De digitale transformatie van industrieel drukken

Transcriptie

1 Auteur: Ron Gilboa Ron Gilboa is een Director bij de Production & Industrial Printing Advisory Service van Info- Trends. Sinds 1980 houdt hij de vinger aan de pols van digitale imaging en printen. Rons expertise en ervaring bestrijken een breed spectrum aan segmenten in de grafische industrie. Denk bijvoorbeeld aan commercieel drukwerk, publicaties, transactioneel drukwerk en sign & display graphics. Zijn bagage strekt zich uit tot industriële segmenten zoals verpakkingen, decoratief bedrukken en functioneel drukken. Die segmenten herbergen een rijkdom aan toepassingen die vandaag in snel tempo digitaal terrein winnen. Ron is een expert in het vertalen van die digitale trends naar een bruikbare go-to-market strategie met onderbouwing op basis van primaire marktonderzoeken en -prognoses. Hij schrijft vaak redactionele bijdragen en hij is ook een regelmatige spreker op evenementen die gewijd zijn aan nieuwe segmenten voor drukkerijen en printbedrijven. Ron heeft een uitgebreide achtergrond in technologie voor workflowprocessen, digitale imaging en drukken. Wat printen betreft, focust hij op inkjetprint- en aanverwante technologieën. Van leveranciers van kerntechnologieën, materialen en media tot aanbieders van geïntegreerde workflows: een breed scala aan spelers in de arena van printen en digitale imaging doet een beroep op InfoTrends voor advies over de beste manier om te slagen in hun digitale strategie. De digitale transformatie van industrieel drukken Al sinds de Oudheid zoeken mensen over de hele wereld naar decoratieve mogelijkheden om hun omgeving te verfraaien en hun levenskwaliteit te verbeteren. Zo geven grafische symbolen, geschilderde voorstellingen en tekst in zwart-wit of kleur ons een beeld van hun levensstijl. Die kunnen niet alleen decoratieve, maar ook functionele doeleinden hebben (bv. groen staat voor start). Wereldwijd zijn vernieuwers constant op zoek naar nieuwe depositieoplossingen voor het aanbrengen van decoratieve en functionele materialen op alledaagse voorwerpen en ondergronden. Sommige zijn bedoeld om informatie over te brengen, terwijl andere een opvallend visueel effect creëren of zorgen voor verbeterde functionaliteit. De opkomst van blokdruk maakte het voor het eerst mogelijk om papier en textiel te bedrukken. Daarna kwam Gutenberg. Zijn uitvinding van de drukpers met losse letters in 1440 was een game changer. Gutenberg bracht een omwenteling teweeg in drukken. In de voorbije 575 jaar is dat productieproces geëvolueerd tot een depositietechniek die kleurstoffen en materialen nauwkeurig kan aanbrengen op ondergronden om grafische en industriële toepassingen te produceren. Grafisch drukken wordt vandaag gebruikt voor drukwerk met informatieve, promotionele, voorlichtings- en een breed scala aan transactionele doeleinden. Industrieel drukken is dan weer uitgegroeid tot een techniek om meerwaarde te geven aan de decoratieve elementen van alledaagse ondergronden. Denk maar aan de toegevoegde waarde voor aantrekkelijke productverpakkingen, decoratieve oppervlakken en geavanceerde functionele materialen voor de elektronica-industrie. Industriële druktoepassingen worden traditioneel geproduceerd via uiteenlopende analoge drukprocedés, zoals offset, diepdruk, flexo en zeefdruk. De waaier aan toepassingen is indrukwekkend breed: textiel, keramiek, vloerbedekking, laminaat, glas, hout, membraanschakelaars, gedrukte elektronica, verpakkingen en zelfs een aantal biomedische materialen, om maar enkele voorbeelden te noemen. De impact van massapersonalisatie De drijvende kracht achter die ontwikkelingen was de behoefte om drukwerk zoals boeken op grote schaal te verspreiden of merkproducten op grote schaal op de markt te brengen. Processen en technieken van massaproductie hebben producten zoals modestoffen, decoratief laminaat, keramische tegels en productverpakkingen beschikbaar gemaakt op de consumptiemarkt. Hoewel massaproductie de prijs per eenheid heeft verlaagd, vraagt het vervaardigen in massa een grote investering in productiecapaciteit plus een geschikte supply chain om de inkomende en uitgaande materialen- en goederenstromen in goede banen te leiden. Volgens schattingen van InfoTrends was de wereldwijde massaproductie van decoratieve producten goed voor minder dan een half biljoen dollar aan geproduceerde goederen. Daarmee bedoelen we vlakglas, keramische tegels, vloerbedekking/ laminaat, textiel en wandbekleding. We beleven echter een transitie van massaproductie naar massapersonalisatie. Belangrijke krachten die aan de basis daarvan liggen, zijn de niet-aflatende stroom van innovaties in materiaalkunde en technologie voor digitale materiaaldepositie gecombineerd met de groeiende behoefte aan maatwerk. Die transitie biedt zowel consumenten als institutionele inkopers de middelen om hun omgeving aan te passen met eigen beeldtaal 1

2 of decoratieve oppervlakken die hun smaak en visueel-esthetische gevoeligheden weerspiegelen. Vandaag wordt steeds vaker gekozen voor digitaal drukken om massapersonalisatie mogelijk te maken en tegelijkertijd ook andere voordelen van digitaal optimaal te benutten. Denk maar aan de operationele efficiëntie van digitale productie en de positieve impact op het milieu. Industrieel drukken in het digitale tijdperk Meer dan een generatie geleden luidden digitaal drukken en een arsenaal technologieën de komst in van een nieuw geïntegreerd productieproces en de mogelijkheid om producten te personaliseren. De eerste innovaties waren veelbelovend. Toch waren ze vaak duur. Bovendien leverden ze geen aanvaardbare kwaliteit op voor eindgebruikers. Een van de technologieën die een rol van betekenis speelde, was inkjetprinten. Jarenlang hadden inkjetprinttechnologieën, waaronder drop-on-demand (DOD) en continuous inkjet (CIJ), het moeilijk om ingang te vinden. Oorzaken waren hoge kosten, betrouwbaarheidsproblemen en het beperkte aantal beschikbare verbruiksmaterialen zoals inkten. Feit is dat die factoren ervoor zorgden dat slechts een beperkt aantal toepassingen via inkjet kon worden geproduceerd. In de afgelopen twee decennia heeft de sterke opmars van technologische ontwikkelingen op het gebied van materialen en printkoppen geleid tot nieuwe producten. Die hebben de dynamiek in de sector de facto getransformeerd: massapersonalisatie van grafisch werk via inkjettechnologie werd mogelijk. Vandaag doen die veranderingen in snel tempo hun intrede in de wereld van industriële productie. De essentie is dat dergelijke inkjetoplossingen fabrikanten in staat stellen om kwaliteitsproducten te produceren en tegelijkertijd te profiteren van de operationele voordelen van digitaal drukken. De operationele efficiëntie mag dan belangrijk zijn, toch is die slechts een van de factoren die de groei van de markt aanzwengelen. De mogelijkheid om producten in kleine oplagen te produceren democratiseert het creatieve proces. Dankzij de kortere inrichttijden en aanzienlijk kleinere voorraden genieten merkeigenaren en ontwerpers nu van de vrijheid om nieuwe producten, materialen en productietechnologieën uit te proberen zonder dat een hoge investering nodig is zoals voor massaproductie. Die nieuwe producten genereren onder invloed van het internet, vraag naar diverse toepassingen die voorheen niet beschikbaar waren voor consumenten en B2B-bedrijven. Gecombineerd met de operationele voordelen stellen die marktgedreven kansen winstgevende groei in het vooruitzicht voor kleine en grote bedrijven. Het industriële landschap Druktechnieken worden ingezet in een breed scala aan sectoren. Denk bijvoorbeeld aan de sector voor grafische communicatie, verpakkingen, decoratief bedrukken en functioneel drukken. Iets dat al die segmenten gemeen hebben, is de behoefte aan een depositietechniek voor het nauwkeurig opbrengen van uiteenlopende materialen, zoals inktbindmiddelen en functionele materialen. Ze worden aangebracht op uiteenlopende oppervlakken, variërend van vellen papier tot 3D-geprinte voorwerpen. Kenmerkend voor kerntechnologieën is dat ze migreren naar aanverwante markten. Een technologie die ingeburgerd raakt in een segment, vindt haar weg naar een ander. Daarbij wordt ze dan aangepast op basis van de specifieke behoeften van dat andere segment. Hoewel de digitale revolutie meerdere transformaties heeft teweeggebracht, is de meest ingrijpende transformatie tot op heden die in de sector voor grafische communicatie. Met een jaarlijkse output van meer dan 1 miljard A4-afdrukken neemt digitale print-on-demand nu een belangrijke positie in op de markt. Vandaag wordt digitale technologie gebruikt om industriële segmenten zoals verpakkingen, decoratief bedrukken en functioneel drukken te migreren naar digitaal en te laten groeien. Om beter inzicht te bieden in de belangrijkste trends die een impact hebben op de verschillende sectoren, gaan we een korte beschrijving geven met een een aantal voorbeelden die het bereik van de oplossingen illustreren beschikbaar in die industriële segmenten. Verpakkingen De sector voor verpakkingen is een enorme industrie. Uit marktanalyse van InfoTrends in 2014 blijkt dat die wereldwijd goed is voor meer dan $ 400 miljard ( 368 miljard) aan gerelateerde omzet. De toepassingen variëren van eenvoudig gemarkeerde bruine golfkartonnen dozen tot bekroonde etiketten voor premiumproducten. In de afgelopen jaren heeft digitale kleurentechnologie gezorgd voor een kritieke massa van elektrofotografische en inkjetoplossingen. Die vertegenwoordigden ongeveer 1 miljard vierkante meter in Verwacht wordt dat ze in 2019 de kaap van 2 miljard vierkante meter zullen halen, goed voor een cumulatief jaarlijks groeipercentage (CAGR) van 23%. Dankzij een nieuwe generatie inkjetpersen zit digitaal nu ook in de lift voor vouwkartons, flexibele verpakkingen, direct-to-shape printen en golfkartondruk. Die systemen gaan verder dan proofing en maken deel uit van volledig geïntegreerde productielijnen. Belangrijke leveranciers in de industrie bieden nu oplossingen met printsnelheden van meer dan 200 meter per minuut voor bedrukking van topliner voor golfkartonproductie of plano vellen voor golfkartonnen dozen/displays. Direct-to-shape is een ander voorbeeld van een opkomende categorie waar grafische, technologie- en branchespecifieke leveranciers de krachten hebben gebundeld om in te spelen op de vraag naar gepersonaliseerde bedrukking. Een mooi voorbeeld daarvan is een groot merk dat nu digitaal bedrukte bierflesjes aanbiedt. Ze zijn volledig gepersonaliseerd en gekoppeld aan een 2

3 augmented reality-campagne (AR). Het mag dan geen volledig nieuw concept zijn, feit is wel dat het gebeurt op industriële schaal door een mainstreamfabrikant. Decoratief bedrukken Decoratief bedrukken is een enorm groot marktsegment waar een breed scala aan toepassingen voordeel haalt uit de mogelijkheden van digitaal drukken. Het digitale drukvolume in dit segment is groot ongeveer 9 miljard vierkante meter en groeit snel. Hoewel dit segment tal van toepassingen kent, focussen we ons in dit artikel op de toepassingen die het voortouw nemen in de digitale transitie: keramiek, textiel, laminaat en hout, wandbekleding en glas. op het gebied van de herhaalde patronen. Bovendien gaat het gepaard met dure omstelling. Digitaal drukken heeft de timeto-market drastisch verbeterd, ontwerpveranderingen mogelijk gemaakt en de inrichttijden verkort. Het dekt nu het grootste deel van de markt voor tegelproductie in Europa en wint in snel tempo markaandeel in China. Om naast de decoratieve laag ook textuur toe te voegen, maakt digitale technologie bovendien dimensionaal printen mogelijk in verdere bakprocessen. Textiel Textieldruk is een enorme industrie met een diepgeworteld erfgoed in landen zoals Italië, Turkije, India, Japan, Korea en China. In 2014 waren bedrukte stoffen goed voor meer dan 35 miljard vierkante meter, zo blijkt uit de InfoTrends Digital Textile Forecast. De stoffen worden geproduceerd met zeefdrukmachines of rotatiepersen, maar het gebruik van digitale printers neemt in snel tempo toe. Deze unieke branche heeft schitterende designs voortgebracht sinds de opkomst van blokdrukkunst om stoffen te bedrukken. Sindsdien zijn grote vorderingen geboekt. Vandaag is rotatiezeefdruk de dominerende technologie voor hoogvolume stoffenproductie. Nu speciale inkten kunnen worden gebruikt op een brede waaier aan kunst- en natuurvezels, is het mogelijk om op rendabele wijze afgewerkte producten met krachtige kleuren en gewaagde dessins te creëren. Keramiek De markt voor keramische tegels is enorm groot. Volgens het InfoTile-rapport van 2014 is deze markt wereldwijd goed voor meer dan 12 miljard vierkante meter geproduceerde tegels. In dit industriële segment worden traditioneel rotatiepersen ingezet om decoratieve keramische inkten aan te brengen op tegels voorafgaand aan het bakproces. Dat levert een voordelig product op dat de duurzaamheid van natuursteen evenaart. Het gebruik van rotatiedrukcilinders kent echter nadelen. Zo zijn er beperkingen De groeiende vraag naar een betere operationele efficiëntie en de behoefte om de consument te voorzien van geavanceerde designs waren een belangrijke drijvende kracht achter de evolutie van deze markt. Sinds het begin van de jaren 1990 zetten leveranciers van inkjettechnologie zich in om van inkjet een geschikte oplossing te maken voor stoffenfabrikanten. De afgelopen jaren hebben we een snelle groei gezien van inkjetprinten op textiel bij bedrijven van elke omvang. Digitaal textielprinten zal naar verwachting een cumulatief jaarlijks groeipercentage (CAGR) van meer dan 30% laten zien. Verwacht wordt dat het in 2019 de kaap van 3,2 miljard vierkante meter zal overschrijden. Dat blijkt uit de InfoTrends Digital Textile Forecast. Die snelle groei kan worden toegeschreven aan de kortere inrichttijden, kostenbesparingen met milieuvriendelijke productie en de democratisering van het ontwerp. Die factoren stellen merkeigenaren in staat om markten snel en effectief te bereiken. 3

4 Laminaat en hout In de bouw en de houtverwerkende nijverheid, waaronder de meubelindustrie, wordt reeds decennialang gebruikgemaakt van decoratief bedrukt papier en laminaat. Er is een ruime keuze aan decors die natuurlijke houtnerven, steen en grafische patronen nabootsen. Laminaat is een voordelig alternatief voor natuurmaterialen. In sommige gevallen geniet laminaat zelfs de voorkeur omdat het duurzamer is. Decoratief papier wordt meestal geproduceerd op diepdrukpersen. Het wordt via een reeks processen verwerkt tot laminaat. In deze industrie wordt bij benadering meer dan 300 miljoen vierkante meter per jaar digitaal geproduceerd (bron: InfoTrends-onderzoek Profiting through Digital Printing in the Décor Marketplace in 2014). Fabrikanten staan onder druk om kleine oplagen of gepersonaliseerd laminaat te ontwikkelen. Dat zorgt voor een toenemende vraag naar printers voor het middensegment en industriële segment van de markt die dezelfde volumes aankunnen als traditionele diepdrukpersen. Leveranciers van laminaat en decoratief papier zoals Schattdecor, WilsonArt en Formica hebben gepersonaliseerd laminaat opgenomen in hun aanbod om in te spelen op de vraag bij eindgebruikers naar meer ontwerpvrijheid en eigen prints. Die trends zijn het gevolg van vele jaren succesvolle productie van laminaatvloeren en een ruime keuze aan decoratieve afwerking voor de bouwsector. Laminaatoplossingen worden op de hielen gezeten door de opmars van een breed scala aan oplossingen om rechtstreeks te printen op uiteenlopende houtproducten, zoals MDF (Medium Density Fibreboard), triplex, multiplex en hout. Ze maken beplakking overbodig en worden ingezet om decoratieve oppervlakken te produceren voor diverse interieur- en commerciële toepassingen. Wandbekleding Wandbekleding bestaat reeds sinds de oude Chinezen behangsel gebruikten als decoratie voor de wanden van de vertrekken van hun paleizen. Meer recent, in 1481, gaf koning Lodewijk XI van Frankrijk de opdracht om kamerbehangsel te maken voor zijn koninklijke verblijven. De behangselschilder heette Jean Bourdichon. Hij beschilderde maar liefst 50 rollen papier met engelen tegen een blauwe achtergrond. Koning Lodewijk vond het immers nodig om zich regelmatig te verplaatsen van het ene kasteel naar het andere. Er is sindsdien grote vooruitgang geboekt op het gebied van wandbekleding. Vandaag is het alom verkrijgbaar voor woningen en commerciële gebouwen. Druktechnieken zoals walsdrukken, offset, flexodruk en diepdruk worden op grote schaal gebruikt om standaard behangpapier te produceren. De volumes worden geschat op 52 miljoen vierkante meter per jaar (bron: InfoTrends-onderzoek Profiting through Digital Printing in the Décor Marketplace in 2014). Digitale grootformaat printoplossingen luidden de komst in van innovatieve oplossingen voor grafische communicatie, die ook het segment voor wandbekleding betraden. Innovaties in digitale drukinkten, zoals latex- en flexibele UV-drogende inkten, maken het nu mogelijk om te printen op standaardmedia die voldoen aan de gezondheids- en veiligheidsvoorschriften. Toepassingen zoals wandprints en rollen behangpapier met grafisch rijke designs raken steeds meer ingeburgerd. Steeds meer leveranciers nemen ze op in hun aanbod. Glas Decoratief glas versiert reeds millennialang onze steden. Denk maar aan kathedralen, paleizen en tal van openbare gebouwen en woningen. De toepassingen variëren van gebrandschilderd glas voor glas-in-loodramen tot gezeefdrukte glaspanelen. Decoratief glas wordt gebruikt om branding te versterken, voor artistieke expressie of om signage te creëren. De markt voor vlakglas vertegenwoordigt een jaarlijkse omzet van meer dan $ 70 miljard ( 64 miljard). De adoptiegraad van digitaal drukken begint toe te nemen om het marktbereik te vergroten. Sinds de ontwikkeling van inkjetprintkoppen die keramische inkten kunnen printen op glas, maken diverse sectoren gebruik van digitale druktechnologie om decoratief glas voor architecturale en industriële doeleinden te produceren, waarbij de decoratie een leven lang meegaat. 4

5 Functioneel drukken Een ander type van industrieel drukken is het type waar materiaal of inkt wordt aangebracht op een ondergrond om bepaalde functionaliteit mogelijk te maken. Dergelijke toepassingen maken gebruik van het principe van piëzo-elektrische of continue druppelgeneratie om het opbrengen van verschillende materialen mogelijk te maken. De toepassingen omvatten membraanschakelaars, gedrukte elektronica, 3D-printen en een reeks innovaties met een kleine (nano)deeltjesgrootte, die uitlopers hebben in farmaceutische en biomedische toepassingen. Hier zullen we een aantal van de ontwikkelingen uitlichten die het printen van membraanschakelaars, gedrukte elektronica en 3D-printen mogelijk maken. Hoewel er nog een aantal andere zeer aantrekkelijke depositietechnologieën bestaan, blijft het gebruik daarvan meestal beperkt tot gespecialiseerde industriemiddens in de biowetenschappenindustrie. 3D-printen De industrie voor 3D-printen is enorm uitgestrekt met tal van verschillende technologieën, toepassingen, materialen, prijzen en oplossingen. De huidige technieken voor 3D-printen omvatten binder jetting, digitale lichtverwerking (DLP), elektronenstraal-smelten (EBM), fused filament fabrication (FFF), material jetting, selective deposition lamination (SDL), selectief lasersinteren (SLS) en stereolithografie (SLA of STL). Al die technologieën hebben hun voor- en nadelen. Waarschijnlijk zal die lijst nog aangroeien naarmate meer leveranciers hun eigen technologie op de markt brengen. De markt wordt afgebakend via drie productcategorieën: productie, professioneel en persoonlijk. Voorbeelden van typische toepassingen die op 3D-printers worden gemaakt, zijn prototypes, mallen en matrijzen, en producten voor eindgebruikers. Van onderzoeksproducten op nanoformaat tot vliegtuigonderdelen: de 3D-toepassingen worden in bijna alle bedrijfstakken gebruikt om uiteenlopende producten te creëren. Het segment voor 3D-printen ontwikkelt zich in snel tempo. Er gaat nauwelijks een dag voorbij of er is sprake van een nieuwe innovatie die een zoveelste aantrekkelijke toepassing mogelijk maakt. De aantrekkingskracht van 3D-printen is het additieve aspect ervan: het beperkt afval en verspilling, verkort de time-tomarket en maakt ontwerpen op maat mogelijk. Gedrukte elektronica Membraanschakelaars De American Society for Testing and Materials (ASTM) definieert een membraanschakelaar als een momentschakelinrichting waarbij minstens één contact wordt gemaakt op of via een flexibel substraat. Die flexibele substraten worden doorgaans gedrukt op PET (polyethyleentereftalaat), dat dienstdoet als een basisdrager. Membraanschakelaars vind je heel vaak op huishoudelijke apparaten, medische apparatuur, spelconsoles, smartphones en speelgoed. Er wordt regelmatig gebruikgemaakt van druktechnieken voor de productie van de grafische overlay en een deel van de schakelingen, waarvoor geleidende inkten wordt gebruikt. Innovaties in digitale UV-drogende printtechnologie met flexibele inkten en LED-uitharding (Light Emitting Diode) vergroten het marktbereik van digitaal voor membraanschakelaartoepassingen en dragermaterialen. Digitaal maakt het mogelijk om het uitharden (drogen) op flexibele substraten met minder energie en bij lagere temperaturen te laten verlopen. In bepaalde toepassingen met hogere volumes maakt EB-uithardingstechnologie (Electron Beam) depositie en uitharding op gevoelige materialen mogelijk. In al die gevallen kan digitaal drukken in kleine gepersonaliseerde productieoplagen de plaats innemen van zeefdruk- of flexodruktechnologie. Gedruckte Elektronik ist auf herkömmliche Druckverfahren zur Bij gedrukte elektronica wordt er vertrouwd op traditionele druktechnieken om elektrische componenten te creëren op diverse ondergronden. Elektrische schakelingen worden al jarenlang gedrukt via zeefdruk, flexo, diepdruk en offset. Ook inkjetprinten is al geruime tijd een optie. Tijdens het proces worden elektrisch functionele inkten aangebracht op de ondergrond om actieve 5

6 of passieve componenten voor een printplaat te creëren, zoals thin-film transistors (TFT) en weerstanden. Gedrukte elektronica worden gewoonlijk gebruikt in toepassingen zoals flexibele displays, smart labels, decoratieve/geanimeerde posters en actieve kleding. Wat gedrukte elektronica betreft, zit digitale technologie bijvoorbeeld in de lift als alternatief voor de meer complexe en dure techniek voor het creëren van OLED-displaycomponenten (Organic Light Emitting diode). Het printen van digitale displays is een activiteit in de voorhoede van innovatie. Toch is digitale depositie van functionele materialen al in ontwikkeling sinds de vroege jaren Vandaag zijn de resultaten van digitale productie te vinden in een waaier aan toepassingen, waaronder radiofrequentie-identificatie (RFID), intelligent textiel en nog tal van andere gedrukte elektronica. Voor hoogvolume productie van gedrukte elektronica wordt wel nog steeds gebruikgemaakt van conventionele druktechnieken zoals flexo en fotolithografie. Dat biedt gespecialiseerde print providers tal van groeimogelijkheden in deze industrie. Samenvatting Voor industrieel drukken wordt reeds tientallen jaren gebruikgemaakt van traditionele druktechnieken. Kenmerkend is dat de waarde van het product veel hoger ligt dan de directe waarde van het drukken als op zichzelf staande activiteit. Geschat wordt dat de waarde van het drukken ongeveer 25% tot 30% vertegenwoordigt van de totale waarde, maar dat aandeel varieert sterk afhankelijk van het marktsegment. De groei in alle segmenten wordt aangezwengeld door de consumptie van consumenten en de vraag naar duurzame en niet-duurzame producten voor de verpakkings-, textiel- en interieurmarkt. De belangrijkste drijfveren voor groei of inkrimping in die segmenten zijn dus sterk afhankelijk van de wereldeconomie en de lokale bestedingspatronen van consumenten. Gecombineerd met de groeiende behoefte aan massapersonalisatie zorgen die factoren voor een vruchtbare voedingsbodem om toepassingen te migreren naar innovatieve digitale druktechnologieën. Inkjetprinten is de dominerende technologie in die transitie. Na meerdere decennia van technologische ontwikkelingen in jetting en materiaalkunde zien we nu een heropleving van technologieën die depositie van materialen mogelijk maken voor een breed scala aan toepassingen. Denk bijvoorbeeld aan verpakkingen, keramiek, textiel, 3D-voorwerpen en elektronische componenten. Op de drupa 2016-editie in Düsseldorf, Duitsland, zullen mensen uit de hele wereld samenkomen om nieuwe technologische innovaties in printen en materiaaldepositie aandachtig te bekijken. Vaststaat dat veel daarvan gericht zullen zijn op industriële en functionele drukoplossingen. Meer informatie op en op de volgende social media: Uw contactpersonen: Perscentrum voor drupa 2016 Monika Kissing/Anne Schröer (assistent) Tel.: +49 (0) Tel.: +49(0) Fax: +49 (0)