IS EARNINGS MANAGEMENT TOEGENOMEN NA DE INVOERING VAN IFRS IN NEDERLAND?

Transcriptie

1 IS EARNINGS MANAGEMENT TOEGENOMEN NA DE INVOERING VAN IFRS IN NEDERLAND? Master in Accountancy & Control Amsterdam Business School Universiteit van Amsterdam Michael Eric Niels Jeffrey Faber S25720 / Laatste versie 9 november e supervisor: dr. Sanjay Bissessur 2 e supervisor: mr. drs. Joost Impink

2 VOORWOORD Hierbij presenteer ik met trots mijn scriptie ter afronding van mijn master studie Accountancy & Control aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Ik wil graag mijn scriptiebegeleider dr. Sanjay Bissessur bedanken voor zijn suggesties en feedback. Daarnaast wil ik Nelleke Vrielink danken voor haar hulp bij het uitvoeren van de regressieanalyses. Kim Hilberink en Laurens Kreuze zijn zeer belangrijk voor mij geweest door verscheidene concepten en de uiteindelijke finale versie te voorzien van hun goede feedback, ongelofelijk bedankt! Tot slot wil ik mijn familie en vrienden bedanken voor hun steun en vertrouwen die ze mij tijdens mijn studie hebben gegeven. Ik draag dit stuk in het bijzonder op aan mijn vader, Mient-Jan Faber. Pap, deze is voor jou! Mike Faber 2

3 SAMENVATTING In deze scriptie wordt beoordeeld of earnings management na de invoering van IFRS is toegenomen. De centrale onderzoeksvraag die ik stel is: Is er een toename van earnings management, door meting van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals, na de invoering van IFRS in Nederland? Ik verwacht een toename van earnings management omdat na de invoering van IFRS in vergelijking met de oude boekhoudregels onder Dutch GAAP earnings meer volatiel worden en dit het egaliseren van earnings door managers in de hand werkt. Door het meten van hardnekkigheid van discretionaire accruals voor en na de invoering van IFRS in 2005 heb ik een toename van earnings management willen bewijzen. Naast de methodiek om earnings management te onderzoeken met behulp van de discretionaire accruals heb ik dit ook gedaan door het meten van de hardnekkigheid van totale accruals en earnings. De onderzoeksresultaten hebben uitgewezen dat er na de invoering van IFRS een toename van earnings management is. In het jaar van de invoering van IFRS (2005) is een toename te zien van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals ten opzichte van de hardnekkigheid van de non-discretionaire accruals. Dit resultaat duidt op een toename van earnings management in Het resultaat van 2005 ligt in lijn met eerdere onderzoeken die een toename van earnings management door de invoering van IFRS concluderen. In 2006 wordt een afname van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals ten opzichte van de hardnekkigheid van de non-discretionaire accruals waargenomen. Dit resultaat betekent dat er geen toename van earnings management is geweest. De resultaten uit de methodiek waarmee de hardnekkigheid van totale accruals en earnings wordt getest wijzen uit dat er geen toename van earnings management heeft plaatsgevonden. De conclusies uit mijn onderzoek en andere onderzoeken zijn interessant omdat uit de onderzoeken blijkt dat één van de belangrijkste beoogde doelen bij de invoering van IFRS meer transparantie van de financiële cijfers van bedrijven niet wordt bereikt. 3

4 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... 2 SAMENVATTING... 3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING THEORIE ACCRUALS HARDNEKKIGHEID EARNINGS MANAGEMENT ONTWIKKELING VAN HYPOTHESEN DATA ONDERZOEKSMETHODIEK BEVINDINGEN BESCHRIJVENDE STATIEKEN REGRESSIERESULTATEN MODEL 1A REGRESSIERESULTATEN MODEL 1B REGRESSIERESULTATEN MODEL REGRESSIERESULTATEN MODEL CONCLUSIE REFERENTIES BIJLAGE 1: OVERZICHT BEDRIJVEN...50 BIJLAGE 2: TABEL 2 BESCHRIJVENDE STATISTIEK OVER GEMIDDELDEN, STANDAARDDEVIATIE, MEDIAAN, MIN., MAX. EN % POSITIEVE WAARDEN PER JAAR VERDEELD NAAR EARNINGS(COMPONENTEN) BIJLAGE 3: TABEL 3 BIJSCHRIJVENDE STATISTIEK OVER GEMIDDELDEN, STANDAARDDEVIATIE, MEDIAAN, MIN., MAX. EN % POSITIEVE WAARDEN PER EARNINGS(COMPONENT) VERDEELD NAAR JAREN BIJLAGE 4: REGRESSIERESULTATEN INCLUSIEF GRAFIEKEN MODEL 1B PER INDUSTRIE

5 1 INLEIDING In 2000 kondigde de Europese Commissie (hierna: EC) haar intentie aan tot het verplichten van de invoering van de International Financial Reporting Standards (hierna: IFRS) voor alle aan de beurs genoteerde bedrijven in de Europese Unie (hierna: EU). Het voorstel is formeel goedgekeurd in juli 2003 en alle beursgenoteerde bedrijven in de EU werden verplicht om IFRS met ingang van 1 januari 2005 toe te passen. Vóór de invoerding van IFRS moest elk bedrijf voldoen aan de lokale General Accepted Accounting Principles (hierna: lokale GAAP). Dit betekende dat veel landen hun eigen boekhoudprincipes en -regels hadden. Bedrijven met een notering aan de Amerikaanse beurs moesten voldoen aan de United Stated GAAP (hierna: US GAAP). De doelen die de standaardzetters met de introductie van IFRS voor ogen hadden waren onder andere een verbetering van de vergelijkbaarheid van bedrijven, transparantie van de financiële cijfers van bedrijven en eerlijkheid en efficiëntie op de kapitaalmarkten. De EC heeft met het verplicht stellen van IFRS voor Europese beursgenoteerde bedrijven hetzelfde doel voor ogen gehad (Verordening EG, 2002). Om de transparantie te verkrijgen over de financiële cijfers van bedrijven hebben de standaardzetters besloten om in de regelgeving grotendeels fair value accounting (verslaggeving op basis van reële waarde) toe te passen. Dit betekent dat bedrijven bij het opmaken van de jaarrekening moeten waarderen op basis van reële waarde. De winsten (hierna: earnings 1 ) die bedrijven in hun verslaggeving laten zien, zullen door het toepassen van reële waarde meer op de werkelijke economische weergave van de financiële situatie van een bedrijf gebaseerd zijn. De kwaliteit van de earnings zou hierdoor omhoog gaan (Manaktala e.a., 2004). De oude lokale boekhoudprincipes waren veelal gebaseerd op voorzichtigheid, de waarde werd onder deze principes dan ook meestal bepaald op basis van historische kosten. Earnings zijn voor verschillende stakeholders, zoals externe vermogensverschaffers en investeerders, van belang. Om tot de earnings van een bedrijf te komen dient men de kasstromen 2 en de veranderingen in de overlopende posten in een bedrijf te sommeren. Kasstromen laten de werkelijke geldinstromen en -uitstromen zien. De definitie van overlopende posten, de zogenaamde accounting accruals (hierna: accruals) is: de effecten van transacties en andere gebeurtenissen worden opgenomen op het moment van plaatsvinden (en indien de vergoeding daarvoor niet is ontvangen of betaald) en worden geregistreerd in de boekhouding en 1 earnings = netto-inkomen 2 netto operationele kasstromen 5

6 gerapporteerd in de jaarrekening voor de perioden waarop zij betrekking hebben (FASB, 1985). Accruals zijn in het leven geroepen om de timing- en matchingproblemen die kasstromen met zich meebrengen, te mitigeren. Door verschuiving of aanpassingen van accruals in de tijd is het beter mogelijk om de earnings in een bedrijf te laten aansluiten op de werkelijkheid (FASB, 1978). De International Accounting Standard 1, presentation of financial statements (hierna IAS 1), stelt de opname van accruals accounting verplicht. Hierin (paragraaf 25, IAS 1) wordt beschreven dat een entiteit haar jaarrekening, met uitzondering van de kasstroominformatie, dient op te maken op basis van accrual accounting. Accruals kunnen worden verdeeld in twee categorieën namelijk economische en nieteconomische accruals. Economische accruals zijn de accruals die ontstaan doordat de kasstroom niet precies op het moment van rapportering (in veel gevallen op 31 december) plaats heeft gevonden of plaatsvindt. De manier van opname van deze accruals is afhankelijk van de gebruikte boekhoudkundige methodes, zoals de afschrijvingsmethode en het waarderingstelsel. Omdat deze accruals gebaseerd zijn op economische gronden en minder discretie (oordeel) van het management vereisen, worden deze accruals ook wel nondiscretionaire accruals genoemd (o.a. Xie (2001), DeAngelo (1986), Dechow e.a. (1995), Jones e.a. (2007)). De niet-economische accruals worden bepaald door het management op basis van inschatting van bepaalde in de toekomst te verwachten waarderingen die betrekking hebben op het afgelopen boekjaar. Bij de opname van deze accruals komt dus een grotere mate van discretie van het management kijken. Deze accruals worden dan ook discretionaire accruals genoemd (o.a. Xie (2001), DeAngelo (1986), Dechow e.a. (1995), Jones e.a. (2007)). Naast de mitigerende werking van accruals (namelijk bij timing- en matchingproblemen van kasstromen), kunnen accruals ook door het management gebruikt worden om earnings te manipuleren. Manipulatie van de earnings (in de literatuur resultaatbeïnvloeding of ook wel earnings management genoemd) is mogelijk door het opzettelijk verschuiven of verhogen van de accruals. Omdat de discretionaire accruals grotendeels door het management worden bepaald is manipulatie hier het best mogelijk. We weten nu dat door het aanpassen van accruals het mogelijk is om earnings te manipuleren. Het manipuleren van de accruals verlaagt de kwaliteit van de earnings. Zoals ik al eerder stelde, heeft IFRS onder andere als doel een reëler en transparanter beeld van de werkelijke waarde van earnings weer te geven. Een reëler beeld geven van de werkelijke waarde van earnings zal de kwaliteit hiervan doen verhogen (Manaktala e.a., 2004). Daarom zijn er onder 6

7 IFRS bepaalde, eerder wel toegestane, boekhoudkundige alternatieven verwijderd. Nieuw gestelde limiterende alternatieven kunnen namelijk de kwaliteit van earnings verbeteren omdat hierdoor het opportunistische discretie in bepaling van boekhoudkundige bedragen van het management wordt gelimiteerd (Barth e.a., 2007). Het discretie van het management bevindt zich voor een groot gedeelte in de opname van de discretionaire accruals. Door de invoering van IFRS zullen hierdoor minder mogelijkheden zijn om discretionaire accruals op te nemen. Het is de vraag of discretionaire accruals hierdoor minder worden gemanipuleerd. De invloed van de waardering op reële waarde heeft tot gevolg dat de earnings en de onderliggende component accruals meer gaan fluctueren dan bij waardering op kostprijs. De reële waarde van een balanspost wijzigt gedurende het boekjaar wegens verschillende factoren waaronder economische en politieke gebeurtenissen. De reële waarde dient iedere periode opnieuw te worden bepaald en zal hierdoor meer fluctueren dan de waardering op kostprijs waarvan de hoogte vrij goed vast te stellen is (namelijk de historische prijs bij aankoop of productie). Verschillende onderzoeken (o.a. Vergoossen, 2006 en Heemskerk en Van der Tas, 2006) bevestigen dat waardering op reële waarde (fair value accounting) de fluctuatie of ook wel volatiliteit van de accruals en earnings verhoogt. Volgens Heemskerk en Van der Tas (2006) werkt hogere volatiliteit van earnings manipulatie van de earnings door het management in de hand. Doordat het management stabiele resultaten willen zien managen zij earnings in goede jaren neerwaarts en in slechte jaren opwaarts. Deze manier van earnings management wordt ook wel earnings smoothing of egalisatie van earnings genoemd (Healy, 1985). Wegens het meer volatiel worden van de earnings onder IFRS verwacht ik daarom dan ook dat earnings management zal toenemen. Om te kunnen vaststellen of en in welke mate het management van een bedrijf de earnings manipuleert, zouden idealiter economisch verantwoorde accruals (non-discretionaire accruals) moeten worden onderscheiden van niet-economisch verantwoorde accruals (discretionaire accruals). In de praktijk is dit een lastige zaak. In beginsel is alleen het management in staat om het onderscheid tussen economische en niet-economische verantwoorde accruals te maken, omdat het management het dichtst bij de oorspronkelijke informatiebron zit. Er is veel onderzoek geweest dat geprobeerd heeft het onderscheid tussen non-discretionaire accruals en discretionaire accruals te maken. In deze scriptie zal ik de methoden en resultaten uit deze onderzoeken gebruiken om de accruals in een discretionaire en non-discretionaire component te verdelen om zo mogelijke manipulatie te kunnen meten. De methode om earnings management te meten is het meten van de mate van hardnekkigheid. Hardnekkigheid of persistentie is de mate waarin het huidige resultaat blijft bestaan in de 7

8 toekomst (Sloan, 1996). Door het verhogen van de volatiliteit van earnings onder IFRS is onder normale omstandigheden (dus zonder manipulatie) de verwachting dat de hardnekkigheid afneemt. Door te onderzoeken of de hardnekkigheid van de discretionaire accruals na de invoering van IFRS in Nederland is toegenomen, verwacht ik de vraag of earnings management is toegenomen na de invoering van IFRS in Nederland te kunnen beantwoorden. Naast het beoordelen van de discretionaire accruals heb ik ook de totale accruals en earnings getest op een toename van earnings management. Mijn onderzoeksvraag luidt dan ook: Is er een toename van earnings management, door meting van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals, na de invoering IFRS in Nederland? De scriptie is als volgt ingedeeld. In hoofdstuk 2 beschrijf ik de theorie omtrent accruals, accrual hardnekkigheid en de relatie tussen accruals en earnings management. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 beschreven welke maatstaf ik gebruik voor het bepalen van de mate van earnings management. In hoofdstuk 4 beschrijf ik de earnings management-variabelen. De gebruikte steekproef wordt in hoofdstuk 5 beschreven. De presentatie van mijn resultaten is te vinden in hoofdstuk 6. Tot slot volgen de conclusies van mijn onderzoek en voorstellen voor vervolgonderzoek in hoofdstuk 7. 8

9 2 THEORIE In dit hoofdstuk wordt het theoretische kader voor accruals, accrualshardnekkigheid en earnings management beschreven. 2.1 ACCRUALS De earnings van een bedrijf worden vaak gebruikt om de prestatie in een bepaalde periode te meten. Zo gebruiken aandeelhouders de earnings onder andere om het rendement op hun investering te berekenen. Een manier om de earnings van een bedrijf te meten is te kijken naar de netto gerealiseerde kasstromen. Deze manier wordt boekhouding op kasbasis genoemd (cash accounting). Echter wanneer er gekeken wordt over bepaalde (rapportage)perioden, krijgen deze kasstromen te maken met timing- en matchingproblemen (Dechow, 1994). Om de timing en matchingproblemen te mitigeren zijn er twee belangrijke oplossingen gevonden die in de algemeen aanvaarde boekhoudkundige principes (General Accepted Accounting Principles; GAAP) staan vermeld. Ten eerste is er het realiteitsbeginsel (revenue Recognition-principe). Dit houdt in dat een bedrijf zijn omzet verantwoordt op het moment dat alle of een deel van de diensten zijn geleverd en de inning van de opbrengsten in redelijke mate zeker is (Dechow, 1994). Het tweede principe is het matchingbeginsel (matchingprincipe). Het matchingprincipe houdt in dat alle uitgaven en ontvangsten moeten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben (Dechow, 1994). Het revenue recognition-principe en het matchingprincipe kunnen worden toegepast met behulp van accruals. Er zijn verschillende definities voor accruals. De definitie die ik heb gebruikt is die van Xie (2001): (Total) accruals are measured as the difference between earnings (income before extraordinary items) and cash from operations (net cash flow from operating activities reported under SFAS No. 95). Accruals helpen dus om timing- en matchingproblemen die in kasstromen voorkomen, te mitigeren (Dechow, 1994). Vandaar dat earnings vaak beter de prestatie van bedrijven samenvatten dan kasstromen dat doen (Dechow, 1994). Dit wordt bevestigd door de FASB. Zij geven de voorkeur aan earnings boven kasstromen. In de Statement of Financial Accounting Concepts No. 1, paragraaf 44 wordt dit als volgt verwoord: 9

10 Information about entity earnings based on accrual accounting generally provides a better indication of an entity s present and continuing ability to generate favorable cash flows than information limited to the financial effects of cash receipts and payments. Accruals worden samengesteld uit diverse financiële opnames van instromen en uitstromen van liquide middelen die zouden moeten hebben plaatsgevonden maar nog niet hebben plaatsgevonden. De manier van boekhouden waarbij accruals worden opgenomen, wordt accrualboekhouding (accrual accounting) genoemd. De International Accounting Standard 1, presentation of financial statements (hierna IAS 1), stelt de opname van accruals accounting verplicht. Hierin (paragraaf 25, IAS 1) wordt beschreven dat een entiteit haar jaarrekening, met uitzondering van de kasstroominformatie, dient op te maken op basis van accrual accounting. De FASB Statement of Financial Accounting Concepts No. 1 paragraaf 44 en No. 6 paragraaf 139 omschrijft accrual accounting als volgt: Accruals accounting attempts to record the financial effects on an entity of transactions and other events and circumstances that have cash consequences for an entity in the periods in which those transactions, events, and circumstances occur rather than only in the periods in which cash is received of paid by the entity. Earnings zijn dus in een kasstroomcomponent en een accrualcomponent te verdelen (zie bijvoorbeeld Dechow en Dichev, 2002). De kasstroomcomponent is de meest objectieve en de moeilijkst te manipuleren component. De accrualcomponent wordt bepaald door de boekhoudregels in een bepaald land, de gekozen boekhoudmethode en het discretie van het management voor opname en waardering van posten. De accrualcomponent is subjectief en (redelijk) gemakkelijk te manipuleren (Sloan, 1996). Zoals hierboven besproken, wordt de accrualcomponent van de earnings onder andere bepaald door de boekhoudregels in een bepaald land en de gekozen boekhoudmethode. Omdat ik in deze scriptie wil onderzoeken of earnings management is toegenomen na de overgang van de algemeen geaccepteerde Nederlandse verslaggevingsprincipes (hierna Dutch GAAP) naar IFRS in Nederland, is het nodig om te weten wat de verschillen zijn tussen deze regelgeving en boekhoudmethodes. Onder de oude lokale GAAP (voor Nederland is dit Dutch GAAP) is de accountingvorm historical accounting op basis van contractual based accounting. De waardering onder Dutch GAAP is op basis van kostprijs. Dutch GAAP is een zogenaamd plangeoriënteerd Code-law systeem. Hierin stelt de overheid de accountingcode op en kan zij 10

11 bij onjuist gebruik een straf opleggen aan de gebruiker (Rappeport, 2008). Code-law accounting geeft managers aanmerkelijke oordeelkundigheid in het maken van verschillende accountingberekeningen. Daarnaast moet men onder Dutch GAAP het goedkoopmansgebruik in acht nemen. Desondanks is het voor het management mogelijk om een aanmerkelijke eigen discretie te vormen en daardoor is manipulatie van de kosten en opbrengsten goed mogelijk. Met ingang van 2005, het jaar van invoering van IFRS in de EU, zijn beursgenoteerde bedrijven verplicht volgens IFRS te rapporteren. Eén van de doelen van IFRS is streven naar een hogere kwaliteit van boekhoudkundige informatie. IFRS is grotendeels gebaseerd op fair value accounting. De waardering onder IFRS is op basis van reële waarde (fair value). IFRS is opgesteld op basis van het Amerikaanse boekhoudkundig stelsel dat een marktgeoriënteerd common-law systeem is. Verliezen dienen onder deze regelgeving snel te worden gerapporteerd in de verslaggeving. Het systeem stimuleert managers om actie te ondernemen ter verbetering van investeringen en strategieën waarin verliezen optreden. Dit maakt de markt efficiënter (Rappeport, 2008). Door de directe opname van winsten en verliezen zal dit een betere weerspiegeling van de werkelijkheid geven. Ball e.a. (2001) concluderen dat common-law boekhoudkundig inkomen significant een grotere tijdigheid (timeliness) heeft dan code-law boekhoudkundig inkomen. Dit betekent dat de kwaliteit van earnings hoger is in landen met common-law boekhouding (Ball e.a., 2001). De kwaliteit van earnings zal naar verwachting op basis hiervan dus stijgen na de invoering van IFRS in Nederland. Door de invoering van IFRS zal de waardering op basis van reële waarde plaatsvinden en hierdoor zal de kwaliteit van de earnings naar verwachting verbeteren. Er zijn reeds diverse studies verricht naar de verschillen tussen IFRS en Dutch GAAP. Er zijn met name verschillen op de gebieden van pensioenen (IAS 19), share based premium (IFRS 2), financiële instrumenten (IAS 32, IAS 39) en goodwill, immateriële vaste activa en bijzondere waardeverminderingen (IFRS 3, IAS 38 en IAS 36) (Van Gessel, 2006). Dutch GAAP blijkt betrekkelijk extensieve accrualregels te hebben in vergelijking met andere landen in Europa (Burgstahler e.a., 2006). Omdat ik wil weten hoe de accrualcomponent wordt bepaald onder IFRS en Dutch GAAP-regelgeving, volgen hieronder een aantal verschillen die van belang zijn voor de opname van accruals in de jaarrekening en berekening van de accruals. De conclusie naar aanleiding van de onderstaande verschillen tussen IFRS en Dutch GAAP is dat accruals onder IFRS minder snel kunnen worden opgenomen. Daarnaast leidt IFRS tot meer prospectieve wijzigingen in de reële waarde van accruals. 11

12 Schattingen: onder IAS dienen schattingswijzigingen prospectief te worden verwerkt. Cumulatieve effecten mogen niet worden verwerkt. Onder Dutch GAAP dient verkorting van de levensduurschattingen retrospectief, dus inclusief inhaalverlies, te worden verwerkt (IAS special, 2002). Het bewust aanpassen van schattingen kan in geval van Dutch GAAP grotere impact hebben wegens het inhaalkarakter. Onder IFRS zouden alleen in toekomstige jaren verliezen en earnings naar aanleiding van veranderde schattingen mogelijk zijn. Onder IFRS is de impact op reeds bestaande accruals minder en is er dus minder directe sturing mogelijk. Voorraden 3 : ingevolge IFRS worden waardeveranderingen van voorraden grondstoffen bij broker/traders tegen reële waarde gewaardeerd en in de winst- en verliesrekening verwerkt. Ingevolge Dutch GAAP dienen dergelijke waardewijzigingen in de herwaarderingsreserve te worden verwerkt (Ernst & Young 2005). Het bewust wijzigen van de waarde van voorraden grondstoffen zal onder IFRS direct worden uitgedrukt in de earnings, dit in tegenstelling tot Dutch GAAP waar veranderingen in de reserve worden opgeslagen en dus pas een later effect hebben. Onder IFRS is er hierdoor minder opname van accruals dan onder Dutch GAAP. Onderhanden werk: onder IFRS worden de opbrengsten verwerkt naar de mate waarin de verrichte prestaties hun aandeel hebben gehad in het totaal van de voor het project te verrichten prestaties. Ingevolge Dutch GAAP worden de earnings verwerkt naar de mate waarin de verrichte prestaties hun aandeel hebben gehad in het totaal van de voor het project te verrichten prestaties. Indien er sprake is van wijziging van de omstandigheden tijdens de uitvoering van een project dienen ingevolge Dutch GAAP de resultaten prospectief te worden verwerkt terwijl deze ingevolge IFRS retrospectief dienen te worden verwerkt (Ernst & Young, 2005). Onder IFRS is dus uitstel van de opname van omzet, in tegenstelling tot Dutch GAAP, niet mogelijk. Hierdoor zullen er onder IFRS minder accruals opgenomen worden op de balans, deze worden direct in de winst- en verliesrekening opgenomen. Vorderingen: vorderingen die worden aangehouden voor handelsdoeleinden dienen ingevolge Dutch GAAP tegen nominale waarde of amortisatiewaarde te worden gewaardeerd en ingevolge IAS 39 tegen reële waarde, waarbij de wijzigingen in de reële waarde in het resultaat worden verwerkt (Ernst & Young, 2005). Dit betekent dat er onder 3 Voorraden, onderhanden werk en vorderingen zijn onderdeel van PPE 12

13 IFRS minder accruals zullen zijn, omdat waardeverschillen direct in de winst- en verliesrekening worden opgenomen. Voorzieningen: IFRS schrijft voor om voorzieningen op contante waarde te waarderen, indien het verschil tussen de nominale en de contante waarde materieel is. Volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ) worden voorzieningen tegen nominale waarde of contante waarde gewaardeerd. Daarnaast staat IAS niet toe dat kostenegalisatie voorzieningen worden opgenomen in de jaarrekening. De RJ geeft de mogelijkheid om een voorziening voor groot onderhoud en een voorziening voor herstelkosten op te bouwen (KPMG, 2003). Ook hier is opname van accruals onder IFRS dus minder goed mogelijk. Hierboven heb ik de verschillen in de boekhoudregels en boekhoudmethode onder Dutch GAAP en onder IFRS besproken. Voor het bepalen van de accrualcomponent is het daarnaast van belang om te weten wat de invloed van de discretie van het management is voor de opname en de waardering van accruals. Het management kan twee verschillende redenen hebben om accruals op te nemen. De eerste categorie is de economische reden voor accruals. Dit zijn de accruals die ontstaan doordat de kasstroom niet overeenkomt met het moment van rapportering (in veel gevallen op 31 december. De manier van opname van deze accruals is afhankelijk van de boekhoudkundige methodes, zoals de afschrijvingsmethode en het waarderingstelsel. De economische accruals worden ook wel non-discretionaire accruals genoemd (o.a. Xie (2001), DeAngelo (1986), Dechow e.a. (1995), Jones e.a. (2007)), omdat er een beperkte mate van discretie aan te pas komt. Het management kan dus weinig invloed uitoefenen op de nondiscretionaire accruals. De andere categorie accruals wordt bepaald door het management op basis van inschatting van bepaalde in de toekomst te verwachten waardeveranderingen die betrekking hebben op het afgelopen boekjaar. Omdat deze accruals worden bepaald door het management zijn zij dus minder objectief van aard dan de economische accruals. De methodiek en voorwaarden voor het opnemen van accruals is vastgelegd in de boekhoudkundige regelgeving (zie hierboven). Omdat deze accruals de discretie van het management bevatten worden deze accruals ook wel discretionaire accruals genoemd 4 (o.a. Xie (2001), DeAngelo (1986), Dechow e.a. (1995), Jones e.a. (2007)). 4 In plaats van de term discretionaire accrual wordt in de literatuur ook wel de term abnormale accrual of manipulatieaccrual gebruikt. De non-discretionaire accrual wordt dan normale accrual genoemd. 13

14 Ik gebruik de verdeling van totale accruals in discretionaire accruals en non-discretionaire accruals, omdat deze variabelen een betere proxy zullen zijn voor het berekenen van earnings management. Volgens Mohanram (2003) is het gebruik van de totale accruals als proxy voor het berekenen van resultaatmanipulatie te eenvoudig, wegens het bestaan van hoge accruals bij bedrijven met groeiende verkopen (verhoging debiteuren) en toevoegingen aan PPE 5 (verhoging afschrijving). Nu het duidelijk is wat voor functie accruals hebben, hoe zij kunnen worden bepaald en dat zij door het subjectieve karakter (vooral bij de discretionaire accruals) gemakkelijk te manipuleren zijn, is het interessant om te weten dat accruals terugdraaien ( reversen ) in het jaar na opname. Accruals zijn immers opgenomen omdat er een financieel effect was van een transactie of andere gebeurtenis waarvoor pas later een in- of uitstroom van liquide middelen zou plaatsvinden. Het opnemen van een accrual dient te gebeuren als in redelijke mate zeker is dat de transactie of andere gebeurtenis zal plaatsvinden binnen een jaar. Indien accruals worden opgenomen die (deels) niet in het volgende rapportagejaar worden teruggedraaid kan dit duiden op het onterecht opnemen van accruals. Indien de accruals in het volgende rapportagejaar terugdraaien zullen deze worden verwerkt in de balans. Als de accruals niet verwerkt worden, zullen zij op de balans blijven. De balans zal hierdoor opgeblazen worden met onterechte accruals. Omdat de hoogte van de accruals voor een groot gedeelte afhankelijk is van de discretie van het management zijn de accruals subjectief en (redelijk) gemakkelijk te manipuleren (Sloan, 1996). Zoals eerder besproken geldt dit vooral voor discretionaire accruals. Het is dan ook interessant om te weten of de discretionaire accruals in het jaar na opname terugdraaien. Het niet terugdraaien van de discretionaire accruals kan duiden op earnings management. Een manier om te meten of discretionaire accruals ten onrechte worden opgenomen is door middel van het meten van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals. In de volgende paragraaf zal hierop worden ingegaan. Een verschil tussen IFRS en Dutch GAAP is dat onder IFRS de waarderingsmethodiek reële waarde is en onder Dutch GAAP kostprijs. Ten tweede is het opnemen van accruals minder goed mogelijk onder IFRS. Tot slot is van belang dat manipulatie van earnings vooral met behulp van de discretionaire accruals mogelijk is. In de volgende paragraaf zal ik bespreken hoe mogelijke manipulaties in de accruals met behulp van hardnekkigheid te meten zijn. 5 Property, Plant en Equipment. 14

15 2.2 HARDNEKKIGHEID Hardnekkigheid 6 geeft de mate aan waarin het huidige resultaat blijft bestaan in de toekomst. Ligt de hardnekkigheid relatief laag, dan geeft dit aan dat het resultaat weinig voorspellende waarde toevoegt aan het resultaat in de volgende periode, het resultaat is dus niet hardnekkig. Ligt de hardnekkigheid relatief hoog, dan is het resultaat van volgend jaar voor een groot deel te bepalen op basis van het huidige resultaat. Accrualhardnekkigheid geeft dus aan in hoeverre de earnings in de volgende periode afhankelijk van de accruals in de huidige periode. Sloan (1996, hierna Sloan) beschrijft bovenstaande aan de hand van één van zijn modellen (EARNINGS t + 1 = intercept + Y1 * ACCRUALS t + Y2 * CASH FLOWS t + error), waarbij t = jaar. Indien het gewicht van de accruals (Y1) kleiner is dan dat van de cash flows (Y2), reflecteert het kleinere gewicht van de accruals relatief tot de cash flows de lagere hardnekkigheid van earnings performance toe te wijzen aan de accruals component van earnings. Een lager gewicht van accruals betekent dus dat accruals minder hardnekkig zijn dan cash flows. Je kunt een vergelijking maken tussen twee verschillende variabelen bij het bepalen van de hardnekkigheid, zoals hierboven tussen kasstromen en accruals. Daarnaast is het ook mogelijk hardnekkigheid te meten van één variabele. Dit gebeurt dan door een vergelijking te maken tussen perioden (bijvoorbeeld jaren). Is een post hardnekkig dan betekent dit dus dat hij volatiel is en weinig fluctueert. In deze scriptie wil ik een eventuele toename van earnings management meten aan de hand van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals, totale accruals en earnings. Het meten van earnings management met behulp van hardnekkigheid is slechts één van de mogelijkheden. Ik heb voor deze methode gekozen, omdat hiermee op een vrij simpele manier effectief kan worden bepaald of earnings worden gemanipuleerd. Ik heb in de vorige paragraaf besproken dat onder normale omstandigheden accruals terugdraaien in het jaar na opname van de accruals. Als een accrual wordt geboekt, dan zal deze als resultaat in de winst- en verliesrekening worden opgenomen, en daarnaast worden geboekt in de balans. Bij het opnemen van debiteuren zullen het resultaat in de winst- en verliesrekening en het totaal aan de activazijde van de balans toenemen. Bij de opname van crediteuren zal het totaal aan de passivazijde van de balans toenemen en gebeurt er in de winst- en verliesrekening het tegenovergestelde van wat er bij de debiteurenboeking gebeurt: 6 In plaats van de term hardnekkigheid accrual wordt in de literatuur ook wel de term persistence gebruikt. 15

16 het resultaat zal afnemen door het boeken van de kostenpost. Door het meer of minder opnemen van accruals (bijvoorbeeld debiteuren en crediteuren) kan het resultaat (de earnings) dus worden gestuurd. Van de debiteuren en crediteuren wordt verwacht dat deze binnen een bepaalde termijn, doch binnen één jaar worden afgerekend. Bij de afrekening zullen de opgenomen accruals worden teruggedraaid. Dit zal gebeuren door de balanspost debiteuren en crediteuren te boeken tegen liquide middelen, hier respectievelijk kasinstroom en kasuitstroom. In normale omstandigheden zal hierdoor de opname van accruals bij bedrijven jaarlijks verschillen. Een reden hiervan is dat bedrijven continu onder invloed staan van veranderingen in bijvoorbeeld afzet-/inkoopmarkten en economieën (fluctueren omzet). Accruals zullen dus jaarlijkse verschillen (fluctueren, volatiel zijn). De volatiliteit (fluctuatie) van earnings zal bij hoge hardnekkigheid laag zijn. Immers het huidige resultaat zal in de toekomst blijven bestaan en dus weinig volatiel zijn. Daarentegen zullen earnings met een hoge volatiliteit een lage hardnekkigheid hebben. In paragraaf 2.1 heb ik besproken dat IFRS in tegenstelling tot Dutch GAAP als waarderingmethodiek fair value accounting (verslaggeving op basis van reële waarde) heeft. Uit onderzoeken van Vergoossen (2006) en Heemskerk en Van der Tas (2006) blijkt dat fair value accounting zal leiden tot veel meer volatiele uitslagen in de earnings en dus een lagere hardnekkigheid van de earnings. Omdat ook de accruals op basis van reële waarde worden gewaardeerd, zal dus na de invoering van IFRS in Nederland de hardnekkigheid van de accruals is afnemen. Mijn conclusie is dat accruals een lage hardnekkigheid hebben en dat na de invoering van IFRS in Nederland deze hardnekkigheid als gevolg van fair value accounting lager zal worden. In de volgende paragraaf zal ik bespreken welke gevolgen dit kan hebben voor earnings management na de invoering van IFRS. 2.3 EARNINGS MANAGEMENT Healy en Wahlen (1999) omschrijven earnings management als volgt: Earnings Management occurs when managers use judgment in financial reporting and in structuring transactions to alter financial reports to either mislead some stakeholders about the underlying economic performance of the company, or to influence contractual outcomes that depend on reported accounting numbers. 16

17 Er zijn verschillende manieren voor managers om een financiële rapportage te beoordelen. Het discretie is vaak vereist voor de berekening van toekomstige economische gebeurtenissen, zoals levensduur van vaste activa. Managers hebben toegang tot bepaalde informatie die niet beschikbaar is voor de stakeholders buiten de organisatie. Hierdoor bestaat er informatieasymmetrie tussen manager en stakeholder. Omdat deze informatie-asymmetrie niet transparant is voor de stakeholder, anticiperen zij op een bepaalde mate van earnings management en tolereren zij dit. Healy en Wahlen (1999) benadrukken dat earnings management niet altijd negatief hoeft te zijn voor stakeholders. Managers kunnen ook een boekhoudkundig discretie hebben dat de financiële rapportage juist informatiever maakt. Voorbeelden van het negatief manipuleren van accruals kunnen zijn de dubieuze debiteuren te laag in te schatten, te lage afschrijving door te hoge levensduur van machine, subjectiviteit bij bepaling van voorziening of afboeken van vaste activa (impairment). In de vorige paragraaf heb ik besproken dat naar aanleiding van fair value accounting onder IFRS de volatiliteit van accruals en earnings omhoog en de hardnekkigheid accruals en earnings omlaag gaat. Indien de hardnekkigheid van accruals hoog is, is dit tegengesteld aan deze verwachting. Waarschijnlijk is bij accruals met hoge hardnekkigheid manipulatie van de accruals geweest. Een reden voor het manipuleren van accruals kan zijn het managen van de earnings ten voordele van het management. Het management kan verschillende redenen hebben om accruals te managen. Scott (2003) geeft vier verschillende earnings management redenen die managers gebruiken: Taking a bath: dit kan plaatsvinden tijdens perioden van organisatorische problemen of reorganisatie van een bedrijf. Als een bedrijf een verlies moet rapporteren dan kan dit het management aansporen om een nog groter verlies te rapporteren. Er valt immers voor het management nog weinig te winnen. Een bedrijf kan dit doen door bijvoorbeeld extra afschrijvingen op activa of een grote voorziening treffen voor verwachte toekomstige kosten. Er zijn ook contractuele redenen waarom managers een groter verlies rapporteren. Dit is het geval indien verlies onder de laagste grens van het bonusplan van managers is. Een groter verlies zal de winstgevendheid van toekomstige bonussen verhogen (Healy, 1985). Lee (2006) vond dat bedrijven in financieel zwaar weer voor sterke earningsverlagende methodes kiezen om meer financiële flexibiliteit in de toekomst te hebben. Income minimization: deze methode komt overeen met de eerste methode maar is minder extreem. Een bedrijf kan bijvoorbeeld versneld de activa afschrijven. Income maximization: Een reden voor earnings maximalisatie is dat managers hun bovengrens van hun bonusplan willen bereiken (Healy 1985). 17

18 Income smoothing: managers hebben een reden om earnings te smoothen (egaliseren) zodat ze tussen de onder- en bovengrens van hun bonusplan blijven (Healy, 1985). Daarnaast kan het management van oordeel zijn dat de earnings zo stabiel mogelijk moeten zijn omdat de stakeholders van het bedrijf dan meer tevreden zullen blijven. Dit vergroot de kans dat het management langer mag blijven functioneren op hun post. Ik vind de laatste reden egalisatie van earnings (income smoothing), het meest voor de hand liggend, omdat managers zo hun stakeholders tevreden houden en daardoor een grotere kans hebben om als management van het bedrijf voort te blijven bestaan. Daarnaast zullen de managers individueel hun bonus halen. Mijn verwachting is dat indien managers earnings manipuleren dit zal gebeuren door het egaliseren van earnings. Om earnings te egaliseren zal het management de accruals (die van nature een lage hardnekkigheid hebben) dus stabieler maken en dit zal een hoge hardnekkigheid tot gevolg hebben. Zoals al eerder besproken, is de discretionaire accrual de meest manipulatieve accrual. Hier zal, naar mijn verwachting, de meting van de hardnekkigheid het beste resultaat opleveren. Cohen e.a. (2008) beoordelen earnings management-activiteiten met behulp van discretionaire accruals. Zij onderzochten hoe het managen van discretionaire accruals de earnings kon beïnvloeden. Naast deze manier van earnings management ontplooien managers ook operationele activiteiten om earnings te manipuleren. Zo beschrijven zij dat er bijvoorbeeld wordt bezuinigd op Research en Development, adverteren, en onderhoud om aan de earningsdoelstellingen te voldoen. Cohen e.a. (2008) noemt drie redenen voor managers om earnings te managen: evenaren of verbeteren van het resultaat van het voorgaande jaar, evenaren of verbeteren van analistenvoorspellingen, en het vermijden van rapportageverliezen. In deze scriptie is mijn verwachting dat managers earnings managen met als reden het resultaat van het voorgaande jaar te evenaren (egalisatie van earnings). Jones (1991) beschrijft drie verschillende methoden van earnings management. De eerste manier is door middel van gebruik van accruals. Zoals eerder besproken is volgens Mohanram (2003) het gebruik van totale accruals als proxy voor earnings management te eenvoudig. Volgens Mohanram (2003) komt het bestaan van hoge accruals voor bij bedrijven met groeiende verkopen (verhoging debiteuren) en toevoegingen aan PPE (verhoging afschrijving). Mohanram (2003) beveelt daarom aan om de totale accruals te verdelen in discretionaire en non-discretionaire accruals. Omzet en PPE zijn de voornaamste drijvers van het accrual proces. Omzet drijft debiteuren, crediteuren en voorraad. PPE drijft afschrijving en amortisatiekosten. Een tweede manier van earnings management is volgens Jones (1991) de vrijwillige verandering van boekhoudkundige methode om zo de financiële rapportage (op 18

19 korte termijn) er beter uit te laten zien. Tot slot beschrijft Jones (1991) als mogelijkheid voor earnings management de verandering in kapitaalstructuur. In paragraaf 2.2 heb ik besproken dat ik verwacht dat de hardnekkigheid van discretionaire accruals laag is. Ik test de discretionaire accruals omdat deze het best te manipuleren zijn. Een andere methodiek is om de hardnekkigheid van de totale accruals en die van de earnings te beoordelen. De opname van onderliggende economische waarden (fair value) in de totale accruals en earnings na de invoering van IFRS leidt volgens deze methodiek tot hogere kwaliteit van de earnings (Manaktala e.a., 2004). In paragraaf 2.2 beschreef ik al dat fair value accounting lagere hardnekkigheid van accruals en earnings met zich meebrengt. Net als bij de discretionaire accruals is dus de verwachting dat totale accruals en earnings een lagere hardnekkigheid hebben na de invoering van IFRS. Een gemeten hogere hardnekkigheid zal inhouden dat het management de discretionaire accruals, totale accruals en earnings heeft beïnvloed. Zo stelt Barth e.a. (2007) dat gelijkmatig verdeelde earnings (lage volatiliteit) een gevolg zijn van earnings management. Het egaliseren van earnings gebeurt met behulp van totale accruals en in het bijzonder discretionaire accruals. Een verhoging van hardnekkigheid na de invoering van IFRS zou betekenen dat de earnings door het management zijn geëgaliseerd, en dus toename van earnings management. Dit komt overeen met mijn aanname dat earnings management met behulp van het egaliseren van earnings het meest voor de hand ligt. Ik zal in deze scriptie de eerste methode van earnings management van Jones (1991) gebruiken, omdat deze het meest van toepassing is op de verplichte verandering van Dutch GAAP naar IFRS, en hierdoor naar verwachting het beste resultaat geeft. Ook belicht ik een andere methodiek waarin ik de hardnekkigheid van de totale accruals en de earnings beoordeel. Met behulp van deze methoden test ik of de invoering van IFRS invloed heeft gehad op de hardnekkigheid van discretionaire accruals, totale accruals en earnings. Ik verwacht een toename van de hardnekkigheid wegens earnings management. De hogere volatiliteit van accruals en earnings, door de waardering op reële waarde, wordt door managers als ongewenst ervaren. Door egalisatie van earnings wordt volatiliteit lager en daarmee de hardnekkigheid hoger. Ik verwacht een toename van earnings management na de invoering van IFRS omdat waardering op reële waarde het egaliseren van earnings in de hand werkt. Een toename van de hardnekkigheid van discretionaire accruals, totale accruals of earnings na de invoering van IFRS zal een toename van earnings management bevestigen. 19

20 3 ONTWIKKELING VAN HYPOTHESEN Naar de hardnekkigheid van accruals is reeds veel onderzoek gedaan. Evenals in Sloan wordt vaak de hardnekkigheid bepaald van de totale accruals waarop zowel non-discretionaire factoren als discretionaire factoren van toepassing zijn. Omdat ik geïnteresseerd ben in de mate van earnings management in de accruals, is de discretionaire accrual het instrument dat ik wil meten. Naarmate de hardnekkigheid van de discretionaire accruals hoger is, zal er meer earnings management zijn toegepast. De hardnekkigheid van discretionaire accruals die gebaseerd zijn op fair value accounting dient lager te zijn dan de hardnekkigheid van discretionaire accruals bij waardering op kostprijs, wegens de hogere volatiliteit van waardering op reële waarde. Als hardnekkigheid van discretionaire accruals hoog is, zal dit duiden op het egaliseren van de discretionaire accruals. Het egaliseren van discretionaire accruals is een vorm van earnings management. Uit de theorie concludeer ik dat het onder IFRS in tegenstelling tot de oude Dutch GAAP moeilijker is om accruals in de boekhouding op te nemen. Relevant is de vraag of de stringentere regelgeving, die het dus moeilijker maakt om accruals op te nemen, zal leiden tot minder manipulatie van de accruals. Ook de non-discretionaire accruals zullen na de invoering van IFRS naar verwachting veranderen. Dit komt doordat de non-discretionaire accruals door economische factoren worden gevoed, en deze economische factoren wijzigen na de invoering van IFRS. Ik verwacht daarom dat de invoering van IFRS kan leiden tot veranderingen van zowel discretionaire accruals als non-discretionaire accruals. Omdat de non-discretionaire accruals ook op reële waarde worden gewaardeerd zal de hardnekkigheid volgens de theorie ook lager worden. Om deze invloed te meten zal ik de hardnekkigheid van de verschillende earningscomponenten bepalen. Mijn verwachting is op basis van de theorie dat na de invoering van IFRS de hardnekkigheid van discretionaire accruals en nondiscretionaire accruals zal afnemen wegens de waardering onder IFRS op basis van reële waarde. Om te kunnen beoordelen of de discretionaire accruals zijn gebruikt om earnings te egaliseren na de invoering van IFRS, zal ik een meting verrichten op de hardnekkigheid van de discretionaire accruals en de hardnekkigheid van de non-discretionaire accruals. Bij een toename van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals in vergelijking tot de hardnekkigheid van de non-discretionaire accruals heeft het management de earnings geëgaliseerd en is er dus bewijs voor earnings management. Volgens Jones (1991) kunnen de discretionaire accruals worden gebruikt als meting voor earnings management. Bij de berekening ga ik het discretionaire deel van de totale accruals 20

21 berekenen, in plaats van het discretionaire deel van elke afzonderlijke accrualpost. Dit omdat volgens Jones (1991) het discretionaire deel van de totale accruals een groter deel van de managers manipulaties bevat dan het discretionaire deel van elke afzonderlijke accrual. Wegens een verwachte toename van earnings management zal de hardnekkigheid van discretionaire accruals toenemen na de invoering van IFRS. Daarom verwacht ik dat na de invoering van IFRS de hardnekkigheid van de discretionaire accruals hoger is dan de hardnekkigheid van de non-discretionaire accruals. Ik zal een eventuele afname van earnings management niet testen. Samenvattend is mijn centrale vraag daarom: Is er een toename van earnings management, door meting van de hardnekkigheid van de discretionaire accruals, na de invoering van IFRS in Nederland? Hypothese 1A: Na de invoering van IFRS is de hardnekkigheid van de discretionaire accruals ten opzichte van de hardnekkigheid van de non-discretionaire hoger en hierdoor is earnings management toegenomen. Volgens Dechow (1994) hebben industrieën met relatief lange productieprocessen meer werkkapitaal, investeringen en financieringen nodig waardoor er meer timing- en matchingproblemen ontstaan. Hierdoor zullen volgens Dechow (1994) de earnings een betere weerspiegeling van de economische realiteit zijn dan analyse op basis van alleen kasstromen. Bedrijven met een relatief lang productieproces zullen onder Dutch GAAP meer accruals als onderhanden werk en vorderingen opnemen op de balans. Men zal alleen de tussentijdse earnings in de winst- en verliesrekening rapporteren (zie paragraaf 2.1). Omdat deze bedrijven meer accruals opnemen is earnings management met behulp van accruals beter mogelijk. Wegens de opname van veel accruals zal de opname van extra accruals om earnings management toe te passen minder goed zichtbaar zijn dan bij een bedrijf met minder accruals (zoals bij bedrijven met een relatief kort productieproces). Zoals ik al eerder stelde is bij bedrijven met een hoge hardnekkigheid van accruals earnings management van toepassing. Omdat bedrijven met een lange productiecyclus meer mogelijkheden hebben tot earnings management verwacht ik dat deze bedrijven in vergelijking tot bedrijven met een relatieve korte productiecyclus een hogere hardnekkigheid van de earnings hebben. 21

22 Na de invoering van IFRS mogen discretionaire accruals minder worden opgenomen. De opbrengsten en kosten dienen nu immers ook in de winst- en verliesrekening worden opgenomen (zie paragraaf 2.1). Bedrijven met relatief lange productiecyclussen hadden onder Dutch GAAP relatief veel discretionaire accruals op hun balans staan. Door de komst van IFRS zal opname van discretionaire accruals bij deze bedrijven verminderen wegens stringentere regelgeving. Daarnaast zullen de opgenomen discretionaire accruals op basis van de reële waarde worden gewaardeerd. Eerder heb ik al besproken dat waardering op basis van reële waarde de hardnekkigheid van discretionaire accruals verlaagt. Ik verwacht een sterkere daling van de hardnekkigheid bij bedrijven met een relatief lange productiecyclus omdat deze bedrijven meer de mogelijkheid tot opname van discretionaire accruals hebben dan bedrijven met een relatief korte productiecyclus. Zoals ik als eerder beschreef verwacht ik dat managers een lagere hardnekkigheid (hogere volatiliteit) als ongewenst ervaren. Ze zullen hierdoor de earnings egaliseren met behulp van de discretionaire accruals. Bij bedrijven met relatief lange productiecyclus zal in vergelijking met bedrijven met relatief korte productiecyclus de earnings meer gemanaged worden omdat de hardnekkigheid bij deze bedrijven meer afneemt. Na de invoering van IFRS zal de hardnekkigheid van discretionaire accruals bij bedrijven met een lange productiecyclus dus minder afnemen dan bij bedrijven met een korte productiecyclus. Ik heb de bedrijven uit de analyse bij hypothese 1A verdeeld naar industriële sector met lange en korte productiecyclus. Hypothese 1B: Na de invoering van IFRS neemt de hardnekkigheid van de discretionaire accruals van een industrie met een relatief lange productiecyclus minder af dan de hardnekkigheid van de discretionaire accruals in industrieën met een relatief korte productiecyclus. IFRS heeft als doel om een reëler beeld van de financiële positie van een bedrijf te geven. Echter wegens het volatieler worden van de earnings is mijn verwachting dat er meer earnings management zal worden toegepast. Ik concludeer uit hypothese 1A dat door de invoering van IFRS accruals een hogere hardnekkigheid met zich meebrengt. In hoofdstuk 2 is besproken dat een lagere hardnekkigheid een hogere volatiliteit betekent. Ook is besproken dat IFRS de volatiliteit (hardnekkigheid) van de totale accruals doet verhogen (verlagen). Omdat managers dit als ongewenst ervaren managen zij de earnings. De verwachting is dat de totale accruals in hardnekkigheid toenemen wegens de hogere volatiliteit van de totale accruals. De tweede hypothese is een samenvoeging van de eerste hypothese. Zo worden de discretionaire accruals en non-discretionaire accruals nu als één factor gezien, de totale accruals. De totale accruals 22