oktober 2012 het houtblad Start: parkeerterrein bij Schieblok, waarin onder andere ZUS kantoor houdt. wandelen op niveau luchtsingel rotterdam

Transcriptie

1 26 Start: parkeerterrein bij Schieblok, waarin onder andere ZUS kantoor houdt. wandelen op niveau luchtsingel rotterdam

2 27 foto: Vorig jaar werd via een stadsinitiatief een oproep gedaan voor projecten ter verbetering van de binnenstad van Rotterdam. Winnaar was ZUS (Zones Urbaines Sensibles), stedenbouwkundig en architectuurbureau uit dezelfde stad. Als prijs mocht het bureau het winnende ontwerp uitvoeren.

3 28 Het idee is even simpel als helder: een brug maken die verschillende gebieden rondom het Hofplein, in het centrum van Rotterdam, verbindt. Nog geen zes maanden na het winnen van de prijs heeft ZUS de eerste delen al staan. Dat is snel, maar het is ook nog een fraai ontwerp dat aantrekkelijk is uitgevoerd. En het is helemaal van hout. Moeizame geschiedenis De openbare ruimte van Rotterdam wordt gekenmerkt door een moeizame geschiedenis. Een kijkje bij de werkzaamheden in het centrum is veelzeggend. De enorme grot van het Centraal Station verbergt voor de passant nog altijd de 19e-eeuwse Provenierswijk; de wirwar van rijstroken, fietsbanen en tramsporen maken het centrum van de stad eerder tot knoop dan tot knooppunt. Daarbij was een deel van de kantoorpanden in het gebied tussen het Hofplein en het Centraal Station - ooit bruisend hart van de stad - al zo n twintig jaar langzaam aan het verloederen, en werd het getroffen door bekende problemen als leegstand en daling van huurprijzen. Nog 1,5 km te gaan. De Luchtsingel is ontworpen als tijdelijk bouwwerk. Verbinding Deze inleiding dient om duidelijk te maken dat deze binnenstad wezenlijk anders moet worden beschouwd dan van vrijwel elke andere grote stad in Nederland. Deze blinde vlek van grijze kantoorpanden en onoverzichtelijk openbaar gebied kon wel een opkalefater gebruiken. Een stoot adrenaline in de vorm van een spannend bouwwerk dat delen van de binnenstad met elkaar verbindt. Want: de omgeving heeft ook - nog steeds - allure, zo redeneerden de ontwerpers. Elk gebied bezit de potentie en de schoonheid om weer op te bloeien. Verbinding werd dus het sleutelwoord en brug daarom het dienende en dragende concept. Meer dan bouwwerk Het ontwerp is een lange houten brug, die vanuit een parkeerterrein achter het zeer centrale Schieblock een slingerende beweging maakt richting de wijken Pompenburg, de Hofbogen en de Delftse Poort. De daarbij gecreëerde looproute is fors: zo n 1,5 km, waarvan 350 m beloopbaar hout. Het grootste deel van die route loopt tussen de 5 en 8 m boven maaiveld. Op strategische plaatsen dalen trappen van verschillende breedtes af naar grondniveau, bijvoorbeeld bij een speeltuin, een bushalte of de ingang van een openbaar gebouw. Het is meer dan een bouwwerk, het lijkt eerder op nieuwe stedelijke infrastructuur. Vanuit het parkeerterrein stijgt een brede trap als uit een balzaal op naar een loopdek op ongeveer 3 m hoogte. Aan één kant zit een verbreding waarin diepe zitvlakken zijn opgenomen. Het dek komt uit op het Schieblock, een ja-

4 29 foto s: tekening: zus architecten rotterdam ren 1960-pand waarin onder andere ZUS kantoor houdt, en steekt er dwars doorheen. Die doorsteek is een ruime, geel geverfde gang geworden. Misleidend eenvoudig Eenmaal aan de straatkant aangekomen daalt een smalle trap af naar het trottoir naast de Schiekade, en steek je via een brug die belangrijke verkeersader over. Daar loopt een trap af richting spoortunnel en de noordelijke kant van de stad. Binnenkort wordt deze Luchtsingel verlengd, met delen die de passant helemaal tot aan de Hofbogen brengen. Op dit moment staat het eerste, meest centrale gedeelte van de brug op zijn plaats. Deze wordt al druk bezocht en bewandeld. Brede brug Met de ontwerptekeningen en beelden van de kleurrijke toekomst die voor de stad in het verschiet ligt, vers in het hoofd waan je je stadsheer of -diva als je over deze, misleidend eenvoudig ogende, luchtbrug loopt. Dat komt omdat hij ruime maten heeft gekregen. Er is ruimte genoeg om vier breed te lopen. De borstwering voelt daardoor wat laag aan. Maar als je over de rand leunt, voel je de veilige massa van de brug. De zijkanten lopen naar onder breed uit. Het brugdek met de borstwering staat op dubbele rijen eenvoudige houten poten. Vrijwel de hele constructie is van inlands douglas, deels FSC- en deels PEFC-gecertificeerd; het is betrokken van Artist s impression. verschillende Nederlandse zagerijen. Ongewone constructie De door Groot Lemmer uit Nijehaske ontwikkelde en geprefabriceerde constructie heeft een interessante ontwikkeling ondergaan. Het eerste ontwerp bestond uit gelamineerde liggers, die aan de uiteinden gedragen werden door kolommen. Een tafelconstructie dus, maar dan wel één die bij elke aansluiting met de bestaande structuur (van bijvoorbeeld het Schieblock) in hoogte zou verspringen. h e t l i j k t e e r d e r o p n i e u w e s t e d e l i j k e infrastructuur Die onhandigheid is opgelost door de leuningen op te nemen in de dragers van de brug. In doorsnede bestaat de constructie derhalve uit een vakwerk met jukken en kruisverbanden tussen de palen. Het vakwerk wordt afgemaakt door zware vloerliggers. Het geheel is rondom bekleed met douglas, ook de kruisen bij de palen. Daardoor lijkt de brug op houten schijven te staan. Alleen de onderkant van de brug is niet bekleed. Zo zijn reparaties makkelijker uitvoerbaar.

5 foto s: Economische crisis De Luchtsingel is ontworpen als tijdelijk bouwwerk. Dat is één van de overwegingen geweest uiteindelijk een relatief goedkope bouwwijze en dito materiaal aan te wenden. Daarom is voor onbehandeld massief douglas gekozen. Het hout vergrijst vrij snel, en is in principe binnen tien jaar aan vervanging toe (duurzaamheidsklasse 3-4). Marin Kulas, een van de projectarchitecten: De strategie om eerst te beginnen met de openbare ruimte voordat het vastgoed is ontwikkeld, heeft geleid tot een tijdelijke houten brug. Er lagen tot zo n vijf jaar geleden plannen het gebied te herontwikkelen. In dat geval was het Schieblock waarschijnlijk gesloopt en was er een stalen brug gekomen. Dat is nu overduidelijk niet het geval. Alle delen zijn met thermisch verzinkte stalen bevestigingen vastgemaakt, en het geheel is ingeklemd op stalen poten. Kanariegeel Aan de verre kant van de brug is het uiteinde afgedekt. Daar komt binnenkort het volgende deel aan vast. Het zware houten volume eronder bestaat uit vier ingepakte kruisverbanden, die samen een stijve poot vormen. Dit stabiliteitsjuk houdt de brug op zijn plaats. Het deel over de Schiekade heen is in één keer geplaatst. Aan de gebouwzijde is het dek opgelegd op twee stalen balken. Het brugdek is geprefabriceerd en de zorgvuldige bouw is te zien in de afwerking van de leuningen en de Het deel over de Schieweg bekleding. Het loopdek, de traptreden en een aantal veiligheidsmarkeringen zijn kanariegeel gemaakt. Een mooi heen is in één keer geplaatst. opvallende kleur en niet toevallig ook de kleur van de Languit uitrusten in het zonnetje. t/m 18 augustus jl.), een evenement waarvan ZUS co- Rotterdamse architectuurbiënnale van dit jaar (19 april curator was. Geel is ook de kleur van de tijdelijkheid. In de verf op alle beloopbare gedeelten is zand gemengd, om grip tijdens slecht weer te verhogen. geel is ook de kleur van tijdelijkheid Persoonlijke planken De brug is niet geheel vrij van vandalisme. Bij aantasting van het hout door permanente markeerstiften moeten de houten delen worden vervangen. Een groot voordeel van houtgebruik op het kleinste schaalniveau. Er wordt ook op andere manieren door derden een stempel gedrukt op de brug. De gesponsorde planken ( 25,- per stuk) staan lukraak naast elkaar, vele voorzien van de (voor)namen van de sponsors. Enkele planken zijn na productie aan de brug gemonteerd, maar na overleg of vandalisme weggehaald. Zo staat één plank veilig opgeborgen op het kantoor van ZUS. Het misdrijf is onschuldig: op de plank staat met grote letters Groeten

6 uit 020. Een brug kan voor binding zorgen, maar (nog) niet voor iedereen! Laatste loodjes Om de brug af te maken zijn enkele dingen nodig. Er moeten prullenbakken komen. Op een aantal plekken moeten de verbindingen worden gecontroleerd, en er wordt nog gewerkt aan een lichtplan, zodat het loopgebied ook s nachts veilig is. Nu nog wordt de passage, door het Schieblock heen, na zonsondergang afgesloten. Stadspark In 1854 tekende stadsarchitect Willem Rose een ambitieus plan om de Provenierswijk, even ten noorden van het centrum, te verfraaien. Bij dat plan hoorde een U-vormige singelstructuur: een parkachtig gebied midden in de stad. Het is nooit afgemaakt, en een deel ervan is tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. Nu krijgt dat idee weer de ruimte. Met de Luchtsingel wordt een poging gedaan geïsoleerde delen van dit plan weer met elkaar in verbinding te brengen. Het project kan dus worden gezien als een ode aan Rose s Singelplan. Oer-Rotterdams project In elk geval worden met dit oer-rotterdams project meer doelen bereikt. Minder bedeelde gebieden komen weer op de kaart. Het centrum gaat floreren. Er ontstaat een helder en prettig wandelgebied, en zo komt het plan van anderhalve eeuw geleden toch nog tot voltooiing. Het stationsgebied is dan nog in aanbouw, en het centrum is een slecht verbonden ratjetoe. Maar één ding kan worden gesteld: Rotterdam loopt weer. philip allin Inlands douglas: wendbaar en relatief snel vergrijzend. Locatie: Schiekade, Rotterdam (begin) Opdrachtgever: Gemeente Rotterdam Ontwerp: ZUS Rotterdam (zus.cc); Elma van Boxel, Kristian Koreman, Marin Kulas Constructeur: Zonneveld Ingenieurs Rotterdam (zonneveld.com) Aannemer: Groot Lemmer Nijehaske (grootlemmer.com) Douglas: verschillende Nederlandse zagerijen Bouwperiode: Maart juni 2013 Bouwkosten: ± ,-