Notitie aanvullend veldonderzoek Watertoren te Sliedrecht

Transcriptie

1 Ecologica BV Rondven PX Maarheeze Gemeente Sliedrecht t.a.v. Jan van der Meer Postbus AA Sliedrecht Datum: 27 augustus 2012 Behandeld door: B. Hendrikx Ons kenmerk: P2011/69 Uw kenmerk: Notitie aanvullend veldonderzoek Watertoren te Sliedrecht Uit een uitgevoerde quickscan van het Watertorenterrein in Sliedrecht kwam naar voren dat aanvullend onderzoek naar vleermuizen, jaarrond beschermde nesten en de kleine modderkruiper noodzakelijk was. Aanleiding zijn plannen om de op het terrein aanwezige gebouwen rond een oude watertoren aan de noordzijde van Sliedrecht af te breken en nieuwbouw te plegen op het terrein. Het betreft de watertoren zelf, enkele oude loodsen en een grote loods waarin scheepsbouw heeft plaats gevonden. Ook zijn er enkele ondergrondse wateropslagtanks aanwezig. Deze rapportage bevat de resultaten van de uitgevoerde onderzoeken. Gebied Het betreft het Watertorenterrein gelegen aan de Rivierdijk te Sliedrecht. Het plangebied omvat tevens een gedeelte van de Beneden-Merwede (zie figuur 1). KvK Eindhoven: BTW-nummer: NL B01 Rekeningnummer: Blad 1

2 Figuur 1: Onderzoeksgebied (roodgemarkeerde woningen, loodsen en watertoren) Aanpak Vleermuisonderzoek Het vleermuisonderzoek is uitgevoerd volgens het meest actuele vleermuisprotocol. Zie tabel 1 voor de bezoekdata en weersomstandigheden. Het veldonderzoek is uitgevoerd door Peter Twisk en Ronald van Os. Bij alle bezoeken is gebruik gemaakt van D 240-x detectors. Dit type detector heeft twee functies. Bij de eerste functie, het heterodyne systeem, worden de ontvangen vleermuisgeluiden direct omgezet in voor het menselijk oor hoorbare geluiden. Daarbij gaat echter veel van het oorspronkelijke signaal verloren. De detector stond de meeste tijd afgesteld op 40 khz, een frequentie waarop alle te verwachten vleermuissoorten te horen zijn. Bij de tweede functie, het time-expansion systeem, worden ontvangen geluiden opgeslagen in een geheugenchip en daarna tien maal vertraagd weergegeven. Veel kenmerken van het oorspronkelijke signaal blijven daarbij behouden. Door deze geluiden op te nemen en naderhand in het computerprogramma Batsound te analyseren is met veel grotere zekerheid te bepalen van welke vleermuissoort de geluiden afkomstig zijn. Bij de bezoeken in september is naast een D 240-x detector ook een D100 detector gebruikt. Een D100 detector werkt alleen via het heterodyne systeem. De eerste detector stond daarbij afgesteld op 40 khz, de tweede op 20 khz. Op die manier zijn niet alleen echolocatie geluiden te horen, maar ook de baltsroep en andere sociale geluiden van vleermuizen. Notitie veldonderzoek watertoren te Sliedrecht Blad 2

3 Tabel 1. Bezoekdata, -tijden en weersomstandigheden. Datum Tijd Weersomstandigheden u Droog, wind 2-3 B, ong. 12 C u. Droog, windstil, lichte nevel, ong. 14 C / Droog, windstil, opkomende nevel, ong. 12 C u u. Droog, windstil, ong. 12 C u. Droog, wind 2-3 B, 0 C. na nachtvorst u. Helder, wind 4 B, 15 C u. Helder, wind 4 B, 14 C. 29/ u. Droog, Wind 2 B. 19 C Op de avonden in september, oktober en november 2011 zijn steeds twee ronden over het terrein gemaakt. Daarbij is gezocht naar passerende, foeragerende en baltsende vleermuizen. Op 30 september is ook overdag een bezoek aan het terrein gebracht om een goede indruk te krijgen van de toestand van de gebouwen en de mogelijkheden voor vleermuizen er verblijfplaatsen te vinden Op 9 februari zijn de gebouwen geïnspecteerd op aanwezigheid van overwinterende vleermuizen. Daarbij ging de meeste aandacht uit naar kelderruimten, met name een kelder onder de watertoren en de ondergrondse waterreservoirs. Met behulp van een boomcamera (een kleine camera aan een lange stok) werd een bovenetage van de watertoren geïnspecteerd. Op 8 juni is gezocht naar passerende en uitvliegende vleermuizen. Vervolgens is het terrein afgezocht op foeragerende vleermuizen. Op de ochtend van 9 juni is het terrein afgezocht op passerende en inzwermende vleermuizen. Op de avond van 29 juni is naar passerende en uitvliegende vleermuizen gezocht. Onderzoek jaarrond beschermde nesten Tijdens twee veldbezoeken op 5 en 22 mei 2012 overdag is gekeken naar de aanwezigheid van vogels met jaarrond beschermde nesten in het plangebied. Voor het plangebied betrof het met name de huismus en gierzwaluw. Op de avond van 8 en 29 juni 2012 is s avonds gelet op naar hun broedplaats terugkerende gierzwaluwen. Onderzoek Kleine modderkruiper Met behulp van een schepnet is in de ondiepe delen van de Beneden-Merwede geschept naar vissen. Dit is gecombineerd met het onderzoek naar vaste vogelnesten uitgevoerd op 5 en 22 mei Resultaten Vleermuizen In september en oktober 2011 werden per avond één of twee baltsende gewone dwergvleermuizen waargenomen nabij de huizen aan de noordzijde van het terrein. Doordat deze dieren in vlucht baltsen was niet exact te bepalen in welke gebouwen deze dieren huisden. Verder werd enkele malen een passerende Myotis-soort waargenomen nabij de watertoren. Dit betrof waarschijnlijk een watervleermuis. Langs de rivier werden per keer twee tot drie foeragerende gewone dwergvleermuizen en één of twee foeragerende ruige dwergvleermuizen waargenomen. Tijdens de Notitie veldonderzoek watertoren te Sliedrecht Blad 3

4 inspectie van de gebouwen in februari zijn overwinterende vleermuizen of aanwijzingen voor de aanwezigheid van overwinterende dieren aangetroffen. Op 8 en 29 juni werden steeds twee tot drie foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen op het terrein (zie figuur 2). Figuur 2. Waarnemingen vleermuizen. Blauwe stip = foeragerende gewone dwergvleermuis, Blauwe cirkel met pijl = baltsende gewone dwergvleermuis; Groene Rd = foeragerende ruige dwergvleermuis; Rode W = passerende watervleermuis. Jaarrond beschermde nesten Op 5 en 22 mei zijn meerdere huismussen binnen het onderzoeksgebied waargenomen. Nesten zijn zowel aanwezig binnen de invloedsfeer van de geplande werkzaamheden als buiten het feitelijke onderzoeksgebied (zie figuur 3). Op twee avonden werd een kerkuil gehoord in de loods direct ten westen van de watertoren. Op 9 februari 2012 werden de resten van twee dode kerkuilen gevonden in voornoemde loods, waarschijnlijk jonge dieren. Ook werd er een aantal braakballen van deze uilensoort gevonden. Op 29 juni 2012 werden ook twee gierzwaluwen waargenomen die terugkeerden naar hun nest in een huis aan de noordzijde van het terrein. Dit huis valt net buiten het onderzoeksgebied (zie figuur 3). Kleine modderkruiper Tijdens het onderzoek zijn geen beschermde vissoorten aangetroffen. Notitie veldonderzoek watertoren te Sliedrecht Blad 4

5 Figuur 3. Waarnemingen vogels (groen= huismus, blauw=gierzwaluw, rood=kerkuil). Conclusies Er zijn geen vaste verblijfplaatsen van vleermuizen vastgesteld. In woningen langs de noordrand van het terrein zijn verblijfplaatsen van enkele solitaire of kleine (paar)groepjes van de gewone dwergvleermuis vastgesteld. De exacte plaatsen van die verblijfplaatsen konden niet worden vastgesteld. Het betreft echter locaties buiten het onderzoeksgebied. In het najaar werd een aantal malen een passerende Myotis-soort (vermoedelijk watervleermuis) waargenomen nabij de watertoren. Dit kan wijzen op de aanwezigheid van een najaarszwermplaats. Zulke zwermplaatsen zijn normaal gesproken te vinden in de directe omgeving van een overwinteringsplaats. Een winterslaapplaats is echter niet waargenomen en de gebouwen zijn zeer waarschijnlijk hier ook niet geschikt voor. Een verklaring zou kunnen zijn dat in het verleden een aanwezige kelderruimte door vleermuizen als overwinteringsplaats is gebruikt. De kelder bij de watertoren zou hiervoor geschikt geweest kunnen zijn. Als een bouwwerk eenmaal als zodanig is gebruikt kunnen vleermuizen hier jarenlang naar terugkeren. Daar vanuit gaande brachten de waargenomen vleermuis of vleermuizen een oriënterend bezoek aan de locatie, maar maakten er feitelijk geen gebruik van. Verder zijn er geen vaste vliegroutes aangetroffen. Daarnaast heeft het onderzoeksgebied een beperkt belang als foerageergebied en zal hoogstens deel uitmaken van een groter geheel. Negatieve effecten op vleermuizen en daarmee overtreding van verbodsbepalingen worden dan ook niet verwacht. Desalniettemin wordt aangeraden om de bebouwing vleermuisvriendelijk te slopen. Dit houdt in dat er gefaseerd wordt gesloopt en dat het beste in het voorjaar en herfst kan worden gesloopt. In een loods direct naast de watertoren heeft waarschijnlijk een kerkuil gebroed. Aangenomen moet worden dat deze ruimte als vaste verblijfplaats door deze uil wordt gebruikt. De ruimte boven in de Notitie veldonderzoek watertoren te Sliedrecht Blad 5

6 watertoren is wellicht ook zeer geschikt hiervoor. Deze ruimte kon echter niet volledig gecontroleerd worden doordat een trap ontbreekt. Aangezien een vaste verblijfplaats van de kerkuil zal verdwijnen zullen er alternatieve nestgelegenheden moeten worden aangeboden in overleg met een ter zake kundige en zal er een ontheffing moeten worden aangevraagd. Binnen het gebied zijn verder enkele nesten van huismussen aanwezig. Het aantal (potentiële) nestlocaties binnen het gebied mag niet afnemen als gevolg van de plannen. Er dient dan ook gezorgd te worden voor alternatieve nestgelegenheid in de woningen aan de noordzijde van het gebied. Deze dienen geplaatst te worden voordat er gebouwen worden gesloopt binnen het onderzoeksgebied. Daarnaast dient nieuwbouw te worden voorzien van zogenaamde mussenvides zodat nieuwbouw ook geschikt is als nestlocatie voor de huismus. Aangezien er vaste verblijfplaatsen verdwijnen zal ook voor deze soort ontheffing moeten worden aangevraagd. Onderdeel van deze ontheffingsaanvraag is het aangeven van redenen van maatschappelijk belang en een alternatievenstudie. Binnen het onderzoeksgebied zijn geen beschermde vissoorten aangetroffen. Wij hopen nu hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, Bart Hendrikx. Notitie veldonderzoek watertoren te Sliedrecht Blad 6