ARBO & MILIEU. Resultaten Gezondheid. Eerste informatie blad over omgaan met chemicaliën gereed. Vervoer Coördinatie Centrum Rijnmond

Transcriptie

1 VERSLAG OVER 23 ARBO & MILIEU Mensen maken het verschil Dit is ons twaalfde Arbo-en milieuverslag waarin wij u een overzicht geven over de belangrijkste ontwikkelingen op arbo-en milieugebied bij Huntsman Holland. Ons verslag 23 wordt verstuurd naar al onze medewerkers, onze huisaannemers, buurbedrijven, milieuorganisaties en andere geïnteresseerden. Een elektronische versie kunt u vinden op onze website en op Wij, dat zijn de Huntsman Holland medewerkers kijken terug op een jaar waarin we grote veranderingen hebben doorgemaakt. We zijn in 23 met een reorganisatieproject gestart waarin wij om economische redenen onze vaste kosten willen verlagen met ongeveer 15%. Dit betekent dat wij óók helaas afscheid hebben moeten nemen van verschillende medewerkers. Ondanks deze ingrijpende maatregelen streeft Huntsman Holland ernaar om uit te blijven blinken op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu (EHS). In 23 is Deltalinqs Industrie gestart met een programma voor bedrijven Deltalinqs University. De overkoepelende organisatie van bedrijven wil hiermee kennis bij bedrijven bundelen en de samenwerking vergroten op het gebied van veiligheid en milieu. Het programma loopt over een periode van drie jaar en heeft een duidelijke vermindering van het aantal incidenten tot doel. De reeks van incidenten die zich in korte tijd in Rijnmond voordeed, vormde de aanleiding hiertoe. Huntsman Holland neemt actief deel aan dit initiatief. Voor wat betreft onze EHS prestaties hebben we in 23 onze doelstelling om geen enkel ongeluk of milieu-incident te veroorzaken niet gehaald. We hadden een drietal kleine ongevallen bij onze huisaannemers en er is eenmalig een kleine hoeveelheid chloorbenzeen in ons afvalwater terecht gekomen. Wij moeten méér inspanningen leveren om het aantal morsingen omlaag te brengen. Een uitdaging die wij verplicht zijn te nemen. De uitstoot van koolmonoxide bleef Milieu De hoeveelheid gevaarlijk afval werd met 2% verminderd In de MDI-fabrieken worden geen koelmiddelen meer gebruikt die de ozonlaag aantasten Verdeelwerk van afvalwaterzuiveringsinstallatie is geheel gerenoveerd Het verificatiebureau heeft ingestemd met het Energie Efficiency Plan (EEP) Milieu Invoeren van een extra processtap in de MDI-1 fabriek, waardoor de koolmonoxide emissie aanzienlijk wordt verminderd Geluidreducerende maatregelen voor de koelcompressoren van de MDI-fabrieken Terugdringen van de hoge verliezen van chloorbenzeen uit de MDIfabrieken Resultaten 23 Gezondheid Eerste informatie blad over omgaan met chemicaliën gereed Fitnessruimte bij Gezamenlijke Brandweer in gebruik genomen in kader van "meer bewegen" Veel deelnemers aan de fietsactie Vervoer Coördinatie Centrum Rijnmond Doelstellingen 24 Gezondheid Uitgeven van een informatie blad over ethyleenoxide Uitvoeren van biomonitoring bij de Polyolen fabriek Deelname aan de fietsactie van Vervoer Coördinatie Centrum Rijnmond Max van der Meer: Zorg voor een veilige toekomst binnen de vergunde waarde, desondanks zullen wij in 24 de MDI-1 fabriek aanpassen om de koolmonoxide uitstoot verder te verlagen. In 23 is Huntsman Holland in het kader van het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO'99) bezocht door inspecteurs van de overheid. Deze bezoeken houden ons scherp en de op- en aanmerkingen worden omgezet in verbetervoorstellen om onze fabrieken nog veiliger en schoner te kunnen opereren. De betrokkenheid en kennis van al onze medewerkers zijn essentieel voor het voorkomen van alle ongelukken en het verminderen van de milieubelasting. Ons devies blijft: 'Zorg voor een veilige toekomst'. Veiligheid Veiligheid Max van der Meer Algemeen directeur ADR training uitgevoerd voor medewerkers die met gevaarlijke stoffen omgaan Lock-out Tag-out (LOTO) procedure geïntroduceerd bij onderhoudswerkzaamheden Project voorstel gemaakt en goedgekeurd voor verbeteren van veiligheid bij het werken op hoogte, met name op tankwagens/containers Integriteit vergroten van scrubber systeem bij de MDI-fabrieken In kaart brengen van distributie risico s Inhoudsopgave: Voorwoord pagina 1 Resultaten/doelstellingen pagina 1 Externe veiligheid pagina 2 Afkortingen pagina 2 Veiligheid pagina 3 Procesbeschrijving pagina 4,5 Milieu pagina 6 Gezondheid en welzijn pagina 7 Opslag en transport pagina 7 Verantwoord en zorgvuldig pagina 8 Huntsman Arbo- & Milieuverslag 23 1 mei 24

2 Externe veiligheid De Huntsman fabrieken in Rozenburg vallen onder het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO 99). Volgens dat BRZO moeten bedrijven aantonen dat ze voldoende maatregelen hebben genomen om de risico s tot een aanvaardbaar risico terug te brengen. De belangrijkste maat hiervoor is het individueel, of plaatsgebonden risico. Dit is de kans dat iemand, die op een bepaalde plaats staat, dodelijk getroffen wordt ten gevolge van een ongeluk bij een bedrijf. Het bedrijf moet aantonen dat deze kans kleiner is dan eens in de miljoen jaar. Deze zogenaamde 1-6 contour mag niet over bebouwd gebied lopen. Dit klinkt allemaal nogal vaag, het zijn kille cijfers en wat moet je je er bij voorstellen. Wat zulke cijfers niet zeggen is hoe dergelijke risico's worden beleefd door burgers in de omgeving. Zo is de kans op een verkeersongeluk voor de gemiddelde burger veel groter dan de kans om slachtoffer te worden van een incident bij een chemisch bedrijf. Toch wordt er met argusogen gekeken naar de nabijgelegen chemische fabrieken. Via de klankbordgroep Samen Veilig Werken en Wonen, publicaties en excursies probeert Huntsman duidelijk te maken wat ze doet om een veilige en goede buur te zijn. Het door Huntsman gevoerde beleid berust op drie pijlers: Techniek de harde veiligheid, de installaties, die zorgvuldig zijn ontworpen en die voldoen aan hoge specificaties Procedures afspraken over hoe de installaties bediend en onderhouden worden Mensen de wijze waarop mensen met de installaties en procedures omgaan Hoe je als bedrijf werkt wordt gecontroleerd en beoordeeld door de diverse overheden. DCMR Milieudienst Rijnmond, Arbeidsinspectie, Brandweer en Rijkswaterstaat, komen in het kader van de BRZO regelgeving regelmatig inspecteren hoe een bedrijf omgaat met veiligheid. Belangrijke onderwerpen die tijdens zo n inspectie van de overheid aan de orde komen zijn de staat van onderhoud en de wijze waarop dit onderhoud wordt uitgevoerd, hoe gaat een bedrijf om met wijzigingen in de installatie, zijn de mensen getraind om een installatie te bedienen. Veel van dit soort onderwerpen liggen vast in het Veiligheids Beheersysteem (VBS). Over onderhoud bestaan veel discussies. Er is een nieuwe systematiek ontwikkeld die de kans van falen van apparatuur afweegt tegen de eventuele gevolgen van dat falen. Aan de hand van deze kans van falen en de eventuele gevolgen daarvan wordt vervolgens de toe te passen inspectie methode en de inspectie frequentie bepaald. Deze methode heet de 'Risk Based Inspection' methode. Inmiddels is deze inspectiemethodiek voor de MDI fabrieken toegepast. Met deze methode wordt het uitvoeren van onnodig onderhoud met de daaraan verbonden risico s voorkomen. Bij wijzigingen van de installatie, bekijkt een team van deskundigen in een Hazard studie, hoe de wijziging veilig kan worden ingebouwd. Eenmaal per vijf jaar moet elke fabriek geheel opnieuw worden doorgelicht op proces gevaren (de zogenaamde 'Process Hazard Review'). Dit jaar zijn gedurende drie weken de MDI-2 en Variants fabrieken gedetailleerd onder de loep genomen. Arbo- en Milieubeleid van Huntsman Holland BV Huntsman Holland BV streeft ernaar uit te blinken op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Uitgangspunten bij alle activiteiten van Huntsman Holland BV zijn: goede arbeidsomstandigheden voor onze medewerkers en personeel van derden werkzaam op onze locatie; zorg voor de veiligheid en gezondheid van allen die in contact komen met onze activiteiten en producten; zorg voor het milieu. Het is de verantwoordelijkheid van Huntsman Holland BV en al haar medewerkers om de installaties op een zodanige wijze te ontwerpen, te bouwen, te onderhouden, aan te passen en te bedienen, dat onnodige of onaanvaardbare risico's voor mensen, het milieu of de directe omgeving voorkomen worden. Wij zullen tenminste voldoen aan wet- en regelgeving en andere bindende afspraken, de normen van de Huntsman corporation en onze eigen normen voor de zorg voor de arbeidsomstandigheden en het milieu handhaven en door concrete doelstellingen, die periodiek geëvalueerd en bijgesteld worden, voortdurend streven naar verbetering. Wij zullen dit doen door middel van communicatie met, en consultatie en training van onze medewerkers in een sfeer van open samenwerking, waarbij we elkaar zullen aanspreken en helpen om dit doel te bereiken. De betrokkenheid en kennis van al onze medewerkers zijn essentieel voor het voorkomen van alle ongelukken en het verminderen van de milieubelasting. Wij zullen over onze activiteiten en inspanningen een open dialoog met omwonenden voeren. Wij zullen ervoor zorgen dat deze verklaring bekend gemaakt wordt aan medewerkers en voor anderen beschikbaar is. Zorg voor een veilige toekomst Gebruikte afkortingen ADR ARBO BZV5 CFK CO CO 2 DRSH Europese overeenkomst betreffende het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg Arbeidsomstandigheden Biochemisch Zuurstof Verbruik volledig met fluor en chloor gehalogeneerde koolwaterstof verbinding koolmonoxide kooldioxide Max van der Meer Algemeen directeur gezamenlijke waterschappen Delfland, Rijnland, Schieland en Hollandse Eilanden en Waarden Op veiligheidsgebied bestaat er geen concurrentie. In het Rijnmond gebied is daarom de Deltalinqs University opgericht. Hier delen bedrijven leerzame voorvallen en worden bewezen technieken en werkwijzen uitgewisseld. De informatie wordt gebruikt om de mensen te trainen om uiteindelijk de chemische industrie nog veiliger te maken. Huntsman doet er alles aan om de risico s te beperken. Mocht er toch iets mis gaan dan is er van te voren over nagedacht welke maatregelen er dan genomen moeten worden. Dit staat in het bedrijfsnoodplan. Onderdeel van dit bedrijfsnoodplan is dat er ook regelmatig geoefend wordt. Hierbij worden mogelijke incidenten zo realistisch mogelijk getraind. Deltalinqs EB HCFK HFK MDI OSHA RSI Wvo belangenorganisatie voor de haven- en industriële bedrijven in de Mainport Rotterdam Environmental Burden, door ICI ontwikkelde methode voor het bepalen van milieubelasting onvolledig met fluor en chloor gehalogeneerde koolwaterstof verbinding met maximaal drie koolstofatomen met fluor gehalogeneerde koolwaterstof verbinding met maximaal twee koolstofatomen difenylmethaandiisocyanaat, grondstof voor polyurethaan Occupational Safety and Health Administration, federale organisatie in de VS, equivalent van de Arbeidsinspectie Repetitive Strain Injuries, blessures als gevolg van herhaalde bewegingen zoals het klikken op een muis Wet verontreiniging oppervlaktewateren Colofon Aan dit verslag werkten mee: Jan van Erp Niko van Gent Hans Meerman Iris Meijer-Boender Vincent Smit Jos Videler Huig van Wijnen Dit verslag is een uitgave van: Huntsman Holland BV Postbus AA ROZENBURG Foto s: Huntsman Grafische verzorging: NOVAPRESS Graphic, Dirksland Oefenen van incidentenbestrijding blijft belangrijk Voor nadere informatie over dit verslag en andere vragen over Huntsman, kunt u contact opnemen met Niko van Gent, Public Relations, telefoon , niko_van_gent@huntsman.com, mei 24 2 Huntsman Arbo- & Milieuverslag 23

3 Veiligheid Binnen Huntsman rapporteren we volgens het Occupational Safety & Health Administration (OSHA) systeem. OSHA is het Amerikaanse equivalent van onze arbeidsinspectie. In de Verenigde Staten zijn bedrijven verplicht de ongevallen te melden aan het OSHA. Amerikaanse bedrijven die wereldwijd opereren, gebruiken deze methodiek doorgaans voor al hun vestigingen, zo ook in Rozenburg. Op deze manier kunnen locaties in verschillende werelddelen met elkaar worden vergeleken. De registratie dient te gebeuren volgens een aantal vaste, eenvoudige regels. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen incidenten die aan het OSHA gemeld moeten worden en incidenten die door het bedrijf moeten worden geregistreerd. In het eerste geval spreek je van (OSHA) recordable ongevallen en in het tweede geval over eerste hulp (first aid) of bijnaongevallen (near misses). Het gaat altijd om gebeurtenissen of situaties waarbij medewerkers het risico hebben gelopen (ernstig) letsel op te lopen of daadwerkelijk gewond zijn geraakt. Aantal ongevallen en bijna ongevallen 23 OSHA Recordable Verzuim Aang. Werk Med. Beh. Eerste Hulp GG/GS* Huntsman Contractor Huntsman Contractor Huntsman Contractor Huntsman Contractor * GG/GS: Gevaarlijke Gebeurtenis/Gevaarlijke Situatie Recordables In 23 zijn er geen verzuimongevallen te melden op het Huntsmanterrein te Rozenburg. In vergelijking met voorgaande jaren is het aantal recordables gehalveerd. De gerapporteerde recordables zijn gebeurd tijdens werkzaamheden uitgevoerd door contractors. Bij het boren in plaatmateriaal heeft een contractor stagiaire een gebroken duim opgelopen. De boorkrul, die bij het boren in de plaat was ontstaan kwam in z n handschoen terecht waardoor z n hand werd meegetrokken door de boor. Door het stoppen van de kolomboormachine werd erger voorkomen. Met de geblesseerde duim heeft de stagiaire enige tijd aangepast werk verricht. Bij het plaatsen van stapelrekken met steigermateriaal lukte het stapelen niet geheel naar wens. Een ervaren steigerbouwer gebruikte een eind hout om de stapeling goed te krijgen. Het hout schoot weg en de man werd bekneld tussen het steigermateriaal en het stuk hout. Hierbij heeft hij z n pink beschadigd en moest de wond gehecht worden. Een andere steigerbouwer was bezig een steiger af te breken. Om één van de bouten los te maken gebruikte hij een ratelsleutel. Hij sloeg met de palm van z n hand achter op de sleutel om de bout los te krijgen. Aan het uiteinde van de ratelsleutel zat een scherp kantje waardoor er een snee in z n hand ontstond, welke gehecht moest worden. Het totaal aantal ongevallen is in 23 gedaald, zowel bij de Huntsman medewerkers als bij de contractors. Door een vermindering van het aantal gewerkte uren bij de contractors is deze daling niet te zien in de ongevallen frequentie (aantal ongevallen per 2. gewerkte uren). Cursus Klim Bewust, Klim Veilig stond open voor alle Huntsman medewerkers en contractors Statistieken Berekening frequentie Voor de berekening van de ongevallen frequentie wordt door OSHA een vaste formule gehanteerd. Het aantal ongevallen wordt vermenigvuldigd met 2. en vervolgens gedeeld door het totaal aantal uren dat door alle medewerkers is gewerkt. Het cijfer 2. staat voor een bedrijf met 1 medewerkers, die in een jaar 5 weken, 4 uur per week werken. Frequentie = Aantal ongevallen Huntsman medewerkers: Recordable Aantal ongevallen per Totaal 2. gewerkte uren aantal Zonder Met Jaar ongevallen verzuim verzuim Alle Recordable Verzuim Aantal ongevallen contractors: aantal incidenten x (2.) totaal aantal gewerkte uren per jaar Recordable Aantal ongevallen per Totaal 2. gewerkte uren* aantal Zonder Met Jaar ongevallen verzuim verzuim Alle Recordable Verzuim * vóór 1999 geen opgave gewerkte uren Ongevallen Contractors Medewerkers De persoonlijke veiligheid gaat voor alles! First Aid Recordable zonder verzuim Recordable met verzuim Huntsman Arbo- & Milieuverslag 23 3 mei 24

4 MDI PROCES zoutzuur koolmonoxide formaline chloor aniline DADPM FOSGEEN MDI 2 In de MDI 2 fabriek wordt uit aniline, formaline, chloor, koolmonoxide en de hulpstof zoutzuur MDI gemaakt dat deels wordt geleverd aan onze klanten en deels wordt verwerkt in de Variants fabriek. De fabriek is erg herkenbaar door de verschillende heldere kleuren die zijn toegepast. Deze kleuren hebben een dubbele functie: enerzijds het herkenbaar maken van de verschillende stoffen die in het proces gebruikt worden en anderzijds het opvrolijken van de fabriek. De fabriek is opgestart in De productiecapaciteit van de MDI 2 fabriek is 19 kiloton MDI per jaar. natronloog chloorwaterstof Ruwe MDI Zuiveren Concentreren Scheiden Variants Opslag MDI De vervaardiging van MDI, een verzamelnaam voor een aantal vloeibare isocyanaten, vergt complexe chemische reacties. De grondstof aniline wordt met formaldehyde en zoutzuur omgezet in DADPM (de engelse afkorting voor di-aminodi-fenyl-methaan). Polyolen In de Polyolen fabriek maken we twee groepen polyolen, namelijk de flexibleen de rigid polyols. Afhankelijk van het gewenste eindproduct (flexible- of rigid polyol) laten we glycolen (flexible), sorbitol, sucrose of amines reageren met propyleenoxide en ethyleenoxide. De polyol wordt voornamelijk via tankwagens getransporteerd naar onze klanten. Wanneer er een rigid polyol aan een isocyanaat (MDI) wordt toegevoegd ontstaat er een hard polyurethaan(schuim). Wanneer er een flexible polyol wordt toegevoegd aan een isocyanaat (MDI) ontstaat er een zacht polyurethaan (schuim). De productiecapaciteit van de Polyolen fabriek is 5 kiloton (basis) polyol per jaar. De grondstoffen chloor en koolmonoxide worden omgezet in fosgeen dat in oplossing met DADPM reageert tot het ruwe MDI dat na zuivering de vloeibare eindproducten oplevert. Het bij de reactie gevormde chloorwaterstofgas wordt naar de chloorleverancier geretourneerd, zodat het eindproduct chloorvrij is. Een deel van de isocyanaten wordt direct aan de klant geleverd en een deel wordt in de Variants fabriek verder verwerkt. In deze fabriek reageert een deel van de MDI met polyolen, waardoor het product beter houdbaar en hanteerbaar wordt voor de klant. Waterfabriek In de Waterfabriek wordt proceswater bereid uit oppervlaktewater dat wordt opgepompt uit het Brielse Meer. Het ingenomen water wordt onthard en gezuiverd door vlokvorming. Het proceswater wordt vervolgens over een zandfilter geleid en gepompt naar de verschillende fabrieken voor gebruik als koelwater. Een deel van het proceswater wordt geleverd aan Eurogen die het verder opwerkt tot ketelvoedingwater voor de productie van stoom. De capaciteit bedraagt 64 m 3 proceswater per uur. mei 24 4 Huntsman Arbo- en Milieuverslag 23

5 MDI 1 In de MDI 1 fabriek wordt evenals in de MDI 2 fabriek met behulp van hetzelfde chemische proces MDI geproduceerd. Om een veilig transport van de vele soorten chemicaliën te waarborgen worden de grondstoffen en eindproducten hoofdzakelijk via pijpleidingen aan- en afgevoerd. De fabriek is opgestart in De oorspronkelijke productiecapaciteit van de MDI 1 fabriek was 3 kiloton MDI per jaar en is inmiddels meer dan verdrievoudigd tot 11 kiloton per jaar! Vanwege deze uitzonderlijke prestatie en de leeftijd van de fabriek heeft deze de bijnaam The Grand Old Lady gekregen. POLYOLEN PROCES propyleenoxide ethyleenoxide glycol, sucrose sorbitol, amine POLYOLEN Neutraliseren Drogen Toevoegen Formulaties In de Formulatie fabriek worden van diverse soorten polyolen mengsels gemaakt met een aantal toevoegingen zoals katalysatoren of kleurstoffen. De producten die hier worden gemaakt zijn, net zoals bij de Variants, toegesneden op de gewenste eindeffecten. De formulaties worden gemaakt door middel van zogenaamde blendprocessen. In grote roervaten (blenders) worden de basispolyolen gemengd met onder andere katalysator, blaasmiddelen en kleurstoffen. Er vindt dus geen reactie plaats! De productiecapaciteit van de Formulatie fabriek is 25 kiloton gemodificeerde polyol per jaar. Afvalwaterzuivering Variants In de Variants fabriek worden de varianten van het isocyanaat (MDI) geproduceerd (zie processchema). De producten bestaan uit een isocyanaat dat gedeeltelijk reageert met een ondermaat polyol of polyester. Door dit reactieproces goed te beheersen worden de eigenschappen van het isocyanaatmolecuul in een bepaalde richting gestuurd. Hierdoor kunnen met dezelfde basismaterialen polyurethanen met uiteenlopende eigenschappen worden geproduceerd. De productiecapaciteit van de Variants fabriek is 1 kiloton gemodificeerde isocyanaten (MDI) per jaar. Al het afvalwater van de fabrieken op het bedrijventerrein Rozenburg Fabrieken wordt in de afvalwaterzuivering van Huntsman verwerkt. In deze actief-slib installatie van het type Carrousel zijn miljarden micro-organismen aanwezig die de met het water meegevoerde verontreinigingen afbreken. De biomassa benut de bouwstoffen uit het afvalwater voor groei, waardoor het nodig is om het overschot aan biomassa te verwijderen en als zuiveringsslib af te voeren. De verwerkingscapaciteit van de afvalwaterzuivering bedraagt 3.4 kg Biochemisch Zuurstof Verbruik (BZV5) per dag. Polyolen Opslag Formulaties De Polyolen fabriek in Rozenburg produceert een grote verscheidenheid aan basispolyolen. Afhankelijk van het gewenste eindproduct, in hoofdzaak flexible (zacht) of rigid (hard) polyurethaan, laat men sorbitol, glycolen, sucrose of amines reageren met propyleenoxide (PO) en ethyleenoxide (EO). Hulpstoffen kunnen worden toegevoegd om bepaalde effecten in de eindtoepassing te verkrijgen. De polyol met hulpstoffen wordt formulatie genoemd. Wanneer een isocyanaat gemengd wordt met een polyol kan een grote verscheidenheid aan eindproducten worden verkregen. Afhankelijk van het soort isocyanaat, het soort polyol en de keuze van toevoegingen aan dit mengsel, kan het verkregen polyurethaanschuim variëren van zacht (matrassen), half hard (stuurwielen, dashboards) tot hard (isolatie van koelkasten, vriezers en huizen). Ook kunnen elastomeren worden vervaardigd voor zolen van sportschoenen en regenlaarzen. Huntsman Arbo- en Milieuverslag 23 5 mei 24

6 Milieu In onze vorige Milieuverslag konden wij u berichten dat er per einde 22 al veel bereikt was op milieugebied. Voor bijna alle emissies gold dat deze ten minste waren gehalveerd ten opzichte van de voorgaande jaren. Toch konden we toen nog niet geheel tevreden zijn. Voor 23 werden acht technische maatregelen toegezegd om de lozingen naar lucht, water en bodem nog verder te verminderen. Daarnaast werd nog een aantal onderzoeken aangekondigd om de meest efficiënte en kosteneffectieve maatregelen te kiezen voor nog verdere vermindering van de milieudruk. Van deze zeven toegezegde maatregelen zijn er in 23 vijf volledig uitgevoerd. Eén maatregel is nog niet geheel afgerond en bij één maatregel is nog verder onderzoek nodig. Milieu maatregelen Over het gehele terrein werd een bovengronds luchtnet aangelegd, waarbij de lucht wordt ingekocht bij een gespecialiseerd bedrijf elders in de Botlek. De eigen opwek van perslucht kon in maart 23 uit bedrijf worden genomen, waardoor een energiebesparing en daarmee vermindering van de CO 2 emissie - kon worden bereikt. In april 23 werd het project afgerond waarbij beide MDI fabrieken aangesloten werden op een pijpleiding voor de levering van geconcentreerd natronloog in plaats van aanlevering per tankwagen. Door deze maatregel worden veel transportbewegingen vermeden en wordt minder brandstof verbruikt. In april 23 werd de nieuwe koelinstallatie in de MDI-1 fabriek in bedrijf genomen, waarbij gebruik gemaakt wordt van een HFK mengsel, een koelmiddel dat de ozonlaag niet aantast. Hiermee kon de bestaande Wortel koelinstallatie, die gebruik maakte van HCFK 22, dat wel gevaarlijk voor de ozonlaag is, worden gestopt en afgebroken. In juni 23 is een maatregel genomen op de MDI-2 fabriek. De alarmering in de afloop van de effluentkolom is drukonafhankelijk gemaakt waardoor te allen tijde wordt gewaarschuwd. Door het niet goed functioneren van deze alarmering werd in januari 23 nog 86 kg chloorbenzeen, op het oppervlaktewater geloosd. In juni 23 werd ook het nieuwe verdeelwerk in gebruik genomen. Hierdoor is een verdere verbetering van de zuurregeling bereikt. Ook is een op de buffers aangesloten omloopleiding gebouwd, waardoor met aniline verontreinigde lekstromen niet meer in het verdeelwerk kunnen raken. Het pakket aan maatregelen ter reductie van het geluid uit de MDI fabrieken werd inmiddels grotendeels uitgevoerd. Resteren nog aanvullende isolatie van de koelcompressor in de MDI-2 fabriek en de aanpak van de koelcompressor uit de MDI-1 fabriek. Het geheel aan maatregelen zal in 24 worden afgerond. Eén maatregel kon helaas niet worden uitgevoerd. Deze maatregel werd voor elk van de MDI fabrieken toegezegd toen in december 22 bleek dat de uitstoot van chloorbenzeen naar de lucht hoger was dan is toegestaan. In 23 is onderzoek gestart om de oorzaak van deze verslechtering te achterhalen. Tot op dit moment is niet duidelijk wat de oorzaak daarvan is. Verwacht wordt dat het geïntensiveerde onderzoek in de loop van 24 duidelijkheid zal geven, waarna adequate maatregelen gedefinieerd en genomen kunnen worden. In 23 is ook een groot aantal onderzoeken uitgevoerd. Eén daarvan heeft geleid tot een concrete maatregel die in 24 zal worden genomen: De invoering van een extra processtap in de MDI-1 fabriek, waardoor de emissie van CO naar de buitenlucht nooit meer zal bedragen dan 225 ton per jaar. De hoeveelheid zuiveringsslib die wordt afgevoerd voor verbranding bij DRSH in Dordrecht is structureel toegenomen, na de maatregel om ijzerchloride te doseren aan de inlaat van de nabezinktank om daarmee extra vaste stof af te scheiden. In 23 is dit nog verder toegenomen door de relatief slechte werking van de zeefbandpers, waarmee het zuiveringsslib wordt ontwaterd. In 24 zal deze pers vervangen worden Milieu incidenten A B C In januari is door een storing in het proces 86 kg chloorbenzeen naar de haven gelopen. A:geheel opgevangen en snel onder controle B: geheel opgevangen, maar minder snel onder controle C: waarneembaar buiten het fabrieksterrein met milieueffecten ZUURSTOFBINDENDE STOFFEN NAAR WATER EB, in ton zuurstofverbruik per jaar = Huntsman doelstelling De lozing van zuurstofbindende stoffen was nooit eerder zo laag. In water aanwezige chemische stoffen kunnen zuurstof aan het water onttrekken, die nodig is voor vissen en andere in het water levende organismen AANTASTING VAN DE OZONLAAG EB, in ton CFK 11 equivalent per jaar Vermindering met circa 75% ten opzichte van 22, als gevolg van de vervanging van de Wortel koelmachine. Door afbraak van de ozonlaag in de stratosfeer zal de UV straling die de aarde bereikt toenemen, wat kan leiden tot nadelige effecten voor de gezondheid GEVAARLIJKE STOFFEN NAAR WATER EB, in ton koper/formaldehyde equivalent per jaar = Huntsman doelstelling Als gevolg van een aanzienlijke lozing van chloorbenzeen in januari 23 kon het lage niveau van 22 niet worden gehandhaafd. De lozing van bepaalde chemische stoffen naar water kan nadelige effecten veroorzaken bij vissen en andere in het water levende organismen SMOGVORMING EB, in ton etheen equivalent per jaar Verlaging met circa 2% omdat er 95 ton minder CO werd uitgestoten uit de beide MDI fabrieken. Onder invloed van zonlicht kan in lagere luchtlagen het schadelijke ozon gevormd worden, dat in combinatie met bepaalde chemische stoffen kan leiden tot smogvorming. Inwonerequivalenten * Lozing uit Huntsman Carrousel naar oppervlaktewater overzicht sinds invoering Wvo De lozing van zuurstofbindende stoffen was met 1971 inwonerequivalenten nooit eerder zo laag. Inwonerequivalentie is gebaseerd op de lozing van zuurstofbindende stoffen naar water BROEIKASEFFECT EB, in kiloton CO 2 equivalent per jaar Toename met circa 4,5% als gevolg van de verhoogde productie. Omdat de totale productie met 4,9% toenam, was er wel een relatieve verbetering. Door de structurele opwarming van de aarde dreigt klimaatverandering en aantasting van leefomstandigheden. kilo per ton product AFGEVOERDE AFVALSTOFFEN Normaal bedrijfsafval en gevaarlijk afval NORMAAL GEVAARLIJK Nooit eerder was de hoeveelheid afval zo laag. Afgevoerde hoeveelheden gevaarlijk afval en de hoeveelheid vast, brandbaar, nietgevaarlijk bedrijfsafval per ton product GEVAARLIJKE STOFFEN NAAR LUCHT EB, in ton benzeen equivalent per jaar = Huntsman doelstelling Emissie van kankerverwekkende stoffen blijft laag, sinds de in 1996 in de Polyolen fabriek geïnstalleerde zuurscrubber. Emissie van gevaarlijke stoffen naar lucht, in het bijzonder stoffen die kankerverwekkend voor de mens zijn. ton x 1 per jaar ZUIVERINGSSLIB Afgevoerde afvalstoffen De hoeveelheid zuiveringsslib is structureel toegenomen door dosering van ijzerchloride om vaste stof af te voeren. Zuiveringsslib komt vrij bij het zuiveren van afvalwater in de Carrousel en bestaat grotendeels uit afgestorven microorganismen. mei 24 6 Huntsman Arbo- & Milieuverslag 23

7 Gezondheid en welzijn Opslag en transport Bij gezondheid en welzijn zijn er twee aspecten te onderscheiden: bedrijfsgezondheidszorg met specifieke zaken voor fabrieken en werkplaatsen en het algemene gezondheidsmanagement. In het kader van de bedrijfsgezondheidszorg vindt periodiek medisch onderzoek onder andere plaats bij mensen die perslucht moeten kunnen dragen en bij radiologische werkers. In de fabrieken en werkplaatsen worden, volgens een vastgesteld schema, atmosfeermetingen uitgevoerd om te zien of medewerkers niet blootgesteld worden aan te hoge concentraties van gevaarlijke stoffen. Resultaten Type meting Aantal Aantal monsters onderzochte medewerkers Gepland Genomen <OEL 1) Atmosferisch Biologisch Straling ) OEL: Occupational Exposure Limit = maximale waarde waaraan medewerker mag worden blootgesteld Opslag van gevaarlijke stoffen moet voldoen aan strenge veiligheidseisen Analyse In het verslagjaar zijn drie van de geplande Occupational Hygiëne metingen niet uitgevoerd. Er zijn geen overschrijdingen geconstateerd. Bij de atmosferische metingen is een serie metingen door een misverstand niet uitgevoerd. Deze serie is opnieuw ingepland en wordt meegenomen in de resultaten van 24. Het algemene gezondheidsmanagement programma omvat de volgende aandachtsgebieden: Stress Alcohol, drugs en medicijnen RSI Gezond eten Meer bewegen Roken Bij zowel het vrijwillige als bij het verplichte periodiek gezondheidsonderzoek zijn vragenlijsten verstrekt, die meer inzicht moeten geven over de mate van stress bij medewerkers en de organisatie. In het kader van meer bewegen heeft de werkgroep aangehaakt bij de fietsactie van het Vervoer Coördinatie Centrum Rijnmond (VCCR) om het fietsen bij het woon-werkverkeer te stimuleren. Er hebben 78 medewerkers aan de actie meegedaan; ongeveer 17% van de medewerkers is dus regelmatig op de fiets naar het werk gekomen. In totaal is bijna 15. km gefietst van 1 mei tot 1 november. Huntsman voert een rookbeleid. Om een rookvrije werkplek te geven aan haar medewerkers is roken uitsluitend toegestaan op een beperkt aantal aangewezen locaties. Opslaan van gevaarlijke stoffen Naar aanleiding van de brand in november 1986 bij het Chemieconcern Sandoz in Bazel, waarbij een grote hoeveelheid zwaar verontreinigd bluswater in de Rijn is gekomen, heeft men in Nederland voorschriften opgesteld voor de opslag van milieugevaarlijke stoffen. Dit heeft geleid tot een aantal richtlijnen, CPR-richtlijnen, genoemd naar de commisie die deze richtlijnen heeft uitgebracht namelijk de Commissie Preventie van Rampen door Gevaarlijke Stoffen. Bij het opstellen van de voorschriften werden de navolgende uitgangspunten gehanteerd: Gevaren moeten worden voorkomen Risico s moeten worden beperkt Gevolgen van calamiteiten moeten worden beperkt De commisie heeft drie richtlijnen uitgebracht waarvan CPR 15-2 voor Huntsman Holland van belang is. Deze richtlijn behandelt o.a. de opslag van gevaarlijke stoffen vanaf 1 ton. Huntsman heeft twee opslagplaatsen voor verpakte gevaarlijke stoffen, waarbij brandbare stoffen in een aparte hal worden opgeslagen om eventuele risico s zo veel mogelijk te beperken. Deze opslagplaatsen voor onze grondstoffen worden dagelijks gecontroleerd door productiemedewerkers, maar daarnaast ook door interne en externe auditors. Externe audits worden uitgevoerd door het daartoe bevoegde gezag zijnde DCMR Milieudienst Rijnmond. In december 23 is nog een externe audit uitgevoerd. De resultaten zijn goed te noemen, maar er blijven natuurlijk altijd zaken voor verbetering vatbaar. Uiteraard is ons streven dan ook om de veiligheid continue te verbeteren. En zeker hier geldt dat alle kleintjes helpen om de omgeving nog veiliger te maken. Werken met gevaarlijke stoffen Het internationale vervoer van gevaarlijke stoffen is geregeld in het Accord Européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route, kortweg ADR genaamd. De Nederlandse vertaling van het ADR is opgenomen in onze wetgeving en daarmede ook in Nederland van toepassing. In ditzelfde ADR zijn een aantal verplichtingen opgenomen met betrekking tot het opleiden en trainen van personen die betrokken zijn bij het vervoer van gevaarlijke stoffen. Er worden een drietal groepen genoemd zijnde de Veiligheidsadviseur, de bemanning van het voertuig en personeel van wie de taken betrekking hebben op het vervoer van gevaarlijke stoffen. Vooral deze laatste doelgroep is van groot belang binnen ons bedrijf. In dit kader is het belangrijk te begrijpen wat nu onder vervoeren wordt verstaan. Dit omvat niet alleen het daadwerkelijk verplaatsen van A naar B, maar ook het ten vervoer aanbieden, het ten vervoer aannemen en het laden en lossen van een vervoermiddel. Vooral dit laatste vindt natuurlijk dagelijks plaats op ons fabrieksterrein. Bij Huntsman behoren dus niet alleen de operators, maar ook bijvoorbeeld de medewerkers van Inkoop, Supply Chain en Bewaking tot de doelgroep. De opleiding moet een drietal onderdelen bevatten zijnde: Bekendmaking met algemene bepalingen en voorschriften voor het vervoer van gevaarlijke stoffen Informatie over functie-specifieke onderwerpen waarbij gedetailleerd wordt ingegaan op voorschriften die aansluiten op de dagelijkse werkzaamheden van de medewerkers Een veiligheidsopleiding inzake de risico s en gevaren die samenhangen met de gevaarlijke stoffen. Het doel hiervan is de medewerkers bewust te maken van de veilige behandelings- en noodprocedures Sporten is goed voor lichaam en geest In totaal zijn er 195 medewerkers getraind. Huntsman Arbo- & Milieuverslag 23 7 mei 24

8 Verantwoord en zorgvuldig? Het imago van de chemische industrie is slecht. Velen zien chemie nog steeds als geknoei met vieze chemische stofjes. Op zich is dit niet zo vreemd als je bedenkt dat de chemische producten die in het dagelijks leven worden gebruikt, zoals schoonmaakmiddel en verf, vol staan met allerlei waarschuwingen. Daarnaast is het vertrouwen van de burger in het maatschappelijk ondernemen van bedrijven sterk afgenomen, terwijl de Hoe denkt u over de chemische industrie in het Rijnmondgebied? ondernemingen juist meer zijn gaan communiceren over de impact van de bedrijfsvoering op de omgeving en het milieu. Een aantal belanghebbenden in het Rijnmond gebied is gevraagd een reactie te geven op het negatieve imago van de chemische industrie en welke bijdrage Huntsman zou kunnen leveren om het imago te verbeteren. Welke bijdrage kan Huntsman leveren om het imago van de chemische industrie te verbeteren? Cees Jan Asselbergs (53) directeur Deltalinqs "Ik werk nu 12 jaar in dit gebied en ik vind het een fantastische fascinerende wereld. Ik ken de bedrijven goed en weet precies wat voor inspanningen de bedrijven doen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Ik kan me goed voorstellen dat het grote publiek daar een ander beeld bij heeft. De chemische industrie stoeit vaak met ingewikkelde chemische termen en is voor de buitenwereld nog steeds een onbekende die voor overlast zorgt. Om te laten zien welke rol jullie in deze omgeving spelen zullen jullie goed moeten blijven communiceren. In een klein land als Nederland moet je knokken om de ruimte en dat lukt alleen in goed overleg." "De bedrijven hebben samen met Deltalinqs een mooi Educatief Informatie Centrum (EIC) opgezet waar jaarlijks 2. jongeren kennismaken met het havengebied. Daar zijn we terecht trots op. Nu het economisch even wat tegenzit zie je dat het steeds moeilijker wordt om de lusten en lasten van het EIC in evenwicht te krijgen. Als ik het management spreek dan vinden ze het EIC onmisbaar en staan ze er helemaal achter, maar de mensen die het werk moeten doen krijgen steeds minder ruimte om bezoeken mogelijk te maken. We moeten iets vinden om het duurzaam samen te doen. Daar zou Huntsman Holland met nog meer nadruk een rol in kunnen spelen." Irene Boskma (21), Rozenburg, Student Internationale Hogeschool Breda (NHTV) "Allereerst is de chemische industrie gewoon lelijk om te zien. Het Rijnmondgebied zou er een stuk aantrekkelijker uitzien als al die grauwe fabrieken eens een kleurtje zouden krijgen. Het gebied ziet er 's avonds met al die lichtjes al een stuk beter uit. De bekende 'hoedendoos' van Vopak valt iedereen op. Waarom niet zoiets op andere opslagtanks. Waarom moet het Rijnmondgebied er zo saai uitzien? Dus op dat gebied kunnen de bedrijven nog heel veel doen. Ik vind dat de chemische industrie beter met de omwonenden moet communiceren. Ik heb het gevoel dat veel bedrijven dat nog steeds als lastig ervaren. De chemie zit nog een beetje teveel in het verdomhoekje." "Huntsman Holland was in 1999 de eerste winnaar van VNCI Responsible Care-prijs. Ik las in het Chemie magazine van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) dat er in 23 geen prijswinnaar was vanwege het lage niveau van de inzendingen. Een bedrijfstak met zoveel bedrijven...! Toen ik dat las dacht ik... Wat erg. Dat geen enkel chemiebedrijf in Nederland een goed initiatief op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu weet in te zenden. Dat kan toch niet...ik vind dat Huntsman Holland, als voormalig winnaar, jaarlijks een stimulerende rol moeten spelen. Hoe bedoel je werken aan het imago van de chemische industrie. Een goed milieu begint toch bij jullie zelf..." Lies Maliepaard (46) Voorzitter commissie Arbo en Milieu van Huntsman Holland "De chemische industrie heeft het op dit moment niet gemakkelijk. Dat zie je overal om je heen. Winstmarges staan onder druk. We moeten oppassen dat de druk op de vaste kosten niet ten koste gaat van de veiligheid. We hebben in het Rijnmondgebied recentelijk incidenten gehad waar we niet trots op kunnen zijn. Het mag niet zo zijn dat door reorganisaties teveel kennis en ervaring verloren gaat. Als de veiligheid in gevaar komt kunnen we onze poorten wel sluiten. Het initiatief om een Deltalinqs University op te richten vind ik een uitstekend idee. Het is toch fantastisch om in alle openheid problemen te bespreken, oplossingen aan te dragen en te leren van elkaar. Ik vind het prima om zoiets te hebben als 'haalrecht en brengplicht'." "Zorg dat je veiligheidscijfers in orde zijn. Als je naar de veiligheidscijfers binnen Huntsman Holland kijkt dan zie je ondanks de reorganisatie alleen maar betere resultaten. Dat hebben wij goed voor elkaar. Dat geeft mij een trots gevoel. Ik vind het knap hoe wij op een prettige manier onze medewerkers méér veiligheidsbewustzijn hebben bijgebracht. Daar moeten we meer mee naar buiten. Dat is informatie die óók voor de burgers belangrijk is. Ik geloof daarom heilig in onze open communicatie met onze omgeving. Dus in die zin hebben wij voldoende mogelijkheden om een bijdrage te leveren." Simone Dekker (32) Inspecteur Arbeidsinspectie - Major Hazard Control (MHC) "Onze inspecties (van de directie MHC) richten zich volledig op bedrijven die vallen onder het Besluit Risico's Zware Ongevallen ' 99 (BRZO ' 99). De chemische industrie is in grote lijnen op de goede weg, maar ondanks die inspanningen hebben we toch recentelijk in dit gebied enkele zware incidenten gehad. Hoe houdt de chemische industrie haar prestaties nu vast? Want ondanks allerlei zorgsystemen, cultuurveranderingstrajecten, promotieprojecten en investeringen gebeuren er nog steeds dingen waarvan iedereen zegt... "Dit kan en mag niet gebeuren". Er worden goede initiatieven ontplooid maar de implementatie in de dagelijkse praktijk wordt vaak minder goed doorgevoerd. Ook de borging van de maatregelen moet stevig verankerd liggen in de bedrijfsvoering. Gelukkig zijn er bedrijven die verder gaan dan ze wettelijk moeten. Hierdoor heeft de Arbeidsinspectie de mogelijkheid haar inspectieprogramma aan te passen, en een betere verdeling van inspecties toe te passen. Wel zijn wij gebonden aan de wettelijke eis op het aantal inspecties per jaar bij alle aangewezen bedrijven. Voor de Chemische Industrie is het van belang de inspanningen die zij doen voor het BRZO '99, naadloos onderdeel te laten zijn van hun reeds bestaande zorgsystemen, en vooral de eigen medewerkers hier sterk bij te betrekken." "Huntsman zou de veiligheidsrapportage (VR) niet alleen als een wettelijke verplichting moeten zien, maar óók als een document waarmee je pro-actief naar de buitenwereld kunt. Integreer de eisen in jullie normale zorgsystemen, in plaats van ze apart bij te houden. Gebruik de documenten als promotiemateriaal en zorg dat omwonenden en andere geïnteresseerden op de hoogte zijn van jullie activiteiten. Met een VR kan een bedrijf laten zien wat zij doet om Zware Ongevallen met gevaarlijke stoffen te voorkomen. Laat maar eens zien hoe die (VR-rapporten) veiligheidsrapportages eruit zien. Direct omwonenden willen meer inzicht in de bedrijfsactiviteiten van chemische bedrijven. Zij willen weten wat voor risico's ze lopen en wat de bedrijven doen om incidenten te voorkomen." Johan de Vries (48) huisarts te Rozenburg "Ik heb een wat dubbel gevoel ten opzichte van de chemische industrie. Ik kom natuurlijk privé en zakelijk op twee manieren met de chemische industrie in contact. Als huisarts zie ik dat er nog steeds door veel mensen zwaar werk wordt verricht. Ik werk nu 15 jaar als huisarts in Rozenburg en ik constateer dat werken in ploegendienst nog steeds als belastend wordt ervaren. Een ander probleem waar ik tegenaan loop is dat er de laatste tijd nogal wat mensen hun baan verliezen. Ik zie wat voor impact dat op bepaalde gezinnen heeft. Het heeft ook een grote sociale belasting op mensen, gezinnen en de omgeving die erg hoog is." Stank valt mee. Uit verschillende onderzoeken weet ik dat de lucht vele malen schoner is dan pakweg 2 jaar geleden. Maar geluid vind ik een andere zaak. Ik vind dat we in onze omgeving teveel hinder ondervinden van geluid. Misschien raar gezegd, maar het is hier nooit stil. Als ik in huis ben dan hoor ik altijd geluid en ik ervaar dat als hoogst irritant. Hopelijk pakken jullie dat eens aan. Verder hoop ik dat jullie doorgaan met de contacten met de scholen in Rozenburg. Een ander punt van aandacht vind ik de bewegingsarmoede in Nederland. Misschien dat Huntsman haar gezondheidsproject 'FIT' meer kan promoten?" mei 24 8 Huntsman Arbo- & Milieuverslag 23