Vakwerk! Antwoorden Groene ruimte. Deel 1. Marcel Blommert

Transcriptie

1 Vakwerk! Antwoorden Groene ruimte Deel 1 Marcel Blommert eerste druk, 2005

2 Artikelcode: & Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen Ontwikkelcentrum, Ede, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum. 2 GROENE RUIMTE

3 1 Basisonderhoud Vragen 1.1 a Planten verliezen in de herfst hun bladeren, omdat er in het najaar minder licht is voor fotosynthese. b Dode bladeren kun je het beste laten liggen, omdat ze: voor een humuslaagje zorgen (voeding); erosie (wegspoelen van aarde) tegengaan; de planten(wortels) tegen vorstschade beschermen. c Bij fiets- en wandelpaden haal je bladafval weg, omdat het gevaarlijk kan zijn. De bladeren kunnen de paden glad maken. Vragen 1.2 a Je haalt onkruid weg, omdat het voedingsstoffen en water uit de bodem onttrekt. Daardoor kunnen de vaste planten minder goed groeien. Bovendien kan het onkruid de vaste planten in de tuin overwoekeren. b Een hak gaat dieper de bodem in dan een schoffel. Met een hak beschadig je dus eerder de wortels van de vaste planten. c Als je gaat wieden als je net gezaaid hebt, haal je het zaad weer naar de oppervlakte. Daardoor kan het niet ontkiemen. Bovendien kun je vaak het verschil nog niet zien tussen zaailingen en onkruid. Vragen 1.3 a Als je die onderste takken wegsnoeit, komt er licht op de bodem en kan er onkruid gaan groeien. b Onkruid kun je voorkomen door vaste planten of bodembedekkers te planten. Vragen 1.4 a De bladblazer maakt zoveel kabaal dat je er doof van kunt worden. Daarom moet je bij gebruik van een bladblazer oordoppen gebruiken. b Een voorbeeld van een machine waarbij je veiligheidskleding moet dragen, is een motorzaag. c Als je langs de weg gaat werken, neem je de volgende materialen mee: verkeersborden; een schrikhek; pionnen; signaalkleding. Opdracht 1.1 Onkruid bestrijden a Gereedschappen waarmee je handmatig onkruid kunt verwijderen zijn onder andere de schoffel, de hak, de schrepel en de cultivator. b c d Onkruiden zijn kruiden (planten) die niet op die plaats horen te groeien. Ze zijn ongewenst. e BASISONDERHOUD 3

4 Opdracht 1.2 Onkruid uitharken a Een perceel is goed geschoffeld als al het onkruid in de hark blijft hangen. b c d Bij een kromtandhark blijft het onkruid achter de tanden hangen. Een kromtandhark werkt daarom beter dan een rechttandhark. Ook de bladhark wordt nog wel eens gebruikt voor het uitharken van onkruid. Deze is eigenlijk niet geschikt, omdat hij te slap is. Tijdens het harken komt er nog wel eens zand mee. Het zand maakt het te zwaar voor een bladhark. e Als er zand tussen het onkruid zit, moet je onnodig zwaar tillen. Om het werk zo licht mogelijk te houden, probeer je zo min mogelijk zand mee te harken. f Het plastic tussen het onkruid kun je niet composteren. Als je het plastic weghaalt voordat je begint te harken scheelt dat nadien een hoop werk. a b c d e Het afval op de composthoop moet je een aantal keren omzetten. Als je dit doet, komt er zuurstof bij en gaat het composteren beter. Na ongeveer een jaar kun je de compost bruiken in de tuin. De composteerperiode is afhankelijk van het soort afval. Opdracht 1.3 Een haag knippen a Hagen kun je in drie hoofdgroepen verdelen, namelijk: bladhoudende heesters (Liguster, Buxus, Prunus); bladverliezende heesters (Fagus, Carpinus, Berberis); coniferen (Thuja, Taxus, Chamaecyparis). b Haag A is perfect. Haag B is niet goed en haag C kan er mee door. c Haag A is perfect, omdat de haag aan de onderkant breder is dan aan de bovenkant. Als je de haag zo knipt, komt er ook licht aan de onderkant van de haag. Haag B krijgt een onvoldoende, omdat de haag aan de onderkant smaller is dan aan de bovenkant. Als je de haag zo knipt, komt er aan de onderkant 4 GROENE RUIMTE

5 d e f g h geen licht. De haag groeit daar dan slecht. Haag C is redelijk. De haag is boven en onder even breed (voorbeeld A is dus beter). Een haag knip je één tot twee keer per jaar. Wanneer en hoe vaak je een haag knipt, hangt af van de groeisnelheid. Als je een haag knipt, moet je op je werkhouding letten. De volgende dingen zijn daarbij belangrijk. Werk met een rechte rug. Buig door de knieën als je de onderkant van de heg knipt. Zorg voor een harde ondergrond voor de ladder. a Bij het knippen van een haag moet je onder meer aan de volgende dingen denken: knip van onder naar boven; knip eerst de zijkanten en dan de bovenkant; kijk regelmatig langs de haag om te controleren of die nog recht is; knip het metselkoord niet door; werk met een rechte rug; zet de trap op een harde ondergrond. b c d Opdracht 1.4 Bladharken a Argumenten voor zijn: de tuin ziet er netter uit; zo voorkom je ziekten en schimmels. Argumenten tegen zijn: blad biedt bescherming tegen vorst; het gecomposteerde blad is voeding voor de planten. b c d e Het goede stappenplan ziet er zo uit. 1 - Verzamel de benodigdheden. 2 - Hark het blad op kleine hoopjes. 3 - Schep met de riek of bats de bladeren in de kruiwagen. 4 - Stort de bladeren op de juiste plaats in de schooltuin. 5 - Werk je werkplek netjes af. 6 - Maak het gereedschap schoon en ruim het op. BASISONDERHOUD 5

6 Opdracht 1.5 Het onderhoud in kaart brengen a Onderdelen uit de tuin kunnen zijn: levende materialen: boom, heester, gras, eenjarige plant, vijverplant, rododendron, haag. dode materialen: pergola, bestrating, vijver, tuinmeubilair. b c Opdracht 1.6 Onderhoud aan gereedschap uitvoeren a Je vindt hier voorbeelden van dagelijks onderhoud. Er is een onderverdeling gemaakt tussen hand- en motorgereedschap. Bekijk of de door jou gevonden punten hier tussen staan. Vul eventueel jouw punten aan. b c d e f g Voorbeelden van dagelijks onderhoud zijn: handgereedschap: vuil verwijderen en controleren op beschadigingen; motorgereedschap: olie- en brandstofpeil controleren, vuil verwijderen bij luchtfilter en controleren op beschadigingen. Voorbeelden van periodiek onderhoud zijn: handgereedschap: gereedschap slijpen, draaiende delen (snoeischaar) smeren, stelen vervangen; motorgereedschap: messen (grasmaaier) slijpen, vetnippels smeren, kettingen en snaren spannen. Voorbeelden van handgereedschap zijn schoffels, harken, spaden, batsen en bezems. Je kunt ook denken aan snoeigereedschappen als snoeischaren en snoeizagen. Als je gereedschap in de bankschroef zet, moet je erop letten dat je de houten steel niet beschadigt. Draai de bankschroef dus niet strak aan en klem het gereedschap met het metalen deel in de bankschroef. Een werkplek is een goede werkplek als je: al de spullen makkelijk kunt vinden; 6 GROENE RUIMTE

7 voldoende werkruimte hebt; al de benodigdheden een plaats hebt gegeven; een werkhoogte hebt die bij jou past. a Je hebt de tabel ingevuld en daarmee een beeld gekregen van dagelijks en periodiek onderhoud aan handgereedschappen. b Het inrichten van een werkplek is lastig. Ten eerste moeten alle benodigdheden aanwezig zijn. Daarna moet je ze een logische plaats geven: je moet er prettig kunnen werken. Jouw tekening is goed als alle onderdelen er op staan. c d Opdracht 1.7 Geluid maken a Bij lawaai kun je denken aan een opstijgend vliegtuig, een krijsend kind, een popconcert et cetera. Machines die veel lawaai produceren zijn een stofzuiger, een schuurmachine, een bladblazer et cetera. b De hovenier kan gehoorbescherming dragen. Voorbeelden van gehoorbescherming zijn oordopjes, speciale watten, oorproppen (uitzetbaar) en oorkappen. Natuurlijk kan hij ook werken met elektrische machines (minder lawaai) of bijvoorbeeld de haag met de hand knippen. c d a b c d e Voorbeelden van gehoorbescherming zijn oordopjes, speciale watten, oorproppen (uitzetbaar) en oorkappen. f Dan kun je als het goed is je klasgenoten niet meer horen praten. g BASISONDERHOUD 7

8 2 Basisaanleg Vragen 2.1 a Levenloos materiaal is materiaal dat nooit geleefd heeft. b Een houten bank is gemaakt van dood materiaal. Een stenen wandelpad en een metalen hek zijn van levenloos materiaal. Vragen 2.2 a De klinkers hebben een stevige fundering nodig. Als je dat niet doet, krijg je verzakkingen en gaan de klinkers scheef liggen. b Je moet het cunet verdichten, om ervoor te zorgen dat er geen verzakkingen ontstaan. Als er nog lucht onder de fundering zit, krijg je later kuilen in de bestrating. Vragen 2.3 a Materialen om een wandelpad mee te maken zijn grind, gravel, stenen, schelpen en houtsnippers. b Het materiaal dat je gebruikt, hangt af van de functie die het pad heeft in zijn omgeving. Een schelpenpad zie je meestal in een landschappelijke omgeving, een tegelpad zie je vaker bij bebouwing. c Schelpenpaden en leempaden moet je aanrollen, omdat er anders kuilen in komen. d Een grindpad is een ander voorbeeld van een halfverhard wandelpad. e Een baksteen is gebakken van klei. Natuursteen is puur natuur. Vragen 2.4 a Een betonband houdt de stenen op hun plaats. b Stenen moet je inknippen, omdat ze anders niet passen. De randen van de bestrating werk je met passende stukken af. c Halfsteensverbanden gebruik je eerder in tuinen dan voor wegen, omdat ze niet zo sterk zijn. Visgraatverbanden en elleboogverbanden zijn veel sterker. d Je gebruikt een waterpas, om te zien of de tegels horizontaal liggen. Als het belletje in het midden van de waterpas staat, ligt de tegel recht. Vragen 2.5 a Het Milieukeurmerk staat voor een lagere belasting van het milieu. b Een voorbeeld van natuurvriendelijke productie en verwerking van materiaal is het gebruik van hardhout in plaats van geïmpregneerd hout. Hardhout belast zowel bij de productie (geen chemicaliën) als bij de verbranding het milieu minder. c Duurzaamheid is een reden om te kiezen voor tuinhout met een milieukeurmerk. Je zorgt ervoor dat je kinderen later niet met de rommel zitten. Vragen 2.6 a In de groenvoorziening gebruik je vooral geïmpregneerd hout en hardhout. b Planken worden uit een stam gezaagd. Dit gebeurt meestal op de zagerij. c Van planken kun je schuttingen maken. Balken gebruik je vaak om borders af te scheiden of als onderdeel van speeltoestellen. Vragen 2.7 a Rondhout is een gekapte stam of tak waar de schors vanaf is gehaald. b Rondhout wordt ook gebruikt voor speeltoestellen en afrasteringen. 8 GROENE RUIMTE

9 Vragen 2.8 a In een achtertuin zet je meestal een houten schutting, bij een speeltuin zet je meestal een hek van gaas en rond een weiland zet je meestal prikkeldraad en/of een hek van gaas. b Omdat er standaardmaten zijn, kun je makkelijker uitrekenen hoeveel je nodig hebt. c Afrasteringen rond weilanden zijn vaak gemaakt van prikkeldraad, omdat prikkeldraad het vee afschrikt. Tegen houten afrastering gaat het vee hangen of schuren, waardoor het kapot gaat. Vragen 2.9 a Een hek staat er niet voor niets. Als het kapot is, moet je het snel herstellen, om te voorkomen dat: het vee ontsnapt (weiland); katten en honden binnen kunnen dringen (speeltuin); dieven het terrein kunnen betreden (bedrijven en woningen). b Als het gat heel klein is, maak je het hek weer aan elkaar met staaldraad. Als het een groot gat is, meet je de grootte van het gat op. Vervolgens plaats je eenzelfde stuk gaas in het gat. Je maakt het nieuwe gaas aan het oude gaas vast met staaldraad en een tang. Opdracht 2.1 Een rechthoek uitzetten a Een haakse hoek is 90 graden. b In de figuur staat het goede antwoord. Fig. 2.1 Rechte hoek c Het aantal pennen dat je nodig hebt voor het uitzetten van een haakse hoek is 8. d e f Voor het uitzetten van een haakse hoek heb je drie piketten nodig. g De pootlijn van de lange zijde is langer dan 2 meter. Je hebt altijd meer pootlijn nodig. In principe span je de pootlijn met behulp van de pennen. Langs de pootlijn zet je de korte (of lange) zijde uit. BASISAANLEG 9

10 Opdracht 2.2 Waterpassen a Voorbeelden van peilen zijn het trottoir, de vijverrand en de onderkant van het deurkozijn. Een peil is een vast punt in de tuin of de omgeving. b c d Een peil is goed, wanneer het een vast punt is in de omgeving. Je houdt rekening met het peil, omdat de bestrating (bijvoorbeeld een trottoir) daarop aangesloten moet worden. Ook deuren, putjes en bijvoorbeeld een vijverrand kunnen peilen zijn. Eigenlijk is een peil dus een hoogte in de omgeving waar de bestrating gelijk aan gelegd moet worden. e De getekende waterpassen moeten op de volgende manier worden opgetild om waterpas te staan: Waterpas a: optillen aan de rechterkant; Waterpas b: optillen aan de linkerkant; Waterpas c: hoeft niet opgetild te worden, want deze is waterpas. Opdracht 2.3 Een sierbestrating maken a Plaatsen waar je sierbestrating tegen kunt komen zijn terrassen, tuinpaden, opritten, pleinen en parken. b Met een rubber hamer straat je tegels. Je gebruikt een rubber hamer, omdat je daarmee de tegel niet kapot slaat. Met bijvoorbeeld een klinkerhamer (van ijzer) doe je dat wel. c d e Een goede bestrating voldoet onder andere aan de volgende eisen. De bestrating ligt waterpas. De bestrating ligt vlak. Er zitten geen kieren tussen de verschillende bestratingsmaterialen. f 10 GROENE RUIMTE

11 Opdracht 2.4 Een modeltuin aanleggen Opdracht 2.5 Uitzetten van een rechte lijn met jalons (tussenzichten) a b Jalons kun je gebruiken als je een rij bomen gaat planten. Het inzichten en kijken of bijvoorbeeld palen in een rechte lijn staan, kun je ook gebruiken als je een schutting gaat plaatsen. Je kunt dan makkelijk controleren of de schutting recht staat. c De punt van de jalon is van ijzer. De jalon is dus het zwaarst aan de onderkant en zal zo altijd recht naar beneden (waterpas) hangen. d e Opdracht 2.6 Een afrastering stellen a Je hebt hekken van hout, gaas en draad. De uitvoeringen zijn heel verschillend. Zo zijn er dichte schuttingen en harmonicatuinhekjes van hout, afrasteringen van draad of prikkeldraad en afrasteringen van harmonicagaas of kippengaas. b Een draadspanner gebruik je om het ijzerdraad van het hekwerk aan te trekken. c Een schoor gebruik je om de beginpaal en de eindpaal extra stevig te zetten. Dit doe je bijvoorbeeld als je een weiland moet afzetten en je het prikkeldraad met draadspanners strak moet trekken. d e f BASISAANLEG 11

12 12 GROENE RUIMTE

13 3 Planten en verplanten Vragen 3.1 a Voor voorjaarsbloeiende bollen maakt het niet uit in welke soort grond ze groeien, omdat er in de bol veel voedingsstoffen zitten. b Als je de bloeitijd van bolgewassen weet, weet je ook wanneer je moet planten. Bolgewassen moet je een ruime tijd voordat ze gaan bloeien planten. c Bollen moet je vroeg planten, zodat ze een goed wortelgestel kunnen ontwikkelen. Vragen 3.2 a Eenjarige planten leven maar een jaar, tweejarige planten twee jaar. Bij eenjarigen ontwikkelt de plant en de bloem zich binnen één jaar. Bij tweejarigen ontwikkelt de plant zich het eerste jaar en de bloem pas het tweede jaar. b Het voordeel van eenjarigen is dat je meteen hetzelfde jaar bloemen hebt. Het nadeel is dat je ieder jaar nieuwe bloemen in de tuin moet zaaien. Hierdoor vraagt de tuin meer onderhoud. Vragen 3.3 a De oppervlakte van het plantvak is 400 x 500 = cm 2. b De plantoppervlakte is 1600 cm 2. c Je hebt cm 2 : 1600 cm 2 = 125 planten nodig. Vragen 3.4 a Je moet de grote planten achteraan planten, anders staan de kleinere planten in de schaduw van de grote. b De eerste stap is het uitzetten van het plantvak. Daarbij gebruik je een duimstok, piketten, een driehoek en lijnen. Vragen 3.5 a Je kunt planten in driehoeksverband, vierkantsverband, kruisverband en rechthoekverband. b Petunia s zet je eerder in driehoeksverband. Dat doe je, omdat ze een groot plantoppervlak hebben. In driehoeksverband groeien ze minder snel tegen elkaar aan dan in vierhoeksverband. Vragen 3.6 a Als je de oude bloemen afplukt, komen er snel weer nieuwe aan. Hierdoor bloeien planten langer. b Je moet de grond rondom de plant goed aandrukken, zodat de wortels diep in de aarde komen. De wortels hebben daardoor de meeste kans om aan te slaan. Vragen 3.7 a Als je de boom in de zomer plant, is de kans groot dat de boom uitdroogt doordat de bladeren heel veel vocht vragen. b Als je een boom in de winter plant, heb je kans dat de wortels bevriezen of niet aarden in de bevroren grond. c De plantafstand is 3x6 m. Vragen 3.8 a De verdikking boven de wortels heet wortelhals. b Als je de boom te ondiep plant, drogen de wortels uit. PLANTEN EN VERPLANTEN 13

14 Vragen 3.9 a De wortels van de boom zijn de eerste jaren nog niet sterk genoeg om de boom rechtop te houden. De boompaal zorgt ervoor dat de boom rechtop blijft. b Een boompaal plaats je aan de kant waar de wind meestal vandaan komt. In Nederland is dat aan de westkant. c Een boompaal is gekruind, omdat je anders de kop stuk slaat met de hamer. Opdracht 3.1 Eenjarige planten poten a Je kunt planten in driehoeksverband, rechthoekverband of wildverband. In de figuur staat een voorbeeld van een driehoeksverband. Fig. 3.1 Driehoeksverband b c d e f g Als je goed gespit hebt, kunnen lucht en vocht makkelijk in de grond doordringen. Dit zijn belangrijke groeiomstandigheden voor de eenjarige planten. Als het plantje gaat wortelen moeten de jonge wortels makkelijk in de ondergrond kunnen doordringen om vocht op te kunnen nemen. Dompelen doe je als de kluit van de eenjarige plant niet vochtig is. Het voordeel van dompelen is dat de plant een voorraad vocht meekrijgt waar de eerste dag(en) mee overbrugd kan worden. Na het planten geef je de eenjarige planten meestal water. Dit water sproei je direct op de kluit van de plant (juist in die kluit zitten de wortels die het vocht moeten opnemen). Als je de kluit aandrukt, druk je de lucht (ruimte) tussen de kluit en de ondergrond. De plant wortelt alleen in grond. Het aandrukken bevordert dus de hergroei van de plant. a 14 GROENE RUIMTE

15 b c d e Het planten in driehoeksverband is goed gelukt als: de planten in rechte rijen staan; je duidelijk driehoeken kunt zien tussen de gepote planten. Opdracht 3.2 Heesters planten a In de figuur staan voorbeelden van de verschillende plantverbanden. Fig. 3.2 Voorbeelden van driehoeks- en rechthoekverband b c d e f g In de werkvoorbereiding gebruik je een plantverband om de de juiste hoeveelheden planten te bepalen. Als je gaat planten gebruik je het plantverband om een vaste verdeling over het plantvak te krijgen. Als je planten goed aandrukt, maken de wortels goed contact met de grond. Dit bevordert en versnelt de (her)groei van de plant. Je hebt een schatting gemaakt van de tijd die je denkt nodig te hebben voor deze opdracht. Jij weet na afloop van de opdracht of deze planning goed was. In de tabel heb je de tijd ingevuld die je per onderdeel kwijt was. In de afsluiting kom je daarop terug. PLANTEN EN VERPLANTEN 15

16 Opdracht 3.3 Een boom planten a Dingen waar je op moet letten als je een boom plant, zijn: de boom moet recht staan; de bovenkant van de boompaal moet onder de eerste takkenkrans blijven; de plaats van de boomband is 10 cm onder de kop van de paal; de boom mag niet langs de boompaal schuren; bij droog weer moet je direct water geven. b De boompaal zorgt ervoor dat de boom stevig staat. Op deze manier krijgt de boom een goede kans om aan te groeien. c In de tabel bij d staan de nummers ingevuld die de goede volgorde aangeven. d In de tabel zijn de benodigde gereedschappen ingevuld. Nr Werkzaamheden Benodigdheden Omschrijving 2 Boompaal plaatsen Grondboor Boompaal Plaats de boompaal altijd op de westkant van de boom. 4 Afwerken Spade De boom moet stevig staan: trap de grond daarom stevig aan. Hierna werk je het plantvak netjes af. 1 Plantgat graven Spade Het plantgat moet zo diep zijn dat de boom net zo diep komt te staan als op de kwekerij. 5 Boomband plaatsen Boomband Hamer Spijkers 3 Boom planten Snoeischaar Boom De boomband komt 10 cm onder de kop van de boompaal. Een boomband breng je altijd kruislings aan. De boom komt op 10 cm van de boompaal. Let op de plaats van de boompaal! Bij wortelgoed moet er voldoende fijn zand tussen de wortels vallen (gebeurt dit niet: schudden) Opdracht 3.4 Een haag planten a Hagen vind je bijvoorbeeld als perceelgrens, om een tuin in te delen en als afscheiding om privacy te creëren. 16 GROENE RUIMTE

17 b c d Voorbeelden van planten die voor hagen gebruikt worden, zijn coniferen (Thuja), bladverliezende heesters (Fagus) en bladhoudende heesters (Berberis). De juiste volgorde staat in de tabel. Volgorde Werkzaamheden 5 Graaf de plantsleuf. Steek aan de kant van de pootlijn de spade in de grond. Je krijgt zo een strakke kant. Dit is belangrijk, omdat aan deze kant de planten komen. 8 Vraag de docent of hij/zij wil voordoen hoe je de haag verder moet planten. 13 Hark de grond goed vlak met de egaliseerhark. 14 Leg het gereedschap weer netjes bij elkaar. Je bent klaar. 2 Vraag waar jij jouw haag mag planten. 1 Verzamel het gereedschap en de overige benodigdheden. 10 Loop de planten voorzichtig aan. 3 Richt jouw werkplek in. 4 Span de pootlijn ongeveer 1 cm boven de grond. Zorg ervoor dat de lijn strak staat. 6 Controleer de plantsleuf. Is de plantsleuf diep en breed genoeg? 9 Plant de haag. Je weet nu hoe dit moet. 7 Leg de haagplanten op de juiste afstand naast de pootlijn. Heb je genoeg planten voor jouw haag? 11 Vul de plantsleuf op, zodat de grond weer gelijk is. 12 Haal de pootlijn weg en rol deze netjes op. e f g h De pootlijn heb je nodig om de plantsleuf te graven. Alleen als de plantsleuf recht is, kun je namelijk een rechte haag planten. De breedte en diepte zijn afhankelijk van de grootte van de kluit of het wortelgestel. Een richtlijn is: de plant wordt net zo diep gepoot als dat hij stond op de kwekerij. De breedte van de plantsleuf wordt anderhalf keer de breedte van de kluit. Het antwoord is afhankelijk van de plantgegevens. PLANTEN EN VERPLANTEN 17

18 18 GROENE RUIMTE

19 4 Gazonaanleg en -onderhoud Vragen 4.1 a Als je graszaad uitkiest, moet je weten wat de grondsoort is en wat de functie van het gazon/grasveld is. b Het bovenste gedeelte van de grasspriet heet aar. Vragen 4.2 a De goede volgorde van onder naar boven is: wortels, stengel, blad, aar. b Distels en onkruid groeien beter als je het gras niet maait, omdat de omstandigheden voor die soorten dan beter zijn. Als je maait, wordt juist het gras weer sterker. Vragen 4.3 a Met spitten maak je de grond los, zodat de wortels van de planten straks meer ruimte hebben om te groeien. Bovendien werk je zo het onkruid om en blijft het regenwater niet langdurig op het land liggen. b Op een plantvak dat niet geëgaliseerd is, is het moeilijk om de zaden gelijk te verdelen, door de kuilen en ruggen in het zand. Ook is het door die kuilen en ruggen later lastiger om netjes te maaien. c Een kielsteek geeft het einde van een plantvak aan. Vragen 4.4 a Voordat je gaat zaaien moet de grond fijn en vast zijn. Bij een grond vol kluiten komt het zaad te diep te liggen. Daarom moet je de kluiten wegharken. b Verdichten doe je door de grond regelmatig aan te trappen of door de grond te rollen met een zware rol. c Bemesten van een toekomstig grasveld gebeurt meestal met kunstmest. Vragen 4.5 a De machine in de figuur is geschikt voor het zaaien op grote stukken grond. b Je kunt deze machine niet in de tuin gebruiken, omdat hij te groot is. In de tuin gebruik je de handzaaimachine of zaai je met de hand. c Graszaad moet je goed verdelen over de gehele oppervlakte, omdat je anders kale plekken krijgt in het gras. d In het voorjaar of het eind van de zomer is het klimaat het gunstigst om gras te zaaien: niet te heet, maar wel vochtig. e De antwoorden staan in de tabel. Zaaien Voordelen Nadelen Handmatig Kan op kleine oppervlakten Minder nauwkeurig Machinaal Nauwkeurige verdeling van het zaad Kan niet op kleine oppervlakten GAZONAANLEG EN -ONDERHOUD 19

20 Vragen 4.6 a Voordelen van graszoden zijn dat ze gemakkelijk te leggen zijn en dat ze na twee weken al beloopbaar zijn. b Graszoden zijn nadelig, als je een speciaal mengsel nodig hebt, bijvoorbeeld voor een speciale bodemsoort. Bovendien zijn graszoden duur. c Het gras voor een speelgazon is minder fijn, maar sterker dan dat voor een siergazon. Vragen 4.7 a Er zijn veel verschillende soorten grasmaaimachines. Voorbeelden zijn de kooimaaier en de cirkelmaaier. b Hoe vaak je een grasveld maait, is afhankelijk van hoe kort het gras moet zijn. Hoe korter het gras moet zijn, hoe vaker je het moet maaien. Vragen 4.8 a Je zorgt er bij het maaien altijd voor dat de banen elkaar ongeveer tien centimeter overlappen. b Bij de messenkooimaaier bestaat het bedrijfsklaar maken uit: de draaiende delen invetten; de maaihoogte afstellen; de snijmessen afstellen. Vragen 4.9 a Als je vaak maait, is het maaisel zo fijn dat het verdwijnt tussen het gras. Op een hooiland voer je het maaisel ook niet af. Het gras moet daar eerst goed drogen, voordat je het binnenhaalt. b Je moet met de wind mee harken, omdat je anders al het gras in je gezicht krijgt. Vragen 4.10 a Voordat je een kant gaat afsteken, zet je een lijn langs de graskant. Vervolgens steek je de graskantsteker ongeveer één centimeter van de lijn in de grond. De afgestoken kant schoffel je los. Daarna trek je hem weg met de hand of met een hark. b Het graskantknippen doe je met een loopschaar of een kantenschaar. Vragen 4.11 a Organische mest wordt meestal gebruikt vlak na de winter, anorganische mest de rest van het seizoen. b Een nadeel van kunstmest is, dat de zouten in de mest vocht uit de beplanting trekken. Een ander nadeel is dat het gras kan verbranden als je kunstmest uitstrooit als de zon schijnt. c Een gazon kan meestal goed tegen droogte. Sproeien doe je daarom alleen als het lang achter elkaar droog is. En als het gras geel dreigt te worden. d Overdag is het warmer dan s avonds en s morgens. De zon staat dan recht op het gazon. Daardoor verdampt het water sneller. Vragen 4.12 a Verticuteren is een onderhoudsmaatregel om het gazon gezond te houden. b Verticuteren doe je meestal aan het begin van het groeiseizoen. c Door te bezanden: verschraalt de bodem niet; kan regenwater makkelijker weglopen; worden kleine oneffenheden in het gazon geëgaliseerd. 20 GROENE RUIMTE

21 Opdracht 4.1 Spitten a Grondbewerken kun je op verschillende manieren doen. Voorbeelden van grondbewerking zijn: spitten (voor de hand of met vore; één of meer steken diep; met of zonder verwisselen van lagen); schoffelen; egaliseren (met een hark of met een kilverbord achter de trekker). b Je kunt spitten met een vore en spitten voor de hand. c Als je spit: houd je je rug recht; werk je met een steekschop die een steel heeft die lang genoeg is; moet je recht in de vore staan (dit voorkomt dat je je rug belast door het draaien). Opdracht 4.2 Egaliseren a Egaliseren is een ander woord voor vlak maken. b Het is belangrijk dat de ondergrond van een toekomstig grasveld vlak is, omdat: (bij zaaien) er anders na een regenbui water blijft staan in de kuilen; dit belemmert het kiemen van het graszaad; (bij het leggen van een graszoden) de graszoden anders niet overal de grond raken; daardoor zullen de zoden verdrogen. c Een bats gebruik je om grote hoeveelheden zand of grond weg te scheppen. d De antwoorden aanwezig: a b c Je moet er op letten dat het perceel mooi vlak wordt. Ook moet je het gereedschap op de juiste manier gebruiken. GAZONAANLEG EN -ONDERHOUD 21

22 Opdracht 4.3 Een siergazon aanleggen a Belangrijke werkzaamheden bij het zaaiklaar maken van de grond zijn het uitzetten, spitten en egaliseren. b De antwoorden staan in de tabel. Werkzaamheden Belangrijke punten A Uitzetten 1 De zijden zijn even lang 2 De hoeken zijn haaks B Spitten 1 Het gehele perceel is gedaan 2 Het stuk is egaliserend gespit C Egaliseren 1 De klonten zijn fijn gemaakt 2 De grond is vlak geharkt c d Je moet de grond aanrollen of aanlopen, om de grond te verdichten. Zo voorkom je dat er later kuilen ontstaan. De zaden slaan daardoor ook beter aan. Geen antwoorden aanwezig. a De stappen van het aanleggen van een siergazon zijn: uitzetten; spitten; egaliseren; aanrollen/aanlopen; inzaaien; inwerken van het zaad. b Opdracht 4.4 Grasmaaien a Voorbeelden van grasmaaiers zijn: voor gebruik in het kleinschalig groen: kooimaaier; voor gebruik in het grootschalig groen: kooimaaier, cirkelmaaier, vingerbalk en klepelmaaier. 22 GROENE RUIMTE

23 b c d e f Voor een siergazon gebruik je een kooimaaier. Deze maaiers geven het mooiste maaibeeld. De kooimaaier knipt het gras namelijk af, terwijl een cirkelmaaier (ook geschikt voor de particuliere tuin) het gras eraf slaat. Dit laatste geeft een rommeliger maaibeeld. Opdracht 4.5 Graskanten knippen en steken a b De kantensteker houd je achter het touw. Je werkt altijd ongeveer 1 cm van het touw af. Als je merkt dat je naar het touw toe gaat, moet je dit corrigeren. c Je steekt een graskant schuin af, omdat je op die manier voorkomt dat de rand van het grasveld uitdroogt. d Een goede werkhouding is werken met gebogen knieën en een rechte rug. a Je werkt met de kantenschaar van rechts naar links, omdat anders de vleugelmoer die op de kantenschaar zit in het gazon steekt. Je kunt dan niet knippen. b De diepte (5 cm) is niet zo belangrijk. Het gaat erom dat je diep genoeg steekt om het gras los te kunnen schoffelen. En dat is meestal ongeveer 5 cm. c d e GAZONAANLEG EN -ONDERHOUD 23

24 5 Borderonderhoud Vragen 5.1 a Als je de border niet continue onderhoudt: groeien er planten over de paden; raken sommige planten overwoekerd; zit de border binnen de kortste tijd onder het onkruid; stoppen de planten met bloeien. b De nauwkeurigste of fijnste manier van onkruid verwijderen is handmatig wieden. c Bij het verwijderen van het onkruid moet je erop letten dat je de wortels van de vaste planten niet beschadigt. Vragen 5.2 a Een gemengde border is een border waarin vaste planten, een- en tweejarigen, bol- en knolgewassen, heesters en coniferen bij elkaar staan. b Het nadeel van een vaste border is dat je niet het hele jaar door een bloeiende border hebt. c Planten kun je ondersteunen met een bamboestok of vastzetten met touw of klemmetjes. Vragen 5.3 a Na de winter bemest je een border met organische mest. b Als je te veel (kunst)mest strooit, verschroeien de planten en kunnen de bodem en het grondwater verontreinigd raken. c Voordat je gaat zaaien en planten in een border moet je de grond spitten. Vragen 5.4 a Struiken die vlak voor de winter zijn uitgebloeid, snoei je na de winter. Als je die in de winter snoeit, kunnen ze doodvriezen. b Je kunt aan de groeiringen van een struik zien hoeveel een struik gegroeid is. Een groeiring markeert de overgang tussen twee jaren. Vragen 5.5 a Bij dunnen haal je de hele struik weg, zodat andere struiken meer ruimte hebben om te groeien. Bij afzetten laat je de stobbe staan, zodat de struik later weer uitgroeit. b Als je meer ruimte wilt hebben voor je planten, moet je dunnen. Bij afzetten groeit de struik na verloop van tijd weer aan. Dan hebben de andere struiken weer even weinig ruimte als vóór het afzetten. Vragen 5.6 a Als je hekwerken verwaarloost, komen er katten en honden in de tuin of kunnen mensen dwars door de border lopen. b Uitgebloeide een- en tweejarige planten blijven vocht en voeding uit de bodem onttrekken. Door ze te verwijderen blijft er meer voeding voor de andere planten over. c Als je een rotte boompaal niet vervangt, kan de boom omwaaien. 24 GROENE RUIMTE

25 Opdracht 5.1 Heesters snoeien a De antwoorden staan in de tabel. Stelling Eens Oneens 1 Om een optimale bloei te krijgen moet je snoeien X 2 Besdragers snoei je direct na de bloei X 3 Je mag heesters nooit op stomp snoeien X 4 Dikke takken snoei je met een takkenschaar of een snoeizaag X 5 Vorstgevoelige struiken snoei je diep terug X b c d Het juiste stappenplan is als volgt. Volgorde Stappen 1 Beoordeel de snoeitijd, de snoeivorm en de bloei- en groeiwijze. 3 Snoei uitgebloeide bloemen en wildgroei weg. 4 Snoei afhankelijk van de soort op een-, twee- of meerjarig hout. 5 Probeer tijdens de snoei de natuurlijke vorm zoveel mogelijk te handhaven. 2 Snoei beschadigde, zieke en concurrerende takken weg. a b c In de figuur zijn er takken op stomp gesnoeid. Dat mag niet bij heesters. d BORDERONDERHOUD 25

26 Opdracht 5.2 Vaste planten scheuren a b Meestal moeten planten gescheurd worden, omdat de moederplant verouderd is. c d e f g Voorbeelden van beoordelingspunten zijn: de grootte van de gescheurde planten (goedbewortelde pollen), de juiste plantdiepte, een juist plantverband, plantvak netjes afgewerkt, correct gebruik van gereedschap. a b c d e Planten scheur je niet allemaal op hetzelfde moment. Als een plant snel groeit, zul je die eerder moeten verjongen dan andere planten. Als je planten niet tegelijk plant, kan het zijn dat je de ene plant eerder moet scheuren dan de andere vanwege de leeftijd. Daarnaast verschilt het moment van scheuren ook nog eens per soort: sommige soorten moet je eerder scheuren dan andere. f Opdracht 5.3 Borderplanten verzorgen a Voorbeelden van planten die in een border kunnen groeien, zijn heesters, coniferen, vaste planten, bollen, knollen en eenjarige planten. b In een border kun je beter geen schoffel gebruiken. Een nadeel van schoffelen is dat je de wortels snel beschadigt. Doordat je de bodem diep losmaakt, beschadig je de haarwortels van de planten. Hierdoor nemen de planten moeilijker water op. Een ander nadeel is dat je met een schoffel moeilijk kunt sturen, waardoor je planten kunt beschadigen. c Tijdens het snoeien let je erop dat: je gladde wonden maakt; je de tak nooit afbreekt of knakt. d Je kunt een snoeischaar gebruiken voor: het verwijderen van uitgebloeide bloemen uit vaste planten en heesters; het verwijderen van dode of gebroken takken. e f 26 GROENE RUIMTE

27 Opdracht 5.4 Een onderhoudsplan voor borders Opdracht 5.5 Veiligheidskaart a Pbm betekent persoonlijk beschermingsmiddel. b Voorbeelden van pbm s zijn: oordoppen, gelaatsbescherming, een veiligheidsbril, veiligheidschoenen, trillingsdempende handschoenen, veiligheidskleding en speciaal, warm ondergoed. c Voorbeelden van antwoorden staan in de tabel. Schadelijke werkfactoren Wegspattende steentjes Trillingen Weersinvloeden Rugbelasting Persoonlijke beschermingsmiddelen Oog- en gelaatsbescherming, veiligheidsschoenen en -kleding Veiligheidshandschoenen Beschermende kleding Warm en lang genoeg ondergoed d Voorbeelden van antwoorden staan in de tabel. BORDERONDERHOUD 27

28 Werksituatie Persoonlijke beschermingsmiddelen 1 Werken met een bladblazer Oorkappen 2 Werken met chemische bestrijdingsmiddelen Mondkapje, veiligheidskleding en handschoenen 3 Snoeien van bomen Helm, veiligheidsbril 4 Werken met een bosmaaier Oog- en gelaatsbescherming, gehoorbescherming, beenbescherming, veiligheidsschoenen en handschoenen e 28 GROENE RUIMTE