Landschapsontwikkelingsplan Ommen

Transcriptie

1 Landschapsontwikkelingsplan Ommen Uitgangspuntenrapport Definitief Gemeente Ommen Grontmij Nederland B.V. Arnhem, 11 mei 2010

2

3 Inhoudsopgave Een Landschapsontwikkelingsplan voor Ommen... 4 Aanleiding Doelstelling Proces... 4 Breed draagvlak Leeswijzer Analyse... 6 Inleiding Beschrijving van het plangebied... 6 Ontstaansgeschiedenis Landschapstypen... 8 Karakteristieken Deelgebieden Indeling in deelgebieden Uitwerking per deelgebied Resultaten meningpeiling via internet Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Beleid en ontwikkelingen Leden projectgroep en klankbordgroep Resultaten meningpeiling internet Pagina 3 van 36

4 1 Een Landschapsontwikkelingsplan voor Ommen 1.1 Aanleiding De gemeente Ommen wil een landschapontwikkelingsplan (LOP) opstellen. Daarmee wordt invulling geven aan de raadsopdracht voor het opstellen van een landschapsvisie en een spelregelboek ruimtelijke kwaliteit buitengebied Ommen. Door het opstellen van het LOP wordt het bestaande verouderde landschapsbeleidsplan vervangen. Doel van het LOP is om aan te geven hoe het landschap kan worden ontwikkeld, gebruikmakend van bestaande kwaliteiten en potenties. 1.2 Doelstelling De doelstelling van het LOP is om aan te geven hoe het landschap kan worden ontwikkeld, gebruikmakend van kwaliteiten en potenties. Daarnaast heeft het LOP een aantal nevendoelstellingen: organiseren en financiering van aanleg, onderhoud en beheer van het landschap; verbeteren van de beleefbaarheid en de toegankelijkheid van het landschap; toetsingskader voor de ruimtelijke kwaliteit, als reactie op de provinciale omgevingsvisie en de daarbij behorende kaarten; aansluiting bij ontwikkeling en initiatieven binnen het Vechtdal Overijssel; een interactief proces met werkveld en raad. 1.3 Proces Het proces om te komen tot het Landschapsontwikkelingsplan Ommen is op te delen in een viertal stappen. In de eerste stap zijn door middel van het opstellen en vaststellen van een startnotitie LOP Ommen het kader en de randvoorwaarden voor het op te stellen LOP bepaald. Het uitgangspuntenrapport, zoals dit voor u ligt, is het resultaat van stap twee. In stap twee zijn op basis van een inventarisatie en analyse van het landschap en een meningpeiling via internet onder bewoners en belanghebbenden de uitgangspunten opgesteld voor het Landschapsontwikkelingsplan. Belangrijke thema s, ambitie en inhoudelijke kaders zijn daarmee vastgesteld. Op basis van de uitgangspunten worden in stap drie samen met de projectgroep, klankbordgroep en beleidsmedewerkers van omliggende gemeenten een tweetal ontwikkelingsscenario s opgesteld. In stap vier worden de ontwikkelingsscenario s gepresenteerd tijdens een openbare inloopavond en via de gemeentelijke internetsite. Bewoners en belanghebbenden kunnen hier schriftelijk op reageren en hun voorkeur aangeven. Op basis van de ontwikkelde scenario s en de reacties hierop, geven de projectgroep, de klankbordgroep en de beleidsmedewerkers van omliggende gemeenten een advies richting het college van B&W over de te maken keuze voor de ontwikkelingsrichting. De door het college van B&W gemaakte keuze wordt verder uitgewerkt in de visie op het landschap van Ommen met bijbehorend uitvoeringsprogramma, dat bestaat uit concrete en uitvoerbare projecten. 1.4 Breed draagvlak Voor het welslagen van het LOP is een breed draagvlak van groot belang. De gemeente heeft er daarom voor gekozen om bewoners en belanghebbenden al vanaf het begin bij de planvorming te betrekken. Naast de projectgroep is een klankbordgroep in het leven geroepen. In bijlage 2 is een lijst opgenomen met de leden van de klankbordgroep. In verband met afstemming van de plannen en projecten in aangrenzende gebieden, heeft tevens overleg plaatsgevonden met de betreffende medewerkers van de buurgemeenten. Pagina 4 van 36

5 Een Landschapsontwikkelingsplan voor Ommen Aan het begin van het proces (januari 2010) heeft een meningpeiling via internet plaatsgevonden. Via deze peiling hebben bezoekers van de gemeentelijke website kunnen aangeven wat hun mening is over het landschap in de gemeente Ommen en welke onderwerpen zij belangrijk vinden. Later in het proces wordt een openbare inloopavond gehouden. Tijdens deze avond worden de verschillende opgestelde ontwikkelingsscenario s gepresenteerd op panelen. Ook worden de scenario s op de gemeentelijke internetsite geplaatst. Bewoners en belanghebbenden kunnen dan hun voorkeur aangeven en inhoudelijk hierop reageren. Op het moment dat het LOP in concept gereed is, wordt het conform de gemeentelijke inspraakverordening ter inzage gelegd. Gedurende deze periode kunnen bewoners en belanghebbenden een inspraakreactie indienen. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk twee wordt een analyse geschreven van het buitengebied van Ommen waarbij ingegaan wordt op de landschappelijke, cultuurhistorische, ecologische en economische aspecten. Op basis van de analyse wordt in hoofdstuk drie een beschrijving gegeven van de deelgebied. Per deelgebied wordt aangegeven wat de esthetische, ecologische en economische karakteristieken zijn, welke ontwikkelingen er zijn binnen het deelgebied en welke kansen en bedreigingen er zijn. Pagina 5 van 36

6 2 Analyse 2.1 Inleiding Het landschap van Ommen is heel gevarieerd. In het buitengebied zijn dan ook verschillende landschapstypen te onderscheiden. De landschapstypen zijn gebaseerd op de kenmerken, die ontstaan zijn onder invloed van natuurlijke processen en het handelen van de mens. In dit hoofdstuk wordt aan de hand van een beschrijving van het plangebied een overzicht gegeven van de verschillende te onderscheiden landschapstypen. Ook wordt een korte beschrijving gegeven van de wijze waarop de landschapstypen zijn ontstaan. De landschapstypen zijn weergegeven in kaart 1. Vervolgens wordt per landschapstype aangegeven wat de karakteristieken zijn, welke ontwikkelingen er zijn binnen de deelgebieden waarin deze landschapstypen liggen en welke kansen en bedreigingen er zijn. Een uitgebreide beschrijving van de ontwikkelingen is weergegeven in bijlage 1.Tot slot worden per landschapstype de landschappelijke, cultuurhistorische waarden (esthetische waarden), de ecologische waarden en de gebruikswaarden (economische waarden) benoemd. Gebruikswaarde dient te worden opgevat als een - aan het landschap gerelateerde - economische waarde. 2.2 Beschrijving van het plangebied Het plangebied van LOP Ommen bestaat uit een aantal duidelijke landschappelijke zones. Twee blauwe aders, de Vecht en Beneden Regge doorsnijden het gebied in oost-west en in noord-zuid richting. De gebieden direct ten noorden en ten zuiden van de Vecht bestaan hoofdzakelijk uit besloten bosgebied. Hoe verder van de vecht af, hoe opener het landschap wordt. Ommen is de enige (midden)grote stad in het plangebied. Opvallend zijn de vele klein gehuchten, die sterk gebonden zijn aan de plek, zoals de esdorpen en (veen)ontginningsdorpen. Een aantal provinciale wegen zoals; de N340/N34 en N48 en de spoorlijn Zwolle-Emmen doorsnijden het plangebied in oost-west en noord-zuid richting. Pagina 6 van 36

7 Analyse Figuur 1. Kaart buitengebied Ommen 2.3 Ontstaansgeschiedenis Het landschap vindt haar oorsprong in de voorlaatste ijstijd (Saalien). Ommen was grotendeels bedekt met landijs en de gletsjers vormden de stuwheuvels Besthemerberg (32 m +NAP) ten zuiden van de kern Ommen, de Lemelerberg (42 m +NAP) en Archemerberg (70 m +NAP) in het zuiden. In deze periode zijn ook het oerdal van de Vecht en een aantal kleinere riviertjes ontstaan. Gedurende de laatste ijstijd (Weichselien) bereikte het landijs Nederland niet. Deze periode is wel belangrijk geweest voor het huidige landschap. Onder invloed van wind is in deze periode het gebied grotendeels bedekt met dekzand. Het oerdal van de Vecht werd grotendeels opgevuld en de Vecht kreeg in grote lijnen haar huidige vorm. Ook veel van de riviertjes verdwenen. De Regge bleef bestaan. Na de laatste ijstijd ( jaar geleden) werd het warmer. Hierdoor ontstonden op plaatsten met stilstaand water goede omstandigheden voor veenvorming Geomorfologie De gemeente Ommen bestaat voor het grootste gedeelte uit dekzandgebied, dat afloopt van oost naar west. De dekzandruggen vormen de hoger gelegen plekken binnen het dekzandgebied. De ruggen zijn overwegend oost-west georiënteerd. Beekdalen van de Vecht en Beneden Regge doorsnijden de dekzandgebieden. De beekdalen vormen de belangrijkste ruimtelijke en functionele dragers van de zandgebieden. Langs de Vecht zijn rivierduinen ontstaan. De Lemelerberg, Archemerberg en Besthmenerberg vormen een onderdeel van een stuwwallencomplex, dat noord-zuid is georiënteerd. Deze stuwwallen lopen van Lemele tot aan Markelo. De top van de Archemerberg is meer dan 70 meter hoog en steekt 60 meter boven de omgeving uit. Op plekken waar van oudsher het water moeilijk weg kon, heeft zich hoogveen ontwikkeld. In het noorden en zuidoosten van het plangebied liggen voormalige hoogveengebieden. Pagina 7 van 36

8 Analyse Foto 1. Zicht op de stuwwal (Lemelerberg) 2.4 Landschapstypen Binnen de gemeente Ommen zijn twee grotere landschappelijke eenheden te onderscheiden, het zandgebied en het veengebied. Deze zijn weer onder te verdelen in landschapstypen met een duidelijk te onderscheiden verschijningsvorm: 1. het zandgebied: o rivierenlandschap; o essen- en kampenlandschap; o jonge ontginningslandschap; o bos- en landgoederenlandschap; o vlierenlandschap. 2. het veengebied: o veenontginningslandschap. Pagina 8 van 36

9 Analyse Figuur 2. Kaart landschapstypen Hierna wordt een korte beschrijving gegeven van de verschillende landschapstypen. Figuur 2 geeft de landschapstypen weer in kaartbeeld. De verschillende landschapstypen vormen de basis voor de gebiedsindeling. Het zandgebied Rivierenlandschap Het oorspronkelijke dorp Ommen ligt op het punt waar de beide rivieren Vecht en Beneden Regge samenkomen. De Vecht en de Beneden Regge zijn in belangrijke mate structuurbepalend voor het Ommense landschap. Bodem, reliëf en waterhuishouding in een brede zone hangen samen met deze rivieren. De ligging van de grotere kernen langs de Vecht (Dalfsen, Ommen, Hardenberg) heeft ertoe geleid dat de hoofdinfrastructuur in deze regio (N34, spoorlijn) van oudsher ook evenwijdig langs deze rivier loopt. Opvallend is het visuele contrast tussen het zeer open rivierdal (vooral langs de Vecht) en de besloten, beboste rivierduinen daarlangs. Bebouwing en beplanting zijn schaars in de rivierdalen en er zijn slechts weinig bruggen over de rivieren. In het open rivierdal valt het microreliëf sterk op, in de vorm van oude meanders en stroomruggen, zoals die zijn gevormd door het stromende water. Vanwege de status van beschermd natuurgebied van grote delen van het rivierdal zijn deze geomorfologische kenmerken goed bewaard gebleven en niet verdwenen door ruilverkaveling, egalisering, et cetera. Het rivierenlandschap is vanwege de afwisseling en gaafheid van grote recreatieve waarde. Verblijfrecreatieve complexen zijn hier opvallend aanwezig. Essen-,en Kampenlandschap Dit landschapstype is in de middeleeuwen ontstaan aan weerszijden van de Beneden Regge en de Vecht onder invloed van het agrarisch grondgebruik. Plaatselijk zijn nog de hoger gelegen essen herkenbaar, die zijn ontstaan door eeuwenlange ophoging van de akkers met heideplaggen. De bebouwing ligt overwegend verspreid, soms rond de essen. De wegen lopen veelal evenwijdig aan de Vecht en de Beneden Regge of staan loodrecht op deze rivieren. Een deel van deze wegen wordt geflankeerd door beplantingen. Verder wordt het beplantingsbeeld gevormd door erfbeplantingen en de resterende beplantingen op perceelsgrenzen. Pagina 9 van 36

10 Analyse Vooral deze laatste categorie is de afgelopen decennia kwetsbaar gebleken tegenover agrarische intensivering en schaalvergroting. Ter plaatse van de beschermde landgoederen, havezaten en buitenplaatsen (Het Laer, Eerde, Vilsteren) zijn de beplantingspatronen beter bewaard gebleven en vaak nauw verweven met de parkachtige aanleg van deze gebieden. Bijzonder is verder de goed bewaard gebleven grote open ruimte van de Archemer- en Lemeleresch. Vooral bij deze laatste es ontstaat door het sterke reliëf een bijzonder, geaccidenteerd landschapsbeeld. Jong ontginningslandschap Het jonge ontginningslandschap, de heide- en broekontginningen, zijn ontstaan uit de vroegere gemeenschappelijke woeste gronden. Dit landschapstype beslaat een groot deel van het plangebied en bestaat zowel uit agrarische gebieden als uit grote bos- en heidecomplexen. De agrarische gebieden liggen op enige afstand van de rivier, maar zelfs hier, op vele kilometers van de Vecht is de richting van het wegenpatroon (en daarmee van de andere patronen) direct te herleiden tot de rivierloop. De agrarische gebieden zijn rationeel verkaveld door een wijdmazig wegenpatroon met verspreide bebouwing en met langgerekte percelen. Bos en landgoederenlandschap Binnen het jonge ontginningslandschap is op basis van ruimtelijke kenmerken gekozen om de bosgebieden als een apart landschapstype, bos- en landgoederenlandschap te benoemen. De bosgebieden liggen veelal langs de rivieren op de droge, schrale rivierduinen. Deze door de wind afgezette grofzandige gronden waren onvoldoende vruchtbaar voor agrarisch gebruik en waren eeuwenlang alleen bruikbaar als gemeenschappelijke heidegrond, waar schaapskudden de schaarse mineralen bij elkaar graasden. Na het overbodig worden van de schaapskuddes bleken deze gronden voldoende geschikt voor houtteelt en ook aantrekkelijk voor de aanleg van landgoederen. Grote delen van de bosgebieden bestaan hoofdzakelijk uit naaldbomen. Ook de stuwwal van de Lemelerberg is structuurbepalend voor de landschappelijke patronen in de omgeving. Opvallend is het sterke reliëf van deze, in de voorlaatste ijstijd door het landijs afgezette, stuwwal. Door het open heidegebied boven op de stuwwal zijn plaatselijk uitzichten over het omliggende lager gelegen agrarische landschap mogelijk. Vlierenlandschap Het vlierenlandschap is een bijzonder type. Op de kaart van 1850 zijn de gebieden met het vlierenlandschap als graslandgebieden te midden van uitgestrekte heidevelden herkenbaar. In het huidige landschap vallen deze gebieden nog steeds op. Het zijn nu grotendeels open agrarische ruimtes te midden van uitgebreide bosgebieden. Dit landschapstype is door de lage ligging en opkomen van kwel van oorsprong overwegend nat. Door ontwatering ten behoeve van de landbouw is de bijzondere waarde deels verloren gegaan. Het Veengebied Veenontginningslandschap In het veenontginningslandschap is het hoogveen grootschalig afgegraven en het landschap ontgonnen. Het stelsel van kanalen en waterlopen, wegen en bebouwingslinten bepaalt de maat van de ruimte. Dat heeft grote open ruimtes en vergezichten en het contrast tussen deze ruimtes en de verdichte zones (rond de kanalen, wegen en linten) opgeleverd. Binnen het veenkoloniaal landschap is de Ommerschans van bijzondere betekenis. De Ommerschans is een ontginningsnederzetting, die is ontstaan rond de verlaten schans uit 1623 tussen Ommen en Balkbrug. Rond 1820 is hier een strafkolonie ontwikkeld. De ontginningstructuur is hier nog steeds herkenbaar (een streng rechthoekig patroon van vaarwegen, vaarten en sloten). 2.5 Karakteristieken In het volgende hoofdstuk worden de verschillende landschapstypen in de gemeente verder uitgewerkt. Daarbij wordt de identiteit van de deelgebieden nader uitgewerkt volgens de zogenaamde 3 E s: Esthetiek: de leesbaarheid van de ontstaansgeschiedenis, aanwezigheid van oriëntatiemogelijkheden en het oproepen van een ervaring van schoonheid; Ecologie: variatie en samenhang in ecosystemen en algehele milieukwaliteit; Economie: landschap als basis voor gebruik. In deze paragraaf wordt een algemene beschrijving gegeven van deze drie karakteristieken van het landschap in de gemeente Ommen. Pagina 10 van 36

11 Analyse Esthetiek Voor de beschrijving van de esthetische karakteristieken van het landschap wordt een onderscheid gemaakt in het landschapsbeeld en cultuurhistorie en archeologie. Landschapsbeeld Voor de beschrijving van het landschap is van groot belang hoe het landschap wordt beleefd. Verschillen die uit een wetenschappelijke analyse van het plangebied naar voren komen worden niet per definitie in het veld zo herkend. Juist de waarneming van het landschap is essentieel voor de beleving. Het gaat hierbij om zaken als herkenbaarheid, afwisseling en oriëntatie in het landschap, maar ook om de afleesbaarheid van de ontstaansgeschiedenis van het gebied. Aan de hand van een veldbezoek is het landschapsbeeld per landschapstype beschreven. Per deelgebied zullen de belangrijkste belevingswaarden per landschapstype worden beschreven. Rivierengebied Open gebied met een ruimtelijke begrenzing van bos op de dekzandruggen. Oude meanders met een natuurlijk karakter (beplanting, moeras, poelen en ruigte). Ruimtelijk onderscheid tussen Vecht (meer een natuurlijke loop) en de Beneden Regge (gekanaliseerd). Weinig tot geen bebouwing in de uiterwaarden. Open en weids ter plaatse van de rivier, kleinschalig ter plaatse van de oude meanders en op de overgang naar de hogere gronden. Essen- en Kampenlandschap Essenlandschap is vrij open, gezamenlijk open bouwland met boerderijen er omheen. Kampenlandschap is kleinschalig, oude boerderijen met met eigen bouwland (kampen), vaak omsloten door boswallen. Relatief hoog- en bolgelegen gebieden met veel microreliëf (steilranden). Kleinschaligheid van de gebieden gevormd door houtwallen, singels, bos en bebouwing. Aanwezigheid van oude beplanting met name langs de wegen. Afwissing van kleine en grote ruimtes begrensd door singels, houtwallen en bosjes. Lintbebouwing, in kleine concentraties verspreid langs de wegen. Veelal kronkelende wegen langs en over de essen. Vlierenlandschap Open gebieden omgrensd met bos. Weinig tot geen beplanting langs de perceelsgrenzen, hierdoor een open karakter van het gebied. Natte gebieden, aanwezigheid van vele sloten. Rationele verkavelingstructuur in de vorm van sloten. Bos- en landgoederenlandschap Grote aaneengesloten bosgebieden afgewisseld door agrarische gronden en heideterreinen. Deel van de bosgebieden gelegen op een stuwwal. Grote delen van het bosgebied eentonig door het ontbreken van variatie in beplanting (hoofdzakelijk naaldbomen). Bossen rond de landgoederen vormen een uitzondering. Weinig tot geen bebouwing in de bossen met uitzondering van bungalowparken. Buitenplaatsen langs de randen van de bossen, op de overgang naar het riviergebieden. Groot aantal onverharde wegen doorkruizen het gebied. Jong ontginningslandschap Open landschap met verdichting (beplanting) langs de wegen en op de erfen. Vergezichten door het open landschap. Restanten van het vroege heidelandschap terug te vinden in het landschap (solitaire bomen en bosjes). Pagina 11 van 36

12 Analyse Weinig tot geen beplanting op de perceelsgrenzen (versterk het open landschapsbeeld). Rationele verkavelingpatroon. Bebouwing gesitueerd langs de ontginningsassen. Veenontginningslandschap Het ontginningslandschap heeft een duidelijk open en grootschalige structuur. Weids landschap met vergezichten. Aanwezigheid van historische bebouwing (onder andere boerderijen). Strakke rationele verkaveling met blokvormige kavels. Kavelgrenzen veelal onbeplant, daardoor wordt het open karakter verstrekt. Bebouwing gesitueerd langs de ontginningsassen. Cultuurhistorie en archeologie Het gebied rondom de Vecht en de Regge is van cultuurhistorische betekenis, met name vanwege het gave kleinschalige kampontginningen- en esdorpenlandschap, de landgoederen en buitenplaatsen en de archeologische waarden. De Vecht en Regge hebben grote invloed gehad op de natuurlijke vorming van het landschap, maar ook op de bewoninggeschiedenis van dit gebied. Aan de oppervlakte zijn sporen vanaf de Vroege Middeleeuwen terug te vinden. Grote delen van het Essen- en Kampontginningslandschap hebben hun kleinschaligheid en beslotenheid van voor de grote landbouwhervormingen behouden. Daardoor is de bewoningsgeschiedenis nog in de structuur van het landschap herkenbaar. Het Hessenspoor vormt een belangrijke cultuurhistorische structuur als oude handelsroute tussen oost en west. Het Hessenspoor is nog als Hessenweg terug te vinden in het landschap. Het gebied langs de Vecht en de Regge is archeologisch zeer rijk. Hier lag éen van de belangrijkste bewoningsconcentraties van het oostelijk zandgebied. Bijzonder is de vroeg 19 e -eeuwse landgoederengordel langs de Vecht en benedenloop van de Regge en de bijbehorende oude bossen. (Resten van) kastelen, landhuizen, havezaten en oude (Saksische) boerderijen dateren uit de 14 e eeuw en later. De nog bestaande bouwwerken zijn alle met zorg ontworpen. Ook de geschiedenis van de Besthemenerberg (Sterkamp Krishnamurti en kamp Erica) vormt onderdeel van de cultuurhistorie. De oude nederzettingen, zoals de hoevenzwermen Rheeze, Beerze, Lemele (langs de Lemelerweg) en ook esdorpen als Vilsteren, Junne en Arrien (i.c.m. koelanden) zijn met hun escomplexen zeer fraai aan de rand van het Vechtdal gelegen. En ook langs de Beneden Regge liggen prachtige dorpen, zoals Lemele, Archem en Eerde, met gave escomplexen. In het veenontginningslandschap is in de 19 e eeuw het hoogveen grootschalig afgegraven en het landschap ontgonnen. Een stelsel van kanalen en waterlopen, wegen en bebouwingslinten bepaalt de maat van de ruimte. Dat heeft grote open ruimtes en vergezichten en het contrast tussen deze ruimtes en verdichte zones (rond de kanalen, wegen en linten) opgeleverd. Kenmerkend zijn de bijzondere architectuur van villa s, buitens en herenboerderijen, de linten door het landschap en de open ruimtes. Historische buitenplaatsen (waarvan de eerste drie beschermd) in de gemeente Ommen zijn: buitenplaats Eerde ; buitenplaats Vilsteren; buitenplaats Het Laer; buitenplaats Beerze; buitenplaats Groot-Archem; buitenplaats Stekkenkamp. Overige cultuurhistorische waarden; Ommerschans; diverse monumentale boerderijen; Korenmolens; kavelpatronen (veenontginning) Economie Bij de economische karakteristieken van het landschap gaat het om recreatie en landbouw. Hiervan wordt een beschrijving gegeven van de wijze waarop het landschap in Ommen door de functies recreatie en landbouw worden gebruikt. Pagina 12 van 36

13 Analyse Recreatie Het buitengebied van Ommen maakt deel uit van het Vechtdal Overijssel. Naast de landbouw is de recreatie de belangrijkste economische functie in het buitengebied. Verblijfsrecreatie 1 Verblijfsrecreatie is van groot belang voor de lokale economie. Het aanbod in Ommen is zeer divers en gaat van kleinschalige natuurcampings tot grootschalige gezinscampings met veel voorzieningen, vermaak en comfort. Er zijn 34 kampeerterreinen, ruim recreatiewoningen (het grootste deel op recreatieterreinen), 16 hotels en pensions, waaronder begrepen bed- en breakfast faciliteiten, en 12 groepsaccommodaties. Al met al kent Ommen meer dan een miljoen overnachtingen per jaar. Met name de kampeerterreinen en bungalowparken liggen in de bosgebieden ten noorden en ten zuiden van de Vecht. Dagrecreatie Het buitengebied van Ommen biedt ruimte aan landschapsgerelateerde vormen van dagrecreatie zoals: wandelen: korte (thematische) wandelroutes, lange afstandspaden, kunstwegenroute; fietsen: diverse uitgezette locale en regionale fietsroutes, onder andere via fietsknooppuntenbewegwijzeringssysteem; paardrijden: ruiterroutes, ruiterroutenetwerk met name in de bosgebieden, koetsierroute door het Laar; waterrecreatie: oeverrecreatie, kanoroutes en voorzieningen en bevaarbaarheid voor pleziervaart tot Ommen; sportvoorzieningen: onder andere golfbaan en trimbaan; plattelandtoerisme zoals; kamperen bij de boer, verkoop streekeigen producten. Foto 2. Genieten van het landschap Landbouw Het totale areaal in gebruik zijnde cultuurgrond in de gemeente Ommen bedraagt ha. Daarvan is het grootste deel, ha, in gebruik als grasland, ha als bouwland en 53 ha voor tuinbouwdoeleinden. In het Jonge Ontginningslandschap en Veenontginningslandschap en Vlierenlandschap bestaat het grondgebruik hoofdzakelijk uit melkveehouderij- en akkerbouwbedrijven. 1 Bron: Ontwerp Bestemmingsplan Buitengebied Pagina 13 van 36

14 Analyse Boerderijen liggen verspreid langs de ontginningsassen in het landschap. De percelen zijn relatief groot en maximaal te benutten. In het Essen- en Kampenlandschap liggen voornamelijk melkveehouderijbedrijven. De boerderijen zijn hier meer gecentreerd in de nabijheid van de gronden. De kavels hebben veelal een onregelmatige vorm. In het rivierenlandschap bestaat het grondgebruik vooral uit grasland. Boerderijen staan op de hoger gelegen delen aan de rand van de uiterwaarden. Binnen de gemeente Ommen liggen twee Landbouwontwikkelingsgebieden (bij Witharen en Arriërveld) Ecologie en water Bij ecologische karakteristieken van het landschap gaat het om flora en fauna en de onderlinge relatie en samenhang met het landschap. Bij water gaat het om de relatie van het water met het landschap. Van ecologie en water wordt een beschrijving gegeven van de belangrijkste ecologische waarden en watersystemen in het buitengebied. Regionale ecologische structuur In het buitengebied van Ommen is een aantal natuur- en groengebieden gesitueerd met een beschermde status. Het gaat om speciale beschermingszones van de Habitatrichtlijn, maar ook om reservaatgebieden, natuurmonumenten en ecologische verbindingszones. Natuurgebieden Het buitengebied van Ommen herbergt een groot aantal natuurwaarden. Het betreft zowel aaneengesloten natuurgebieden als verschillende soorten flora en fauna. Natuurgebieden: Natura 2000 gebied - Beerzerveld/Beerze, 400 ha.; Natura 2000 gebied - Boswachterij Ommen, 764 ha.; Natura 2000 gebied - Junner en Arriër Koeland, 200 ha.; Natura 2000 gebied - Lemeler- en Archemberg, 925 ha.; Natura 2000 gebied Eerder Hooilanden.; Natura 2000 gebied Karshoek.; Natura 2000 gebied Houtprathoek; Natura 2000 gebied De Stekkenkamp.; Natura 2000 gebied Eerder Achterbroek.; Natura 2000 gebied Eerde 521 ha.; Ommenschans, 55 ha.; Leusenermaan, Varsen Flora en fauna: Flora: agrarisch gebied (soortrijke vegetatie langs met name de randen en op overgangen); beekdalen Vecht en Beneden Regge (karakteristieke kwelsoorten zoals gewoon kransblad, waterviolier, doorgroeit fonteinkruid); bosgebieden (diverse soorten bomen en onderbegroeiing). Fauna: zoogdieren (Das, Steenmarter en diverse soorten vleermuizen); vogels (Weide- en bosvogels); amfibieën en reptielen (onder andere Rugstreeppad, Kamsalamander,Heikikker en Ringslang); vissen (onder andere Grote- en Kleine modderkruiper en Rivierprik); insecten (onder andere libelles zoals Beekrombout, Bandheidelibel, Bruine Korenbout en Blauwe Breedscheenjuffer). Pagina 14 van 36

15 Analyse Waterstructuur De belangrijkste natuurlijke waterlopen in het plangebied zijn de Vecht en de Beneden Regge. De waterhuishouding in het gebied wordt sterk bepaald door de rivieren Vecht en Beneden Regge met hun lage, kwelrijke stroomdalen, de stuwheuvels en hoge zandgronden waar regenwater in de bodem infiltreert en de natte laaggelegen zand- en veengronden waar kwel optreedt. Door deze laaggelegen gebieden zijn ook het Ommerkanaal en Overijssels Kanaal aangelegd. Rivieren Vecht en Beneden Regge Karakteristiek voor Ommen zijn de Vecht en de daarin uitstromende Beneden Regge. Deze regenrivieren hebben een hoge afvoer in natte perioden en een lage afvoer in droge perioden. Beide rivieren hebben een breed stroomdal en een meanderend verloop. Met name in het stroomdal van de Vecht liggen nog diverse oude meanders, waarvan slechts nog een aantal met de rivier is verbonden. Om de gebruiksmogelijkheden van de overstromingsvlakten voor de landbouw te optimaliseren, zijn de Vecht en de Beneden Regge met waterkeringen, kaden en stuwen gereguleerd en zijn meanders van de rivier afgesloten. In grote delen van de stroomdalen van Vecht en Beneden Regge komt kwel aan de oppervlakte, de grondwaterstanden zijn hoog. Stuwwallen en hogere zandgronden Regenwater dat valt op de stuwwallen Archemer-, Lemeler- en Besthemerberg en op de hoge zandgronden infiltreert gemakkelijk in de bodem. Door de snelle infiltratie van hemelwater op het stuwwalcomplex, zijn hier geen watergangen aanwezig. Op de hoge zandgronden is wel een beperkt aantal watergangen aangelegd voor een snelle afwatering. Door de hoge ligging is wateraanvoer in droge perioden niet mogelijk. Lage zandgrond en veengronden Het op de hoge gronden geïnfiltreerde hemelwater komt in lagere gronden als kwel weer naar boven. De laagste delen, zoals de Junnervlier, Arriërvlier en de Dalmsholter Vlier, bestonden vroeger uitsluitend uit moeras of uit nat hooigrasland. Om deze van nature natte gronden geschikt te maken voor landbouw, is een sterk vertakt ontwateringstelsel aangelegd. Hiermee kan voldoende drooglegging worden bewerkstelligd en kan overtollig water zo snel mogelijk worden afgevoerd. Pagina 15 van 36

16 3 Deelgebieden 3.1 Indeling in deelgebieden In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de verschillende te onderscheiden deelgebieden gebaseerd op de landschapstypen. De deelgebieden zijn weergegeven in figuur 3. Vervolgens wordt per deelgebied aangegeven wat de esthetische, ecologische en economische karakteristieken zijn, welke ontwikkelingen er zijn binnen het deelgebied en welke kansen en bedreigingen er zijn. Een uitgebreide beschrijving van relevant beleid en ontwikkelingen is weergegeven in bijlage 1. Tot slot worden per deelgebied waarden toegekend aan de karakteristieken van de landschapstypen. Figuur 3. Kaart met de deelgebieden Pagina 16 van 36

17 Deelgebieden 3.2 Uitwerking per deelgebied Rivierenlandschap Foto 3. Gekanaliseerd karakter van de Vecht. Foto 4. Zicht op Ommen aan de Vecht. Pagina 17 van 36

18 Deelgebieden Rivierenlandschap Karakteristieken Landschapsbeeld en cultuurhistorie Vecht en Beneden Regge zijn beeldbepalende elementen in het landschap. Open uiterwaardenlandschap in contrast met dichte randen van bos. Aanwezigheid van oude riviermeanders zowel langs de Vecht als langs de Beneden Regge. Aanwezigheid van rivierduinen, steile oevers en steilranden. Plaatselijk aanwezigheid van hooilanden langs de Beneden Regge. Weinig tot geen bebouwing in de rivieruiterwaarden. Waardevolle landschapselementen, zoals poelen, bosjes en solitaire bomen (met name bij oude meanders). Vechtdal Vecht begrensd door dekzandruggen met essen. Verschillende afgesneden meanders van de Vecht of resten daarvan. Ter hoogte van afgesneden meanders kleinschalig, gevarieerd coulisselandschap: afwisseling tussen bos, landschapselementen en landbouwgronden. Aanwezigheid van steilranden. Vrij vlak tot sterk reliëfrijk, aflopend in de richting van de rivier. Incidenteel voorkomen van bebouwing, zoals zuidwesten van Varsen (Dunnewind). Larinkmars en Dunnewind zijn archeologisch waardevolle plekken. Natuurgebied, Junner-/ Arriër Koeland, Houtprathoek, op de overgang van Vechtdal naar hogere zandgronden. Uiterwaard met grasland, rivierduinen, struwelen, oude Vechtmeanders en enkele stukjes moeras. Natuurgebieden, Karshoek en De Stekkenkamp: uiterwaardengebieden met oude meanders, rivierduinen, poelen en bosjes. Oude meander bij Vilsteren met poelen, moeras en kleine landschapselementen. Incidenteel voorkomen van bebouwing, zoals zuidwesten van Varsen (Dunnewind). Larinkmars en Dunnewind zijn archeologisch waardevolle plekken. De Vecht Sterke menselijke ingrepen, zoals kanalisatie, hebben geleid tot een niet-natuurlijk Vechtsysteem. Dal van de Beneden Regge Begrensd door dekzandruggen met essen. Beneden Regge deels begrensd door een dijkje aan beide zijden tot aan stuw bij Hankate. Incidenteel voorkomen van bebouwing, zoals ten oosten van Archem en ten noorden van Giethem. Incidentele restanten van oude meanders. Plaatselijk boombeplanting langs de Beneden Regge. Natuurgebied Eerder hooilanden, open en nat gebied met een duidelijke slotenverkaveling. De Beneden Regge: Door menselijk ingrepen sterk gekanaliseerd. Pagina 18 van 36

19 Deelgebieden Ontwikkelingen en beleid Ecologie en water Vecht en Beneden Regge Stikstof en fosfaatnorm nog niet bereikt. Hierdoor komen vooral algemene soorten voor voedselrijk water voor (Vecht). De Vecht en Beneden Regge kennen een rijke visfauna. In totaal zijn 30 vissoorten vastgesteld. In Junner en Arriën Koeland komen door toestroom van schoon kwelwater bijzondere flora voor zoals; Holpijp, Waterviolier, Krabbenscheer, gewoon Blaaskruid, Grote Boterbloem Voorkomen van diverse stroomdalsoorten in de uiterwaarden. Rode lijstsoorten Vogels: Patrijs, Grutto, Tureluur, Veldleeuwerik, Boerenzwaluw, Kneu, Steenuil. Amfibieën: Rugstreeppad, Knoflookpad, Adder en Ringslang Vissen: onder andere Grote en Kleine Modderkruiper, Bittervoorn en Rivierdonderpad. Libellen: Bandheidelibel, Beekrombout, Bruine Korenbout. Flora: onder andere de Steenanjer, Bergnachtorchis en veenbloembies. Economie Landbouw Activiteiten rondom pleziervaart Waterrecreatie Toerisme langs routestructuren Horeca Campings De Vecht ten oosten van Ommen is onderdeel van Natura2000 gebied. Dit landschapstype bevat ook voormalig beschermde natuurmonumenten (nu Natura2000) Stekkenkamp, Junner-/Arriër Koeland en Karshoek; De locaties de Regge, inclusief gebiedsuitwerking VoortVarend Varsen en de Vecht tussen Stegeren en Beerze, nabij Karshoek maken deel uit van de EHS en Robuuste Verbindingszones. Bevat een primair watergebied: de Vecht nabij de brug te Ommen De noordoostgrens van gebiedsuitwerking Dalmsholte wordt gevormd door de Regge vanaf Varsen tot Nieuwebrug. Het gebied ten noorden van de Vecht bij Varsen (waaronder Larinkmars en Ommermars) maakt deel uit van de gebiedsuitwerking VoortVarend Varsen. Natuurlijk inrichten van oevers, aanpassen van aantal stuwen, hermeandering, natuurvriendelijk onderhoud, bergen en vasthouden van water. (Ontwerp Waterbeheerplan waterschappen, Waterplan gemeente Ommen) Diverse Regge-herstelprojecten conform Reggevisie, zoals de projecten Onderland en Velderberg. In het project Onderland krijgt het water en natuur de kans om zich te ontwikkelen langs de oostelijke oever ten zuiden van de spoorlijn Zwolle-Mariënberg. Het project Velderberg herstelt een oude Regge-arm, en maakt recreatief medegebruik mogelijk. Natuurontwikkelingsgebied Junne ten oosten van Ommen, een half natuurlijke Vecht met (beperkte) extensieve recreatie Project Ten Junne, het creëren van ontwikkelingsmogelijkheden voor natuur, water en recreatief medegebruik. Recreatief oevergebruik, bevaarbaar maken Vecht. Diverse maatregelen uit Masterplan Ruimte voor de Vecht: onder andere herkenbare historie van jagers-/verzamelaarsplaats Larinkmars, langs de gehele Vecht ontwikkelingen ten behoeve van water-/natuurkwaliteit, recreatie, cultuur en educatie. Deels weidevogelbeheersgebied: aan de noordkant van de Vecht bij Beerze. Het rivierenlandschap valt in de gebiedsindeling volgens de welstandsnota onder het essen en kampenlandschap. Kansen Meer natuurlijke inrichting uiterwaarden Vechtdal, waarbij richten op dynamische rivierkundige processen (sedimentatie, erosie) Potentieel leefgebied voor otter en bever Behouden weidevogels. Pagina 19 van 36

20 Deelgebieden Ruimte creëren voor een struinwaard. Recreatieve beleving van de Vecht en Regge vergroten. Variabele waterstanden langs de Regge Bedreigingen Vergroten recreatief gebruik kan afname soorten betekenen. Verhoogd waterpeil Vecht. Landschapswaardering a Landschapsbeeld en cultuurhistorie Openheid Afwisseling open en besloten Mircoreliëf Open landschap met graslanden, oude meanders bij de Vecht en Beneden Regge maken dit uiterwaardenlandschap zichtbaar en beleefbaar. Openheid van het rivierenlandschap in contrast met de bossen aan de randen van de rivieren dragen bij aan de aantrekkelijke beleving van het landschap Oude meanders met bosjes, poelen en ruigtes zorgen voor een natuurlijk uiterwaarden beeld. Dit zorgt voor authenticiteit, puurheid en een hoge belevingswaarde. Microreliëf langs de Vecht door rivierduin, bedijkingen en houtwallen. b Ecologie Openheid Waardevolle waterhuishouding Rustige gebieden De openheid in de uiterwaarden is belangrijk voor o.a. weidevogels. Oude meanders en variabele waterstanden in het buitendijks gebied zorgen voor waardevolle, gevarieerde omstandigheden, die ruimte bieden aan bijzondere flora en fauna. Watervogels en ook weidevogels zijn afhankelijk van overstromingen, grond- en oppervlaktewater. Afwezigheid van paden maakt dat delen van de uiterwaarden weinig verstoord worden door menselijke activiteiten. Diersoorten profiteren daarvan. Biodiversiteit Microreliëf Het Vechtdalgebied kent een grote afwisseling in droog/nat, basich/zuur en voedselrijkvoedselarm en kent daardoor een grote biodiversiteit. Oorspronkelijk reliëf door rivier gebracht is met name in rivierduingebieden van betekenis voor flora en insecten. c Gebruikswaarde Bevaarbaarheid en beleefbaarheid van de Vecht Landbouw. Pagina 20 van 36

21 Deelgebieden Essen- en Kampenlandschap Foto 5. Oude boerderij aan de rand van een es Foto 6. Es omrand met beplanting Pagina 21 van 36

22 Deelgebieden Essen en Kampenlandschap Karakteristieken Landschapsbeeld en cultuurhistorie Aaneenschakeling van kleinere en grotere open ruimten, begrensd door bebouwing, kronkelende wegen rond essen, bomenrijen, singels, houtwallen en bos. De grote en kleine essen liggen op de overgang van open uiterwaardgebied naar het besloten bosgebied. Essen relatief goed ontsloten door veel onverharde wegen, met name rondom Beerze, Junne, Arriën, Archem en Lemele. Relatief hoog- en bolgelegen gebieden met veel microreliëf. Verhoogde esdekken nabij buurtschappen en dorpen: Lemeleresch bij Leme, Archemer esch bij Archem, Groote Esch bij Vilsteren, es bij Varsen, es bij Junne, Achter es bij Arriën, es bij Beerze, es bij Stegeren, es bij Giethmen en de Eerder esch bij Eerde Bij grote essen is er een clustering van bebouwing (Essenlandschap) bij kleine essen is er een afwisseling van verspreide boerderijen en eenmansessen (Kampenlandschap). Beplanting langs de grote essen, maar ook op de es (onder andere Junne en Beerze). Lintbebouwing, in kleine concentraties verspreid langs de wegen. Grondgebruik overwegend bouw- en grasland. Aanwezigheid van (monumentale) boerderijen en beplanting Ontwikkelingen en beleid Ecologie en water Plekken voor vleermuizen (oude bomen, gebouwen). In het essengebied zijn de bosgebieden, steilranden, akkers (akkerranden), houtwallen en boomgroepen voor natuur van betekenis. Erven van boerderijen hebben betekenis voor vogel en diersoorten van cultuurgebieden (steenuil, kerkuil). Rode lijstsoorten Vogels: onder andere Boerenzwaluw, Kerkuil, Steenuil, Groene Specht, Kerkuil, Kneu, Knoflookpad. Zoogdieren: onder andere Gewone Grootoorvleermuis. Economie Dag- en verblijfsrecreatie Landbouw Achterbroek en de Eerder esch zijn onderdeel van Natura2000 gebied. De Eschgronden bij Stegeren, de Archemer esch en het Essen- Kampenlandschap bij Varsen zijn onderdeel van EHS, robuuste verbindingszones. Landgoedvisie Landgoed Junne Archemer en Lemeler esch vormen een onderdeel van intrekgebied potentiele waterwinning. Archemer en Lemeler esch maken deel uit van grondwaterbeschermingsgebied. Het Essen en Kampenlandschap tussen de Vecht en de Varsenerdijk bij Varsen maakt deel uit van de gebiedsuitwerking VoortVarend Varsen Het Essen en Kampenlandschap bij Giethem maakt deel uit van de gebiedsuitwerking Dalmsholte Het Essen en Kampenlandschap bevat volgens de welstandsnota de dorpen Beerze, Junne Arriën, Stegeren en Varsen. In de huidige gebiedsindeling zijn ook de dorpen Lemele en Vilsteren opgenomen in het Essen en Kampenlandschap. Kansen Versterken identiteit en ruimtelijke structuur van es- en kampenlandschap. Benutten van cultuurhistorische en landschappelijke kwaliteiten ter versterking van recreatie en toerisme Versterken biodiversiteit door herstel en uitbreiden beplantingsstructuren (houtwallen), akkerranden en in stand houden van rust en verblijfplaatsen voor zoogdieren en vogels (boerderijen en schuren). Pagina 22 van 36

23 Deelgebieden Bedreigingen Vergroten agrarische bedrijven (bebouwing) ten koste van kleinschalige structuur. Ontwikkeling van diverse functies, zoals paardenhouderij, kwekerij en nieuwbouw zonder ruimtelijk kader. Verdwijnen van landschapselementen leidt tot afname biodiversiteit. Verdwijnen van kleinschalige landschapselementen door schaalvergroting. Waardering a Landschap en cultuurhistorie Afwisseling open en besloten Houtopstanden Afwisseling van essen (open gebieden) en houtwallen, bosjes (besloten) en erfbeplanting vormen een belevings- en waardevol landschap. De houtopstanden rondom de essen kleden het landschap aan. Microreliëf De hoogteverschillen door verhoogde essen (steilranden) maken dit landschapstype afwisselend en aantrekkelijk. Cultuurhistorische structuren Dorpen, buurtschappen met essen en wegenpatronen maken het landschap leesbaar en levendig. Het is duidelijk dat hier in het verleden de meeste menselijke activiteit afspeelde en dat dit nu nog steeds het geval is. b Ecologie Biodiversiteit Houtopstanden Microreliëf Bos en houtwallen zijn biotopen voor bosvogels. Vooral rondom de essen is afwisseling relatief groot en daardoor kent het een grote soortenrijkdom. Boerderijen en schuren als verblijfsplaats voor diverse zoogdieren en vogels. Bosvogels, das en andere marterachtigen zijn afhankelijk van bos- en houtwallen. Houtwallen als lijnelementen voor o.a. vleermuizen. Steilranden, randen van percelen en overgangen naar Vechtdal vormen biotopen voor flora, insecten, kleine zoogdieren. C Gebruikswaarde Aantrekkelijkheid van het landschap voor recreanten zowel door de afwisseling als door de cultuurhistorische waarden. Landbouw en veeteelt Pagina 23 van 36

24 Deelgebieden Vlierenlandschap Pagina 24 van 36

25 Deelgebieden Karakteristieken Landschapsbeeld en cultuurhistorie Grote open gebieden omrand door bos, zoals Arriën Vlier, Het Vlier, De Vliers bij Vilsteren, Junner Vlier en Dalmsholter Vlier. Smalle lange kavels, met een weg als ontginningsbasis, zoals bij Dalmsholter Vlier en Arriën Vlier. Lager gelegen en natte gebieden in het landschap. Kavelgrenzen veelal onbeplant. Aanwezigheid van agrarische bebouwing. Ecologie en water Arriërvlier, Junnervlier en de Dalmsholter Vlier komt van oorsprong kwel aan de oppervlakte. Ontwikkelingen en beleid Economie Agrarische bedrijven Een klein deel van de Junnervlier maakt deel uit van het Natura2000 gebied De Dalmsholtervlier maakt deel uit van een robuuste verbindingzone De Dalmsholtervlier maakt deel uit van de gebiedsuitwerking Dalmsholte Het vlierenlandschap vormt in de welstandsnota geen apart landschaptype, maar wordt ingedeeld als heideontginning Kansen Ontwikkeling natuur, op deze van nature natte gebieden. Bedreigingen Nieuwe bebouwing, aantasting van openheid. Schaalvergroting (aantasting van kenmerken kavelstructuren). Waardering a Landschap en cultuurhistorie Houtopstanden Afwisseling open en besloten Cultuurhistorische structuren Beplanting langs de perceelsgrenzen en wegen versterken het landschapsbeeld Open gebieden met verdichting in de vorm van beplanting langs de randen draagt bij aan de karakteristiek van het gebied.. Kenmerkend verkavelingpatroon van sloten en ontginningsassen voor leesbaarheid van het landschap. b Ecologie Houtopstanden Water Ecologische waarde van beplanting langs percelen en wegen voor fauna. Plaatselijk nog voorkomen van kwel met bijbehorende vegetatie. C Gebruikswaarde Landbouw en veeteelt Pagina 25 van 36

26 Deelgebieden Bos- en landgoederenlandschap Foto 7. Buitenplaats Vilsteren. Foto 8. Open heidelandschap op Lemelerberg. Pagina 26 van 36

27 Deelgebieden Karakteristieken Landschapsbeeld en cultuurhistorie Bossen vormen samen met de Sallandse Heuvelrug de groene ruggengraat voor deze regio. Plaatselijk grote hoogteverschillen (stuwwal en dekzandruggen), Afwisseling van bossen, heide, landbouwpercelen en plaatselijke zandverstuivingen. Aanwezigheid van buitenplaatsen en verblijfsrecreatie. Bos en heidegebieden ten noorden van de Vecht Afwisseling van boscomplexen in oost-west richting. De verschillende bosgebieden bestaan hoofdzakelijk uit naaldbomen. Verschillende lanen doorkruisen de bosgebieden. De bosgebieden hebben voornamelijk een noord-zuid georiënteerde verkaveling. Concentraties van bos in het open ontginningslandschap ter hoogte van Witharen en Ommerschans Het bosgebied bij Ommerschans bestaat uit een gevarieerd bos met lanen en waterpartijen. Varsenerveld heeft een hoge natuurwaarde door een afwisseling van natteheide, natte heideschraal grasland en struwelen. Het Ommerbosch is voormalig stuifzandgebied en is sinds de zeventiende eeuw met grove den bebost. Op een aantal locaties zijn nog een aantal kleine heideterreinen aanwezig. Het Stegerveld bestaat uit een aantal grote boskamers met een agrarische functie omringd door bos. Verschillende recreatieve functies zijn gelegen in de bosgebieden zoals; golfterrein ten noorden van Ommen, bungalowparken en campings. Een stelsel van onverharde paden doorkruizen de verschillende bossen. Jeneverbes- en Sleedoornstruwelen Aanwezigheid van Grafheuvels Bos en heidegebieden ten zuiden van de Vecht Het Beerzerveld is een natuurgebied welke bestaat uit een complex van hoge droge, lage en natte heide met veenputten, zandverstuivingen, bossen en stuifduinen. Een steilrand in de vorm van een kamduin vormt de grens tussen de stuifduinen van het Beerzerveld en het cultuurland. Aan de westkant van de Beneden Regge ligt Giethmense Veld een bosgebied welke afgewisseld wordt met grote open ruimtes. Veenduinplateau s (Ommen en Junne) De Meertjes (omgekeerd reliëf) Het Vilstersche veld vormt een groot open heide terrein omringd met bos. Tevens is hier ook een grote aardgaslocatie gelegen. Boswachterij Ommen, gelegen tussen het dal van de Vecht en natuurgebied Eerde. De boswachterij bestaat uit uitgestrekte naald- en loofbossen, afgewisseld door heide, vennen, stuifzand en bosmeertjes. Verschillende buitenplaatsen zoals; Eerde, Vilsteren en Het Laer liggen aan de rand van het boscomplex. Ook de buitenplaatsen Groot-Archem, Olde Vechte en de Stekkenkamp Rondom het Kasteel Eerde ligt een park uit de 18 e en deels uit de 19 e eeuw. Archemerberg en Lemelerberg Grote open heide gebieden afgewisseld met bos. Plaatselijk op de Lemelerberg is open stuifzand te vinden. Door het open karakter op de hoge delen uitzicht mogelijk op de omgeving. De grote open plekken zijn nog grotendeels begroeid met jeneverbes en struik, dop en kraaiheide. Onverharde wegen doorkruizen het gebied. Oude postroute van Ommen naar Raalte doorkruist het gebied. Nauwelijks bebouwing aanwezig in het gebied. Aan de westkant ligt park 1813 ter herdenking van , het honderdjarig revisie 2 bestaan van de onafhankelijkheid van Nederland. Verschillende Pagina lanen 27 van komen 36 samen op een centrale plek in het park. Een monument ter herinnering aan de onafhankelijkheid staat op het hoogste punt van de Lemelerberg

28 Deelgebieden Ecologie en water Bos en heidegebieden ten noorden van de Vecht In naaldbossen komen Grote bonte specht, Buizerd en mezen voor. Raaf, Boomleeuwerik, Nachtzwaluw Bos en heidegebieden ten zuiden van de Vecht Broedvogels als Raaf, Zwarte Specht, Wielewaal, Nachtzwaluw, Ransuil Boomleeuwerik. Oude landgoedbossen herbergen specifieke soorten van oud loofbos, zoals Bosuil, Boomklever, Appelvink, Salomonszegel, Lelietjes des dalen. Beerzerveld komen soorten voor van natte heiden en veengebieden zoals; Wollegras, Beenbreek, Veenbes, Kleine Zonnedauw en Klokjesgentiaan. Op buitenplaats Eerde zijn negen soorten vleermuizen aangetroffen. Archemerberg en Lemelerberg Bij de natuurlijke bronnen op de Lemeler- en Archemberg groeien onder meer Kleine Zonnedauw, Veenmos, Eenarig Wolgras en Witte Snavelbies. Koningsvaren, Brede Stekelvaren en Bospaardenstaart. Broedvogels als Raaf, Geelgors, Roodborsttapuit en Boomleeuwerik. Infiltratiegebied Ontwikkelingen en beleid Rode lijstsoorten: Vogels: Groene Specht, Raaf, Wielewaal. Amfibieën: Kamsalamander Reptielen: Ringslang, Adder en levendbarend hagedis Libellen: Bandheidelibel, Vroege Glazenmaker, Venwitsnuitlibel, Tengere pantserjuffer, Noordse winterjuffer Vlinders: Heideblauwtje. Zoogdieren: Franjestaart, Das, Boommarter Economie Extensieve landschapsgerichte recreatie Campings en bungalowparken Productiehoutteelt Landbouw gekoppeld aan buitenplaatsen Onderdeel van Natura2000: de bossen rond de Archemerberg/Lemelerberg en de bossen ten zuiden van de Vecht en oosten van de Regge. Dit landschaptype bevat ook voormalig beschermde natuurmonumenten (nu Natura2000) Stekkenkamp, Junner/Arriër Koeland en Karshoek. Onderdeel van EHS, robuuste verbindingszones: bosgebieden ten zuiden van de Vecht en richting Karshoek. Onderdeel van intrekgebied waterwinning, bos ten noorden van Ommen en de Archemerberg/Lemelerberg. Maakt deel uit van grondwaterbeschermingsgebied Archemerberg/Lemelerberg. De bossen/landgoederen ten zuiden van Vilsteren en de Archemerberg/Lemelerberg maken deel uit van de gebiedsuitwerking Dalmsholte. Het overgrote deel van de recreatieterreinen, buitenplaatsen en landgoederen in de welstandsnota vallen onder het Bos- en landgoederenlandchap Kansen Een uitbreiding van de openstelling van buitenplaatsen. Ontwikkelen van routes die Vecht- en Reestdal verbinden.. Ontwikkelen van meer variatie in houtopstanden (integraal bosbeheer). Goede zonering rust drukte. Versterken diversiteit bossen (afwisseling naald- en loofbossen) voor flora en fauna. Bedreigingen Beperkte mogelijkheden om cultuurhistorisch landschap te beleven door (deels) ontoegankelijke landgoederen en kastelen. Waardering Pagina 28 van 36

29 Deelgebieden a Landschap en cultuurhistorie Microreliëf Houtopstanden Afwisseling open en besloten Cultuurhistorische structuren Afwisseling van hoogteverschillen (stuwwal), open heideterreinen en bos dragen bij aan de beleving van het gebied. Naast bosgebieden zijn er de lanen en houtwallen die het landschap versterken. De afwisseling van open- en beslotenheid met kijkjes richting de diverse landhuizen maakt het landgoederenlandschap beleefbaar. Afwisseling van bos, heideterreinen, vennen en agrarische gronden dragen bij aan de beleefbaarheid van het gebied. Landhuizen, bossen, lanen en tuinen laten de geschiedenis van de plek zien. Buitenplaatsen hebben een rijke cultuurhistorie. b Ecologie Biodiversiteit Houtopstanden Oude structuren op buitenplaatsen en landgoederen leveren veel soorten op. Lanen, grachten, bosranden en overgangen van bos naar cultuurlandschap dragen daar aan bij. Afwisseling van bos en heide dragen bij aan biodiversiteit. Met name oude landgoedbossen zijn biotoop voor soorten als Bosuil, Boomklever, Appelvink, Salomonszegel, Lelietjes des dalen. c Gebruikswaarde Terreinbeherende organisaties als beheerders van het gebied. Diverse recreatieve voorzieningen. Pagina 29 van 36