QANU maart Technische Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen

Transcriptie

1 QANU maart 2007 Technische Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen.

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Voorwoord voorzitter visitatiecommissie 7 Deel I Algemeen deel 9 1. De onderwijsvisitatie Technische Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen Het referentiekader van de commissie Algemene bevindingen 5 Deel II Opleidingsdeel De bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde en masteropleiding Technische Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen 9 Bijlagen 81 Bijlage A: Curricula vitae van de leden van de visitatiecommissie 83 Bijlage B: Programma visitatiecommissie Technische Bedrijfskunde RUG 87 Bijlage C: Checklist onderwijsvisitatie Technische Bedrijfskunde RUG 89 Bijlage D: Opleidingsrendementen: laatste KUO-cijfers 93 Bijlage E: Lijst van gebruikte afkortingen 97 3

4

5 VOORWOORD Dit rapport is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleidingen, alsmede een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisaties en als basis te dienen voor de ac creditatie van de betrokken opleidingen door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria met oog voor specifieke omstandigheden. De Visitatiecommissie Technische Bedrijfskunde RUG van QANU heeft haar taken met gro te toewijding uitgevoerd in een periode die wordt gekenmerkt door de overgang naar de bachelormasterstructuur. De opleidingen zijn beoordeeld op een grondige en zorgvuldige manier en binnen een duidelijk beoordelingskader. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging zullen worden genomen door de betrokken oplei dingen, faculteitsbesturen en College van Bestuur. Wij zeggen dank aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Ook gaat onze dank uit naar de staf van de betrokken afdelingen aan de universiteit voor hun inspanningen en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur 5

6 6

7 VOORWOORD VOORZITTER VISITATIECOMMISSIE In 2003 vond een proefvisitatie plaats van de opleiding Technische Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. De toenmalige visitatiecommissie stelde vast dat er sprake was van een levensvatbare opleiding. In een bijna totaal vernieuwde samenstelling van de commissie werd de instelling in september 2006 opnieuw gevisiteerd. Tot genoegen van de commissie werd geconstateerd dat veel van de gegeven aanbevelingen waren gerealiseerd of in gang gezet. Wel heeft de commissie geconstateerd dat er nog steeds punten voor verbetering aanwezig zijn. De commissie heeft inmiddels begrepen dat een aantal verbeterpunten reeds voor het gereedkomen van dit rapport wordt opgepakt. De commissie is veel dank verschuldigd aan de gevisiteerde opleiding. De kritische zelfanalyse, de reacties op de door de commissie gestelde vragen en de wijze waarop de opleiding tijdens het bezoek ter wille is geweest zijn alle essentiële elementen van het visitatieproces. De commissie heeft begrip voor de verzuchting dat er wel erg veel werk moet worden verzet voor visitaties en accreditaties. Gaarne wil ik de secretaris van de visitatiecommissie, mevrouw ir. S. van Bruggen, medewerkster van QANU, danken voor de wijze waarop zij de commissie heeft bijgestaan bij het vervullen van haar niet altijd gemakkelijke taak. Ten slotte wenst de commissie Technische Bedrijfskunde in Groningen een goede toekomst toe waarbij aan de metafoor van de brug over de vijver een praktische inhoud wordt gegeven. C.A.T. Takkenberg, voorzitter van de visitatiecommissie Technische Bedrijfskunde RUG 7

8 8

9 DEEL I: ALGEMEEN DEEL 9

10 10

11 1. De onderwijsvisitatie Technische Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen 1.1. Inleiding Met het oog op de accreditatie van wetenschappelijke bachelor- en masteropleidingen door middel van externe kwaliteitsbeoordeling heeft de stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) in het najaar van 2006 de visitatiecommissie Technische Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen (RUG) ingesteld. In de september 2006 heeft deze commissie een bezoek gebracht aan de bachelor- en masteropleiding op het gebied van de Technische Bedrijfskunde (TBK), waarvoor de QANU een verzoek tot visiteren had ontvangen van het Colleges van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen (zie par. 1.2). De commissie heeft haar bevindingen vastgelegd in hoofdstuk 3 van Deel I en in het in Deel II opgenomen opleidingsrapport, waarbij de bachelor- en masteropleiding in samenhang beschreven en beoordeeld worden. In hoofdstuk 3 van Deel I gaat de commissie in op een aantal punten die haar tijdens de visitatie bijzonder hebben getroffen. Hoofdstuk 2 van deel I bevat het door de commissie gehanteerde referentiekader De betrokken opleidingen De volgende opleidingen zijn in het kader van deze visitatie bezocht: Rijksuniversiteit Groningen (RUG) september 2006: Bachelor Technische Bedrijfskunde: voltijd (CROHO: 56994) Master Technische Bedrijfskunde (Industrial Engineering and Management): voltijd (CROHO: 66994) 1.3. De samenstelling en taak van de commissie De samenstelling van de commissie is door het QANU-bestuur vastgesteld. De betrokken opleidingen en faculteitsbesturen zijn in de voorbereidingsfase in de gelegenheid gesteld om bezwaar aan te tekenen tegen de door QANU voorgestelde conceptsamenstelling van de commissie, e.e.a. conform C van het QANU-kader. Van deze gelegenheid is geen gebruikgemaakt. De visitatiecommissie Technische Bedrijfskunde RUG bestond uit de volgende personen: Voorzitter van de commissie: prof. dr. ir. C.A.T. (Kees) Takkenberg, emeritus hoogleraar Bestuurlijke Informatiekunde aan de Universiteit van Tilburg. Overige leden: prof. dr. M. (Martin) Mulder, hoogleraar Educatie- en competentiestudies aan Wageningen Universiteit (vice-voorzitter); 11

12 dr. P.W.G. (Pieter) Bots, universitair hoofddocent aan de Technische Universiteit Delft, thans gedetacheerd als gastonderzoeker bij Cemagref te Montpellier; prof. dr. J. (Jacques) Vandenbulcke, emeritus hoogleraar aan de Katholieke Universiteit te Leuven; drs. R. (Renée) Kamphuis, Manager Management Development Atos Origin te Utrecht; de heer B.F.G. (Bart) van den Akker, student MSc Business Administration met als specilisatie Finance aan de faculteit der Economische Wetenschappen en bijna afgestudeerd bachelorstudent Technologie Management aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tot secretaris van de commissie werd benoemd: ir. S. (Lineke) van Bruggen, van het bureau van QANU. Als bijlage A zijn de curricula vitae van de leden opgenomen. Op grond van het instellingsbesluit van de commissie d.d. 25 september 2006 was het de taak van de commissie om op basis van de door de faculteiten (opleidingen) aan te leveren informatie (zelfstudierapport en verdere relevante documenten) en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken: 1. een oordeel te geven over de verschillende kwaliteitsaspecten van de betrokken opleidingen, zoals beschreven in het QANU-kader d.d. januari 2004; 2. op basis daarvan vast te stellen of de opleidingen naar haar oordeel voldoen aan de criteria voor basiskwaliteit; en 3. de aspecten van de opleidingen te identificeren die naar haar oordeel voor verbetering vatbaar zijn. Twee leden van deze visitatiecommissie, te weten de voorzitter en de vice- voorzitter, alsmede de secretaris hebben ook deelgenomen aan de visitatie Technische Bedrijfskunde en Technische Bestuurskunde van De net gestarte opleiding Technische Bedrijfskunde van de Rijkuniversiteit Groningen heeft toen als proef meegedaan aan deze visitatie De werkwijze van de commissie De commissie hield haar installatievergadering op 25 september 2006 in Groningen. Daaraan voorafgaand zijn van de zijde van QANU met nadruk de bepalingen in bijlage 2 van het QANU-kader met betrekking tot de onafhankelijkheid van de leden van een visitatiecommissie onder de aandacht gebracht van de leden. Tijdens de bespreking heeft de voorzitter aangegeven af en toe betrokken te zijn bij het meedenken over het vormgeven van nieuwe onderzoekslijnen en leerstoelgroepen in de nieuwe faculteit Bedrijfskunde en Economische Wetenschappen, van de RUG. Aangezien dit onderzoek betreft in een andere faculteit leek dit geen belemmering om het onderwijs van de TBKopleiding te beoordelen. De student die deelnam aan de visitatie is een student van een verwante opleiding in een andere faculteit. Voor de commissie was dit een voordeel. De student kon af en toe eenvoudig toelichten hoe bepaalde zaken in Groningen geregeld waren. Er waren geen andere universiteiten bij de beoordeling betrokken. 12

13 Daarmee was de visitatie Technische Bedrijfskunde RUG naar het oordeel van het QANUbestuur omgeven met voldoende onafhankelijkheidswaarborgen. Er zijn gedurende het visitatietraject geen situaties voorgevallen waardoor onafhankelijkheid van de oordeelsvorming in het geding is gekomen. Alle leden hebben de onafhankelijkheidsverklaring ondertekend. Deze zijn in het projectdossier opgenomen. Vervolgens werden afspraken gemaakt op de volgende punten: de te volgen werkwijze; het vice-voorzitterschap van de commissie; de verdeling in globale zin van aandachtsgebieden tussen de commissieleden; vaststelling van de vanuit de QANU aangereikte checklist (zie bijlage C). Mede op basis van een door voorzitter en secretaris geformuleerd voorstel heeft de commissie in haar startvergadering tevens de concepttekst besproken van het, in het visitatieprotocol voorziene, referentiekader. Tijdens haar installatievergadering heeft de commissie ook de zelfstudie besproken en werden specifieke aandachtspunten geïnventariseerd. Na de installatievergadering op 25 september 2006 is het formele instellingsbesluit van de commissie vanuit de QANU verzonden naar de daarvoor in aanmerking komende instanties (col leges van bestuur, faculteitsbesturen, NVAO, VSNU, Ministerie van OCW et cetera). Vanuit het QANU-bureau is contact opgenomen met de betrokken lokale visitatiecoördinator en is de voorbereiding van het visitatiebezoek in onderling overleg tussen de visitatiecoördinator en de secretaris van de visitatiecommissie ter hand genomen. Laatstgenoemde heeft daartoe ongeveer één maand voorafgaand aan het visitatiebezoek een bezoek gebracht aan de instelling. Daarbij werden concrete afspraken gemaakt over de invulling van het bezoek op basis van het globale dagpro gramma dat de commissie had vastgesteld. Ook werd besproken welke materialen ter inzage gelegd werden en welke aan de commissie werden toegezonden. In aanvulling op de gebruikelijke documentatie heeft de commissie de opleidingen gevraagd om van vier kernvakken een volledige set met materialen te sturen, bestaande uit: schriftelijk studiemateriaal (zoals bijvoorbeeld syllabus/reader, literatuur(lijst), gebruikte sheets en overzichten et cetera) (boeken hoeven niet, als er maar duidelijke literatuurverwijzingen zijn); toetsen en uitwerking van de toetsen; digitaal materiaal (verwijzing naar website is ook voldoende); overig materiaal dat nuttig is voor de commissie om een goed beeld te krijgen van de inhoud en kwaliteit van het vak. De samenstelling van de studentendelegatie heeft plaatsgevonden door het prikken van studenten uit een lijst met alle ingeschreven studenten. Als de uitgekozen student niet beschikbaar was is volgens afspraak de volgende student op de lijst van hetzelfde jaar en variant geselecteerd. 13

14 De commissie heeft verzocht om ruimschoots vóór het bezoek toegang te krijgen tot de elektronische leeromgeving van de opleiding. De opleiding heeft de commissie voor het bezoek toegang verschaft door middel van een guestaccount. De commissie heeft de beschikking gekregen over het voorgaande visitatierapport uit Namens de commissie is bij de voorbereiding van het visitatiebezoek verzocht om tijdens het bezoek inzage te kunnen krijgen in het volgende informatiemateriaal: de gebruikte onderwijsliteratuur van de verplichte onderdelen, een representatieve hoeveelheid voorbeelden van gemaakte en gecorrigeerde tentamens, richtlijnen en regelingen voor stages en scripties, evalu atieverslagen van het onderwijs (inclusief jaaroverzichten), gebruikte handboeken kwaliteitszorg, notulen van de opleidingscommissie en examencommissie, en beleidsstukken. Ter bestudering vooraf werden afstudeerscripties (minimaal twee per commissielid, zie de volgende alinea) en het meest re cente beschikbare materiaal op het gebied van alumnionderzoeken opgevraagd. Het bezoek begon op de eerste dag met een startvergadering met een (nadere) bespreking in commissieverband van de zelfstudies en de afstudeerscripties. Uit de bij de zelfstudie gevoegde lijst van 25 meest recente scripties had de commissie er ruim vóór het bezoek een aantal geselecteerd en opgevraagd, waarbij was gelet op een goede spreiding naar specialisa tie en gegeven eindcijfer. Voor zover dat mogelijk was heeft de commissie tijdens het bezoek de overige bachelor- en mastertheses bestudeerd en in de beoordeling betrokken. Vanaf de tweede visitatiedag werden gesprekken gevoerd met verschillende delegaties, zoals de opstellers van de zelfstudie, de verantwoordelijken voor kwaliteitszorg (studenten apart), de leden van de opleidingscommissie (studenten apart), verschillende groepen studenten (waaronder vertegenwoordigers van studieverenigingen), leden van de wetenschappelijke staf, vertegenwoordigers van de examencommissie, studieadviseurs/-begeleiders, onderwijscoördinatoren, en opleidingsmanagement/faculteitsbestuur. Tijdens het bezoek hield de commissie een ruim van tevoren op brede schaal aangekondigd spreekuur, waar zowel studenten als docenten de gelegenheid kregen om een specifiek punt in een persoonlijk gesprek onder de aandacht van de commissie te brengen. Belangstellenden konden zich daarvoor direct bij de secretaris van de commissie aanmelden. Van deze mogelijkheid is geen gebruikgemaakt. Bij het bezoeken heeft de commissie een rondleiding van ongeveer een uur gekregen om zich een beeld te kunnen vormen van de beschikbare faciliteiten. Na afronding van de visitatiegesprekken heeft de commissie haar conclusies geformuleerd aan de hand van de checklist (zie bijlage C). De commissie is bij het toekennen van scores per facet uitgegaan van de in het QANU-kader beschreven vier puntsschaal (zie eveneens bijlage C voor de waarden van de gehanteerde scores). De ingevulde lijst is de basis geweest voor de formulering van het opleidingsrapport en voor de inhoud van de mondelinge rapportage met het voorlopige oordeel van de commissie aan het eind van de laatste visitatiedag. Beslisregels De commissie heeft voor de beoordeling van de 21 facetten een vierpuntsschaal en de standaard QANU-beslisregels gevolgd. Deze zijn: 14

15 de beoordeling onvoldoende wijst erop dat het facet beneden de gestelde verwachting ligt en dat beleidsaandacht op dit punt nodig is; de beoordeling voldoende houdt in dat het facet beantwoordt aan de basisstandaard of basisnorm; de beoordeling goed houdt in dat het niveau van het facet uitstijgt boven de basiskwaliteit; de beoordeling excellent houdt in dat voor het facet een niveau wordt gerealiseerd waardoor de beoordeelde opleiding zowel nationaal als internationaal als een voorbeeld van goede praktijk kan functioneren. Binnen een facet kan compensatie plaatsvinden: een onvoldoende en een goed punt leiden tot het gemiddelde: voldoende. Per onderwerp is op een tweepuntsschaal een oordeel gegeven: voldoende (positief) of onvoldoende (negatief). In de opleidingsrapporten is na het laatste facet een overzicht van de oordelen op facet- en onderwerpniveau opgenomen. Uitwerking van de beslisregels Doordat de commissie, conform de regels, het predikaat voldoende heeft gebruikt voor de basisstan daard of basisnorm, zou het oppervlakkig kunnen lijken of ze de gevisiteerde programma s als aan de magere kant beschouwt. De visitatiecommissie beoordeelt echter of de gestelde basiskwaliteit binnen de opleiding is gewaarborgd. Het conceptbeoordelingsrapport is in commissieverband vastgesteld tijdens de slotvergadering op 5 december Vervolgens heeft de hoor- en wederhoorprocedure plaatsgevonden, waarbij het rapport voor correctie van eventuele feitelijke onjuistheden is aangeboden aan de betrokken faculteitsbesturen. De commissie heeft de ontvangen reactie bekeken en wanneer daartoe in haar ogen aanleiding bestond, verwerkt in de formulering van het definitieve rapport. Aan het eind van het proces is het rapport nog formeel (via ) voor goedkeuring aan alle commissieleden voorgelegd. 15

16 16

17 2. Het referentiekader van de commissie 2.1. Inleiding De visitatiecommissie heeft als taak een oordeel te geven over het onderwijs dat door de verschillende studierichtingen Technische Bedrijfskunde wordt verzorgd. De commissie mag niet volstaan met het geven van oordelen, zij dient ook aan te geven waarop deze gebaseerd zijn. Daarom wordt in dit hoofdstuk het referentiekader van de commissie beschreven. Het eerste referentiekader is uiteraard het QANU-kader met de door de NVAO aangegeven onderwerpen en toetspunten die in het QANU-kader nader uitgewerkt zijn. De meer specifieke invulling van de meest relevante elementen wordt in het domeinspecifiek referentiekader uitgewerkt. Dit referentiekader sluit aan op het referentiekader van de vorige visitatiecommissie. Daarnaast heeft de commissie kennisgenomen van niet-nederlandstalige internationale benchmarks (zoals de benchmark voor Engineering van de Quality Assurance Agency for Higher Education, UK, en ABET). De commissie hecht er ook aan te benadrukken dat binnen de kaders de keuze van de opleiding voor haar eigen profiel en doelstellingen nadrukkelijk wordt meegenomen. Respect voor de eigenheid van een opleiding en voor de diversiteit van dezelfde opleiding over de verschillende universiteiten heen veronderstelt dat in de eerste plaats wordt nagegaan in hoeverre deze opleiding erin slaagt de eigen doelstellingen te realiseren. Dit neemt niet weg dat van de opleiding in ieder geval verwacht wordt dat aan een aantal algemene doelstellingen voldaan moet worden Het referentiekader Het onderwijsprogramma A. Doelstelling en aard van de opleidingen De bachelor- en masteropleiding die in de visitatie Technische Bedrijfskunde worden beoordeeld, hebben als doel studenten op te leiden tot een academische bachelor, met verdieping, dan wel meer specialisatie in de master op wetenschappelijk niveau op het gebied van het object van de studie. Daarnaast bereiden ze studenten voor op een maatschappelijke loopbaan waarbij de kennis en vaardigheden die binnen de studie verworven zijn, van nut kunnen zijn. Dit betekent dat zowel het wetenschappelijk niveau als de maatschappelijke relevantie worden gegarandeerd. Actuele ontwikkelingen binnen het vakgebied krijgen voldoende aandacht in de opleiding. Voor de bacheloropleiding geldt tevens dat de student zodanig wordt opgeleid dat hij gekwalificeerd is voor een masteropleiding. Voor de masteropleiding geldt dat de student zodanig wordt opgeleid dat hij/zij kan worden toegelaten tot een opleiding die voorbereidt op een promotie. De commissie verwacht van de bachelor- en masteropleiding die in het kader van de visitatie Technische Bedrijfskunde beoordeeld worden, dat zij tot doel hebben: a. kennis van en inzicht te bieden in algemene theorievorming en methoden op het gebied van Technische Bedrijfskunde; 17

18 b. kennis van en inzicht te bieden in specifieke verdieping ten aanzien van het vakgebied en object van studie; c. kennis van en inzicht in (actuele) vraagstukken in het vakgebied en hiertoe een beargumenteerd standpunt kunnen bepalen; d. bekendheid met enkele wezenlijke gebieden van lopend onderzoek in het object van studie; concepten en waarden op het gebied van studie kunnen hanteren en onderscheiden en debatten op dat gebied kunnen aangaan, inclusief de bewustheid dat kennis beperkingen kent; e. de nadruk te leggen op de waarde van de wetenschappelijke benadering, van inzicht in theorie en methodologie, en van een optiek van relativiteit van interpretaties; f. een kader te bieden waarbinnen de student probleemgericht leert omgaan met de theorie en de verworven kennis, en het verworven inzicht op een wetenschappelijke manier leert toe te passen, ook op bronnen op het betreffende wetenschapsgebied; g. integratie van de verschillende disciplines bij multi- en interdisciplinaire opleidingen; h. een evenwicht te bieden tussen breedte en diepte van kennis. De bacheloropleiding biedt een basisopleiding en leidt op tot een elementair academisch niveau. De masteropleiding biedt specialisatie en verdieping per vakgebied. Bij de masteropleiding is het ook denkbaar dat de specialisatie en verdieping meerdere vakgebieden bestrijken, dit heeft dan gevolgen voor de mate van diepgang. Doelstellingen en eindtermen algemeen De eindtermen van de opleiding zijn mede gebaseerd op de wettelijke regelingen, de ontwikkelingen in het wetenschaps- en vakgebied, de arbeidsmarkt voor de afgestudeerden, de kennis omtrent leren en onderwijzen en relevante maatschappelijke ontwikkelingen; de keuzes die daarbij door de opleiding zijn gemaakt zijn helder en expliciet vastgelegd in het onderwijsbeleid van de opleiding en vertaald naar het opleidingsprofiel; de doelstellingen en eindtermen zijn helder en concreet. De eindtermen zijn beschreven aan de hand van bij de studenten waarneembaar gedrag; in de doelstellingen en eindtermen komt het wetenschappelijk niveau van de opleiding concreet tot uitdrukking; de eindtermen zijn sturend en richtinggevend voor de inhoud en de vormgeving van het onderwijsaanbod; doelstellingen en eindtermen zijn zowel geformuleerd op het niveau van de opleiding als op programmafase en cursusniveau; de docenten werken aantoonbaar in het kader van de eindtermen van de opleiding; er is sprake van een herkenbare samenhang tussen de eindtermen van de opleiding en de doelstellingen op cursusniveau, programmafase en programmaniveau; eindtermen en doelstellingen zijn zo geformuleerd dat ze toetsbaar zijn. Minimale inhoudseisen ten aanzien van de vakkennis De afgestudeerde bachelorstudent: 1. heeft kennis van en inzicht in een breed scala aan natuurwetenschappelijke en bedrijfskundige vakken die dienen als basis om een (eenvoudig) product of proces te beschrijven. Daarnaast heeft de bachelor kennis van en inzicht in de technisch bedrijfskundige basisprincipes om de functionaliteit en werking van een product of proces te onderzoeken en een (her)ontwerp te maken. Heeft enige kennis van en passief inzicht in wetenschappelijk onderzoek; 18

19 2. kan kennis inventariseren, verwerven en gebruiken om technisch bedrijfskundige vraagstellingen op te lossen. Kan wetenschappelijke kennis toepassen in het opzetten en uitvoeren van een eenvoudig (leer)onderzoek. Is in staat om kennis uit de verschillende gebieden te integreren. Is in staat kennis en inzicht te vertalen in praktische handelingen; 3. kan kennisbronnen en wetenschappelijke publicaties beoordelen. Is in staat eigen gedrag en gemaakte keuzes te beoordelen en te verantwoorden. Heeft inzicht in de beroepsmatige verantwoordelijkheden van een technisch bedrijfskundig ingenieur; 4. kan mondeling en schriftelijk rapporteren over wetenschappelijke en maatschappelijk relevante technisch bedrijfskundige onderwerpen; 5. is in staat om actief en zelfstandig kennis en inzicht te verwerven en toe te passen in een probleemgerichte context (op een niveau dat aansluit bij de masteropleiding TBK). De afgestudeerde masterstudent: 1. heeft kennis van en inzicht in (complexe) producten of processen en is in staat om de functionaliteit en werking hiervan te toetsen. Hierbij maakt de master gebruik van kennis van en inzicht in zowel de laatste ontwikkelingen op het gekozen technologisch gebied als relevante kennis over organisatie en managementmogelijkheden. Tevens bezit de master de vaardigheid om een functioneel (her)ontwerp te maken en te implementeren op een wetenschappelijk onderbouwde wijze in samenwerking met belanghebbers. De master kan bovendien zelfstandig (delen van) wetenschappelijk onderzoek verrichten; 2. kan kennis inventariseren, verwerven, integreren en gebruiken om complexe technisch bedrijfskundige vraagstellingen op te lossen. Daarnaast is de master in staat kennis en inzicht toe te passen bij het (her)ontwerpen van een proces of product, rekening houdend met de bedrijfskundige, sociale en ethische aspecten van het toepassen van technologie; 3. kan een (eigen) ontwerp beoordelen en verantwoorden, rekening houdend met de wetenschappelijke ontwikkelingen, belanghebbenden en de maatschappelijke context; 4. kan op wetenschappelijke wijze communiceren over zijn/haar werk met ingenieurs en managers en op interprofessionele manier samenwerken met de diverse belanghebbenden bij het oplossen van problemen in een multidisciplinaire omgeving; 5. heeft de kennis en vaardigheden om zelfstandig zijn/haar vak op academisch niveau te houden en te verdiepen. Kennis omvat reflectie op eigen zelfstandig handelen en het detecteren en opheffen van kennishiaten alsmede het formuleren van een individueel leertraject. Tevens is de master in staat wetenschappelijke ontwikkelingen te volgen. B. Eindtermen en kwalificaties bacheloropleiding Algemeen, aansluiting en eisen eerste jaar Er is sprake van een structureel voorlichtingsbeleid; het eerste jaar is afgestemd op de vooropleiding van de instromende studenten; er zijn doelstellingen geformuleerd waarmee de geschiktheid voor het beroep en het kunnen volgen van het bachelorprogramma beoordeeld kunnen worden door zowel de student als de opleiding; het eerste jaar geeft een duidelijk beeld van het beroep en is representatief voor de inhoud en het niveau van het vervolg van het bachelorprogramma; de selectie in het eerste jaar is zodanig dat uitval in het vervolg van het bachelorprogramma als uitzondering kan worden beschouwd; de begeleiding in het eerste jaar is erop gericht tijdig een verantwoord studieadvies te geven. 19

20 Studenten die een bachelor hebben afgerond in de opleiding die in het kader van de visitatie Technische Bedrijfskunde beoordeeld wordt, beschikken over domeinspecifieke kennis en vaardigheden. Opleidingen kunnen naar de aard van het object van studie dat centraal staat en naar de aard van de invalshoek die zij gekozen hebben, keuzes maken en accenten leggen. Het diploma van het bachelorprogramma geeft toegang tot één of meerdere masterprogramma s. Kennis Beheersen van de grondbeginselen van de kerndisciplines van de betreffende studie en een algemeen inzicht in de methodologie in de bestudeerde discipline(s); verdiepte kennis van een deelgebied van de betreffende studie; kennis van wetenschapsfilosofische achtergronden van het wetenschappelijk onderzoek op het bestudeerde terrein. Vaardigheden Goede taalvaardigheid in het Nederlands, zowel lezen als schrijven, luisteren, spreken en interpreteren, maar ook communicatie en presentatie; in staat zijn om relevante wetenschappelijke teksten te lezen, deze te analyseren en te interpreteren en daarover een standpunt verdedigen, eventueel in een andere taal; effectief gebruik kunnen maken van naslagwerken op het betreffende vakgebied en ICT (in verband met life long learning), bronnen kunnen raadplegen; beheersing van de gangbare onderzoeksmethoden en -technieken van de betreffende (sub)discipline, de meeste passief, sommige actief (gegevens verzamelen, interpreteren en analyseren). Voor dit laatste kan een goede beheersing van het Engels van belang zijn. Afstemming op het afnemend veld De opleiding kan aantonen dat zij de eindkwalificaties heeft afgestemd op de verwachtingen van het afnemend veld. De commissie is zich bewust van het feit dat de opleiding zeer jong is. Zij verwacht echter dat de opleiding zich bewust is van het afnemend veld en op dit vlak een verantwoordelijkheid voelt. Bachelorafgestudeerden beschikken over voldoende vaardigheden zoals boven genoemd om beroepen of functies te kunnen vervullen waarvoor een elementaire wetenschappelijke bacheloropleiding op het gebied van opleidingen die in de visitatie Technische Bedrijfskunde beoordeeld worden, vereist of dienstig is. Academische vaardigheden en attitude Bachelorafgestudeerden zijn in staat: zich op het gebied van het object van de studie een oordeel te vormen mede gebaseerd op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten; tot reflectie op eigen verantwoordelijkheid. C. Eindtermen en kwalificaties masteropleiding De masteropleiding bouwt wat betreft kennis en vaardigheden voort op de bacheloropleiding. Onderstaande eindtermen zijn van toepassing afhankelijk van de keuze voor een of meerdere specialismen in de masteropleiding. Opleidingen kunnen naar de aard van het object van studie dat centraal staat en naar de aard van de invalshoek die zij gekozen hebben, keuzes maken en accenten leggen. 20

21 Studenten die een master hebben afgerond in een van de opleidingen die in het kader van de visitatie Technische Bedrijfskunde worden beoordeeld, zullen over de volgende kennis en vaardigheden beschikken. Kennis Kennis van en het vermogen tot actieve deelname aan de wetenschappelijke activiteiten van de discipline, in het bijzonder op het gebied van de gevolgde specialisatie. Dit impliceert voldoende kennis en inzicht voor het zelfstandig opzetten en uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek; grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste theorieën en de kernbegrippen, de onderzoeksmethoden en -technieken; kennis van de complexiteit en diversiteit van het vakgebied en het vermogen om deze kennis bij de beoordeling van eigen en ander onderzoek toe te passen. Vaardigheden De afgestudeerde zal in staat zijn deel te nemen aan een discussie met vakgenoten; zowel lezen als schrijven, luisteren, spreken en interpreteren is daarvoor noodzakelijk; actieve beheersing van de onderzoeksmethoden en -technieken van het betreffende vakgebied, zodat de student onder begeleiding zelfstandig onderzoek kan uitvoeren; gegevens op een diepgaand academisch niveau kunnen analyseren, vergelijken, kritisch toetsen en hiervan op een heldere wijze schriftelijk en mondeling verslag kunnen doen; in staat zijn de kennis van de verschillende bestudeerde domeinen te integreren. Afstemming op het afnemend veld Afgestudeerden beschikken over voldoende van de genoemde vaardigheden om zelfstandig beroepen of functies te kunnen vervullen op academisch niveau - zogenaamde academische beroepen - waarvoor een wetenschappelijke masteropleiding op het gebied van de opleiding die in de visitatie Technische Bedrijfskunde beoordeeld wordt, vereist of dienstig is. Onder academische beroepen worden beroepen verstaan waarin duurzame kennisontwikkeling, -verwerving of -verwerking, onzekerheid (er wordt langdurig gewerkt aan iets waarvan niet alleen de uitkomst onbekend is, maar waarvan ook onzeker is of er wel iets uitkomt dat echt standhoudt) en verantwoordelijkheid samengaan. Academische vaardigheden en attitude Afgestudeerden van de masteropleiding zijn in staat: zich op het gebied van het object van de studie een oordeel te vormen op grond van onvolledige of beperkte informatie, daarbij rekening houdend met relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten; tot reflectie op ethische, historische, methodologische en sociaal-psychologische aspecten van de wetenschap die zich richt op het object van de studie; zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten. D. Inhoud/programma bacheloropleiding In het programma van de bacheloropleiding kunnen afhankelijk van de aard van de opleiding een of meerdere domeinen aan bod te komen. Tussen de deeldomeinen die aan bod komen, 21