#11. Magazine voor inrichting buitenruimte

Transcriptie

1 # Magazine voor inrichting buitenruimte

2 02 inhoud Kleur in de publieke ruimte Interview met Leo Faasen Tuin, Kortrijk Gebakken bestrating voor ultramodern ontspannen VoltaGalvani, Eindhoven Focus op emancipatie in een ander decor Havenstraat, Huizen Potenties van het gebied laten zien Inverdan, Zaandam Continuering van Zaanse tradities Bergerhof, Renkum Community planning voor nieuwe wijk STOAS Hogeschool, Wageningen Een kristal met vele facetten Kleurige uitgave De rode draad in deze uitgave van Garden+Place is kleur. Hiernaast een interview met kleurengoeroe Leo Faasen, over bouwen met kleur. U ziet de intense kleuren van het plan VoltaGalvani in Eindhoven. De Havenstraat in Huizen kreeg een gegarandeerd maatvaste upgrade, mede gebaseerd op een bestaande kleurenmix die ook gebruikt is in Rotterdam. Verder in dit nummer: hoe een breed assortiment gebakken bestrating werd ingepast in een context van groene hellingen, cortenstaal, grind, stroken beton en asfalt. De altijd spraakmakende Sjoerd Soeters over streekgebonden Zaans bouwen en inrichten. Een interessante casus over het relatief nieuwe fenomeen community planning. En dat een breed keramisch assortiment ook strakke tuintegels bevat, beschrijft een tuinenproject in Kortrijk. 06 ONTDEKKINGSTOCHT PRODUCTIE VAN BAKSTEEN In het kader van het erfgoedfestival Gemaakt in Gelderland stelt Wienerberger de productielocatie Kijfwaard West open voor het publiek. Met informatieve rondleidingen en andere activiteiten geeft Wienerberger inzicht in haar duurzame productieproces. De Open Dag van Wienerberger vindt plaats op 4 juli, van tot uur. Op deze dag laten we zien hoe wij de lokaal aanwezige klei verwerken in het productieproces. Met fabrieksrondleidingen, natuurwandelingen rondom de productielocaties en toeristische informatie over t Gelders Eiland is het een gevarieerd programma voor alle leeftijden. Wienerberger Kijfwaard - Kijfwaard 10, 6911 KE Pannerden Voor meer informatie:

3 Bouwen met kleur 03 Bouwen met kleur in de publieke ruimte we zijn bang om kleur te gebruiken Leo Faasen is een van de grote kleurspecialisten van Nederland. Colour Designer vermeldt zijn visitekaartje, als eigenaar van Fasiani in Amsterdam. Fasiani begeeft zich binnen alle voorkomende segmenten zoals woningbouw, zorg, onderwijs en retail. Faasen is al decennia lang het kleurgezicht voor PPG, bekend van Sigma Coating en Boonstoppel. Was vele jaren actief binnen de Stichting Kleur Buiten, voor bewust kleurgebruik in de bouw. En hij geeft jaarlijks workshops aan BNA-architecten. Zelf noemt hij zijn werk bouwen met kleur. Zoals een muziekstuk is opgebouwd uit noten, zo componeert Faasen zijn kleuradviezen; menselijk, kleurend en beeldend. Voor de lezers van Garden+Place een aantal eyeopeners van de maestro zelf. Kleuren in de buitenruimte De Amsterdamse School, Burano bij Venetië, de gepatineerde kleurrijke straten van Cuba. Wat worden we blij van bewust kleurgebruik! Of de Art Deco-architectuur, het zijn schitterende composities in vorm en kleur. En dán komt de paradox: thuis achter de tekentafel, worden we bang om met kleur te werken. Bang om een te onrustig beeld te creëren. Het probleem is niet het aantal tinten, maar veel meer te grote onderlinge verschillen in lichtheid binnen een kleurpalet. Een rode wand met witte wanden zal krachtiger overkomen dan een rode wand met muisgrijze wanden. In de architectuur gaat het weer de goede kant op. Maar Nederland heeft te veel fantasieloze blokken en meer van hetzelfde neergezet. De roepende in de woestijn Soms. Ja, veel studenten architectuur lopen aan kleur voorbij. Het effect van kleuren op ons gevoel wordt nogal eens onderschat. Neem de mens met zijn twaalf zintuigen als middelpunt. Interpreteer en verklaar vervolgens de omgeving, de ruimtes en de functies. Daaromheen ontstaat een bewust ontwerpproces van vormen, kleuren en materialen met hun eigen specifieke oppervlaktestructuren. Kleur is een bouwelement, naast vorm en textuur. Je moet er in de ontwerpfase al mee bezig zijn. Met intrinsieke of toegepaste kleuren kun je de vormwerking bekrachtigen maar ook ontkrachten. er zijn geen lelijke kleuren, wel lelijke toepassingen

4 04 Bouwen met kleur Er kan veel. Als we vooraf de gevolgen onderkennen. Denk na, interpreteer en onderbouw je keuze Rotonde Heesch (kunstwerk Jeroen van Westen) Zoveel mensen, zoveel wensen Mensen willen een verhaal vertellen of een verhaal ervaren. Elk mens heeft zijn eigen voorkeur, we vinden er allemaal iets van. Ik probeer in de huid van de klant te kruipen, mijn eigen voorkeur maak ik ondergeschikt. Ik ontwerp wat de klant graag wil of nodig heeft. Er zijn geen lelijke kleuren, wel lelijke toepassingen. Mijn pleidooi is bewustwording. En zo lang we de gevolgen van een keuze onderkennen, kan er veel. Het Emotioneel Programma van Eisen Ik breng een belevingsverhaal en geef aan waarom ik tot bepaalde keuzes ben gekomen. Ik werk vanuit een Emotioneel Programma van Eisen. Het gaat erom wat je als opdrachtgever met de omgeving voor de gebruikers wilt bereiken. Daar moet men dan wel voor openstaan. Over een onrustig beeld De stelling rood is agressief is te kort door de bocht. Het is maar net met welke kleurtinten rood je combineert. Onrust begint als je onvoldoende de werking van de kleurtinten onderling afweegt! Kijk naar de natuur. Iedereen die op Bali is geweest, of dichter bij huis onze eigen Hollandse bossen, weet het: we zien niet één tint groen, maar een veelvoud. En we vinden al die nuances prachtig in balans. Het aantal kleurtinten is het probleem niet. In essentie gaat het om ordening, samenhang met variatie van het kleurpalet met zijn dimensies. Lokale tradities In een kleur komen verleden en heden samen. Grachtengroen en ossenbloedrood zijn niet zomaar ontstaan, kleuren zijn veelal plaatsgebonden. Het harde blauw en het wit van de Griekse eilanden doen het daar geweldig. Hier niet, met het Europese noorderlicht. Het is dan beter het harde Griekse blauw subtiel te vergrijzen. Mooi voorbeeld zijn de gekleurde huizen in de haven van Curaçao. In een altijd zonnige omgeving werkt het, maar binnen de historische grachtengordel komt het vreemd over. Kleurtrends Kleuren zijn modegevoelig. Vanuit de haute couture en design wereld dwarrelen de trends door. Jaarlijks zien we hele reeksen kleurtrends met geweldige sfeernamen voorbij komen. Soms denk ik: het is te veel en te snel en elk jaar weer. Ik verwacht dat we teruggaan naar de essentie en trends een langere periode gaan doorlopen. Een gevoel van thuiskomen ís niet elk jaar alles overhoop gooien. Ik schud opdrachtgevers, architecten en gebruikers graag wakker. Zelf hou ik van álle kleuren in diverse verschijningsvormen. Mijn kledingkast geeft mij de mogelijkheid om ingetogen of heel kleurrijk te verschijnen. De keuze wordt bepaald door mijn persoonlijke gemoedstoestand en/of de klanten waarmee ik die dag in contact kom. Maar als ik in driedelig grijs pak naar kantoor zou komen, is er iets met me aan de hand. Wat pijn aan de ogen doet Een woning uit de 18e eeuw met kozijnen van kunststof. Het materiaal klopt niet, de verhoudingen en detailleringen evenmin. De grote winkelketens maken het regelmatig te bont. Gedreven door marketing bevestigen ze hun huisstijl op een pand. Ongeacht de historie van het pand, zonder respect voor de architectuur, zonder context. Respectloos en gevoelloos. Keramische bouwmaterialen en kleur in de openbare ruimte Zorg dat de ziel van verouderd materiaal niet verloren gaat bij groot onderhoud. Juist die gepatineerde baksteen heeft in veel gevallen een verhaal van soms eeuwen geleden. Meer over Leo Faasen: Project in beeld Online inspiratietool Een nieuwe tool voor het opdoen van inspiratie voor uw project is onlangs gelanceerd op de website van Wienerberger. Diverse projecten in verschillende toepassingsgebieden worden beschreven en in the picture gezet. Wij nodigen u uit om hier eens een kijkje te nemen. En regelmatig terugkomen loont: het aantal inspirerende projecten zal steeds worden uitgebreid! Bezoek hiervoor: en kies dan voor Project in beeld.

5 Particuliere tuin, Kortrijk 05 Particuliere tuin, Kortrijk Gebakken bestrating voor ultramodern ontspannen Tuin- en landschapsarchitect Filip van Damme heeft een puike eigen stijl. In Marke, een deelgemeente van Kortrijk, zien we zijn visie in het echt. Met behulp van duurzame materialen creëer ik tijdloze tuinen. Mijn ontwerpen stralen rust uit. Of het nu gaat om een stads- of landschappelijke tuin, het is steeds een boeiende uitdaging om een evenwichtig resultaat na te streven. Van Damme is gefascineerd door het tijdloze aspect van landschappelijk denkende opdrachtgevers. Zijn voorkeur: ongecompliceerd en zonder strakke regels. Daarover: In de natuur ontstaat niets zonder reden. Elk element in een tuin moet zinvol zijn. Om de tijdloosheid van zijn ontwerpen te benadrukken, gebruikt Van Damme vooral duurzame materialen. Het leven wordt gekenmerkt door een hectisch tempo. Veel mensen willen in hun vrije tijd ontspannen. In een tuin die veel onderhoud vraagt, is dit moeilijk. Vandaar mijn voorkeur voor makkelijke en onderhoudsarme tuinen, waar men kan ontspannen en even weg is uit het dagelijkse leven. De tuin heeft meerdere verschillen in hoogte. Met de Caron-tegels werden de hoogteverschillen eenvoudig overbrugd. Rust en evenwicht Een looppad verbindt een verhoogd terras met het huis. Langs dit pad werden alleen de opstaande randen uitgevoerd met gebakken tegels. Voor het loopvlak zelf werd een laag grind, in dezelfde kleur als de tegels gekozen. Het geheel straalt een gevoel van rust en evenwicht uit, het heeft ervoor gezorgd dat de uiteindelijke doelstellingen van de eigenaar én de ontwerper werden gerealiseerd. PROJECTGEGEVENS Ontwerp Sortering Filip Van Damme, Bellegem (BE) Wienerberger Caron tegelformaat ZWARTE CARON TEGELFORMAAT In Kortrijk zien we heldere lijnen met een afwisseling van planten en verharde delen. Voor deze moderne woning was het zoeken naar een straatbaksteen die de stijl van het woonhuis moest versterken. De zwarte Caron (in tegelformaat) bleek de oplossing. Met zijn vierkante formaat lijkt het eerder een tegel dan een conventionele straatbaksteen. Voor moderne tuinen geeft deze tegel me de vrijheid om creatief te ontwerpen. Terwijl de klant van alle voordelen van gebakken stenen profiteert. Ja, bij het horen van keramische straatstenen denken mensen vaak aan rustieke, klassieke architectuur en aan donker of roodbruin. Ten onrechte, er zijn genoeg kleuren, afwerkingen en formaten om keramiek in een ultramoderne tuin te leggen. Meer inspirerende tuinen bekijken? Ga naar

6 06 VoltaGalvani, Eindhoven VoltaGalvani, Eindhoven Focus op emancipatie in een ander decor Woensel-West had altijd een lichtelijk berucht imago met hondstrouwe bewoners. De vrijgevochten mentaliteit werd in de wijkvisie uit 2011 mooi omschreven met veel (zelf)oplossend vermogen. Voor die visie tekenden de gemeente Eindhoven en de corporaties Trudo, Woonbedrijf en Domein. Met de nieuwe Voltastraat en Galvanistraat als blikvangers. Met de emancipatie verandert het decor, conform de lokale traditie dat de straat een verlengstuk van de woning is In Woensel-West, op maar twee kilometer van de Eindhovense hightech binnenstad, stonden de tuinstoelen in de voortuin om maar niets te hoeven missen. Uit de wijkvisie: Uitgangspunt zijn de mensen en het bruisende karakter. Problemen aanpakken, het imago veranderen en de buurt vooruit helpen. Dat lukt niet met slopen en bouwen alleen. Wil er wezenlijk iets veranderen, dat moet de nadruk liggen op de mensen. Woensel-West moest levendig, kleurrijk en hip worden, met een focus op emancipatie in een ander decor. De verbindende Edisonstraat krijgt een diversiteit aan kleinschalige bedrijvigheid, met winkeltjes, andere horeca, werkplaatsen en creatieve ateliers. Een spilcentrum met basisschool, kinder- en peuteropvang, sportzaal, buurtinfo en activiteitenruimtes wordt gerealiseerd. Een vervallen hoekpand krijgt een nieuwe bestemming als tweedehands warenhuis, wat ook plek wordt voor vrijwilligers en mensen op zoek naar een baan, die hier een zinvolle en leerzame dag-invulling vinden. In het eigen wijkrestaurant kunnen jong en oud voor een prikkie eten en bijkletsen. De criminaliteitscijfers dalen, maar cameratoezicht en buurtconciërges als de ogen en oren van de openbare ruimte blijven nodig.

7 VoltaGalvani, Eindhoven 07 Het nieuwe beleid schrijft keramiek in veel meer kwaliteitsgebieden voor dan voorheen. Wat te maken heeft met de langere levensduur en de lagere kosten voor onderhoud Sfeer van oosterse kashba Met de emancipatie verandert het decor, conform de lokale traditie dat de straat een verlengstuk van de woning is. Een groenimpuls en verbrede woonstraten maken de buurt aantrekkelijker. De auto krijgt er een bescheiden plek. Voor aanhangwagens, verwaarloosde voortuinen, schotels aan de voorgevel en vuilnisbakken op straat is in feite helemaal geen plaats meer. Over naar deelplan VoltaGalvani, met de vorig jaar opgeleverde 110 betaalbare huur- en koopwoningen en 25 werkruimten. VoltaGalvani kreeg de uitstraling van een oosterse kashba, met zachte kleuren en binnenruimten. Een intieme sfeer, leuk en leefbaar, stelt Evert Kuijpers, ontwerper Openbare Ruimte van de gemeente Eindhoven. Over zijn vooral toetsende rol: Er zaten aan het ontwerp nogal wat haken en ogen, ook qua consequenties voor beheer en onderhoud. Ook bleek het budget niet op alle fronten toereikend. Kuijpers: De beoogde straatverlichting moest een soort sterrenhemel worden. Geweldig idee, maar nogal luxe. Keuze bestrating Dat de bestrating gebakken is, spreekt bijna voor zich; althans, er zijn in de wereld maar weinig kashba s die geplaveid zijn met beton of asfalt. Kuijpers: Iedere ontwerper wil gebakken, omdat het mooier en sfeervoller is. Voor dit plan hadden we ook de wind van de gemeente mee. Het nieuwe beleid schrijft keramiek in veel meer kwaliteitsgebieden dan voorheen voor. Wat te maken heeft met de langere levensduur en de lagere kosten voor onderhoud. levendige bewonersmix Fris, kleurrijk en heel divers, met de kanttekening dat het groen nog niet echt tot wasdom is gekomen. Corporatie Trudo, altijd goed voor ten minste spraakmakende wijkvernieuwing, focuste op een levendige bewonersmix. De emanciperende woningen van VoltaGalvani gaan van compact voor alleenstaanden en studerenden tot De traditioneel gemêleerde bevolkingssamenstelling werd hier vertaald in een plan waar zowel de felle kleuren als ingetogen zandtinten vanaf spatten. middelgroot voor tweepersoons huishoudens en royale woningen voor grotere gezinnen. Alle woningen zijn binnen een jaar na oplevering verkocht en verhuurd. PROJECTGEGEVENS Ontwerp Opdrachtgever Aannemer Sorteringen gemeente Eindhoven Gemeente Eindhoven hanenberg, Oss Wienerberger - Latina dikformaat en Astra dikformaat Kuijpers: Iedere ontwerper wil gebakken, omdat het mooier en sfeervoller is. Meer woonwijken bekijken? In het nieuwe referentiezoeksysteem op vindt u meer inspirerende toepassingen in woonwijken. Kies op toepassingsgebieden en/of sortering.

8 08 Havenstraat, Huizen Havenstraat, Huizen Verbinding oude haven met oude dorpskern De Havenstraat verbindt de oude haven van Huizen met de oude dorpskern. In theorie, want de weinig aantrekkelijke meander nodigde niet uit om de oversteek te maken. Karres en Brands Landschapsarchitecten won destijds de prijsvraag. Architect Joos de Natris: De gemeente wilde een kinky nieuwe rode loper. We hebben echter veel hoger ingestoken, zijn verder gegaan dan de vraagstelling. We wilden het gebied aanpakken, de potenties laten zien. De oude Havenstraat was een mengelmoes van zeven meter breed asfalt, een ratjetoe aan parkeerplaatsen, sociale woningbouw, een oude energiecentrale en verouderde bedrijvigheid. Geen avenue waar het s avonds lekker flaneren is. Joost de Natris: De Havenstaat was bepaald geen toeristisch visitekaartje. De eerste indruk, als je met je plezierjacht de haven aandoet: wáár ben ik beland? En daarin moest verandering komen, vond ook de gemeente. Om het toerisme te stimuleren, moest de Havenstraat Nieuwe Stijl gaan verleiden. Om mensen die de Gooigemeente met hun plezierjacht aandoen, naar de oude kern te lokken. En om de eigen inwoners uit te nodigen met meer plezier het havengebied aan te doen, het liefst wandelend of fietsend. Interessant creatief gebied Karres en Brands winnende concept was een pleidooi voor een stapsgewijze aanpak, te beginnen met de gevraagde herinrichting van de straat. Dan herontwikkeling van de krachtcentrale. Gevolgd door meer fundamentele stedenbouwkundige ingrepen. En tot besluit de uitnodiging aan bedrijven om hun vaak anonieme panden als het ware om te keren en meer gezicht te geven. De Natris: Ons plan ging ook over creatief omgaan met de aanwezigheid van bestaande bedrijven en gebouwen zoals de energiecentrale. In potentie kon en kan dit een heel interessant creatief gebied wor- Meer voorbeelden van bestrating in een mix van kleuren vindt u in het nieuwe referentiezoeksysteem op

9 Havenstraat, Huizen 09 We wilden de potenties van het gebied laten zien den. Recent stemde de gemeenteraad in met de aanpak voor de restauratie en herbestemming van de krachtcentrale. Een aantrekkelijke functie moet de zo gewenste levendigheid langs en op de Havenstraat stimuleren. Gedacht wordt aan onder meer een culturele, creatieve bestemming in combinatie met horeca. Nieuwe vloerbedekking De stappen twee, drie en vier laten nog op zich wachten. Stap één, de nieuwe vloerbedekking, is gelegd. De Havenstraat versmallen bleek geen optie in verband met de bevoorrading van de bedrijven. Wel werd de verkeersader resoluut omgebouwd tot een 30 km/uur-gebied met als uitgangspunt menging van verkeer. Aan de westzijde is een dubbele bomenrij geplant: 100 volwassen beuken van tien meter hoog. Onder deze bomenrij een brede grasstrook en de openbare parkeerplaatsen. Aan de oostzijde werd een één meter brede loper in het ruime trottoir gelegd. Deze loper vormt een ruime voetgangersverbinding tussen dorp en haven. Op de loper is met figuraties aangegeven wat de richting en afstand tot aan het oude dorp en/of oude haven is. Tussen de loper en de rijbaan zijn zeven meter hoge lichtmasten geplaatst die aan weerszijden zowel de rijbaan als de loper aanlichten. Een specifieke loper vormt de verbinding tussen dorp en haven. Kleurnuances De gekozen materialen voor de bestrating, het parkeren en de loper zijn stoer en robuust. De Natris: Voor de bestrating wilden we een partij oude gebakken keistenen kopen. Het werd een compromis, de gemeente wilde meer zekerheden qua maatvastheid. We zijn in Rotterdam naar een project gaan kijken, daar lagen de gebakken stenen (van Wienerberger, red.) die we wilden. De Havenstaat kreeg aldus de mix die het verdiende: Siena, Mastiek, Ravenna en Padova. Een mooie mix van vier kleuren gebakken klinkers in keiformaat. Met de kleurnuances die we voor ogen hadden: gelig, roodbruin en roodpaars. PROJECTGEGEVENS Ontwerp Karres en Brands Landschapsarchitecten bv, Hilversum Opdrachtgever Gemeente Huizen Aannemer Heijmans, Veenendaal Sorteringen Wienerberger Mix KK: Siena, Mastiek, Ravenna en Padova Wit geglazuurde straatbakstenen De Havenstaat kreeg de mix die het verdiende: Siena, Mastiek, Ravenna en Padova.

10 10 Inverdan, Zaandam Inverdan, Zaandam De continuering van Vanuit de hele wereld komen architecten, stedenbouwkundigen en toeristen naar Zaandam om er zich te vergapen aan het zinderende nieuwe stadshart. Gedurfde design en radicale stadsvernieuwing gaan hier op verbluffende wijze hand in hand met eeuwenoude Zaanse traditie. Herontwikkelingsprogramma Inverdan oogst wereldwijd lof. De gemeente Zaanstad ook: Mensen hebben weer een motief om in de stad te blijven. Behalve het verbeteren van de samenhang en de openbare ruimte was aansluiting op het DNA van Zaanstad een essentieel thema. Inverdan werd een ingrijpende en aangrijpende vernieuwing met behoud van de Zaanse identiteit. Het gebied, circa 100 hectare, kreeg het afgelopen decennium m 2 kantoren, m 2 stadhuis, m 2 winkels, m 2 bibliotheek, woningen, een bioscoop en een busstation. Gezichtsbepalend zijn het nu al wereldberoemde Inntel-hotel dat volledig is opgebouwd uit Zaanse huisjes en het nieuwe stadhuis met zijn moderne Zaanse gevels. De nieuwe bebouwing is in stijl en kleur een adaptie van de typisch Zaanse houtbouw. Veel nieuwe gebouwen groot en klein kregen kappen en topgevels, en groengekleurde gevels met witte lijsten en witte kozijnen.

11 Inverdan, Zaandam 11 Stedenbouwkundige/architect/ supervisor Sjoerd Soeters over Inverdan: Ik legde het stadsbestuur de plattegrond van Parma voor, met heel veel bebouwing en zo weinig mogelijk openbare ruimte. De meeste architecten willen grote open plekken zodat je hun gebouwen goed kunt zien. Wij draaien het om: veel gebouwen en weinig ruimte ertussen, zodat het al gauw druk en levendig is op straat. Met veel voordeuren, waardoor alle functies in de gebouwen zo intensief mogelijk verbonden zijn met de openbare ruimte. Gebakken bestrating versterkt het historische karakter. de Zaanse traditie De continuering van de Zaanse geschiedenis werd doorgetrokken in het stratenplan en de bestrating. Knikken in straten en gevels voorkomen lange zichtlijnen en vergroten het gevoel van intimiteit. Door versmallingen en verbredingen worden telkens nieuwe perspectieven gecreëerd. Onnodig te zeggen dat gebakken straatstenen het historiserende karakter van Inverdan versterken. Voor onder meer de Rozengracht, de Gedempte Gracht en het Ankersmidplein werd voor dit in alle opzichten prestigieuze project een speciale mix samengesteld. PROJECTGEGEVENS Ontwerp/architect Opdrachtgever Aannemer Sorteringen Soeters Van Eldonk architecten, Amsterdam Gemeente Zaanstad Gebroeders Beentjes, Akersloot Gebroeders Van der Veekens, Zaandam Wienerberger - Inverdan mix in waalformaat en dikformaat en toledo wasserstrich dikformaat Als je weet dat er uit de hele wereld mensen komen kijken naar de Zaanse Schans, en je combineert dat met de behoefte aan een levendig stadscentrum, dan ben je toch gek als je die streekgebonden architectuur niet gebruikt? Wie komt er nu naar Zaandam om naar moderne gebouwen van staal en glas te kijken? Waarom zou je voor staal en glas kiezen in Zaanstad met zijn eigen karakteristieke architectuur van groene houten huizen? Het vak van architect is eenvoudig, als je probeert te leren van het verleden. Waarom zou je als architect het wiel opnieuw moeten uitvinden, als er zoveel modellen zijn ontwikkeld die hebben geleid tot goed functionerende en levendige steden? Ik pleit er niet voor modellen en stijlen uit het verleden klakkeloos te kopiëren. Maar je kunt er wel veel van leren en hergebruiken. Er is verlangen naar meer traditionele vormen, huizen die op huizen lijken doordat ze daken hebben en als zodanig herkenbare ramen, voordeuren en schoorstenen. Dat is een behoefte die, als je hem serieus neemt, tot mooie architectuur kan leiden. Wat met de moderne architectuur is gebeurd, gebeurt nu inderdaad ook met de retroarchitectuur. Je kunt naar mijn smaak niet klakkeloos een Haagse wijk uit de jaren dertig kopiëren in een polder bij Dordrecht. En eindeloos gereproduceerde notarishuizen, dat is het ook niet. Keramiek in ruitpatroon. Knipoog naar de nieuwe Inverdan-bebouwing met kappen en topgevels en groengekleurde houtbouwgevels.

12 12 Bergerhof, Renkum Bergerhof, Renkum Bekroonde monumentale reconstructie

13 Bergerhof, Renkum 13 Er stond ooit een papierfabriek in het gebied Bergerhof. In de twintigste eeuw maakte de oude industrie plaats voor toen moderne portiekflats. Tijden en woonwensen veranderen. Woningstichting Vivare en gemeente Renkum besloten dat het anders moest. Het plan in basis: tien portiekflats slopen en vervangen door nieuwbouw. Een combi van appartementen, grondgebonden woningen en kavels voor de vrije sector. Vivare nam de verantwoordelijkheid voor het project én het proces op zich. Voor het stedenbouwkundig plan werd samenwerking gezocht met bewoners, gemeente en andere belanghebbenden. Iedereen heeft tenslotte verstand van wonen, was de gedachte. Vervolgens ging men aan de slag met de, zeker voor die tijd - we schrijven begin 21e eeuw - vooruitstrevende methode van community planning. Ontwerpfestival voor openbare ruimte Community planning werkt in twee stappen: voorbereiden en ontwerpen. In Renkum betekende het dat eerst doel en randvoorwaarden werden geformuleerd. Daarna ging Vivare met vertegenwoordigers van de wijk, zorg en welzijn, politiek in gesprek over hun belang bij het ontwerp. Dit vormde de input voor het zogenoemde ontwerpfestival: één weekend waarin alle betrokkenen hun ideeën naar voren konden brengen over ruimtelijke indeling, de aankleding van de openbare ruimte, speelplekken en andere zaken. In één weekend ontstonden de contouren van een nieuw Bergerhof. In workshops werden de ideeën door een multidisciplinair team uitgewerkt. Drie dagen na het festival presenteerde Vivare de eerste schetsen aan de gemeenteraad: Bergerhof voor elkaar! Overigens: de maatschappelijke betrokkenheid bleef niet beperkt tot het ontwerpfestival. In 2007 vormden ze samen een beheergroep die in 2013 werd omgevormd tot een bewonersvereniging. Bewuste keuze voor gebakken In 2011 startte de bouw. De eerste fase (134 woningen) werd in september 2012 opgeleverd. Bij de inrichting van het openbaar gebied werd ook rekening gehouden met de resultaten vanuit de community planning. De keuze voor de bestrating was snel gemaakt: gebakken straatstenen. Renkum is een gemeente die het liefst zoveel mogelijk gebakken bestrating toepast. Redenen zijn de uitstraling en de duurzaamheid. De keuze viel uiteindelijk op Ravenna en Siena van Wienerberger. Community planning Community planning is een vorm van interactieve planvorming, met een gelijkwaardige inbreng van politici, stedenbouwers, ontwikkelaars, corporaties, organisaties, groepen en individuele bewoners. In de Angelsaksische landen is het een gevestigde methode om ruimtelijke visies en plannen te ontwikkelen. De methode gaat uit van het principe dat iedereen die in een bepaalde wijk leeft, werkt of er bij betrokken is, iets bij te dragen heeft aan de toekomst ervan. Voor Nederland zit de vernieuwing in de snelheid in planontwikkeling en uitvoering: de methode werkt als een snelkookpan. Kern is een community planning weekend waarin alle betrokkenen ideeën aandragen. De ideeën en plannen waarover consensus is bereikt, worden in maar drie dagen tijd uitgewerkt tot een visie. Communicatie, participatie en ruimtelijke ordening worden als het ware geïntegreerd. De werkwijze geldt niet als vervanging van een wettelijk ruimtelijk ordeningskader. Evenmin is het de bedoeling om diensten van professionals te vervangen. De gedachte is een op draagvlak gebaseerd plan of visie en geen vrijblijvend advies. Iedereen heeft tenslotte verstand van wonen PROJECTGEGEVENS Ontwerp Bureau Poelmans Reesink, Arnhem (ontwerp openbare ruimte) Evers Adviesbureau B.V., Leuvenheim (ontwerp en engineering civieltechnisch) Opdrachtgever Gemeente Renkum vivare Projecten BV, Renkum Aannemer Van Dalen, Huizen Sorteringen Wienerberger - Euroton Varia wasserstrich mix waalformaat Renkum is een gemeente die het liefst zoveel mogelijk gebakken bestrating toepast. Redenen zijn uitstraling en duurzaamheid.

14 14 STOAS Hogeschool, Wageningen STOAS Hogeschool, Wageningen Een kristal met vele facetten

15 STOAS Hogeschool, Wageningen 15 Stoas Hogeschool, onderdeel van Aeres Groep, is een hbo-instelling voor agrarisch onderwijs. De vestiging in Wageningen, Stoas Vilentum, biedt onderwijs over de relatie tussen mens en natuur, communicatie over voeding en groene pedagogiek. Duurzaamheid bepaalt hier het DNA. Een uitdagend vertrekpunt voor iedere landschapsarchitect. Plaats van handeling is Wageningen Campus, de broedplaats voor agrarische en natuurlijke innovatie. Stoas Vilentum is een relatief kleinschalige kennisinstelling, die hier met een nieuw gebouw twee locaties samenvoegde. Het nieuwbouwontwerp (BDG, Zwolle) is gebaseerd op de onderwijsfilosofie: ecologische intelligentie. Leren en ontwikkelen, menselijk gedrag, relaties tussen mens en natuur, ecosystemen en duurzaamheid vormen de basis voor de opleidingen. De nieuwbouw ligt iets verhoogd en is omgeven door hellingen van gras. PROJECTGEGEVENS Ontwerp/architect ovsl, s-hertogenbosch Opdrachtgever aeres Groep, Ede Aannemer roseboom, Ede Sorteringen Wienerberger - Euroton Varia wasserstrich mix waalformaat Duurzaamheid bepaalt hier het DNA Nesten en grotten Belangrijk cultuuraspect is het streven naar gelijkwaardigheid tussen docenten en studenten. Het schoolgebouw kreeg een open, flexibele structuur. De cilindervorm zorgt voor een gunstige verhouding tussen vloer- en geveloppervlak. Ook is de cilinder niethiërarchisch: elke verdieping heeft in essentie dezelfde vorm en hetzelfde uitzicht. De verdiepingen zijn georganiseerd volgens het principe van het nest en de grot. De nesten zijn de rationele ruimtes met vast gebruik zoals practicumlokalen en kantoorfuncties. De grotten zijn spontaan, om te ontdekken en voor de praktijk van het nieuwe werken. Derde dimensie Architectuur en landschap zijn verweven doordat het schoolgebouw op een groene terp is geplaatst. De nieuwbouw ligt iets verhoogd en is omgeven door hellingen van gras. De hogeschool neemt zo een visueel prominente plek in, ondanks de beperkte ruimte. OVSL, de afkorting van Oog Voor Schoonheid Landschapsarchitectuur, noemt het ontwerp een kristal met veel facetten. Horizontaal bestaat het uit een sobere indeling in vlakken en een duidelijke voor- en achterkant. De derde dimensie bestaat uit de hellingen (met bloemrijk gras, wilgen en essen, Zeeuwse hagen, cortenstaal, greppels en muren. De bestrating illustreert het concept van de kristal en de facetten: gebakken klinkers komen samen met grind, stroken beton en asfalt. Gebakken klinkers komen samen met grind en stroken beton.

16 # Wienerberger B.V. Wienerberger B.V. Verkoop Infra verkoop Sierbestrating Kijfwaard 10 Kijfwaard KE Pannerden 6911 KE Pannerden T t F F straatbakstenen@wienerberger.com gebakkenbestrating@wienerberger.com