modulair Ik ben trots op 20 jaar Open Universiteit Student cultuurwetenschappen Tjalling Dijkstra nummer 4 jaargang december 2004

Transcriptie

1 10 Innovatie door traditie maandblad voor studenten van de Open Universiteit Nederland 12 Pronken met topstudenten in Modulair kan demotiveren 15 Wie wil die kan 24 Debatteren over gekozen burgemeester modulair nummer 4 jaargang december 2004 Student cultuurwetenschappen Tjalling Dijkstra Ik ben trots op 20 jaar Open Universiteit

2 Modulair liep snel even binnen bij... de faculteit Managementwetenschappen 1 2 Milton Keynes 3 4 Gezien de het personele verloop, de vele scripties, te begeleiden cursussen en opleidingen lijkt het immer topdrukte bij de faculteit Managementwetenschappen. Bij de faculteit wordt daarom zo weinig mogelijk vergaderd. Soms is afstemming echter nodig, bijvoorbeeld tussen decaan en teamleiders als het gaat om beleidszaken zoals het verbeteren van het afstudeertraject en de samenstelling van de opleidingen in het komend academisch jaar (foto 3, vlnr.: John Gerrichhauzen, Bernard Verstegen, Kees Gelderman (a.i), Max van Luik (onderwijscoördinator) en Herman van den Bosch (decaan). Op foto 4, uiterst rechts: Ger Arendsen). Binnen de Facultaire toetsingscommissie (FTC) behandelt een delegatie van de staf o.a. toelatingsverzoeken, vrijstellingen, beroepszaken, aanschuifonderwijs, individuele regelingen voor studenten. De hands-on mentaliteit zorgt ervoor dat dossiers niet blijven liggen en dat alle studenten die dit soort verzoeken doen, binnen enkele weken worden geholpen (foto 1, vlnr.: Susan Meyer, Max van Luik, Lut Callaert, Gerard Popelier, Johan Baak). Het secretariaat ten slotte vormt de sociale spil van de faculteit, waar medewerkers binnenkomen, vragen stellen, informatie uitwisselen, et cetera (foto 2, vlnr.: Marianne Mertens, Nicole Franssen, Susan Meyer, Lenny Kiliaan).

3 Inhoud modulair 4 10 Innovatie Docent Jos Pouls Wij vragen student om een godshuis te lezen 12 Onderzoek Docent Hinke Groothof Pronken met topstudenten in Modulair kan demotiveren 15 De scriptie van Theo Bouius Wie wil die kan 24 onderwijs - Rechtswetenschappen RW-symposium Debatteren over gekozen burgemeester 4 Kort nieuws 5 Column 6 De student 8 Stelling 9 Service en informatie 10 Innovatie 12 Onderzoek 14 Studentenraad 15 De scriptie 16 OTEC 17 Alumni Lustrumactiviteiten 18 Activiteitenagenda 19 Service en informatie 20 Onderwijs 28 Tentameninfo 29 Sys-tentamentijden 30 Studiebegeleiding 31 Afgestudeerden 32 Prikbord Colofon

4 december 2004 kort nieuws Vlaanderen deelt in vierde Lustrum In het nu lopende (vierde) lustrumjaar van de Open Universiteit (OUNL) deelt ook Vlaanderen, met zes studiecentra. Op zaterdag 20 november trokken zo n 80 (oud)studenten, medewerkers en enthousiastelingen van het eerste uur naar het fraaie Consciencegebouw te Brussel voor een heuse Lustrumviering gedurende de ochtend (zie foto). Voorzitter van de Ministeriële stuurgroep open hoger onderwijs, prof. dr. Eric Degreef, heette iedereen welkom. Prof. dr. Harry Martens, pro-rector van het Limburgs Universitair Centrum Diepenbeek, illustreerde hoe de Limburgse universiteit creatief omspringt met de verwachte flexibilisering in het Vlaamse onderwijslandschap. Zo worden er opleidingen ontwikkeld waarin werkervaring en zelfstudie, naast de klassieke hoorcolleges, een even groot aandeel krijgen. Collegevoorzitter van de OUNL, drs. Thijs Wöltgens, wierp een blik in de toekomst en zag de virtuele student zijn eigen curriculum samenstellen. Tevens vroeg hij zich af welke koers de tandem Open Universiteit Nederland-Vlaanderen zou varen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat, hoe hoger de bevolking is opgeleid, hoe hoger de economische groei. Onder verwijzing naar de ambitie van Europa tegen 2010 de meest competitieve economie ter wereld te willen zijn, is er dus nog genoeg werk aan de winkel. Ook Noël Vercruysse, hoofd Afdeling Universiteiten van het Departement Onderwijs, onderstreepte dat kennis een belangrijk economisch product én productiefactor is. Hij sprak zijn waardering uit voor de voortrekkersrol van de OUNL in de digitalisering van het onderwijs. Wel betreurde hij de onderwaardering die de Vlaamse studiecentra soms ten deel viel. Hubert De Saedeleer, coördinator Ministeriële stuurgroep open hoger onderwijs, sloot de dag af. Daarbij maakte hij van de gelegenheid gebruik om de ste Vlaamse studente, Nathalie Bruyland, in de bloemetjes te zetten. De gezellige receptie ten slotte, was de kers op de Nederlands-Vlaamse OUNL-taart. Alumnus wint scriptieprijs VMR Mr. F.D. (Folkert) Dillingh, afgestudeerd in het Nederlands recht aan de OUNL, mocht op 3 december de tweejaarlijkse scriptieprijs van de Vereniging voor Milieurecht (VMR) in ontvangst nemen. Zijn scriptie, die met het cijfer 9 werd beloond, heeft als titel Verbod op winning van waddengas. NAM lijkt kansloos bij claim. De jury noemde de scriptie analytisch sterk en op hoog niveau geschreven en is van mening dat deze opvalt door heldere en dwingende argumentatielijnen. Dillingh won met de prijs een bedrag van 850,-. De scriptie is te downloaden via de website van de VMR: Overigens mocht in de maand november ook NW-student drs. Frank van Belleghem de NBV-scriptieprijs in ontvangst nemen (zie artikel op pagina 26 in deze Modulair). De lustrumviering in Vlaanderen sloot af met een gezellige receptie Prijs voor proefschrift Dr. Lizet Duyvendak, universitair docent aan de faculteit Cultuurwetenschappen, ontving op 25 november de Victorine van Schaickprijs voor haar proefschrift Door lezen wijder horizont. Het Haags Damesleesmuseum (Nijmegen 2003). Zij ontving de prijs op het congres Informatie verandert: loslaten en binden van de Nederlandse Beroepsvereniging voor het Informatievak. Het bestuur van het Victorine van Schaick Fonds, tevens de jury, heeft het boek bekroond omdat het een belangrijke bijdrage levert aan het onderzoek naar het leesgedrag van vrouwen en de recente geschiedschrijving van de Nederlandse leescultuur. Met de bekroning wil het Fonds ook aandacht vragen voor meer diepgaand, langdurig en up-to-date onderzoek van de Nederlandse leescultuur, dat immers een van de grondslagen vormt voor een vruchtbaar bibliotheek-beleid. De prijs bestaat uit een bronzen penning en een bedrag van Online samenwerking Laat studenten die online moeten samenwerken vooraf kiezen welke rol ze gaan vervullen binnen de groep. Deze simpele en goedkope ingreep is voldoende om de kwaliteit van de samenwerking, de tevredenheid over de samenwerking en de houding ten opzichte van samenwerken te verbeteren. Bovendien voorkom je profiteurs in de groep. Dit is een greep uit de resultaten van het promotieonderzoek The effect of roles on CSCL waarop drs. Jan- Willem Strijbos op 12 november is gepromoveerd aan de OUNL. Strijbos heeft een heel subtiele manier gevonden om de online samenwerking te verbeteren. In zijn onderzoek legde hij de deelnemers aan het begin van de samenwerking een aantal functionele rollen voor: projectplanner, communicator, rapporteur en dataverzamelaar. Hij vroeg hen om voor zichzelf te bepalen welke rol ze wilden vervullen en dat aan hem door te geven. Hij onderzocht het gevolg van deze subtiele ingreep, onder andere door het onderlinge verkeer te analyseren. Strijbos stelde vast dat binnen de groepen de participatie verbeterde, dat de groepsleden hun activiteiten beter coördineerden en bewuster bezig waren met het samenwerken, dat er minder irritatie was en dat de tevredenheid over het proces en de samenwerking duidelijk toenam.

5 15 december Internationale samenwerking master Actief leren De OUNL gaat met twee internationaal zeer gereputeerde universiteiten samenwerken op het gebied van de masteropleiding Actief leren. Het gaat om de Florida State University, waarmee de OUNL ook samenwerkt op het gebied van onderzoek, en de University of Sydney. Bij laatstgenoemde Australische universiteit gaat het concreet om het Centre for Research on Computer-Supported Learning and Cognition. Van Florida State University nemen twee afdelingen deel aan de samenwerking: het Learning Systems Institute en het Department of Educational Psychology and Learning Systems. In een eerste fase gaat het om uitwisseling van materiaal en van studenten. Op termijn zullen de drie universiteiten een gezamenlijke Engelstalige masteropleiding Active learning gaan ontwikkelen en aanbieden. De drie universiteiten vullen elkaar goed aan, op onderwijstechnologisch gebied, maar ook qua werkgebied. De OUNL is vooral in Europa actief, de Florida State University in Amerika en de University of Sydney richten zich vooral op Australië en Azië. kort nieuws Opening vernieuwd studiecentrum Groningen Drs. Jacques Wallage, burgemeester van Groningen, heeft op dinsdag 7 december het vernieuwde studiecentrum Groningen geopend. Op die datum bestond het studiecentrum precies twintig jaar. In zijn toespraak ging plaatsvervangend voorzitter van het College van bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), dr. Marius Kooyman, in op de samenwerking in het hoger onderwijs. In de loop der jaren hebben studenten gebruik gemaakt van het studiecentrum. Op dit moment zijn ruim actieve studenten aan het studiecentrum verbonden. In Modulair 5 (2 februari 2005) volgt een uitgebreider bericht over de opening. Zijn wij subsidie waard? column Ik weet niet hoe het u vergaan is, maar ik werd de afgelopen tijd heen en weer geslingerd tussen hoop en vrees. De start van het nieuwe kabinet beloofde veel goeds: de kenniseconomie zou prioriteit krijgen en onderwijs zou gespaard worden bij de bezuinigingen. Maar al gauw zat de economie tegen en moest er bij nader inzien toch wel bezuinigd worden. Een van de voorstellen was om de studie van dertig-plussers niet meer te financieren. Nu ben ik dertig-plus, net als veel van mijn medestudenten. Ik schrok me rot! Gelukkig ging dit plan niet door, maar als ik het goed begrepen heb, kunnen universiteiten wel meer collegegeld gaan vragen: maximaal Overbodig te zeggen dat ik geen kan betalen. De politiek had daar wel een oplossing voor: de werkgever betaalt gewoon mee aan de studie. Maar ik heb geen werkgever en ik kan me ook niet voorstellen dat werkgevers staan te trappelen om duizenden euro s te fourneren. Ik heb sindsdien niets meer van de plannen vernomen. Toch heb ik het gevoel dat de redenering waarop de plannen gebaseerd zijn, niet gewijzigd is. Namelijk: is het wel redelijk dat de overheid meebetaalt aan de studie van volwassenen, zeker als ze al een hbo-studie of universitaire studie achter de rug hebben? Een deel van de studenten studeert om zijn of haar positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Moet de gemeenschap daarvoor opdraaien of zouden die studenten het collegegeld na hun positieverbetering terug kunnen betalen? Een deel van de studenten studeert uit interesse. Moet de gemeenschap bijdragen aan hobbies van mensen? Met andere woorden: hoe nuttig is het voor de maatschappij dat wij studeren? Nuttig genoeg om daar miljoenen in te steken? Een gewetensvraag. Ik heb daar eerlijk gezegd geen pasklaar antwoord op. Wat ik wél weet is dat er ook miljoenen gestoken worden in andere hobbies van mensen zoals sportclubs en met name (ook het professionele) voetbal. En dat nut voor de samenleving niet altijd het laatste woord heeft: kwaliteit van de samenleving is ook van belang. Wat op het eerste gezicht niet nuttig lijkt, kan later grote waarde blijken te hebben. Daarom hoop ik zeer dat de Open Universiteit gesteund blijft worden en dat het voor mij financieel haalbaar blijft om te studeren aan diezelfde Open Universiteit. Stuutje van Vulpen

6 december november 2004 Bijna 20 jaar Open Universiteit en ik ben er trots op FOTOGRAFIE PETER STRELITSKI Tjalling Dijkstra behoorde in 1984 tot de eerste generatie studenten van de Open Universiteit. Na bijna twintig jaar studeerde hij in november 2003 af in de Algemene cultuurwetenschappen. Een prestatie van formaat, want hij studeerde in de smalle marges van een druk leven. Ik had berekend dat ik er dertien jaar over zou doen, maar het werden er bijna twintig. Al aan de telefoon, bij het maken van een afspraak, wil hij direct zijn verhaal vertellen. Vooral over het tweedekansonderwijs, dat volgens hem in de loop der jaren erg veranderd is. Ik weet niet of ik, als ik nú 41 was, weer aan de Open Universiteit zou gaan studeren.

7 15 december Niet dat deze universiteit me niet bevallen is, of dat ik nu de energie mis, maar het is allemaal wat strakker geworden. Vooral in de eerste jaren had ik de mogelijkheid om mijn modules te hooi en te gras bij elkaar te scharrelen. Tegenwoordig ben je verplicht aan bepaalde opdrachten mee te doen. Ik heb juist kunnen afstuderen, omdat ik heel veel vrijheid heb gehad. In 1984 was hij een van de eerste studenten cultuurwetenschappen en of hij wilde of niet, hij moest zelf aan de slag om zijn studie te structureren. Want de faculteit had op papier wel een ambitieus programma met bijvoorbeeld ook een module Egyptologie, de boeken lieten lang op zich wachten. Ook heb ik anderhalf jaar moeten wachten vóór ik mijn eerste tentamen cultuurwetenschappen kon doen. In die periode gaf hij prioriteit aan bijvakken in de zogenoemde vrije ruimte. Dijkstra was toen al gewend om in zijn vrije tijd te studeren. In 1960 bleef hij voor de tweede keer in de derde klas van de hbs zitten en dat betekende dat hij van de middelbare school werd verwijderd. Als zestienjarige begon hij bij verffabriek Sikkens in Sassenheim. Dijkstra, die redelijk goed in de bèta-vakken was, had te veel pit in zijn lijf om zijn leven lang op het laboratorium potjes te vullen en monsterplaatjes te spuiten. Als voortijdig schoolverlater bleef er niets anders over dan in de avonduren opleidingen te volgen. En dat werden er in ruim twintig jaar nogal wat: van een entreecursus voor de opleiding tot analist tot een studie in de chemische techniek bij PBNA. Duurzame hobby Begin tachtig begon een leven zonder studieboeken hem te vervelen. Geschiedenis had altijd al zijn interesse gehad en de pas opgerichte Open Universiteit profileerde zich als laagdrempelige instelling voor hoger onderwijs voor mensen zonder middelbare-schooldiploma. Doordat geschiedenis niet als een afzonderlijke studie in het curriculum zat, koos hij cultuurwetenschappen. Ik deed het niet om hogerop te komen maar om academisch onderwijs te volgen. Het was meer een hobby. En het werd een duurzame hobby waaraan hij wel erg verslingerd moet zijn geweest, want het zat niet altijd mee. Al bij zijn eerste tentamen, voor het vak geschiedenis nog wel. Ik had te lang tegen dat vak aan zitten hikken en me te veel met details ingelaten. Het gevolg was dat ik moeilijk uit de antwoorden van de multiple-choicevragen kon kiezen. In elk antwoord zat wel een kern van waarheid. Doordat er enkele vragen uit de uitslag werden verwijderd, haalde ik gelukkig nog een zes. Een handicap om zich regelmatig op het studiecentrum Den Haag te melden om tentamen te doen, was zijn baan. In 1990 maakte Dijkstra de overstap naar het huidige Flint Ink, een van de grootste Europese producenten van hoogwaardige heatset drukinkten. Hij werd technisch buitendienstmedewerker en werd vaak naar het buitenland uitgezonden. Alleen al in 1994 heb ik 252 enkele vluchten gemaakt, soms vier op één dag. Het werd toen wel erg krap voor mijn studie. Ik had ooit berekend dat ik er dertien jaar over zou doen, maar door die baan werden het er bijna twintig. Toch gingen de boeken altijd mee. Ik herinner me dat ik zelfs op een hotelkamer in Krakau heb zitten studeren. Het was een soort verslaving geworden. Over de rol van religie bij integratie zou het huidige debat baat kunnen hebben Een ander obstakel waar veel studenten tegenaan lopen, is de scriptie. Niet voor Dijkstra, want hij schreef in negen maanden met veel plezier zijn eindwerkstuk Brieven uit en naar South Dakota ( ): de moeizame worteling van een Friese emigrantenfamilie. Bij mijn moeder in de boekenkast stond Zuster, kom toch over. Dat was een briefwisseling tussen een Friese familie die naar Noord- Amerika was geëmigreerd, en de thuisblijvers. Toen mijn begeleider Pieter Stokvis me enkele onderwerpen stuurde, trof ik daar migratie tussen. Mijn keus was snel gemaakt. Integratiedebat Hoewel de briefwisseling uit de vorige eeuw stamt, behandelt Dijkstra een heel actueel onderwerp: emigratie en integratie. Alleen beperkt hij zich tot de verschillen tussen de integratie van die ene familie en de algemene integratiekenmerken zoals die uit de historiografie bekend zijn. De familie voldeed grotendeels aan het algemene beeld. Wel concludeert hij dat degenen die minder aan de gereformeerde kerk gehecht waren, meestal sneller acclimatiseerden dan hun strenggelovige familieleden. Dijkstra stipt zo de belangrijke rol van de religie bij integratie aan. Het huidige integratiedebat kan daar misschien baat bij hebben. Het schrijven van een scriptie was in meer dan een opzicht leerzaam. Het bestuderen van de brieven vormt slechts één deel. De hele context waarin men emigreerde, komt aan de orde. De economische situatie, de familiebanden in die tijd, het boeren in de Verenigde Staten, ontwikkelingen in de kerk en niet te vergeten het heimwee. En als buitenstaanders hem telkens de vraag stellen of zijn inspanning hem ook iets heeft opgeleverd, antwoordt hij zonder te aarzelen: Heel veel. Ook voor mijn werk. Ik heb veel gereisd en kwam met nogal wat mensen in aanraking. Omdat ik door mijn studie beter van hun cultuur op de hoogte was, verliepen de contacten dikwijls een stuk gemakkelijker. Kennis schept een band. Paul Troost de student

8 december 2004 Mevrouw N. Verbeek, psychologie Ik pak de Modulair er meteen even bij. Ik vind het een goed initiatief dat studenten hierdoor een blik achter de schermen wordt gegund. Wel heeft het voor mij een vluchtig karakter. Soms maak ik gebruik van de faciliteiten van een studiecentrum. Voor de rest studeer ik vooral in huiselijke kring. Met de instelling krijg je dan minder binding. Maar het is een gerichte keuze van mij dus u zult mij niet horen klagen. Goed om blik achter de schermen te krijgen Meer nadruk leggen op instelling zélf Mevrouw S. Schuurmans, rechtswetenschappen Wat mij het meeste aanspreekt is de luchtige toon van deze rubriek. Op een bijna gemoedelijke wijze wordt de student een kleine blik achter de schermen gegund. Met name de foto s in de laatste Modulair vond ik treffend. Mijn gedachte was vooral: zo gaat het er dus aan toe bij een faculteit. Naast de verhalen over studenten vind ik het aan te bevelen om ook de instelling zélf eens nader te belichten. Naar mijn idee mag hier meer nadruk op komen te liggen. Volgens mij vinden veel medestudenten dit interessant, maar dat is een persoonlijke inschatting. de stelling van de maand Open Universiteit Nederland: dichterbij gekomen? Vanaf Modulair 6 (maart 2004) probeert Modulair de OUNL extra dichter bij de studenten te brengen door onze instelling voor afstandsonderwijs op diverse manieren (ludiek) te verbeelden. Telkens op pagina 2 in iedere Modulair: de fysieke gebouwen en campus te Heerlen, de studiecentra, de OUNL als nationaal/internationaal netwerk, de begroeting van de KMT-ers. In Modulair 3 liep de redactie even binnen bij de faculteit Psychologie. Is de OUNL, buiten de studiecentra, al dichterbij gekomen? De heer J. Willems, managementwetenschappen De afgelopen nummers van Modulair heb ik met de nodige aandacht de verbeelding van de Open Universiteit bekeken. Naar mijn idee geeft deze rubriek een interessante visuele doorkijk van uw instelling. Het brengt je als student gevoelsmatig iets dichter bij de bron. Bovendien wordt op deze manier een gezicht gegeven aan zoiets ongrijpbaars als een afstandsonderwijsinstelling. Dat is wel een prettige bijkomstigheid. Mevrouw M. Bosman, cultuurwetenschappen Poeh, daar stelt u mij een gewetensvraag, ha, ha, ha. Ik zal u eerlijk bekennen dat deze pagina mij in de afgelopen nummers niet is opgevallen. Het is voor mij dan ook moeilijk hier iets over te zeggen. Ik kan u wel mededelen dat ik Modulair met interesse lees. Maar bij mij dient Modulair vooral om specifieke onderwijsinformatie van mijn opleiding te vergaren. Daarnaast lees ik de verhalen van studenten altijd met veel belangstelling en niet te vergeten deze rubriek, ha, ha, ha! Meer aan de studenten laten zien De heer P. de Vries, informatica Ik heb me niet zo gerealiseerd dat dit zo n beetje het verhaal achter deze pagina is. Ik vind het wel goed dat uw redactie er zo doordacht mee omgaat. Naar mijn idee mag de Open Universiteit Nederland zich wat meer aan haar studenten laten zien. Het zal niet voor alle studenten gelden maar volgens mij vindt een grote groep het zeker interessant om het leven op de campus in beeld te zien. Ik in ieder geval wel. Ramón Meessen

9 15 december FOTOGRAFIE FLIP FRANSSEN Studenten volgden cursus Timemanagement We hebben één vijand: de hersenen Presentator Guido Thijs pakt de groep confronterend maar met humor aan Twintig oud-studenten die vanwege werk, privé-omstandigheden of gewoon een gebrek aan tijd met de OUNL-studie waren gestopt, zaten op 15 november wederom bij elkaar in de schoolbanken in studiecentrum Nijmegen. Reden: zij hadden zich na een actie, opnieuw ingeschreven en kregen daarvoor een cursus Timemanagement van de Open Universiteit kado. En ze kregen er geen spijt van: meedogenloos confronterend en humoristisch werden ze aangepakt. Presentator Guido Thys, de meest gevraagde spreker van zakelijk Nederland, wond er geen doekjes om: het probleem zit tussen de oren. Studeren is als: je kunt niet een beetje zwanger zijn, je bent het of je bent het niet. Guido Thys pakte het thema tijd op originele wijze aan, hij draaide het probleem zelfs om en vroeg zich samen met de studenten af: wat doet mijn omgeving om mijn studie te saboteren? Hij kwam met aansprekende voorbeelden in beeld en tekst en ook de deelnemers lieten zich niet onbetuigd: al brainstormend kwamen hilarische situaties aan het licht die aanleiding zouden kunnen geven de studie op de lange baan te schuiven. De boodschap werd allengs duidelijk: de problemen komen altijd ergens anders vandaan en vrij vaak ontstaan ze tussen de oortjes. Mensen zijn uitermate goed in het creëren van problemen, aldus Thys. We zijn als nestbouwende vogels: kijk eens hoe belangrijk ik ben, want ik heb allemaal papier. Vaak letterlijk, in hoge stapels op het bureau. Dit zicht op het werk neigt al gauw van positief naar deprimerend. Daarom is mentale controle mijn boodschap. Mijn motto: creëer een leeg hoofd door een leeg bureau. Eis: een clean desk! Denk niet aan het werk, maar schrijf het werk op! Zo hou je overzicht. Je kiest zelf je houding en attitude. Het heeft te maken met cyclus van zelfverzekerdheid. Zelfverzekerdheid is: werk doen. Als je werk doet: raak je zelfverzekerd. Organiseren Thys brengt de kunst van Timemanagement terug tot een kwestie van organiseren: keiharde deadlines stellen én jezelf klemzetten. Hij illustreert dit door de droom en het plan tegenover elkaar te zetten. Hij ziet een droom als een plan zonder deadline, en een plan als een droom mét deadline. Maar dan zul je dus wel zaken anders moeten organiseren én creatief denken... aldus Thys en dat is het allermoeilijkste wat er is. Want er is één vijand: de hersenen. Die brengen je het liefst daar waar je al eens geweest bent. De aanwezige studenten zijn het erover eens dat ze zaken anders moeten aanpakken en oude gewoontes moeten afleren. Thys geeft ze een tip: Bekijk zaken eens van de andere kant. Doe eens iets anders als wat van je verwacht wordt. Gebruik humor. Loop s morgens naar beneden met een glimlach. Biedt vrouw met vriendin en kinderen een gezellig weekend aan in een park met zwemparadijs en ga zelf lekker studeren. Bedenk iets. Er zijn legio leuke oplossingen voor een urgente zaak. Dat vergt wel een andere houding. De studenten sloten na twee uur de workshop af met een concreet actieplan: wat kan ik doen om dit alles te lijf te gaan? Daarmee werd een geslaagde middag afgesloten waarvan een student na afloop opmerkte: Het is leuk om dit thema eens van een andere kant te bekijken. Door de speciale aanpak van Thys blijft de boodschap hangen. Na afloop van de sessie ontvingen studenten een exemplaar van de cd-reeks Need2know met samenvattingen van actuele managementboeken op cd-rom. Uit de evaluatie bleken de studenten unaniem positief en bevatte de workshop voor hen voldoende tips om efficiënter om te gaan met tijd. Deelnemers gaven aan het zeer op prijs te stellen als de Open Universiteit Nederland vaker dit soort activiteiten organiseert. Lisette Meijrink

10 december 2004 In het onderzoekspracticum Sensus Catholicus leren studenten cultuurwetenschappen hoe zij kerken kunnen lezen als de materiële en artistieke neerslag van sociale, culturele, theologische en politieke opvattingen, waarden en conflicten. Vooraf leren zij in welke wetenschappelijke context het practicum moet worden geplaatst. De moderne kerkgeschiedenis kenmerkt zich door het spanningsveld tussen de kerkelijke traditie en de oprukkende moderniteit die in het midden van de vorige eeuw tot een hoogtepunt kwam. Het Tweede Vaticaans Concilie ( ) vormde het keerpunt naar die meer modernistische opvattingen binnen de katholieke kerk. Het innovatieve karakter van de cursus zit hem, hoe paradoxaal ook, in de keuze voor de zeer traditionele onderzoeksmethode van veldwerk. Opschudding in Wahlwiller Tot ca had de kerk in katholiek Nederland het monopolie op de vorm en inhoud van de kerkelijke kunst. Aan de basis hiervan lagen decreten van het Concilie van Trente uit de 16e eeuw. De kerkelijke kunst was een Biblia Pauperum, een visuele bijbel voor het gewone volk. Het kerkelijk wetboek had ook zijn invloed op de bouw van kerken. Zo was tot het midden van de vorige eeuw het gebruik van beton praktisch verboden. Alleen edele en gewijde materialen als marmer, baksteen en eikenhout mochten gebruikt worden. Verder moesten kerkbouwers kiezen voor historische stijlen. Vooral onder kunstenaars tekenden zich echter steeds meer bewegingen contra het dictaat van de kerk af. Exemplarisch hiervoor was de zogenaamde Affaire Wahlwiller die zich in 1949 afspeelde. De uit Rotterdam afkomstige kunstenaar Aad de Haas was gevraagd om voor de kerk van het Limburgse Wahlwiller een nieuwe kruisweg te maken. Hij ontketeninnovatie FOTOGRAFIE: LINKS: JOS POULS FLIP FRANSSEN FOTO RECHTS: THE IMAGE HOUSE Innovatie door traditie Zowel in de aanloop naar maar ook tijdens het interview uit dr. Jos Pouls zijn reserve met betrekking tot de mate van innovativiteit van het onderzoekspracticum Sensus Catholicus. Zijn bescheidenheid op dit punt berust op de relatie die hij legt naar de vele hoogwaardige innovatieve ontwikkelingen binnen de Open Universiteit Nederland op het vlak van afstandsonderwijs en daarbij horende ICT-toepassingen. Aan het slot echter herziet hij zijn mening met de constatering dat het practicum voor de Open Universiteit innovatief is juist doordat erin wordt teruggegrepen op een wel zeer traditionele onderzoeksmethode, namelijk veldwerk. Bijzonder is dat de student artistieke objecten bestudeert in hun oorspronkelijke fysieke en ruimtelijke context. De kunsthistoricus Pouls is al ruim twintig jaar aan de Open Universiteit verbonden en stond aan de wieg van het onderzoeksproject Sensus Catholicus dat zoveel betekent als leven in de geest van de katholieke kerk. Als opmaat voor het practicum fungeerde zijn dissertatie (2002) Ware schoonheid of louter praal. De bisschoppelijke bouwcommissie van Roermond en de kerkelijke kunst van Limburg in de twintigste eeuw. Verhaal Om de opzet en doel van het masterfase-practicum goed te kunnen begrijpen, wordt de student eerst ingeleid in de historiografie van het moderne katholicisme. Daartoe moeten zes artikelen worden doorgewerkt. Daarna gaat hij aan de slag met de analyse van een door hemzelf gekozen kerkgebouw en het invoeren van de resultaten in een gestandaardiseerde gegevensbank. De gevonden resultaten moeten worden getoetst aan de historiografie. Welk verhaal steekt daarachter? aldus Pouls. De Nederlandse samenleving werd tussen grofweg 1920 en 1970 gekenmerkt door de verzuiling. Het land was religieus, politiek, sociaal en cultureel geordend. De zuidelijke provincies waren vooral katholieke samenlevingen en als afgeleiden daarvan droegen de kunst en architectuur daar een sterke katholieke signatuur. Volgens het sensus catholicus-ideaal werden de kunst en cultuur bepaald door de leer. De l art pour Dieu-opvatting prevaleerde boven de moderne l art pour l art opvatting. Naarmate de tijd vorderde, groeide evenwel het spanningsveld tussen de kerk enerzijds en de moderne kunst en cultuur anderzijds.

11 15 december Een van gewraakte kruiswegstaties van schilder Aad de Haas Pouls: Wij vragen studenten als het ware om een godshuis te lezen de een enorme rel door een al te modernistische opvatting van de lijdensweg van Christus het licht te doen zien. Na veel ophef moest zijn cyclus verwijderd worden en pas dertig jaar later vond rehabilitatie plaats. De affaire, die zelfs het Vaticaan haalde, was volgens Jos Pouls een uiterst belangrijk moment in het proces van secularisatie. De kloof tussen traditioneel en modern was nu echt onoverbrugbaar. De tijd van het braaf in de pas lopen was voorbij. De kerk kon niet langer een soort reservaat vormen in de snel moderniserende maatschappij. Overigens waren al vanaf het begin van de twintigste eeuw dissidente groepen actief binnen het katholicisme. De echte kentering kwam met het Tweede Vaticaans Concilie in de zestiger jaren. Daar gingen de ramen pas echt open. De kerk zocht aansluiting bij de moderne leefcultuur. Kerkgebouw lezen Behalve op de historiografie wordt in de reader ingegaan op de ontwikkelingen in de kerkbouw en de kerkelijke kunst in de vorige eeuw. Ook de rol van de kerkelijke overheid als censor komt aan de orde. De bevindingen van het veldonderzoek worden vastgelegd in een rapportageformulier. Pouls: Wij willen de student primair de competentie bijbrengen om op een wetenschappelijke manier om te gaan met kunsthistorische objecten. Via systematisch analyseren en observeren dwingen wij de student als het ware om een godshuis te lezen en daarbij vooral oog te hebben voor uitingen die het spanningsveld tussen traditie en moderniteit manifest maken. Bij het veldwerk betrekt de studentonderzoeker gegevens over o.a. de opdrachtgever, de architect, het gebouw zelf en de artistieke aankleding. Daarvoor is -naast eigen observatie en analyse - veel archief- en literatuuronderzoek nodig. Liduin Badoux rondde onlangs het practicum af met een analyse van de Sint-Adrianuskerk (1931) in haar woonplaats Naaldwijk. Ik vind de cursus goed passen in de opleiding, zowel vanuit kunst- als cultuurhistorisch perspectief. Juist dit brede kader vind ik er aantrekkelijk aan. Het gebruik van het rapportageformulier heb ik als nogal schools ervaren. Het voelde een beetje als een keurslijf, maar bood wel weer de nodige houvast. Bij het veldonderzoek ben je vaak afhankelijk van derden, zoals beheerders van een parochiearchief. En dat kan nog wel eens tijd kosten. Ontzettend leuk is het om een dergelijk onderzoek in je eigen woonomgeving te doen. Overigens zou het naar mijn mening beter zijn om het practicum eerder in de opleiding te plaatsen. Zodoende worden studenten vroegtijdiger met onderzoek geconfronteerd. En misschien maakt dat het leren ook wel leuker. Al met al zeker een interessante en prettige cursus. In het onderzoek kijken studenten aan de hand van de structuur in het rapportageformulier o.a. naar de religieuze context van een parochie, de achtergronden van de architect en zijn opvattingen over kerkgebouwen, gebruikte materialen, schilderingen en beeldhouwkunst. Als bijzonder object in het kader van haar onderzoek heeft Liduin Badoux gekozen voor de in de Adrianuskerk aanwezige kruisweg van de schilder Gerrit van Geffen ( ). In deze kunstuiting manifesteert zich het spanningsveld tussen de katholieke traditie en de moderniteit duidelijk. Immers, omdat de architect van de Naaldwijkse kerk gestreefd heeft naar harmonie tussen interieur en architectuur, heeft de traditionele Van Geffen zijn kruisweg tot een tamelijk modern kunstwerk moeten aanpassen. Chester Bogaardt

12 december 2004 Pronken met topstudenten in universiteitskrant kan demotiverend werken Onderzoek FOTOGRAFIE: ELMER SPAARGAREN Mensen vergelijken zich veelvuldig met anderen. Dat ook studenten dat doen, bleek uit de reacties op de succesverhalen via de Forumpagina in diverse Modulairs. In die pennenstrijd voerden psychologiestudenten de sociale vergelijkingstheorie op. En precies daarover gaat het proefschrift van, nu dr. Hinke Groothof (op foto). Zo luidt een van haar stellingen: Het veelvuldig pronken met topstudenten in een universiteitskrant demotiveert de gemiddelde student. Sociale vergelijkingen leiden vaak tot zeer tegenstrijdige reacties, blijkt uit het onderzoek van Groothof. Zij onderscheidt twee verschillende reacties: in een confrontatie met een ander reageren mensen in eerste instantie gevoelsmatig. Een succesvol mens kan bij iemand positieve reacties oproepen in de zin dat hij ook zo zou willen zijn of hoopt dat hij zo zal worden. Direct daarna volgt een veel rationelere reactie: iemand beseft dat hij zelf minder succesvol is en geeft daarmee een negatief oordeel over zichzelf. Het omgekeerde gebeurt bij confrontaties met iemand die juist weinig succesvol is. Geconfronteerd met iemand die lage cijfers haalt, kan een student negatieve gevoelens ervaren, maar daarna bedenken dat zijn eigen resultaten een stuk beter zijn. De tegenstelling tussen deze primaire en secundaire reacties blijken sterker dan aanvankelijk aangenomen. Mensen hebben van nature de neiging om zich met anderen te vergelijken. Er zijn echter mensen met een extra sterke sociale vergelijkingsoriëntatie (SVO). Groothof had verwacht dat deze mensen bovenmatig positief zouden reageren op mensen die het beter doen en sterk negatief op mensen die het minder goed doen. Dat laatste klopte. Ze betrekken de ellende van de ander volledig op zichzelf. Een student die een verhaal leest over een andere student die zich eenzaam voelt en weinig vrienden heeft, krijgt dan meteen het gevoel dat dat ook voor hem opgaat. Zijn eigen eenzaamheid wordt hierdoor versterkt. Verder blijken mensen met een hoge SVO ook niet positief te reageren op succesvolle anderen. Integendeel. Ze identificeren zich niet snel met mensen die het beter doen. Vergelijken of identificeren... Er blijken dus twee mechanismen - vergelijken en identificeren - actief te zijn binnen het sociale verkeer. Toch kan daar op worden gestuurd. Als je iemand een verhaal laat lezen over een ander en vraagt om vooral te letten op de overeenkomsten met zichzelf, krijg je een sterke gevoelsmatige reactie. Vraag je hem om zich met een ander te vergelijken en te kijken naar verschillen en overeenkomsten, dan komt men eerder met een rationelere zelfbeoordeling. Juist men-

13 15 december sen met een hoge SVO kunnen er volgens Groothof baat bij hebben om zich minder te identificeren en meer te vergelijken met anderen met wie het slechter gaat. Hoe natuurlijk is het dat mensen zich met anderen vergelijken? Alle mensen vergelijken zich van tijd tot tijd met anderen. Veel zaken krijgen pas betekenis in een sociale context. Vooral in nieuwe en onzekere situaties vergelijken mensen zich meer met anderen om te bepalen hoe ze er zelf voorstaan. Vergelijking kan ook voortkomen uit de behoefte om je beter te gaan voelen. Verder kun je je vergelijken met anderen die het beter doen dan jij om daarvan te leren. Zo kunnen rolmodellen heel inspirerend werken. Misschien moet je de twee essentiële, echter in de praktijk nog niet eens zo helder te onderscheiden begrippen - vergelijken en identificeren - nog eens toelichten. Als je jezelf vergelijkt met een ander is dat een rationele vergelijking, je kijkt heel precies naar verschillen en overeenkomsten tussen jezelf en de ander. Identificatie is meer een gevoelskwestie: kun je jezelf herkennen in de ander of niet? Voel je je verbonden met die ander, is dat net zo iemand als jijzelf? Bij identificatie ben je niet zozeer bezig met een hele precieze vergelijking, je kijkt meer naar het geheel. Hoe willekeurig komen die mechanismen bij mensen op en in hoeverre kun je bewust sturen op een andere omgang daarmee? Beide processen kunnen vrij willekeurig optreden. Je kiest er lang niet altijd voor om iemand op te zoeken die het beter of slechter doet dan jij. Je treft overal mensen aan. Wat doet dat met jou? Mensen kunnen zich op zo n moment zowel gaan vergelijken als identificeren. In mijn onderzoek stuurde ik dat. Ik gaf mensen dan expliciet de opdracht om zich ofwel te gaan vergelijken met iemand, ofwel om zich te gaan identificeren met iemand. Zoals gezegd, verschilden mensen sterk in hun reacties, al naar gelang of ze zich vergeleken of geïdentificeerd hadden met de ander. De tegenstelling tussen primaire en secundaire reacties blijkt veel sterker dan verwacht. Met zo n significant resultaat zijn onderzoekers doorgaans toch blij... Zeker, maar zó sterk had ik het niet verwacht. Ik vond bijvoorbeeld dat de gevoelsmatige en beredeneerde reacties van mensen zelfs tegengesteld kunnen zijn. Als je iemand ziet die het heel goed doet - de topstudent uit Modulair - roept dat tegelijkertijd veel positieve gevoelens op, zeker als je jezelf kunt herkennen in die ander, het identificatieproces. Tegelijkertijd echter, als je jezelf vergelijkt met die ander, weet je ook dat je zelf niet zo goed bent en voel je je minder tevreden. Evenzo, als je iemand ziet met wie het slecht gaat, roept dat enerzijds veel negatieve gevoelens op, zeker als je jezelf identificeert, en anderzijds ben je daarna een stuk tevredener met je eigen situatie omdat het met jou in vergelijking gelukkig een stuk beter gaat. Dat de tegenstelling tussen hoofd en hart (een verwijzing naar de titel van het proefschrift When others are doing better or worse: Responses from the heart and the head;red.) zo sterk naar voren zou komen, had ik niet verwacht. Je refereert nu aan de reacties in Modulair, van studenten die zich niet altijd herkennen in de succesverhalen... Ik vond dat een erg leuke discussie om te volgen natuurlijk omdat het heel direct betrekking heeft op zaken die ik in mijn proefschrift heb onderzocht. Veel mensen gaven aan dat ze het helemaal niet inspirerend en motiverend vonden om te lezen hoe voorspoedig de studie van anderen verliep terwijl ze zichzelf er doorheen moesten slepen. In mijn onderzoek blijkt Het lezen over een topstudent kan positieve gevoelens oproepen, maar daarvoor is het wel nodig dat mensen zichzelf kunnen identificeren met de topper Lezers gaven zelf aan dat ze dat niet konden. Ze vonden het verschil met de toppers zo groot dat ze alleen nog maar konden constateren dat ze zelf lang zo goed niet zijn als de anderen. Het vergelijkingsproces kreeg de overhand. Als je jezelf vergelijkt met een topper moet je bijna altijd wel concluderen dat jezelf er minder goed aan toe bent en daardoor ben je dan ook minder tevreden met je eigen resultaten. Stelling 7 ging hierover: Het veelvuldig pronken met topstudenten in een universiteitskrant demotiveert de gemiddelde student. Dat is precies wat er gebeurde. Als foute praxis van vergelijking noem je het lotgenotencontact, waar tegenover je stellig beweert huiverig te staan. Die mensen zullen tegenwerpen dat ze troost vinden... Mijn onderzoek toont aan dat het met die troost wel eens tegen zou kunnen vallen. Mensen met wie het slecht gaat en die er behoefte aan hebben om zichzelf met anderen te vergelijken, mensen die lotgenotencontact zoeken, blijken zich sterk te identificeren met anderen met wie het ook slecht gaat. Ze herkennen zichzelf sterk in het lot van de ander. Als gevolg hiervan raken ze eerder nog verder in de put dan dat ze zich daardoor laten troosten. Door je te vergelijken met anderen met wie het óók slecht gaat, kun je jezelf realiseren dat het met jou nog relatief goed gaat. Het is dus beter om niet op je gevoel in te gaan maar om even logisch na te gaan denken. Kun je iets zeggen over de onderzoeksmethoden die je hebt gebruikt? Ik heb een serie experimenten uitgevoerd. Deelnemers aan mijn onderzoek kregen ofwel een interview te lezen met een medestudent die het heel goed deed, of met een medestudent die het niet zo goed deed. Daarna mat ik de gevoelsmatige en beredeneerde reacties van mensen op deze interviews. In andere studies manipuleerde ik daarnaast hoe ze interviews moesten lezen: zichzelf vergelijken met de persoon in het interview of zichzelf identificeren met de ander. Hoe is het onderzoek ontvangen in het werkveld? Ik krijg veel reacties dat men mijn onderzoek zeer interessant en belangwekkend vindt. Het is een onderwerp dat veel belangstelling geniet. Er wordt ook veel onderzoek gedaan op dit gebied en er verschijnen veel publicaties over sociale vergelijking. Momenteel zijn we bezig om mijn hoofdstukken gepubliceerd te krijgen. Eerder reeds kreeg ik veel belangstelling van mijn vakgenoten tijdens een posterpresentatie in Georgia. En ik ben net uitgenodigd door Karin de Groot voor haar KRO-radioprogramma Dolce Vita. Hoeveel (wetenschappelijke) satisfactie heb je beleefd aan het onderzoek? Het was een weg van pieken en dalen. Soms was het erg lastig, vooral halverwege. Je kunt dan niet goed overzien wat alle afzonderlijke studies aantonen en hoe alle studies zich tot elkaar verhouden. p 14

14 december 2004 studentenraad Het nieuwe werkjaar van de nieuw ingestelde Studentenraad (SR) is op 1 september 2004 van start gegaan. Niet zonder enige moeite, want heel weinig studenten hadden zich gemeld voor de verkiezing van de leden van deze raad. Onze dierbare overleden Kristin van Genderen wist mij te overtuigen tijdens onze deelname aan de cursus Zomerschool Poëzie; het aantal vereiste stemmen zou zeker geen probleem zijn. Een formaliteit. En zo geschiedde. Ik zit in de Studentenraad. Enkele maanden... in de Studentenraad Voor mij een totaal onbekende wereld en dat vertaalde zich al gauw tijdens de eerste vergadering. Ik mocht kennismaken met een dynamische groep van oud-leden die bereid waren er nog een jaartje bij te doen. De inhoud van de agenda was voor mij niet onmiddellijk te vatten; de taal die men hanteerde om via afkortingen tal van organisaties, commissies en ondersteunende diensten binnen de Open Universiteit te benoemen - en ik verzeker u, er zijn er heel wat - kwam gewoon zonder pardon op me af; het hele gebeuren kwam mij als een doolhof voor. De beminnelijke ambtelijk secretaris vroeg mij na afloop van de vergadering wat ik ervan vond. Ik antwoordde toen dat ik de indruk had dat deze SR toch wel een lastpost moest zijn voor het College van bestuur. Dat was inderdaad in het vrij recente verleden het geval geweest, zo bevestigde men mij. Ik gaf mezelf dan ook de tijd om alles rustig op een rijtje te zetten en de twee inmiddels ontvangen A4-tjes met de veelzeggende afkortingen zo vlug als het kon van buiten te leren. Wij zijn inmiddels een paar maanden verder en na deze incubatietijd wordt het alsmaar duidelijker: de SR is een belangrijk gremium binnen de complexe structuur van de Open Universiteit. Wij zijn er voor de studenten en dit betekent inhoudelijk veel meer dan alleen een statutaire bepaling. We werken in de schoot van de SR samen met en voor mensen in deze middelgrote (commerciële) onderneming die de Open Universiteit tenslotte toch is. Kwaliteit van het onderwijs tegen een haalbare prijs voor een leven lang moet voor iedereen de leuze zijn en het perspectief naar de toekomst toe. Dit blijvend realiseren vergt een gedegen beleid en een concrete toekomstvisie. Het zou mij een aangenaam gevoel geven, mocht ik samen met de collega s van de SR daaraan opbouwend kunnen meewerken. Rick Coone, lid Studentenraad (op foto) Vervolg pagina 13 Van het laatste stuk heb ik erg genoten. Alles komt dan samen. In één jaar tijd heb ik alles opgeschreven en dan zie je het proefschrift onder je eigen handen ontstaan. Kwestie van bijschaven en aanpassen en het wordt allemaal steeds duidelijker wat nu precies het verhaal moet zijn. Heerlijk was dat. Voor welke cursussen/projecten binnen de Open Universiteit werk je precies? Ik begeleid het KMT Psychologie in Groningen en Leeuwarden. Verder verzorg ik de bijeenkomsten van het onderzoekspracticum Inleiding psychologisch survey. Ik begeleid een aantal scriptiestudenten en ik heb een stagiaire onder mijn hoede. Verder kijk ik de eindpapers van bachelors na, het Onderzoekspracticum psychologisch survey. Vertel eens in het kort iets over de promotieplechtigheid? Het was een hele bijzondere dag. Ik heb er lang naar toegeleefd. In februari was het proefschrift al goedgekeurd door de leescommissie, maar de plechtigheid was pas in september. Erg leuk ook al die mensen die kwamen, familie vrienden en collega s allemaal bij elkaar. Er waren ook collega s vanuit Heerlen naar Groningen afgereisd. Onze decaan prof. René van Hezewijk heeft ook geopponeerd. Is er nog leven na een promotie? Heel veel leven! Ik ben nu erg druk met mijn werk bij de Open Universiteit en mijn baan bij de Huisartsopleiding (sturing op beredeneerde vergelijking; red.). Ik had gedacht dat ik na mijn promotie wat meer tijd over zou houden, maar het tegendeel blijkt waar te zijn. Frans Bogaert Als u (meer) belangstelling heeft voor het proefschrift, neem dan contact op met: hinke.groothof@ou.nl.

15 15 december FOTOGRAFIE: CHRIS PEETERS Wie wil die kan Het schrijven van de scriptie was voor Theo Bouius een moeizaam maar zeker ook leerzaam proces. Na een tijdje geworsteld te hebben, zetten een oude studievriend en zijn scriptiebegeleider hem op het juiste spoor. Het is belangrijk duidelijke keuzes te maken en geen wereldverbeteraar te willen zijn. En niet te snel bij de pakken neerzitten wil ook wel helpen. FOTOGRAFIE: JAAP SPIEKER de scriptie van Theo Bouius Vanuit een behoefte aan nieuwe inzichten en gedreven door ambitie besloot Bouius (39) eind jaren negentig te starten met de studie Bedrijfskunde: Strategie en Organisatie. Ik werkte al zo n zes jaar binnen de financiële dienstverlening en werd een beetje bedrijfsblind, daar moest verandering in komen. En ik wilde vooruit, richting management. Dan heb je wel de vereiste papieren nodig. Juist de Open Universiteit sprak aan omdat deze toen net in Leeuwarden met een verkorte doctoraalopleiding gestart was. Veertien studenten kregen een avond per week les in wat Bouius liefkozend het klasje noemt. Dat klassikale, en het uitgestippelde traject van tweeëneenhalf jaar, werkte heel motiverend. Je wilde niet voor de ander onderdoen. De studie ging voorspoedig, ook al was het vaak op de tenen lopen, tot de scriptie zich aandiende. Na wat filosoferen en wikken en wegen leek het Bouius interessant om te onderzoeken waarom projecten binnen een organisatie vaak niet opleveren wat men ervan verwacht en de uitkomst niet voldoet aan het doel. Ik legde de lat voor mezelf heel hoog en wilde zeer grondig te werk gaan. Toen het concept voor het scriptieplan zo goed als klaar was, kwam ik er achter dat ik wel geïnteresseerd was in het totaalplaatje, maar dat het niet bij me paste om de administratieve organisatie minutieus te ontleden. Ik ben meer gericht op de grote lijnen. De worsteling bracht zijn studiebegeleider Jan de Vries tot de conclusie dat Bouius nog maar eens goed moest nadenken over het onderwerp. Enkele maanden zijn verstreken als Bouius een oud-studiegenoot van de HEAO, Roland Theo Bouius: Een oud-studiegenoot zei tegen me: zoek iets wat bij je past Welles, tegen het lijf loopt, die intussen al als bedrijfskundige afgestudeerd was aan de Open Universiteit. Ook hij had het klasje gedaan, maar was een jaar later gestart. Hij ging als een speer en was inmiddels cum laude afgestudeerd. Pratend over de scriptie zei hij tegen me: jij denkt veel te moeilijk, je moet heel klinisch, basaal denken. Het gaat om de methodiek. Je hoeft geen wereldverbeteraar te zijn en de Nobelprijs te winnen. Zoek iets wat bij je past. Juiste balans Bouius vatte moed uit deze woorden en ging op zoek naar een onderwerp dat speelde binnen zijn werkomgeving, de Rabobank Groningen. Daar wilde men een cultuurverandering doorvoeren om zo de bedrijfsprestatie te verhogen. Alleen, hoe moest die cultuur er dan uitzien? Het onderwerp voor de scriptie, na overleg met begeleider De Vries, was geboren: een onderzoek naar de invloed van organisatiecultuur op prestatie. Zeven lokale Rabobanken vormden zijn onderzoeksgroep. Als onderzoeksmethode gebruikte hij het meetinstrument van Cameron en Quinn, die veldonderzoek deden naar sterke en zwakke culturen. Via een duidelijk omschreven onderzoeksopzet en de adviezen van zijn vroegere studiegenoot in het achterhoofd, lukte het Bouius zijn onderzoek in een half jaar af te ronden. De organisatiecultuur kan een belangrijke bijdrage leveren aan de prestatie van een organisatie, maar er is geen maatgevende cultuur. Het gaat om het vinden van de juiste balans, een balans waarin aandacht en ruimte is voor de werknemer. Het gaat om vertrouwen in mensen. Daarnaast is natuurlijk het beleid van de organisatie en de dynamiek van de markt van grote invloed op de prestatie. Het werken aan zijn scriptie leverde Bouius de nodige inzichten op en was alleen al in die zin een leerzaam proces. Vaak moest hij ook denken aan de spreuk die te lezen viel boven de toegangsdeur van zijn lagere school: Wie wil die kan. Die wijsheid heeft zich de afgelopen tijd dubbel en dwars bewezen, aldus Bouius. Fred Meeuwsen

16 december 2004 Breng je informaticakennis op een hoger niveau Ook voor alumni en niet-studenten Gratis minicursus Internet Kopen via Internet... zou ik dat wel doen? Welke risico s zijn daaraan verbonden? Waar komen die vervelende reclameschermpjes vandaan? Of liever: hoe kom ik er vanaf? Is er nou echt geen efficiëntere manier om te zoeken op Internet? Ken ik eigenlijk de mogelijkheden wel die Internet biedt? Op al die vragen krijgt u antwoord via een gratis minicursus die volledig on-line wordt aangeboden. Meer informatie: Iedereen die wel eens op het web surft, maar er zich nooit echt in heeft verdiept, loopt na een tijdje tegen dit soort vragen en drempels aan. Voor deze groep heeft de Open Universiteit Nederland de minicursus Internet+ ontwikkeld. De cursus heeft een omvang van ongeveer 24 studie-uren. Hij is gericht op zelfstudie en wordt volledig on-line aangeboden. Onderwerpen die in de cursus aan bod komen zijn onder andere: toegang tot Internet, zoeken, anderen ontmoeten, Internet als marktplaats, betalingen, spam en virussen. Om de cursus te kunnen doen is het nodig dat u enige ervaring hebt met Internet: surfen op het Web en .verder wordt een passieve beheersing van de Engelse taal verondersteld. Deelname is gratis De cursus is ontwikkeld door medewerkers van het Onderwijstechnologisch expertisecentrum (OTEC) van de Open Universiteit Nederland. Terwijl u de cursus volgt, wordt op de achtergrond nieuwe onderwijstechnologie getest. Omdat het voor die testen belangrijk is dat er veel mensen aan de cursus meedoen, is deelname gratis. De cursus is slechts drie maanden beschikbaar, namelijk in maart, april en mei Wanneer u alle onderdelen succesvol heeft afgerond ontvangt u daarvan een bewijs in de vorm van een certificaat. Voor alle duidelijkheid: de cursus maakt geen onderdeel uit van enige opleiding binnen de Open Universiteit Nederland en u kunt het certificaat dan ook niet inbrengen in uw studie. Objectgeoriënteerd programmeren met Java Ontwikkelen van informatiesystemen De cursus is niet alleen beschikbaar voor ingeschreven studenten, maar ook voor oud-studenten en andere belangstellenden. Heeft u belangstelling, dan kunt u zich aanmelden door een te sturen naar: minicursus.internet@ou.nl. In de eerste helft van februari ontvangt u dan nader bericht over de cursus. Visueel programmeren met Java Communicatietechnologie Databases

17 15 december De Alumnivereniging bezocht de Philips-fabriek Semiconductors te Nijmegen, FOTOGRAFIE: alwaar de leden uitleg kregen over de ontwikkeling van tranistor tot chip. Wat bijzonder opviel, was de passie van de medewerkers als zij over Philips spraken. Van transistor tot chip Wilt u rechtstreeks op de hoogte worden gehouden van de activiteiten van de Alumnivereniging, meld u dan aan als lid of begunstiger. De kosten zijn voor beide 23,- per jaar. U kunt zich aanmelden bij: buro Schmitz: av-ou@secretariaten. Adres: Alumnivereniging Open Universiteit, p/a Postbus 31441, 6503 CK Nijmegen. Op 9 november jongstleden bezochten we met 16 alumnileden de Semiconductor-fabriek te Nijmegen, ook wel halfgeleiders (chips) genoemd in de volksmond. Alumnus en oud-philipsmedewerker Ger de Wind had een gevarieerd programma voor ons samengesteld. De directeur, de heer J. Ramaekers, verwelkomde ons en vertelde met veel enthousiasme over de ontwikkeling bij Philips Nijmegen: van de halfgeleider tot de huidige chiptechnologie. Hij schetste een goed beeld van het productieproces van de chip en de ontwikkelingen daarin, en vermeldde uiteraard ook de vele huidige toepassingsmogelijkheden, waardoor zeer duidelijk werd dat de chip niet meer weg is weg te denken in onze samenleving. Ger de Wind nam ons vervolgens mee in de ontwikkeling van de fabriek in Nijmegen, startend in Nooit geweten dat Philips destijds twijfelde om naar Nijmegen te gaan omdat daar zoveel paupers waren. Philips werd in Nijmegen een der grootste werkgevers en heeft op meerdere fronten bijgedragen aan het welzijn en intellect van deze stad. Hoewel gepensioneerd, is Ger nog steeds intens betrokken bij het wel en wee van de fabriek. Met een aanstekelijke passie wist hij zijn publiek dan ook te boeien. Na een korte film over halfgeleiders werden we losgelaten in de fabriek. We moesten allemaal in stofpak en dat bleek heel wat heter te zijn dan we ooit hadden kunnen vermoeden. In kleine groepjes werden we onder deskundige begeleiding door de drie fabrieksetages geloodst. Dat zóveel apparaten onder een dak passen, en er zoveel processen plaatsvinden, kun je nauwelijks geloven als je de fabriek van buiten ziet. Behoorlijk onder de indruk van dit bezoek, liepen we terug naar het hoofdgebouw. Daar gaven Erika Groiss en Cock van Anrooij ons een diepgaand inzicht in de groei van het kwaliteitsmanagement dat Philips hanteert. De schets van het leerproces en de steeds hogere kwaliteitseisen die Philips zich in de afgelopen decennia heeft gesteld, werden helder uitgelegd. Vele concepten kwamen voorbij, zoals het concept van zelfregulerende verbeterteams. Als afsluiting kregen we het prachtige geïllustreerde jubileumboek van Philips 50 jaar, een boek waar ook Ger de Wind aan heeft meegewerkt. Wat bovenal is bijgebleven, is het enthousiasme en de passie die alle sprekers uitstraalden als zij over Philips Nijmegen spraken. Na deze aangename en leerzame dag, waarin informatica, techniek, (bedrijfs)cultuur en management voor eenieder wat te bieden had, deed een kleiner deel van de groep zich nog tegoed aan een culinair hoogstandje in restaurant Duckenburg. Edith Gijsen Activiteitenagenda Lustrum 2005 Dinsdag 7 december 2004 Opening/lustrum studiecentrum Groningen -opening vernieuwd studiecentrum en viering 20-jarig bestaan studiecentrum Groningen -locatie:studiecentrum Groningen -voor:studenten, alumni, relaties, media, (oud)medewerkers Nota bene: er zullen meer feestelijke (her-)openingen plaatsvinden voor opnieuw gehuisveste studiecentra. Daarvan zal verslag worden gedaan in de komende Modulairs. Kijk voor meer informatie op de speciale lustrumwebpagina: Juni 2005 Open dag/diploma-uitreiking -locatie:heerlen -voor:studenten, alumni, relaties, omwonenden, media, politiek, medewerkers

18 december 2004 activiteitendata Hier staan activiteiten vermeld (lezingen, symposia, bijeenkomsten van studentenverenigingen, landelijke dagen e.d.) zoals die door studiecentra, faculteiten of studentenverenigingen worden georganiseerd. Wegens ruimtegebrek zijn er deze keer geen beschrijvingen van activiteiten. Voor meer informatie verwijzen we u naar: Bezoek onze info-avonden van di 18 t/m do 20 januari Kent u iemand die ook studieplannen heeft of bent u zelf onlangs gestart met een opleiding of cursus en heeft u nog vragen, kom dan naar een van de infoavonden in onze studiecentra en provinciale steunpunten. Tijdens zo n avond verzorgen medewerkers, onder wie studiebegeleiders van de faculteiten, presentaties over het studeren aan de Open Universiteit. Als u wilt weten wanneer de infoavonden worden gehouden, kijk dan op: DECEMBER FEBRUARI wo 15 - Lezing door decaan CW, prof. dr. Jaap van Marle, aansluitend eindejaarsborrel (PSP Zeeland) vr 17 - Leesclub: Simon Vestdijk, de Koperen Tuin (Si-Tard, sc Parkstad Limburg) ma 20 - Cultuuromslag voor en na de Eerste wereldoorlog, lezing door mevrouw J. van Klaveren (De Verlichting, sc Eindhoven) JANUARI ma 3 - Nieuwjaarsborrel (Den Dolech, sc Eindhoven) -Nieuwjaarsborrel en muzieklezing Franse componisten (Satie, Ravel e.a.) door Cees Hollenberg, musicoloog (Utile Dulci Den Bosch, sc Nijmegen) vr 7 - Leesclub Si-Tard (Si-Tard, sc Parkstad Limburg) za 8 - Bezoek aan expositie De Bataven (sc Nijmegen) ma 10 - Het Lustrum en Europa, lezingendrieluik door Toon Bosch (De Verlichting, sc Eindhoven) di 11 - Nieuwjaarsborrel, lezing Die Dreigroschenoper (Suster Bertken, sc Utrecht) wo 12 - Jaarvergadering (De Pilaar, sc Alkmaar) -Luistergroep muziek (Suster Bertken, sc Utrecht) -Mentoraat cultuur door Toon Bosch (sc Nijmegen) vr 14 - Leesclub (sc Parkstad Limburg) za 15 - Nieuwjaarsreceptie en tevens diploma-uitreiking (sc Zwolle) ma 17 - Poëziewerkgroep (Suster Bertken, sc Utrecht) - Bonifatius en zijn tijd, lezing door Annet van Melle (sc Amsterdam) wo 19 - Provocatief coachen, lezing door Karin van Galen (sc Amsterdam) -Drs.Josien van Klaveren, literatuur: Belle epoque, Proust (Retor Den Bosch, sc Nijmegen) -Literatuurleesclub Vader Goriot (Suster Bertken, sc Utrecht) -Bijeenkomst Culturele Contact Groep (sc Zwolle) vr 21 - Excursie Venlo (sc Parkstad Limburg) di 25 - Geneesmiddelen en milieu, lezing door Joop de Graaf (sc Zwolle) wo 26 - Vervolg boekbespreking wo 24 november door Ad Verbrugge (sc Groningen) ma 31 - Nationalisme in Europa, lezing door Herman Simissen (De Verlichting, sc Eindhoven) di 1 - Diploma-uitreiking (sc Amsterdam) -Mentoraatbijeenkomst Cultuurwetenschappen (sc Breda) wo 2 - De geschiedenis van de blokfluit, lezing met live-muziek door Diny Goedhart (psp Friesland) ma 7 - Bestuursrechtelijke lezing door mr. Wissink (sc Eindhoven) wo 8 - Die Götterdämmerung van Wagner, lezing door Wouter Steffelaar (sc Alkmaar) vr 11 - Activiteit Si-Tard (sc Parkstad Limburg) ma 14 - Poëzie- en proza-avond door eigen leden (Utile Dulci Den Bosch, sc Nijmegen) di 15 - Diploma-uitreiking (sc Rotterdam) ma 21 - Discussie over Europa (sc Eindhoven) wo 23 - Drs. Greet Kürten architectuur; Een kijk op de culturele ontwikkeling van Europa (Retor Den Bosch, sc Nijmegen) -Bijeenkomst Culturele Contact Groep (sc Zwolle) MAART do 3 - Lezing door Julia Frickel, GZ- en A&O-psycholoog bij Arbo Unie Nederland (sc Utrecht) ma 7 - Lezing door een advocaat (sc Eindhoven) -Nog in te vullen avond (Utile Dulci Den Bosch, sc Nijmegen) wo 9 - Scriptievoorlichting door Toon Bosch (sc Nijmegen) vr 11 - Activiteit Si-Tard (sc Parkstad Limburg) ma 14 - Lezing door prof. dr. René van Hezewijk (De Studiekamer,sc Den Haag) di 15 - Do s en dont s, lezing door prof. Krijn de Jong (sc Zwolle) - De portretreeks met de landcommandeurs van de Ridderlijke Duitse Orde, Balije van Utrecht, lezing door drs. Daantje Meuwissen (sc Amsterdam) di 22 - Drs. Rick Vercauteren kunst; Caravaggio (Retor Den Bosch, sc Nijmegen) wo 23 - Mentoraatbijeenkomst cultuurwetenschappen (sc Breda).

19 15 december Berichten van Service en informatie Onlangs heeft de Open Universiteit de uitvoering van de dienstverlening aan studenten ondergebracht in een nieuw Onderwijs Service Centrum (OSC). Ook de afdeling Service en informatie, het centrale loket waar u terecht kunt met al uw vragen, maakt deel uit van dat OSC. Service en informatie is bereikbaar op (maandag t/m vrijdag van tot uur) en via het adres: info@ou.nl. Bereikbaarheid tijdens kerstreces In de periode van donderdag 23 december tot en met zondag 2 januari is Service en informatie telefonisch niet bereikbaar. Toch is er dan contact met de Open Universiteit mogelijk, via de diverse internetvoorzieningen. De kans is groot dat u daar het antwoord op uw vraag vindt. Mocht u na raadpleging van onderstaande sites nog steeds een vraag of opmerking hebben, stuurt u dan een naar: info@ou.nl. Vanaf maandag 3 januari worden de mailberichten weer beantwoord. Ga naar dit webadres voor algemene informatie, uw actuele studiepad en het online bestellen van cursussen. Hierna vertellen we iets meer over hetgeen u in de respectievelijke rubrieken vindt. Algemene studie-informatie In de studiewegwijzer (rechtsboven op de pagina) vindt u onderwerpen als inschrijving, vrijstelling en tentaminering overzichtelijk gerangschikt. Tevens vindt u hier alle benodigde formulieren voor diverse aanvragen en inschrijvingen en de inloginstructie voor het studiepad met nadere informatie. Individueel studiepad Via mijn account krijgt u - indien u opleidingsstudent bent van een van onze faculteiten - toegang tot uw eigen, actuele studiepad op basis van de Onderwijs- en examenregeling Hierin worden ook nieuwe cursusinschrijvingen verwerkt. Tip: raadpleeg dit studiepad vóór u cursussen gaat bestellen om zeker te weten dat u deze ook kunt inbrengen in de opleiding die u volgt. Inschrijving online Het is mogelijk om online een cursus te bestellen via de bestelknop Bestellen op elke cursuspagina in Studieaanbod. Daar vindt u per cursus ook informatie over bijvoorbeeld benodigde voorkennis, studiemateriaal en tentaminering. Wanneer u precies weet welke cursus u wilt bestellen, kunt u via de knop Direct bestellen op deze pagina uw bestelling plaatsen. Online bestellen is mogelijk voor losse cursussen en voor het kennismakingstraject (KMT). Voor een semesterinschrijving print u het betreffende inschrijfformulier en stuurt dit per post op. Sluitingsdatum inschrijving Een losse cursus bestellen kan op elk moment. Voor het KMT en de semesterinschrijving met startdatum 1 februari 2005 is de sluitingsdatum vrijdag 21 januari Verzending cursusmateriaal Het duurt na verwerking van de inschrijving ca. 10 werkdagen voordat het cursusmateriaal wordt verzonden. Tijdens het Kerstreces vindt geen verzending van cursusmateriaal plaats. Houdt u er dus rekening mee dat het in deze periode enige tijd kan duren voordat u uw bestelling in huis heeft. Of uw inschrijving al verwerkt is, kunt u zien in uw studiepad (zie hierboven). Kijk ook op: waar antwoorden worden gegeven op de meest gestelde vragen. Informatie over groepsbegeleiding Het rooster bijeenkomsten groepsbegeleiding voor het 2e semester is niet meer, zoals voorheen, integraal opgenomen in de gedrukte Modulair. U kunt dit rooster als pdf-document raadplegen via e-modulair (zie menu Interessante sites op de homepagina). Datzelfde geldt voor het bereikbaarheidsoverzicht van de studiebegeleiders/mentoren. Overigens zal genoemd rooster ook worden aangeboden via Studienet.Opleidingsstudenten die dit jaar cursussen besteld hebben waaraan groepsbijeenkomsten zijn verbonden, krijgen zoals gebruikelijk ook nog een brief met nadere informatie over de begeleiding. Op Studienet,de elektronische leeromgeving van de OUNL, vindt u op de cursussites nadere inhoudelijke informatie. Ook is hier de toegang tot eventueel digitaal cursusmateriaal geregeld. Let op: Indien de cursus die u volgt bijvoorbeeld een elektronisch werkboek bevat, houdt u er dan rekening mee dat ook de Studienet-helpdesk tijdens het Kerstreces niet bereikbaar is. Tentamenaanmeldingen januari 2005 Van 3 tot en met 5 januari is er een speciale, tijdelijke (extra) voorziening getroffen voor studenten die zich hebben aangemeld voor een tentamen in januari Zij kunnen met dringende vragen daarover terecht op telefoonnummer Nogmaals: dit tijdelijke nummer is uitsluitend beschikbaar voor tentamenkandidaten van de januaritentamens. Uiteraard is het ook mogelijk een te sturen naar info@ou.nl. Alle berichten die tijdens het kerstreces over de januaritentamens zijn verstuurd, worden vanaf 3 januari door de afdeling Tentaminering & Certificering verwerkt. Vanaf nu zult u in Modulair een servicepagina aantreffen en in een van de komende edities zullen wij het Onderwijs Service Centrum uitgebreider aan u presenteren.

20 december 2004 onderwijs Cultuurwetenschappen Verkiezingen Facultaire opleidingscommissie CW Vindt u dat de faculteit meer naar haar studenten moet luisteren? Wilt u meedenken over programmahervormingen die nodig zijn voor een adequate invulling van de bachelor en master Algemene cultuurwetenschappen? Stel u dan kandidaat voor de Facultaire opleidingscommissie cultuurwetenschappen (FOC-CW). De Wet op het hoger onderwijs bevat een bepaling dat het College van bestuur voor elke opleiding een opleidingscommissie moet instellen. De taken van zo n commissie zijn: advies geven over de Onderwijs- en examenregeling, jaarlijkse beoordeling van de uitvoering van die regeling en verder gevraagd en ongevraagd advies geven over het onderwijs. De faculteit interpreteert de taken van de FOC ruim: inbreng en ervaringen van studenten zijn belangrijk bij het verbeteren van het onderwijs. Daarom verwelkomt de faculteit adviezen over het curriculum, de studeerbaarheid, begeleiding, tentamens, studiecentra, informatievoorzieningen, bereikbaarheid, alumnibeleid, innovatie, enzovoort. De FOC is samengesteld uit de voorzitter, drie studenten en drie CW-stafleden. Student-leden en stafleden hebben vaste plaatsvervangers die voor elke vergadering worden uitgenodigd, maar geen stemrecht hebben als het reguliere lid ook aanwezig is. De faculteit streeft ernaar dat de student-leden alle studiefases vertegenwoordigen. De onderwijscoördinator is aan de commissie toegevoegd als ambtelijk secretaris. De decaan maakt per definitie geen deel uit van de commissie. De FOC komt twee- à driemaal per jaar in een centraal gelegen studiecentrum bijeen, in elk geval in het voorjaar en in het najaar. Student-leden krijgen hun reiskosten vergoed op basis van openbaar vervoer tweede klas. Drie van de zes huidige student-leden hebben te kennen gegeven hun zittingstermijn niet te willen verlengen. Er dienen dus drie nieuwe plaatsvervangende leden gekozen te worden. CW-studenten kunnen zich dus kandidaat stellen. Dat kan door zich op te geven als kandidaat Facultaire Opleidingscommissie CW bij veronique. smits@ou.nl. De volgende gegevens zijn nodig: personalia, studentnummer, studiecentrum, fase van de studie, korte motivering en eventueel een steunbetuiging van studentenvereniging of dispuut. U kunt ook uw belangstelling kenbaar maken door een bericht te sturen naar: Open Universiteit Nederland, Mw. V. Smits, Secretariaat faculteit Cultuurwetenschappen, Postbus 2960, 6401 DL Heerlen. Procedure verkiezingen Reacties worden tot en met vrijdag 5 januari in behandeling genomen.uw personalia en motivering van de kandidaatsstelling worden gepubliceerd in de Modulair van 2 februari, en op de websites van CW, CW-Koepel en MSN-community CW. Vervolgens kunnen CW-studenten bij voorkeur per (maar per post kan ook) hun stem uitbrengen tot en met zondag 13 februari bij veronique.smits@ou.nl. In de week daarna worden de stemmen geteld en ontvangen allen die zich kandidaat hebben gesteld bericht. De aanstelling zal per direct ingaan. De uitslag wordt wederom via de bovengenoemde media bekend gemaakt. De verkiezingen vinden slechts plaats bij meerdere kandidaten voor een vertegenwoordiging van een bepaalde fase in de studie. Faculteit peilt belangstelling Zomerschool Florence 2005 De faculteit Cultuurwetenschappen onderzoekt of in het eerste semester van het studiejaar (tweede helft oktober 2005) weer een Zomerschool Florence kan worden georganiseerd. De zomerschool is een mix van excursie, studie en academische vaardigheden. Inschrijving staat open voor studenten van zowel de ongedeelde opleiding alsook van de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen. Met het kenbaar maken van uw interesse verplicht u zich (nog) niet tot deelname. De zomerschool zal worden begeleid door één of twee kunsthistorici van de faculteit. Het verblijf te Florence zal (maximaal) tien dagen duren. Naast aandacht voor de kunst van Florence gaat minstens zoveel aandacht uit naar de ontwikkeling van mondelinge en schriftelijke vaardigheden, het zelfstandig plegen van literatuuronderzoek en het ontwikkelen van een eigen vraagstelling. Tijdens het verblijf in Florence houdt de student een uitgebreid referaat (voordracht) over haar/zijn onderwerp. Ook zal er veel worden gediscussieerd om zowel nader inzicht in het verschil in uitgangspunt van de referaten als in de kunst en cultuur van Florence te verkrijgen. Na het verblijf werkt de student het referaat uit tot een werkstuk. De zomerschool is een gebonden-keuzecursus (twee modulen) binnen de doctoraalfase van de ongedeelde wo-studie en de post-propedeuse van de bacheloropleiding. Bij voldoende belangstelling én gebleken financiële haalbaarheid vindt de zomerschool doorgang. In mei 2005 ontvangt u een inschrijfformulier en nadere informatie over de betaling ineens van het cursusgeld, dat maximaal 1.500,- zal bedragen. Na inschrijving door overmaking van het dan vastgestelde cursusbedrag wordt het schriftelijk cursusmateriaal toegestuurd. Let op: de (uitgebreidere) integrale tekst van deze belangstellingspeiling en de procedure van aanmelding (vóór 14 januari 2005) vindt u in e-modulair, in de rubriek Oproepen.