwater in het oppervlaktewater terecht komt, kan dit ongemerkt leiden tot een groot lek aan mineralen en gewasbeschermingsmiddelen. De hoeveelheden spoelwater zijn soms verrassend groot. De onderzoekster toont een Glashelder - mei

5 timing voorkomen uitspoeling berekening voor een vruchtgroentebedrijf van 6 ha waaruit blijkt dat het zandfilter dagelijks 8 m 3 spoelwater oplevert. Op jaarbasis is dit ongeveer m 3. Dit bedrijf gooit jaarlijks ruim euro aan meststoffen weg. Spoelwater hergebruiken Voor de gewasbeschermingsmiddelen is het lozen van het spoelwater een nog groter probleem. Het is alsof je drainwater loost, zonder daarbij de wachttijd in acht te nemen na toediening van een gewasbeschermingsmiddel. Het spoelwater kan gewoon terug in het systeem. Beerling: Het is voldoende om een of twee keer per jaar de silo schoon te maken en het bezinksel te verwijderen. Er zijn steeds meer bedrijven die dit zonder problemen doen. Wie dit om de een of andere reden niet kan hergebruiken, zou het zandfilter ten minste moeten spoelen met onbemest water. Ook een automatisch filter helpt het probleem te verkleinen: deze gebruikt in vergelijking tot het zandfilter namelijk maar een tiende van de hoeveelheid spoelwater. Maar ook dit spoelwater kan het beste worden hergebruikt. Gerberateler Tom van Leeuwen: Door bewuster om te gaan met water, hopen we Topsin M te behouden Waterstofperoxide en UV Een nieuwe mogelijkheid om spui te voorkomen, is het afbreken van de groeiremmende stoffen door geavanceerde oxidatie. Dit is een behandeling van het drainwater met waterstofperoxide en UV, kortweg AOX. Deze methode zorgt voor doding van de ziekteverwekkers en afbraak van groeiremmende stoffen. Op twaalf bedrijven met verschillende gewassen, waaronder gerbera en roos, is begin 2011 voor de al aanwezige UV-ontsmetter een waterstofperoxide-unit geïnstalleerd. Van deze bedrijven zijn drie jaar de waterstromen in kaart gebracht. Beerling: De deelnemers kregen hierdoor meer inzicht in hun waterstromen en zijn zich bewuster geworden van de emissies. De meeste bedrijven zijn door deze combinatie minder gaan lozen. Ten eerste omdat ze dankzij de AOX langer durven te recirculeren, of eerder met recirculeren durven te starten bij een nieuwe teelt. Ook zijn een aantal bedrijven het filterspoelwater gaan hergebruiken. Met dezelfde techniek, maar met een hogere dosering van peroxide en UV, is het volgens Beerling ook mogelijk om spuiwater voor 80% te reinigen van gewasbeschermingsmiddelen. Door daar nog een zuiveringsapparaat achter te zetten, bijvoorbeeld een actief koolfilter, kan de zuivering naar bijna 100%. Maar dat kost wel veel meer geld. Ton van Leeuwen: Voor het bestrijden van Fusarium is Topsin M voor ons echt onmisbaar. Vader Ben en zijn zoons Ruud en Tom van kost 1 tot 2 euro aan kunstmest. Door een Leeuwen in Berkel en Rodenrijs zijn één aanpassing van de waterstromen lozen we van de twaalf deelnemers aan de pilot met nu niets meer op het oppervlaktewater. geavanceerde oxidatie in het kader van Ook het drainwater hergebruiken ze nagenoeg helemaal. Alleen het spoelwater van de Glastuinbouw Waterproof Substraat. Het gerberabedrijf is 4 ha, verdeeld over twee watergeefunit en de ondergrondse waterberging gaan naar het riool. De totale hoeveel- vestigingen. heid spui is bij Van Leeuwen afgenomen van In de nabije toekomst wordt de regelgeving m 3 in 2010 naar 289 m 3 /ha in met betrekking tot het lozen steeds strenger. De filterspoeling is in die periode gedaald Deelname aan het project was voor ons belangrijk, omdat we op tijd klaar willen zijn voor de van 548 m 3 naar 0 m 3 /ha. toekomst. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is voor ons een belangrijk thema, aldus De gerberateler hoopt dat hij met het Onmisbaar middel tegen Fusarium Tom van Leeuwen. sluiten van zijn waterkringloop bijdraagt aan het behoud van Topsin M. Dit middel Hergebruik filterwater is onmisbaar tegen Fusarium in de gerberateelt. We gebruiken het alleen cura- De teler: We zijn waterstofperoxide mee gaan doseren met het drainwater voor de UV- tief. Zeker tijdens de start van de teelt als ontsmetter. Door onze waterstromen goed de planten kwetsbaarder zijn, hebben we in kaart te brengen, kunnen we al veel meer dit fungicide regelmatig nodig om de water hergebruiken. Ik schat dat we dagelijks schimmel te bestrijden. Er zijn geen goede 2 kuub aan filterspoeling hebben op dit bedrijf. alternatieven. Het is bij ons het enige middel Wij gebruiken die spoeling opnieuw. Er zit veel dat na herhaling goed tegen Fusarium stikstof en fosfaat in. Iedere kuub die we spuien werkt. 5 Glashelder - mei 2013

6 Spintbestrijding: juiste middel op goede moment Soms is het noodzakelijk om een bespuiting tegen spint uit te voeren. Zorg dan voor een optimale inzet van het middel. De werking van spintmiddelen berust vooral op contact, het middel moet dus daar komen waar de mijt zich bevindt. Gebruik dus een goede spuittechniek en voldoende water. Spintmiddelen zoals Scelta en Floramite en veel andere insecticiden kan een teler het beste aan het einde van de middag of het begin van de avond toepassen. De insecten en mijten zijn dan het meest actief, dus de kans dat ze geraakt worden is groot. Een middel laat op de dag gespoten droogt minder snel op dan bij bespuiting in de ochtend. Als er veel eieren aanwezig zijn dan is het aan te raden om een ei-dodend middel, zoals Nissorun, toe te voegen. In een geïntegreerde teelt zijn de correctiemogelijkheden beperkt, benut daarom de beschikbare middelen optimaal. Zorg voor voldoende afwisseling van Scelta en Floramite. BotaniGard prima bestrijder echinotrips Perfect wondafdekmiddel tegen stengelbotrytis Een beginnende aantasting van Botrytis op de stengel is heel gericht te bestrijden met Scomrid. Een teler kan dit middel toepassen op plekken waar Botrytis is uitgesneden of direct aanbrengen over de beginnende aantasting. Niet uitsnijden bespaart tijd en de teler kan de schimmel niet via zijn mes verspreiden. Een goede bedekking van de plek door Scomrid is belangrijk. Bij onvoldoende bestrijding kan de plek makkelijk doorgroeien. Houd daarom de behandelde plekken in de gaten. Uitsnijden kost iets meer tijd, maar de bron is wel verwijderd. Op behandelde wonden is de kans op Botrytis erg klein. Ontsmet wel regelmatig het snijmes. Behandel de wonden niet te lang (0,5 tot 1 sec) en houdt de spuitbus op voldoende afstand (10 cm). Echinotrips zorgt in steeds meer sierteeltgewassen voor problemen. In een geïntegreerde teelt zijn de bestrijdingsmogelijkheden echter beperkt. BotaniGard laat in proeven van zowel Wageningen UR glastuinbouw als van Certis een prima bestrijding zien. Het is erg belangrijk om de tripsen goed te raken. Alleen dan is de schimmel in staat om de trips binnen te dringen en te infecteren. Meerdere toepassingen met een interval van 5 tot 7 dagen zijn nodig voor een goed resultaat. Een luchtvochtigheid hoger dan 70% en temperaturen tussen 15 en 25ºC zijn optimaal bij dit middel. Nieuw: roofmijtenverstrooier Dosamite De door Certis ontwikkelde Mite Applicator voor het automatisch verstooien van de spintroofmijt in chrysant is aangepast omdat telers ook graag andere roofmijten willen verstrooien. De Dosamite bestaat uit een transparante buis met een lengte van 1 meter en is voorzien van 4 x 2 gaten van 7 mm en daartussen 3 x 2 gaten van 6 mm. De buis wordt op de hortizontale spuitboom gemonteerd. Bij iedere omwenteling van de roterende as van de Mite Applicator valt er materiaal op het gewas. De buis kan worden gevuld met bijvoorbeeld Amblyseius cucumeris met vermiculiet. Door meer of minder draagstof of door het dichtzetten van gaten kan een teler de dosering zelf aanpassen aan de kaplengte. De dosering hangt ook mede af van de snelheid van de spuitboom en van de snelheid waarmee de as van de Mite Applicator ronddraait. Glashelder - mei

7 Gazelle bracht uitbraak van wittevlieg onder controle Na een blokbespuiting was het gewas weer brandschoon week 12 (volvelds). Dit keer kwam de sluipwesp wel goed uit de startblokken. Zeker resultaat Tot in mei werden er regelmatig natuurlijke vijanden uitgezet. Daarna verruilden we Swirskii voor Cucumeris en hebben we geen Encarsia meer hoeven inzetten, zegt Zwemstra. De biologie heeft zijn werk uitstekend gedaan. Dat geldt ook voor Gazelle, vult Arjan Spaans aan. Maar ik had eerlijk gezegd niet anders verwacht. Het is een middel dat betrouwbare resultaten geeft, waardoor de biologische bestrijding het daarna moeiteloos kan overnemen. C o l o f o n Glashelder Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Arjan Spaans (links), Jelle Zwemstra en Bas van Diemen (rechts) blikken terug op de wittevliegbestrijding. Vijf bespuitingen met een interval van zeven dagen brachten de plaag volledig onder controle. In de zomer van 2011 zette Fransen Roses Hoge druk, fijne nevel in De Lier een nieuwe teelt op van 4,3 ha Zo gezegd, zo gedaan. In week 51 vond de Red Naomi. Hoewel er vlot werd gestart eerste bespuiting plaats met 50 gram per 100 met biologische bestrijding, lukte het niet liter water. Door het middel onder hoge druk in om wittevlieg met Encarsia onder controle een fijne nevel door het gewas te blazen, werd te krijgen. Een blokbespuiting rond de jaarwisseling met Gazelle bracht beterschap. spuitvloeistof toch goed geraakt. Enkele dagen de bladmassa met een beperkte hoeveelheid In het brandschone gewas nam de biologie later bleek tijdens het scouten dat de volwassen het daarna moeiteloos over. vliegjes een zware tik hadden gekregen. Tot en met week 2 voerde Zwemstra meerdere Kort na het planten zagen we een paar wittevliegjes en daar is één keer tegen gespo- dagen. Daar had de wittevlieg niet van terug. bespuitingen uit met een interval van zeven ten, vertelt bedrijfsleider Jelle Zwemstra. We gaven voorrang aan de biologische bestrijding Herintroductie en hoopten dat Encarsia de plaag wel in toom s Winters schorten veel telers de biologische zou houden. Ondanks herhaald uitzetten lukte bestrijding op, omdat de omstandigheden dan dat niet. In december moesten we ingrijpen. lastiger zijn. Spaans en Zwemstra wilden de biologische bestrijding echter zo snel mogelijk Systemische werking hervatten. Drie weken na de laatste bespuiting Adviseur Arjan Spaans van Van Iperen kon het werd in een proefvak Phytoseiulus uitgezet falen van de sluipwesp niet goed verklaren, tegen spint, die direct actief werd. maar wist wel waar de oplossing lag. In roos Bas van Diemen, adviseur biologische gewasbescherming bij Certis, merkt op dat het mid- had ik heel goede ervaringen met Gazelle, dus ik stelde voor om dat te gebruiken, zegt hij. del binnen de groep neonicotinoïden bekend Dit middel is heel sterk tegen volwassen wittevlieg. Door zijn systemische werking verspreidt introduceren de biologie al tien tot veertien staat om zijn korte wachttijd. Sommige telers het zich bovendien goed door de plant, waardoor het bestrijdingsresultaat op de larven ook een eventuele nawerking. dagen na toepassing, zonder problemen door goed is. Om de generatiecyclus helemaal te In week 7 kwamen Phytoseiulus en Swirskii doorbreken moet je het wel meerdere keren volvelds in de kas. Encarsia volgde in week 10 achter elkaar inzetten in een blokbespuiting. (alleen langs de gevels en het middenpad) en Redactie: Dennis Eekhoff, Certis Marleen Arkesteijn Pieternel Bouwman-Van Velden Tijs Kierkels Jan van Staalduinen Vormgeving: Van de Sande, Nootdorp Beeld: Certis-BCP/Ward Stepman, Marleen Arkesteijn Henk Bouwman Tijs Kierkels Jan van Staalduinen Geregistreerde handelsmerken: Luna Privilege van Bayer CropScience; Enzicur van Koppert Certis Europe B.V. biedt systeemoplossingen voor milieubewuste, geïntegreerde gewasbescherming. Certis levert de kennis en producten, zoals biologische en chemische middelen, natuurlijke vijanden, feromonen en vangtechnieken. Certis ondersteunt hiermee telers van specialistische, hoogwaardige gewassen bij de ontwikkeling van een gezonde en duurzame teelt. Postbus BD Maarssen Safariweg MA Maarssen T +31(0) F +31(0) E info@certiseurope.nl Technisch adviseurs: Lianne van Wijk: Bas van Diemen: Glashelder - mei 2013

8 Matricaria vatbaar voor Fusarium en stengelrot Doordacht spuitschema lost schimmelproblemen op voorschriften zijn afgelopen najaar veranderd. Topsin M mag nu weer gespoten worden. De aangietbehandeling blijft ook, maar alleen voor niet-grondgebonden teelten, vertelt Van Wijk. Teeltchef Hans op het Veld (links) tegen adviseur Lowie Smolders: Door het aanpassen van het klimaat en een juist spuitschema hebben we geen last meer van schimmels. Matricaria dankt zijn aantrekkelijke uiterlijk Daar rolde een aantal mogelijkheden uit, en vervolgens kwam Certis in beeld voor de precieze mede aan het zachte blad. In de teelt is die eigenschap juist een uitdaging. Het gewas invulling. Behalve een keuze voor middelen is is vatbaar voor schimmels en je moet erg namelijk ook het spuitschema cruciaal. oppassen welke middelen je inzet. Zachte Aanvankelijk hebben we de gekozen middelen middelen dus, zoals Frupica. ingezet om het probleem zo snel mogelijk te tackelen, vertelt Op het Veld. Maar gaandeweg wil je natuurlijk optimaliseren. Dan haal je We hebben een relatief snelle teelt met groeispurten. Het komt heel nauw om het juiste middel op het juiste moment in te zetten, vertelt resultaat. met de juiste hoeveelheden middel een beter Hans op het Veld, teeltchef van JB Matricaria in Venlo. Bij tijd en wijle kunnen Fusarium en Breedwerkend preventief middel stengelrot de kop opsteken. Daarom hebben In het begin van de teelt, als het bladerpakket we aangeklopt bij Lowie Smolders, gewasbeschermingsspecialist van Brinkman. Hij was al Dan kun je nog elk blad apart raken, wat nodig nog niet aaneengesloten is, zetten ze Frupica in. goed op de hoogte want hij doet hier wekelijks is bij dit contactfungicide. Het is een breedwerkend preventief middel. Het werkt goed de scouting van ziekten en plagen. tegen Botrytis en meeldauw, maar ook tegen Vochtregeling aangepast bladvlekken en stengelrot, vertelt technisch In eerste instantie is het klimaat aangepast, met adviseur Lianne van Wijk van Certis. Kenmerk name de vochtregeling. Bestrijding begint altijd is dat het een zacht middel is, geschikt voor met het klimaat, zegt Smolders. Daarna gaan een jong gewas. Bovendien werkt het goed bij we pas pleisters plakken. lage temperaturen. Maar alleen andere klimaatinstellingen waren Later in de teelt zet de teler Topsin M in. Dat niet voldoende om het probleem onder de is een breedwerkend systemisch middel; het knie te krijgen. Daarom hebben ze gezamenlijk enige dat echt effect heeft op Fusarium. Het onderzoek gedaan met planten in proefkisten. is een middel dat al lang bestaat, maar de Spuitschema strikt hanteren Er is veel moeite gestoken in het vinden van het juiste spuitschema. Daarvoor moesten we precies achterhalen wanneer de problemen opduiken. Het heeft geen zin om te spuiten op het moment dat je geen stengelrot verwacht, zegt Op het Veld. Bovendien geeft elke behandeling een groeiremming van twee à drie dagen. We hebben vijf plantrondes. In de zomer duurt de ronde maar 70 dagen. Dan telt drie dagen vertraging hard door. Bij het opstellen van het spuitschema hebben teler en adviseur systematisch een aantal vragen doorgelopen. Wanneer geeft welke schimmel problemen? Wanneer is het gewas het actiefst? Wanneer is er de meeste groei? Op welke moment hebben de middelen de meeste contactwerking (Frupica) of de beste systemische werking (Topsin M)? Uit al die observaties is de juiste aanpak gerold. Nu gaat het goed. Door de inzet van Frupica en Topsin M en de klimaataanpassing is het probleem teruggelopen tot vrijwel nihil. Dat vergt wel dat we ons strikt houden aan het spuitschema. Als we daarvan afwijken, zie je wel een toename, zegt Op het Veld. Lianne van Wijk en Hans op het Veld: Een topproduct dankzij de inzet van Frupica en Topsin M. 8 Glashelder - mei 2013