Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Transcriptie

1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Industrieel Product Ontwerpen Beperkte opleidingsbeoordeling Netherlands Quality Agency (NQA) Mei 2013

2 2/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

3 Inleiding Dit visitatierapport bevat de beoordeling van de bestaande hbo-bacheloropleiding Industrieel Product Ontwerpen van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). De beoordeling is uitgevoerd door een visitatiepanel dat door NQA in opdracht van HAN is samengesteld. Het panel is in overleg met de opleiding samengesteld en is voorafgaand aan de visitatie goedgekeurd door de NVAO. Het rapport beschrijft de bevindingen, overwegingen en conclusies van het panel. Het is opgesteld conform het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (22 november 2011) en het NQA Protocol 2012 voor de beperkte opleidingsbeoordeling. De visitatie heeft plaatsgevonden op 8 en 9 april Het visitatiepanel bestond uit: De heer ir. I.F. van der Meer, voorzitter (voorzitter, domeindeskundige) De heer ing. B.J. Zwart (domeindeskundige) Mevrouw dr.ir. R.W. Vroom (domeindeskundige) De heer M.J. Kloosterman (studentlid) Mevrouw ing. I.J.M. de Jong, auditor van NQA, trad op als secretaris van het panel. Bij de aanvraag werd door de instelling een kritische reflectie aangeboden die naar vorm en inhoud voldeed aan de eisen van het desbetreffende beoordelingskader van de NVAO en aan de eisen van het NQA Protocol Het panel heeft de kritische reflectie bestudeerd en een bezoek aan de opleiding gebracht. De kritische reflectie en alle overige (mondeling en schriftelijk) verstrekte informatie hebben het visitatiepanel in staat gesteld om tot een weloverwogen oordeel te komen. Het visitatiepanel verklaart dat de beoordeling van de opleiding in onafhankelijkheid heeft plaatsgevonden. Utrecht, 5 juni 2013 Panelvoorzitter Panelsecretaris De heer ir. I.F. van der Meer Mevrouw ing. I.J.M. de Jong NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 3/49

4 4/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

5 Samenvatting Het panel beoordeelt de opleiding Industrieel Product Ontwerpen (IPO) van Hogeschool voor Arnhem en Nijmegen in haar geheel als voldoende. Standaard 1 Beoogde eindkwalificaties - Voldoende De bacheloropleiding IPO leidt studenten op tot Bachelor of Engineering. Industrieel productontwerpers beschikken over kennis en vaardigheden voor het ontwerpen van consumenten- en professionele producten, voor het evalueren en het verbeteren van bestaande producten. Afgestudeerden gaan aan de slag in de maakindustrie of technische dienstverlening, bijvoorbeeld in de functie van ontwerper of adviseur op een deelgebied van het vakgebied. De belangrijkste vakdomeinen zijn: techniek, vormgeving, bedrijfseconomie en ergonomie. De 17 competenties van de opleiding zijn gebaseerd op het landelijk beroepsen opleidingsprofiel, vastgesteld door het Landelijk Overleg HBO-IPO opleidingen. De competenties zijn onderverdeeld in vijf competentiegroepen en uitgewerkt in drie niveaus, waarbij de complexiteit steeds verder toeneemt. Standaard 2 Onderwijsleeromgeving - Goed Het programma beslaat een periode van vier jaar en wordt in Arnhem aangeboden. Het onderwijs is in blokken van 10 weken (15 EC) georganiseerd. Studenten gaan in het eerste semester van het tweede jaar en het tweede semester van het derde jaar op stage. Het vierde jaar van de opleiding bestaat voor de helft uit de minor en voor de helft uit de afstudeerstage. Vakgebieden die in het programma aan de orde komen zijn onder andere: ontwerpmethodieken, ergonomie, techniek en vormgeving. De opleiding heeft de competenties gekoppeld aan beroepstaken (productiegericht ontwerpen, marktgericht ontwerpen, gebruiksgericht ontwerpen en integraal ontwerpen). De opleiding hanteert het Delftse Innovatiestappen Model, waarbij steeds de volgende fasen aan de orde komen: analysefase, idee- en conceptfase, materialisatiefase en de evaluatieen optimalisatiefase. Het panel stelt vast dat de opleiding haar doelstellingen adequaat heeft vertaald in het curriculum. In de blokboeken en in het OER zijn de onderwijseenheden duidelijk uitgewerkt. Het panel is enthousiast over de wijze waarop de opleiding het curriculum onderwijskundig heeft ingericht. Het onderwijs is ingericht met beroepstaken en studenten werken aan relevante beroepsprojecten. In de onderwijseenheden worden kennis en vaardigheden complementair aan elkaar aangeboden. Het panel vindt het een compliment waard dat de opleiding in staat is om de benodigde kennis just-in-time aan studenten aan te bieden. Studenten verwerven beroepsvaardigheden onder meer in de stages. Het panel vindt het positief dat studenten in het tweede jaar al op stage gaan. In de gesprekken is duidelijk geworden dat studenten hier profijt van hebben, doordat zij zich al vroeg in de opleiding meer bewust zijn van de samenhang van de vakken in het programma. Ook in de stageverslagen is de link naar het competentiegerichte onderwijs duidelijk te herkennen. NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 5/49

6 Studenten worden tijdens de opleiding begeleid door dezelfde studieloopbaanbegeleider. De begeleiding bestaat onder andere uit individuele gesprekken en groepsbijeenkomsten. Het panel vindt de begeleiding voor studenten een uitermate sterk punt van deze opleiding. Studenten kunnen terecht bij de docenten, zo geven zij aan in gesprekken met het panel. Bij de opleiding zijn negen vaste docenten, drie freelance docenten en tien externe docenten (binnen instituut Engineering) betrokken. Zij beschikken over relevante vakspecifieke kennis en het merendeel is op master-niveau is opgeleid (78%). Het panel stelt vast dat de opleiding een sterk samenhangende leeromgeving aanbiedt, het curriculum, de docenten en de voorzieningen dragen daar in positieve zin aan bij. Standaard 3 Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties - Voldoende Het toetsbeleid is vastgelegd in het instituutsplan en geconcretiseerd in het opleidingstoetsplan. In de Industrieel Ontwerpopdrachten, in de stages en in de vakken wordt beoordeeld of de student de beoogde competenties beheerst. De opleiding toetst de competenties van de student in beroepstaken, vakken en gedurende de opleiding in drie integrale toetsen. De integrale toetsen vinden plaats aan het eind van de propedeuse, aan het eind van het derde jaar en aan het eind van het vierde jaar. In de ondersteunende vakken worden kennis en vaardigheden getoetst die relevant zijn voor de betreffende beroepstaak (onder andere: tentamens, rapporten, tekeningen, presentaties en modellen). Het panel heeft verschillende toetsen bestudeerd en is van oordeel dat het niveau van de toetsen in orde is. De toetsen sluiten goed aan op de lesstof. Het panel vindt het positief dat in de toetsing gezocht wordt naar het inzicht van de student en niet alleen naar het reproduceren van kennis. De opleiding heeft veel aandacht geschonken aan het borgen van de kwaliteit van toetsen, met name het transparant maken van criteria en beoordelingen heeft veel inzet gevraagd. Het panel is te spreken over de wijze waarop de toetsen tot stand komen, maar heeft nog wel een aandachtspunt voor de examencommissie. Het panel stelt vast dat de examencommissie de afgelopen jaren haar formele taken rond vrijstellingen, fraude en klachten correct heeft uitgevoerd. Het uitvoeren van haar taak op het gebied van borging van toetskwaliteit en eindniveau bevindt zich echter in een beginstadium. Het beleid zoals voor het komende jaar beschreven is, beantwoordt aan de vraag van het panel ten aanzien van de borging van toetskwaliteit en eindniveau, maar moet nog wel ten uitvoer worden gebracht. Het panel stelt vast dat de studenten de beoogde eindkwalificaties behalen. Bij de bestudering van de scripties heeft het panel een aantal opmerkingen gemaakt over de verslaglegging en het verantwoorden van de gehanteerde methode. Het panel is het eens met de beoordeling van de opleiding op het werk van studenten, maar de verantwoording daarvoor mag wat het panel betreft sterker op de formulieren naar voren komen. De opleiding heeft aandacht voor de borging van het eindniveau door afstemmingsoverleggen tussen examinatoren en door het organiseren van bijeenkomsten met docenten van andere IPO-opleidingen. Het panel vindt het positief dat de opleiding aandacht heeft voor het bespreken van beoordelingen. Inhoudsopgave 6/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

7 1 Basisgegevens van de opleiding 9 2 Beoordeling 11 Standaard 1 Beoogde eindkwalificaties 11 Standaard 2 Onderwijsleeromgeving 13 Standaard 3 Toetsing en gerealiseerde resultaten 19 3 Eindoordeel over de opleiding 25 4 Aanbevelingen 27 5 Bijlagen 29 Bijlage 1: Eindkwalificaties van de opleiding 31 Bijlage 2: Overzicht opleidingsprogramma 33 Bijlage 3: Deskundigheden leden visitatiepanel en secretaris 33 Bijlage 4: Bezoekprogramma 33 Bijlage 5: Bestudeerde documenten 33 Bijlage 6: Overzicht bestudeerde afstudeerwerken 33 Bijlage 7: Verklaring van volledigheid en correctheid 33 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 7/49

8 8/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

9 1 Basisgegevens van de opleiding Administratieve gegevens van de opleiding 1. Naam opleiding in CROHO Industrieel Product Ontwerpen 2. Registratienummer opleiding in CROHO Oriëntatie en niveau Hbo bachelor 4. Aantal studiepunten 240 EC 5. Afstudeerrichting(en) nvt 6. Variant Voltijd 7. Locatie Arnhem 8. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO Vorige visitatie: 2007 Besluit NVAO: 22 april Code of conduct Ja Administratieve gegevens van de instelling 10. Naam instelling HAN 11. Status instelling Bekostigd 12. Resultaat instellingstoets kwaliteitszorg Niet van toepassing (ITK in 2013) Kwantitatieve gegevens over de opleiding Onderstaande gegevens zijn door de opleiding aangeleverd, volgens de NVAO-definities, zoals vastgelegd in Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities, september Tabel 1: Uitval uit het eerste jaar Cohort Uitval Voltijd 33,9% 44,7% 43,6% 48,6% 35,2% 56,1% Tabel 2: Uitval uit de bachelor Cohort Uitval Voltijd 21,6% 23,1% 13,6% Tabel 3: Rendement Cohort Rendement Voltijd 91,7% 81,1% 69,2% Tabel 4: Docentkwaliteit Graad MA PhD Percentage 78% 22% NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 9/49

10 Tabel 5: Student-docentratio Ratio 1:27 Tabel 1: Contacturen per fase per week van de opleiding Vorm Fase Jaar 1 Semester 3 Semester 4 Semester 5 Semester 6 Semester 7 Semester 8 Propedeuse Stage 1 Stage 2 Minor Afstuderen Voltijd /49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

11 2 Beoordeling Het visitatiepanel beschrijft hieronder per standaard van het NVAO beoordelingskader de bevindingen, overwegingen en conclusies. Het eindoordeel over de opleiding volgt in hoofdstuk 3. Standaard 1 Beoogde eindkwalificaties De beoogde eindkwalificaties van de opleiding zijn wat betreft inhoud, niveau en oriëntatie geconcretiseerd en voldoen aan internationale eisen. Bevindingen Beroep De bacheloropleiding Industrieel Product Ontwerpen (IPO) leidt studenten op tot Bachelor of Engineering. Industrieel productontwerpers beschikken over kennis en vaardigheden voor het ontwerpen van consumenten- en professionele producten, voor het evalueren en het verbeteren van bestaande producten. Daarnaast kunnen zij fungeren als intermediair tussen technische specialisten, producenten, marketeers, consumenten en andere gebruikers van een product. Afgestudeerden gaan aan de slag in de maakindustrie of technische dienstverlening, bijvoorbeeld in de functie van ontwerper of adviseur op een deelgebied van het vakgebied. De belangrijkste vakdomeinen zijn: techniek, vormgeving, bedrijfseconomie en ergonomie. Competenties De opleiding kent 17 eindcompetenties die geformuleerd zijn op het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar. De competenties zijn onderverdeeld in vijf competentiegroepen en uitgewerkt in drie niveaus, waarbij de complexiteit steeds verder toeneemt. In bijlage 1 is een overzicht van de competenties opgenomen. De competenties van de opleiding IPO zijn gebaseerd op het landelijk beroeps- en opleidingsprofiel (LBOP), vastgesteld door het Landelijk Overleg HBO-IPO opleiding. Het landelijk beroepsprofiel is in 2012 herzien en in studiejaar ingevoerd. In het studiejaar is voor het laatst gebruik gemaakt van de oude landelijke competentieset uit In 2012 heeft de opleiding de vernieuwde competentieset naast de oude competentieset gelegd en enkele aanpassingen gedaan. In het document Notitie invoering bijgesteld LBOP, 2012 is de samenhang tussen beide sets aangetoond en verantwoord. Naast de landelijke IPO-competenties, anticipeert de opleiding op de te verwachten vaststelling van landelijke competenties Engineering. Het panel is van oordeel dat de competenties aansluiten op het LBOP en relevant zijn voor het beroep waar de opleiding toe opleidt. NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 11/49

12 Dublin descriptoren De relatie tussen de competenties en de Dublin descriptoren heeft de opleiding zichtbaar gemaakt in een schematisch overzicht. Uit het overzicht blijkt dat de competenties de Dublin descriptoren afdekken, zo stelt het panel vast. Het LBOP heeft de Dublin descriptoren eveneens als basis gebruikt. De descriptor Oordeelsvorming komt onder andere in de competenties probleemstelling opstellen, visie ontwikkelen, concepten ontwikkelen en selecteren aan de orde. Betrokkenheid werkveld De opleiding heeft een beroepenveldcommissie die een maal per jaar bijeenkomt op de opleiding. Het panel heeft notulen van deze bijeenkomsten ingezien en stelt vast dat er inhoudelijke en actuele onderwerpen aan de orde komen, zoals het beroepsprofiel en ontwikkelingen binnen de opleiding die voorgelegd worden aan de beroepenveldcommissie. De nieuwe competentieset en de aanpassingen die de opleiding naar aanleiding daarvan heeft doorgevoerd, zijn met de beroepenveldcommissie besproken. Uit het LBOP, 2012 blijkt dat het profiel is gevalideerd door de werkveldadviescommissies van de zes betrokken opleidingen (Saxion, Haagse hogeschool, Fontys, Hogeschool Rotterdam, Windesheim en de HAN). Onderscheid Uit de kritische reflectie en uit de gesprekken tijdens het visitatiebezoek blijkt dat de opleiding zich op veel verschillende terreinen probeert te onderscheiden: - Zo is er de ambitie om aan te sluiten bij het HAN-beleid om aandacht te schenken aan: lean, duurzaamheid en zorg. Uit het gesprek blijkt dat de opleiding IPO met name aansluit op duurzaamheid en zorg, en op lean wat minder. - Daarnaast is er de profilering ten opzichte van andere opleidingen binnen het domein zoals werktuigbouwkunde of de design academy. Waarbij werktuigbouwkunde minder aandacht heeft voor de gebruiker en de design academy meer aandacht heeft voor de concept- en ontwerpfase (en esthetisch design). De opleiding IPO zit daar tussenin. - Ten opzichte van andere IPO-opleidingen in Nederland, bestaat de profilering bijvoorbeeld uit het wat schoolsere eerste jaar van de opleiding, om de aansluiting voor studenten te optimaliseren. - Tot slot hebben de opleiding en het Instituut Engineering ambities geformuleerd op het gebied van internationalisering en onderzoeksvaardigheden. Uit de gesprekken met het opleidingsmanagement en docenten blijkt dat de ambities er wel zijn, maar dat de route om die ambities te bereiken nog diffuus is. Het panel is van oordeel dat bovenstaande mogelijkheden om zich te onderscheiden voor de opleiding IPO te veel is. Het panel vraagt dan ook aandacht van de opleiding voor het verscherpen van de ambities en duidelijk te beredeneren welke ambities zij wel wil realiseren en welke niet. 12/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

13 Overwegingen en conclusie De opleiding IPO hanteert het landelijke beroeps- en opleidingsprofiel als basis voor haar competentieset. Het panel stelt vast dat de opleiding de competenties keurig heeft vertaald naar de eigen situatie. Het panel heeft dan ook geen opmerkingen bij de competenties die de opleiding hanteert, dat is in de basis prima op orde. Het panel vindt dat de opleiding een duidelijker keuze kan maken in de ambities die zij nastreeft en zich daarmee op een meer gerichte manier kan profileren. De hoeveelheid ambities en profileringsaspecten vindt het panel aan de ruime kant. Het panel komt op basis van bovenstaande overwegingen tot het oordeel voldoende. Standaard 2 Onderwijsleeromgeving Het programma, het personeel en de opleidingsspecifieke voorzieningen maken het voor de instromende studenten mogelijk de beoogde eindkwalificaties te realiseren. Bevindingen Opbouw programma Het programma beslaat een periode van vier jaar en bestaat uit de propedeusefase en de hoofdfase. Het onderwijs is in blokken van 10 weken (15 EC) georganiseerd. De onderwijseenheden zijn in de vorm van beroepstaken georganiseerd. Studenten gaan in het eerste semester van het tweede jaar en het tweede semester van het derde jaar op stage. Het vierde jaar van de opleiding bestaat voor de helft uit de minor en voor de helft uit de afstudeerstage. Vakgebieden die in het programma aan de orde komen zijn onder andere: ontwerpmethodieken, ergonomie, techniek en vormgeving. In bijlage 2 is een schematisch overzicht van het curriculum opgenomen. Vertaling van competenties naar programma De opleiding heeft de competenties gekoppeld aan beroepstaken (productiegericht ontwerpen, marktgericht ontwerpen, gebruiksgericht ontwerpen en integraal ontwerpen). De beroepstaken zijn complete taken zoals die door beroepsbeoefenaren worden uitgevoerd. De student oefent de beroepstaken in de opleiding integraal en op verschillende niveaus. De opleiding hanteert het Delftse Innovatiestappen Model. In het ontwerpproces komen steeds de volgende fasen uit dat model aan de orde: analysefase, idee- en conceptfase, materialisatiefase en de evaluatie- en optimalisatiefase. De student oefent deze fasen bij elke beroepstaak. Het panel heeft de opbouw van het curriculum bestudeerd en stelt vast dat de opleiding duidelijk redeneert vanuit competenties. Er is nagedacht over de volgorde van fasen en competenties, zo worden alle ontwerpfasen doorlopen bij elke beroepstaak. Daarbij beginnen studenten in de opleiding met het aanleren van de fase evaluatie en optimalisatie (de meest concrete fase) en vanuit die fase werken studenten de andere fasen van de Delftse ontwerpmethodiek in verschillende beroeptaken uit. NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 13/49

14 Het panel heeft overzichten ontvangen van de opleiding waarin de competenties uitgewerkt zijn naar niveau-indicatoren (hoofdfasebekwaam, afstudeerfasebekwaam en beroepsbekwaam). Per competentie is op drie niveaus uitgewerkt wat de opleiding beoogt met elk niveau. De doorwerking van dit overzicht naar het curriculum heeft de opleiding op de visitatiedag aan het panel toegelicht. In de Onderwijs- en Examenregeling (Onderdeel Opleidingsstatuut ) is per onderwijseenheid de relatie tussen competenties en niveaus gelegd. De competenties komen tevens terug in blokboeken. Het blokboek is een overzicht van alle vakken die in die periode aan de orde komen. Elke periode staat een Industrieel Ontwerpproject (ION) centraal. Gedurende de opleiding werkt de student aan acht van deze projecten. In de blokboeken is voor studenten de benodigde informatie opgenomen (beroepstaak, opbouw, ontwerpopdracht, beoordelingsformulieren en vakformats). In de vakformats is onder andere informatie opgenomen over de docenten, uren en samenhang met andere vakken. Het panel stelt vast dat de opleiding de competenties per niveau en in toetscriteria helder heeft uitgewerkt in de OER en vervolgens inzichtelijk heeft gemaakt voor studenten in de blokboeken. Kennis De kennis en vaardigheden die de student gedurende de opleiding opdoet, zijn vastgelegd in de Body of Knowledge and skills. In het Opleidingsstatuut is weergegeven welke onderdelen bij onderwijseenheden aan de orde komen. Kennis en inzicht komt onder andere aan de orde in de vakken als Materiaalkunde, Ontwerptechnisch rekenen, en Kleur, vorm en materiaal. Studenten moeten bijvoorbeeld kennis en inzicht hebben in materiaaleigenschappen, verbindingstechnieken en ontwerpregels, de drie wetten van Newton en modulaire systemen. Een ander voorbeeld is het begrijpen van chemische en fysische structuur van polymeren. In de blokboeken en in de OER is vastgelegd welke literatuur aan de orde komt. Daarnaast is in de literatuurlijst het overzicht van literatuur gedurende de opleiding uitgewerkt. De vakdocenten zijn verantwoordelijk voor de actualiteit van de literatuur in de vakken. De voorstellen van de docenten voor aanschaf van nieuwe literatuur, worden aan de curriculumcommissie ter goedkeuring voorgelegd. Het panel stelt vast dat de literatuur in de opleiding degelijk in elkaar zit. Het panel herkent de literatuur als de gangbare basiswerken voor een opleiding Industrieel product ontwerpen. Verder is het panel van oordeel dat de opleiding veel aandacht heeft voor kennis in de opleiding, zo wordt er ruim aandacht geschonken aan wiskunde. Beroepsvaardigheden Studenten leren beroepsvaardigheden aan binnen de opleiding en buiten de opleiding bijvoorbeeld door stages. Binnen de opleiding werken studenten elk blok aan een Industrieel Ontwerpproject, waarbij zij in groepen of individueel met een ontwerpopdracht aan de slag gaan. In het ontwerpproject wordt tevens gewerkt aan vaardigheden als samenwerken, projectmatig werken en presenteren. Studenten leren ontwerpvaardigheden aan in de lessen en in de praktijkwerkplaats waar de nodige apparatuur aanwezig is. 14/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

15 Het panel heeft verschillende studentproducten (verslagen en modellen) gezien en vond deze bruikbaar en er goed uitzien. In elk Industrieel Ontwerpproject komen kennis en vaardigheden samen. Studenten geven in het gesprek met het panel aan dat zij positief zijn over de manier waarop kennis en vaardigheden samenkomen. Kennisvakken worden op tijd aangeboden om toe te kunnen passen in de praktijkopdrachten, zo melden zij het panel. Het panel is het eens met de afwegingen die de opleiding heeft gemaakt om op deze manier integraal aan competenties te werken. Het panel vindt het tevens een compliment waard dat de opleiding in staat is om de benodigde kennis just-in-time aan studenten aan te bieden. Stage Naast het intern aanleren van beroepsvaardigheden werken studenten ook buiten de opleiding aan beroepsvaardigheden. Anders dan andere IPO-opleidingen, heeft de IPOopleiding in Arnhem ervoor gekozen om aan het begin van het tweede jaar een inleidende stage in het curriculum op te nemen. Het doel van deze stage is het verwerven van een aantal competenties op niveau 1-2. Uit de gesprekken met docenten blijkt dat studenten volwassener terugkomen van de stage. Het positieve gevolg van deze vroege stage is dat de stof in het vervolg van de opleiding beter beklijft bij studenten en gedurende de opvolgende blokken zijn studenten meer gemotiveerd. De tweede helft van het derde jaar staat tevens in het teken van de stage, maar nu met een verdiepend karakter (niveau 2-3). Het panel heeft verschillende stageverslagen bestudeerd en vindt het positief dat in de verslagen op competenties gestuurd is. Het is duidelijk te zien dat studenten aan competenties werken en die kunnen relateren aan het functioneren in de praktijk. De afstudeerfase (tweede helft jaar vier) bestaat tevens uit stage, deze wordt beschreven bij standaard 3. Praktijkgericht onderzoek De opleiding heeft in de Notitie leerlijn Onderzoek aangegeven bij welke vakken aandacht is voor onderzoeksvaardigheden. Daarnaast heeft het panel de Notitieonderzoekscompetentie en methodiek als leerlijn in het curriculum van de Engineeringopleidingen, 2012 bestudeerd. Het panel is positief over de invulling die op instituutsniveau is gegeven aan de term praktijkgericht onderzoek, met name het onderscheid dat op instituutsniveau is gemaakt tussen wo-onderzoek en hbo-onderzoek is helder weergegeven. Het panel heeft de relatie tussen de documenten op instituutsniveau en opleidingsniveau wat gemist. De opleiding lijkt nog zoekend in de wijze waarop zij het instituutsbeleid ten uitvoer gaat brengen. Het panel stelt tegelijkertijd vast dat de opleiding voldoende aandacht heeft voor onderzoek in het curriculum. In de ontwerpopdrachten is bijvoorbeeld aandacht voor gebruiksonderzoek en doelgroep- en marktonderzoek. De aangeboden lesstof vindt het panel in orde. Daarnaast is het panel positief over de verplaatsing van deze lesstof uit de minor naar de major. NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 15/49

16 Studielast De opleiding biedt de voltijdse variant aan. Uit de overzichten die aan het panel gepresenteerd zijn, was het voor het panel niet makkelijk om de studielast in contacturen per week helder te krijgen. Uit gesprekken met de studenten en docenten blijkt dat de studenten per week ongeveer vier dagen op de opleiding aanwezig zijn. De cijfers die genoemd zijn in de tabellen van hoofdstuk 1, geven een gemiddelde weer van de contacturen per week in een periode van tien weken, terwijl er bijvoorbeeld acht lesweken zijn en twee toetsweken. Studenten geven in het gesprek aan dat het aantal contacturen aan het begin van de opleiding groter is dan aan het einde van de opleiding. Studenten vinden de studielast vrij hoog, omdat ze aan veel projecten werken, maar ze kunnen wel uit de voeten met de studielast zoals die is. Het panel vindt de studielast passend bij dit type opleiding. Aansluiting op vooropleiding De aansluiting voor mbo ers en havisten is in verschillende gevallen moeizaam. Studenten hebben moeite met de vakken Wiskunde en Ontwerptechnisch rekenen, zo geven zij aan in het gesprek met het panel. Door inzet van de studenten zelf is de lesstof wel te beheersen, maar het panel is van oordeel dat de opleiding extra aandacht aan de aansluiting kan schenken. Bijvoorbeeld in de vorm van summerschools of door de inzet van studentassistenten uit hogere studiejaren. Het panel is overigens wel van oordeel dat de lesstof op het huidige niveau gehandhaafd moet blijven. Voor het vervolg van de studie is deze basiskennis op beide vakken wel nodig. Didactisch concept en werkvormen Het didactisch concept van de opleiding is gericht op de onderwijskundige uitgangspunten, zoals vastgelegd in de Onderwijs- en Examenregeling. De opleiding heeft in een schema aangegeven op welke wijze het curriculum is opgebouwd en in de toelichting op het schema zijn de IPO uitgangspunten uitgewerkt. De opleiding is competentiegericht en de projecten vormen de basis voor het onderwijs. In de projecten hanteert de opleiding verschillende werkvormen zoals: werkcolleges, individuele opdrachten, opdrachten in duo s of in groepen. Een voorbeeld van de werkwijze in een project is als volgt (Kritische reflectie, 2013): In het eerste en tweede jaar krijgen de studenten tijdens projecten twee keer per week ontwerpbegeleiding. Op maandag wordt de nieuwe theorie toegelicht en wordt de planning van de komende week gemaakt. Dinsdag, woensdag en donderdag werken de studenten aan het ontwerp en vrijdag krijgen studenten feedback op het werk van die week. Studenten gaan de vergaderingen steeds meer zelf voorbereiden, door bijvoorbeeld het opstellen van een agenda en een actielijst. In de feedbackmomenten geven studenten feedback op elkaars werk en op vaardigheden als samenwerken en initiatief tonen. Het panel stelt vast dat het competentiegerichte onderwijs goed is doorgevoerd in het curriculum. Het panel vindt dit een sterk punt van deze opleiding. De vakken en projecten verbinden kennis en vaardigheden met elkaar. Studenten geven in het gesprek aan dat de opleiding voldoende afwisseling in werkvormen biedt. 16/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

17 Begeleiding Studenten worden tijdens de opleiding begeleid door een studieloopbaanbegeleider (slb er). Dezelfde slb er begeleidt de student gedurende de vier jaar van de opleiding. De begeleiding bestaat uit individuele gesprekken en groepsbijeenkomsten, waarbij beroepsoriëntatie een belangrijk onderdeel is. De slb er coacht de student gedurende de studie op keuzemomenten, zoals bij de stage en de minor. Bij de stages wordt de student vanuit de opleiding door de slb er begeleid en daarnaast is een stagecoördinator actief die algemene informatie over de stagetrajecten geeft. Een dergelijke constructie geldt ook voor de afstudeerstage, alleen wordt de student daarin begeleid door een afstudeerbegeleider. Binnen het stagebedrijf wordt de student begeleid door de bedrijfsbegeleider. De inhoudelijke eisen voor de bedrijfsbegeleider kunnen scherper uitgewerkt worden, zoals op het gebied van opleidingsniveau. Het panel vindt de studentbegeleiding een heel sterk punt van deze opleiding. Uit de gesprekken met studenten blijkt dat zij tevreden zijn met de wijze waarop zij begeleid worden gedurende de opleiding. Er is altijd iemand bereid om vragen van studenten te beantwoorden en de goede sfeer tussen studenten en docenten draagt bij aan de bereidwilligheid van docenten om te helpen. Docenten geven in het gesprek met het panel aan dat zij studenten graag helpen, maar dat ze daar wel erg druk mee zijn. Zij geven aan dat studenten verder helpen meer prioriteit heeft dan het eigen (bureau-)werk. Docenten Bij de opleiding zijn negen vaste docenten, drie freelance docenten en tien externe docenten (binnen instituut Engineering) betrokken. Uit het overzicht van de deskundigheden van de docenten blijkt dat de vaste docenten en de freelance docenten alle over relevante vakspecifieke kennis beschikken en dat het merendeel op master-niveau is opgeleid (78%). Verder blijkt uit het overzicht dat alle docenten over didactische vaardigheden beschikken. Uit de gesprekken met studenten blijkt dat zij tevreden zijn over de docenten. Ze zijn goed bereikbaar, beschikken over actuele vakkennis en zijn enthousiast. Uit het gesprek met de docenten krijgt het panel hetzelfde beeld. Docenten hebben voldoende ervaring in het werkveld en houden actuele ontwikkelingen bij via vakliteratuur, hun eigen praktijk en begeleiding van praktijkonderdelen in het curriculum. Een aandachtspunt is de ambitie die de docenten hebben om de opleiding steeds te vernieuwen versus de werkdruk die verandering met zich meebrengt. Voorzieningen De opleiding wordt aangeboden op de locatie in Arnhem. Gedurende de opleiding werken studenten regelmatig in groepen aan projecten, studenten kunnen daarvoor terecht in de verschillende projectruimtes. Daarnaast beschikt de opleiding over een materialenlokaal en over verschillende werkplaatsen (samen met andere Engineering-opleidingen) waar studenten aan hun ontwerpen kunnen werken. In de werkplaats worden studenten begeleid door technische onderwijsassistenten. Uit de rondleiding en de gesprekken met studenten blijkt dat de voorzieningen in de basis op orde zijn. Het enige wat volgens het panel ontbreekt zijn meer ontwerpstudio s voor de studenten. NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 17/49

18 Verder hebben studenten de beschikking over een digitale leeromgeving (Scholar). In deze leeromgeving zijn de blokboeken en het lesmateriaal opgenomen. Borging Het panel heeft verschillende evaluaties ingezien en stelt vast dat de opleiding haar onderwijs systematisch evalueert. Het is duidelijk gedocumenteerd waar verbeteracties vandaan komen en of de acties tot de gewenste verbetering hebben geleid. In de evaluaties zijn bijvoorbeeld scores van vorige evaluaties opgenomen. Verbeteringen zijn duidelijk te zien in de stukken en te horen in de gesprekken met studenten en docenten. Het panel stelt vast dat de opleiding een samenhangend programma aanbiedt. Docenten zijn goed op de hoogte van ontwikkelingen binnen de opleiding, mede doordat docenten meerdere vakken geven. Overwegingen en conclusie Het panel stelt vast dat de opleiding haar doelstellingen adequaat heeft vertaald in het curriculum. In de blokboeken en in het OER zijn de onderwijseenheden duidelijk uitgewerkt en daaruit blijkt dat het curriculum de studenten in staat stelt de competenties te bereiken. Het panel is enthousiast over de wijze waarop de opleiding het curriculum onderwijskundig heeft ingericht. Het onderwijs is ingericht met beroepstaken en studenten werken aan relevante beroepsprojecten. In de onderwijseenheden worden kennis en vaardigheden complementair aan elkaar aangeboden. Studenten verwerven beroepsvaardigheden in de opleiding en in de stages. De stages beslaan een flink deel van het curriculum. Het panel vindt het positief dat studenten in het tweede jaar op stage gaan. In de gesprekken is duidelijk geworden dat studenten hier profijt van hebben, doordat zij zich al vroeg in de opleiding meer bewust zijn van de samenhang van de vakken in het programma. Ook in de stageverslagen is de link naar het competentiegerichte onderwijs duidelijk te herkennen. Het panel vindt de begeleiding voor studenten een uitermate sterk punt van deze opleiding. Studenten kunnen terecht bij de docenten. De docenten zijn prima gekwalificeerd voor het geven van onderwijs aan deze opleiding op het gebied van didactiek, beroepsrelevantie, opleidingsniveau en actualiteit. Het panel stelt vast dat de opleiding een sterk samenhangende leeromgeving aanbiedt, het curriculum, de docenten en de voorzieningen dragen daar in positieve zin aan bij. Het panel heeft ten aanzien van het programma een aantal kleine aandachtspunten voor de opleiding zoals: het uitvoeren van het Instituutsbeleid ten aanzien van praktijkgericht onderzoek, de aansluiting op de vooropleiding, de werkdruk van docenten en het scherper formuleren van eisen voor de bedrijfsbegeleider. Hoewel de opleiding niet op alle onderdelen van deze standaard systematisch boven gangbare basiskwaliteit uitstijgt, is het panel dermate positief over de inhoudelijke onderdelen (de vertaling competenties naar het curriculum, de beroepsgerichtheid, de kwaliteit van het docententeam, het didactisch concept, de begeleiding van studenten en de voorzieningen) dat het panel vindt dat het oordeel goed voor deze opleiding op zijn plaats is. Het panel komt op basis van bovenstaande overwegingen voor standaard 2 tot het oordeel goed. 18/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen

19 Standaard 3 Toetsing en gerealiseerde resultaten De opleiding beschikt over een adequaat systeem van toetsing en toont aan dat de beoogde eindkwalificaties worden gerealiseerd. Bevindingen Toetsbeleid Het toetsbeleid van de opleiding is vastgelegd in het Toetsbeleid Instituut Engineering, 2012 en in het Kader Opleidingsstatuut Opleiding Industrieel Productontwerpen, deel 2 OS/OER. De concretisering van het beleid is opgenomen in het Opleidingstoetsplan, De toetsing sluit zoveel mogelijk aan op de beroepscontext. In de Industrieel Ontwerpopdrachten, in de stages en in de vakken wordt beoordeeld of de student de competenties beheerst. Systeem van toetsing De opleiding toetst de competenties van de student in beroepstaken, vakken en gedurende de opleiding in drie integrale toetsen. In de beroepstaken werken studenten integraal aan competenties. Enkele voorbeelden van praktijkgerichte toetsen (beroepstaken) zijn het ontwikkelen van: concepten voor hulpmiddelen voor tapijttegelleggers (Damen B.V. Interfacefloor), concepten voor een innovatieve reistas (Nomad) en fietsverlichting (Gazelle). De docenten wisselen de beoordelingen van beroepsproducten uit om de uniformiteit in de beoordeling te waarborgen. In de ondersteunende vakken worden kennis en vaardigheden getoetst die relevant zijn voor de betreffende beroepstaak (onder andere: tentamens, rapporten, tekeningen, presentaties en modellen). Het panel heeft verschillende toetsen bestudeerd en is van oordeel dat het niveau van de toetsen in orde is. De toetsen sluiten goed aan op de lesstof. Het panel vindt het positief dat in de toetsing gezocht wordt naar het inzicht van de student en niet alleen naar het reproduceren van kennis. Uit het gesprek met studenten blijkt dat zij tevreden zijn over de toetsing, met name de uitgebreide feedback op projecten en toetsen worden als positief punt genoemd. De integrale toetsen vinden plaats aan het eind van de propedeuse, aan het eind van het derde jaar en aan het eind van het vierde jaar. De integrale toets is een mondelinge toets met twee assessoren. Bij de eerste twee integrale toetsen levert de student een portfolio aan en reflecteert op de competentieontwikkeling. Bij de laatste integrale toets (alle competenties) is het afstudeerrapport en de mondelinge verdediging onderwerp van gesprek. De integrale toetsen worden beoordeeld door twee examinatoren (de begeleider en een onafhankelijke docent). Sinds is de begeleider de tweede examinator en de onafhankelijke docent de eerste examinator, van wie het oordeel leidend is. Het panel is positief over deze vorm van scheiding van begeleiden en beoordelen. NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen 19/49

20 Borging De curriculumcommissie bekijkt in overleg met de blokcoördinator de toetsvormen per beroepstaak. De docenten zijn verantwoordelijk voor de constructie van de toetsen en de betrouwbaarheid en validiteit ervan. De opleiding maakt gebruik van toetsmatrijzen om de betrouwbaarheid van de beoordelingscriteria verder te concretiseren en te verantwoorden. Het panel heeft voorbeelden van ingevulde toetsmatrijzen gezien bij verschillende toetsen. Het maakt voor het panel duidelijk dat docenten naar elkaars toetsen kijken en dat de toets wordt gecontroleerd door een tweede docent voor afname van de toets. In de toetsmatrijs is tevens het nakijkmodel en de evaluatie van het tentamen opgenomen. De mede-examinator ondertekent het dossier. Examencommissie De examencommissie is op twee niveaus georganiseerd: op instituutsniveau, de Instituuts Examencommissie Engineering (IEC) en op opleidingsniveau, de Examenadviescommissie (EAC). Elke opleiding binnen het instituut is vertegenwoordigd in de IEC door de voorzitter van de EAC. De IEC wordt voorgezeten door een extern lid. De EAC van de opleiding bestaat uit twee leden (voorzitter en secretaris). De taken van de examencommissie zijn vastgelegd in de OER. De IEC heeft enkele taken gemandateerd aan de EAC, zoals het aanwijzen van examinatoren en het verlenen van vrijstellingen. Het panel heeft enkele dossiers voor vrijstellingen bestudeerd en stelt vast dat de EAC zorgvuldig te werk gaat. Het panel heeft met vertegenwoordigers van beide commissies gesproken. Uit het gesprek blijkt dat de aandacht de afgelopen jaren is uitgegaan naar de inrichting van de systemen en het bijscholen van functionarissen om hun taak conform de Wet op het hoger onderwijs uit te voeren. Uit het gesprek blijkt dat de examencommissie nu klaar is met het inrichten van de systemen en aan het concreet controleren en borgen van het eindniveau gaat beginnen. Het panel stelt vast dat de examencommissie de afgelopen jaren haar formele taken rond vrijstellingen, fraude en klachten correct heeft uitgevoerd. Het uitvoeren van haar taak op het gebied van borging van toetskwaliteit en eindniveau bevindt zich in een beginstadium. Zo gaat de IEC toetsen op consistentie beoordelen van elke opleiding binnen het instituut. De opleiding IPO is in het najaar van 2013 aan de beurt voor een dergelijke screening. In het document IEC-2012 Borging van kwaliteit van toetsing is het beleid voor de komende periode (tot september 2013) uitgewerkt. Het panel vraagt nadrukkelijk aandacht voor de uitvoering van het beleidsplan, zodat zij daarmee tegemoetkomt aan de eisen ten aanzien van de borging van toetskwaliteit en het eindniveau. Opbouw afstudeerfase Het laatste jaar van de opleiding bestaat voor de ene helft uit de minor en voor de andere helft uit de afstudeerstage. De afstudeerstage vindt plaats binnen een bedrijf waar de student zelfstandig aan een ontwerpopdracht werkt. Praktijkgericht onderzoek is onderdeel van de ontwerpopdracht. De procedure van afstuderen is helder vastgelegd in de Afstudeergids IPO augustus 2012, zo stelt het panel vast. 20/49 NQA HAN: BOB Industrieel Product Ontwerpen