INNOVATIE EN BEDRIJVIGHEID IN DE ZEILSPORT

Transcriptie

1 INNOVATIE EN BEDRIJVIGHEID IN DE ZEILSPORT

2 VOORWOORD 3 INNOSPORTLAB EN COMPOSAIL 4 ONBEMANDE MINIHELIKOPTER 5 ZEILSIMULATOR 6 I-SAIL WINDKAART 8 WEATHER TELEMETRY 9 INHOUD VOORWOORD MOBILE EYE 10 ZEILCOACH-COCKPIT 12 OPTIMALE COACHBOOT 13 PLAYBOOK 14 ZEILKLEDING VAN DE TOEKOMST 15 REALTIME SCORING APPLICATIE 16 TEAM PERFORMANCE MONITOR 18 STEADY SAIL 19 EENPERSOONS HYDROFOIL ZEILBOOT 20 STRUCTURAL COMPOSITE BATTERIES 22 SPINNAKER SAFE 23 BOEI MEET STROMING EN WIND 24 ZEILSPORT TOEGANKELIJKER EN ATTRACTIEVER MAKEN 26 IN DE MEDIA 28 & BETROKKENEN 30 COLOFON 31 CONTACT 32 Gouden driehoeken smeden met als doel meer medailles, meer business én meer mensen laten sporten en bewegen. InnoSportLab Den Haag brengt zeilsport, bedrijfsleven en kennis bij elkaar. Het lab is eind 2010 van start gegaan op het Internationaal Topzeilcentrum in Scheveningen, de thuisbasis van de Nederlandse kernploeg en talentploegen. Doel is niet alleen om de prestaties van de topzeilers te ondersteunen met vernieuwende producten en diensten, maar ook om bedrijven te assisteren bij kansrijke innovaties en zo nieuwe mogelijkheden te scheppen voor bedrijvigheid in de zeilsport. Studenten op allerlei niveaus krijgen de mogelijkheid om kennis in de praktijk te brengen. Vier jaar ondersteuning van EFRO Het lab heeft in de afgelopen vier jaar tal van startende en bestaande bedrijven in het midden- en kleinbedrijf (MKB) ondersteund. Hiervoor heeft het lab in de periode steun ontvangen uit het Europees Fonds Regionale Ontwikkeling (EFRO), via het programma Kansen voor West. Deze uitgave biedt een overzicht van de projecten die met de betreffende EU-subsidie zijn uitgevoerd en de resultaten die daarmee zijn behaald. Daarnaast wordt, met project InnoSail, een kijkje in de toekomst van de zeilsector geboden. Cees van Bladel Manager InnoSportLab Den Haag en voormalig olympisch zeiler 2 3

3 INNOSPORTLAB ONBEMANDE MINIHELIKOPTER VIDEO-OPNAMES ALS HULP BIJ TRAINING COMPOSAIL INNOVATIEVE ZEILBOOT ALS LIVING LAB Bijna driehonderd studenten, met name van de Haagse Hogeschool maar ook van het ROC Mondriaan en de TU Delft, hebben de afgelopen jaren in multidisciplinaire teams gebouwd aan het innovatief zeiljacht genaamd Composail, dat geheel gemaakt is van composieten. Daarnaast heeft een twintigtal jongeren werkervaring opgedaan als onderdeel van een reïntegratietraject. Bij het project waren in Haagse totaal meer dan 160 MKB-bedrijven betrokken, als leverancier of Hogeschool partner in een innovatietraject. ROC Mondriaan Holmatro Varend testlab Het betreft een wedstrijdjacht in de zogenaamde GP 42 klasse (Grand Prix, 42ft ofwel 12,8m lengte). Mede door het ontbreken van voldoende sponsoren kon het plan om de boot helemaal af te bouwen tot een varend testlab tot op heden niet worden uitgevoerd. Aerialtronics Onder de naam Altura ontwikkelt het bedrijf Aerialtronics een minihelikopter die video-opnames maakt ten behoeve van trainingen in de zeilsport. Onbemande minihelikopters of minivliegtuigen, Unmanned Aerial System (UAS) genaamd, zijn verkrijgbaar in vele soorten en maten en worden voor allerlei doeleinden ingezet. Aerialtronics ontwikkelt momenteel een UAS voor opnamen van trainingen in de zeilsport, als alternatief voor grotere, bemande helikopters. Bestendig tegen zout water Met name gaat het daarbij om bestendigheid tegen (zout) water, het vereenvoudigen van de bediening en besturing en het mogelijk maken van landing in de coachboot. Een student van de TU Delft heeft een afstudeeronderzoek verricht en er zijn prototypes ontwikkeld

4 OEFENEN OP HET DROGE Op het droge in een zeilboot het gevoel ervaren van wind, golven, schootspanning en druk op het roer. InnoSportLab Den Haag heeft een zeilsimulator ontwikkeld waarmee zeilers op alle niveaus in een gecontroleerde omgeving specifieke vaardigheden, behendigheid en tactiek kunnen trainen, bijvoorbeeld op tijden en onder weersomstandigheden wanneer trainen op het water niet mogelijk is. De ontwikkeling van de zeilsimulator is ontstaan door de ultieme samenwerking tussen onderzoekers, een software ontwikkelaar en de topzeilers als eindgebruiker. Anoek van Vlaardingen, projectleider TU Delft De simulator - die zich de beste ter wereld in zijn soort mag noemen - richt zich op dit moment op het gedrag van een laser zeilboot. Het is ontwikkeld door de TU Delft en het bedrijf Stentec, gespecialiseerd in navigatiesoftware. Bij het project waren meer dan dertig studenten betrokken. De simulator werkt met een combinatie van geavanceerde interactieve technieken die het effect van wind en golven nabootsen en het gevoel geven dat je werkelijk in een zeilboot op het water zit. Omgekeerd worden ook de bewegingen en handelingen van de zeiler en de effecten daarvan op de boot via sensoren en actuatoren direct teruggevoerd in het virtual reality computermodel. ZEILSIMULATOR Watersportverbond Stentec Marktpotentie De simulator trok veel aandacht op de Hiswa Amsterdam Boat Show 2014 en is daar tevens getest door meer dan tweehonderd proefpersonen, waaronder tal van topzeilers. Het TU Delft Institute of Sports Engineering gaat door met de ontwikkeling en zoekt naar een partij die kan helpen om de simulator op de markt te brengen. Het project heeft bovendien nieuwe hard- en software opgeleverd, plus inzichten die van pas kunnen komen bij de ontwikkeling van andere simulatoren

5 INNOSPORTLAB I-SAIL WINDKAART WEATHER TELEMETRY ZIEN HOE DE WIND WAAIT Het bedrijf I-Sail heeft software ontwikkeld die op locatie gemeten windkracht en windrichting overzichtelijk in kaart brengt. Om de Nederlandse zeilploeg te helpen bij de voorbereiding op de Olympische Spelen 2012 in Weymouth and Portland, aan de kust in Zuidwest-Engeland, ontwikkelde I-Sail de Windkaart. De kaart geeft de windomstandigheden weer van één trainingsessie of van langere periodes. Diverse details zoals het grid en de fijnmazigheid kunnen worden aangepast naar wens van de gebruiker, bijvoorbeeld de coach of de zeilers zelf. Rio de Janeiro De I-Sail Windkaart wordt opnieuw gebruikt in de aanloop naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro (2016). I-Sail InnoSportNL Watersportverbond OP ZOEK NAAR EEN HANDZAAM EN BETAALBAAR SYSTEEM Coster Yachting Haagse Hogeschool Sailmon Voor de Nederlandse zeilploeg ontwikkelt InnoSportLab Den Haag methoden en systemen om wind en stroming te meten en de omstandigheden van het olympische water zo nauwkeurig mogelijk in kaart te brengen. Op dit moment is binnen het Watersportverbond een drietal systemen in gebruik voor de topcoaches. Samen met onder andere de bedrijven Coster Yachting en Sailmon werkt InnoSportLab Den Haag aan het verbeteren, handzamer en nauwkeuriger maken van meet- en weergavesystemen. In combinatie met een telemetrie-systeem dat de vergaarde data direct doorstuurt naar de wal en daar verwerkt. Koppeling met I-Sail Windkaart In de eerste fase gaat het om het meten van de wind. Ook wordt gedacht aan een directe koppeling met de I-Sail Weerkaart om windgegevens meteen grafisch zichtbaar te maken. 8 9

6 MOBILE EYE GOED KIJKEN IS HET HALVE WERK Samen met wetenschappers van de VU Amsterdam onderzoekt InnoSportLab Den Haag het kijkgedrag van zeilers. Want goede sporters kijken slimmer en halen meer relevante informatie uit hun waarneming, waardoor zij meer tijd creëren om de optimale handelingen uit te voeren. Hoe kijkt een kampioen, en waarom? In diverse sporten wordt steeds meer onderzoek gedaan naar het kijkgedrag, want dat houdt direct verband met de prestaties. We weten alleen nog niet precies hoe. Het InnoSportLab doet onderzoek bij zeilers met behulp van een zogenaamd Mobile Eye. Dat is een bril met camera s en infraroodtechnologie op het hoofd van de zeiler. Op een videoscherm is We kunnen zeilers goed helpen door hen bewuster te maken van hun kijkgedrag. Joost pluijms, promovendus VU Amsterdam VU Amsterdam InnoSportNL Watersportverbond Noldus vervolgens precies te zien hoe en waar de zeiler kijkt. Een camera vóór op de boot registreert gelijktijdig de bewegingen en handelingen van de zeiler. Trainingssysteem Het project levert wetenschappelijk inzicht op in kijkgedrag van zeilers, in de vorm van een promotie-onderzoek. Een van de conclusies is dat rustiger kijken en de blik langer gefixeerd houden op de juiste plek kan helpen, met name bij boeirondingen. Die juiste plek is het zogenaamde tangent point, dat is op de raaklijn van de boei met het water in het midden van de bocht, waar je het dichtstbij de boei moet komen. Daarnaast biedt Mobile Eye unieke mogelijkheden als trainingssysteem; niet alleen voor topzeilers, maar ook in de ontwikkeling van beginnende zeilers

7 INNOSPORTLAB ZEILCOACH- COCKPIT OPTIMALE COACHBOOT ALLE PRESTATIES IN ÉÉN OOGOPSLAG DE ULTIEME RIB VOOR ZEILCOACHES InnoSportLab Den Haag werkt aan diverse manieren om zowel boot als zeiler te monitoren en alle gegevens op een handzame manier bij elkaar te brengen. Informatie over hellingshoek, roeruitslag, snelheid en versnelling van de boot wordt gekoppeld aan wind- en golfcondities. En geanalyseerd, in samenhang met de informatie over het kijkgedrag en bewegingspatroon van de zeilers (zie project Mobile Eye). In één oogopslag De metingen leveren input voor de nabesprekingen. Er wordt gewerkt aan handzamere apparatuur en metingen, om het onderdeel te maken van de trainingsroutine. Het uiteindelijke doel is om een zeilcoach-cockpit te ontwikkelen, zodat de coach op het water de prestaties van boot en zeilers kan zien, realtime en in één oogopslag. VU Amsterdam InnoSportNL Watersportverbond Noldus Watersportverbond Haagse Hogeschool Het ontwikkelen van een lichtgewicht koolstof RIB (Rigid Inflatable Boat) voor gebruik door coaches bij trainingen en metingen op het water. Inclusief een dashboard met alle informatie (zie het project zeilcoach-cockpit). Met dat doel is het project Extreme RIB gestart. Studenten hebben studies verricht naar bestendigheid van apparatuur tegen (zee)water en extreem harde klappen en naar de zichtbaarheid van meters en schermen onder die omstandigheden, op het water en in zonlicht. Tevens is onderzoek gedaan naar de beste manieren van transmissie op zee. En van zee naar de kant. Lichtgewicht coachboot Daarnaast is ook onderzoek gedaan naar de gewenste karakteristieken voor een lichtgewicht coachboot. Deze kennis kan worden ingezet bij vervolgstappen

8 INNOSPORTLAB HANDIGE APP ZET GEGEVENS OP EEN RIJ PLAYBOOK Het begon als project om relevante gegevens over tegenstanders op een rij te zetten. Het werd een applicatie om data over de omstandigheden in Rio de Janeiro te verzamelen en te delen. ZEILKLEDING VAN DE TOEKOMST COMFORT, MINDER WEERSTAND EN SLIMME INTERACTIE Samen met het bedrijf Magic Marine werken studenten en medewerkers van de TU Delft aan innovatieve, slimme zeil kleding van hoogwaardige materialen. Concurrentiemonitor heette het project aanvankelijk. Gericht op het matchtracen zou software worden ontwikkeld die relevante informatie over belangrijke wedstrijden van tegenstanders op een rij zou zetten en zou analyseren. Maar het matchracen verviel als onderdeel van het olympisch zeilen. Magic Marine Zeilkleding die verwarmt of koelt, naargelang de temperatuur, en tevens de vochthuishouding regelt. En die tegelijkertijd minimale luchtweerstand heeft. Magic Marine en de TU Delft hebben onderzoek gedaan naar nieuwe mogelijkheden, met de nadruk op thermodynamica en hiking pads voor topzeilers. Gegevens delen Het project is vervolgens omgezet in het ontwikkelen van een app (genaamd Playbook) die allerlei relevante data over de omstandigheden op het olympisch zeilparcours in Rio de Janeiro (2016) verzamelt en op een handzame manier zichtbaar maakt. Zodat coaches en zeilers van de kernploeg die gegevens kunnen delen. Ortec Sports Watersportverbond Prototypes Het onderzoek heeft zes prototypes en vier wetenschappelijke publicaties opgeleverd. Deze zijn gepresenteerd op conferenties, op het gebied van thermodynamica, mens machine-interactie, aerodynamica, materialen en nieuwe productiemethoden. Inmiddels maakt Magic Marine, bij de ontwikkeling van nieuwe producten, veel meer gebruik van nieuwe kennis en inzichten

9 REALTIME SCORING APPLICATIE ZEILWEDSTRIJDEN VOLGEN VIA INTERNET, TABLET EN SMARTPHONE Het bedrijf Nomadic Information Consulting heeft een applicatie ontwikkeld om de resultaten van zeilwedstrijden bijna realtime te laten zien. Dat geeft een extra dimensie voor de deelnemende zeilers en maakt het spannender voor toeschouwers en volgers op afstand. Een wezenlijke bijdrage om de zeilsport populairder te maken onder een breder publiek. Waar sta ik in het klassement en wie zijn mijn directe tegenstanders? Iedere wedstrijdsporter wil dit weten, en bij de meeste sporten is deze informatie direct na de wedstrijd bekend. Zo niet bij het zeilen. Uitslagen van een zeilevenement laten vaak lang op zich wachten en worden soms pas aan het einde van de dag gepubliceerd. Nomadic Information Consulting Watersportverbond IRSA World Radio Sailing Extra dimensie Niet alleen voor de zeilers brengt het direct beschikbaar hebben van de uitslagen een extra dimensie in het spel, maar ook voor de toeschouwers. En dan zijn er nog de belangstellenden die wedstrijden op afstand volgen via internet of social media. Zij willen graag op de hoogte blijven van het verloop, maar moeten soms dagen wachten op de resultaten. Nomadic Information Consulting heeft enkele prototypes gebouwd voor scoring en ranking op internet, tablet en smartphone. De app is inmiddels tijdens twee wereldkampioenschappen gebruikt. Dit voorjaar wordt de meest recente versie van de app gebruikt en getest tijdens enkele grote internationale zeilevenementen in Zweden en de Verenigde Staten

10 INNOSPORTLAB TEAM PERFORMANCE MONITOR ZEILEN ZONDER SCHUIN TE GAAN VOOR BETERE SAMENWERKING IN DE BOOT Bij topzeilen is samenwerking in de boot van groot belang. De Team Performance Monitor geeft inzicht in de prestaties en de ontwikkeling van een team en van de individuele leden. Onder leiding van oud-olympisch zeiler Arnoud Hummel is een model ontwikkeld en gevalideerd dat niet alleen teams maar ook individuele zeilers kan beoordelen. Mede daardoor zullen trainingen en nabesprekingen steeds doelgerichter worden en kunnen de benodigde competenties worden herkend en ontwikkeld. En de Team Heiner kennis in de hoofden van coaches, trainers en de zeilers zelf komt Twynstra Gudde beschikbaar voor anderen. Hanzehogeschool Groningen Breder toepasbaar Adviestalent Een digitale omgeving laat de voortgang van zeilers zien en geeft Watersportverbond input voor onderzoek. De monitor is breder toepasbaar en zal ook The Combination bij andere sporten en bij teams in werksituaties worden getest. Lean Management STEADY SAIL Een mast die met zeil en al met de wind meebuigt waardoor er minder kracht op de boot komt te staan. Prettig en comfortabel zeilen dus, zonder schuin te gaan. Dat is het vernieuwende concept van Steady Sail, een idee van het bedrijf Eyecatchers. Eyecatchers zoekt naar een hydraulisch systeem dat vrij snel op vrijwel iedere open boot te monteren en af te bouwen is. Met steun van de stimuleringsregeling is een prototype ontwikkeld waarmee de technische haalbaarheid van zo n meebuigende mast is onderzocht. Niet haalbaar Eyecatchers Op basis van de uitkomsten van een marktonderzoek is besloten Haagse een volgend prototype niet verder te ontwikkelen. Eyecatchers zet Hogeschool het idee voorlopig in de ijskast, maar wellicht biedt de toekomst nieuwe inzichten en krijgt het concept een nieuw leven ingeblazen

11 EENPERSOONS HYDROFOIL ZEILBOOT BETAALBAAR VLIEGEND VAREN Onder de merknaam Aeronamics heeft het bedrijf QConcepts een eenpersoons hydrofoil zeilboot ontwikkeld voor een betaalbare prijs, waarmee iedere recreatieve zeiler na een middagje varen stabiel kan foilen. In maart 2015 is een prototype getoond op de Hiswa Amsterdam Boat Show. Het plan is om de boot in 2016 op de markt te brengen. Foilen is de nieuwe rage in het zeilen, ontstaan vanuit de spectaculaire en uitdagende beelden van de catamarans tijdens de America s Cup. De boot vliegt daarbij boven het water, steunend op kleine draagvleugels, hydrofoils genoemd. QConcepts richt zich al enkele jaren op deze technologie, met als doelstelling om hydrofoil varen bereikbaar te maken voor een brede groep gebruikers. Met steun van de stimulerings regeling is een eenpersoons hydrofoilzeilboot ontwikkeld voor zeilers met een gemiddeld zeilniveau. De boot is gemaakt uit één stuk (monohull) en is geschikt voor zowel gewoon zeilen in het water als foilen boven het water. Ons doel is om een boot te ontwerpen waarop iedere recreatieve zeiler na een middagje varen stabiel kan foilen, en dat te leveren voor een betaalbare prijs. Jurian Rademakers, projectleider Aeronamics Aeronamics (QConcepts) C-Tech North Sails Ronstan Slechts vijftig kilo Op de Hiswa 2015 is een prototype getoond, met een lengte van 4 meter, een breedte van 1.60 meter en een zeiloppervlak van 10 m². Het geheel weegt zeilklaar slechts vijftig kilo. Een V-vormig vleugelprofiel onder de boot drukt de romp uit het water. Op ruimewindse koersen komt de boot zo n dertig centimeter boven het wateroppervlak uit, maar aan de wind geeft het vleugelprofiel iets minder lift. De romp zal dan niet vliegen, maar wordt wel omhoog getild. Dat effect heet skimming. Op dit moment wordt het hydrofoil systeem verder verfijnd, om de boot eind dit jaar in productie te nemen

12 INNOSPORTLAB STRUCTURAL COMPOSITE BATTERIES VEILIGER EN MAKKELIJKER ZEILEN MET SPINNAKER OF GENNAKER DE ROMP VAN EEN BOOT ALS ACCU Het bedrijf Jules Dock is volop bezig met zogenaamde structural composite batteries. Daarbij worden composiet materialen gebruikt voor de opslag van energie. Met steun van InnoSportLab Den Haag wordt gewerkt aan een romp van een boot als accu. SPINNAKER SAFE SpinnakerSafe is een systeem om op een veilige en gebruiksvriendelijke manier met de spinnaker of gennaker te varen. De kans op schade aan het zeil is hiermee sterk gereduceerd. Sommige composieten kunnen naast hun functie voor de constructie ook energie opslaan. Dat is inmiddels aangetoond. Veelbelovende toepassingen lonken, maar deze ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen en er moet nog veel onderzoek gedaan worden. Spinnaker of gennakers zijn enorme zeilen die slechts op drie punten bevestigd zijn en daardoor verstrikt kunnen raken met de stagen en de mast. Dit leidt tot schade aan het zeil en kan problemen opleveren met het op koers houden van de boot. Proof of concept In dit project wordt als eerste toepassing een schaalmodel van een romp gemaakt, voorzien van een elektromotor, die kan varen op de energie die onttrokken wordt uit het rompmateriaal zelf. Dit model zal dienen als proof of concept. Jules Dock Van Vuuren Performance Sailing Na een groot gebruikersonderzoek is een vijftal prototypes van de SpinnakerSafe ontwikkeld en getest. Nog deze zomer wordt de versie voor niet-wedstrijdzeilers in productie genomen. De versie voor wedstrijdzeilers wordt dit jaar tijdens een aantal bekende zeilraces getest

13 DEN HAAG Baai van Guanabara in 3D Ter voorbereiding op de Olympische Spelen in Rio de Janeiro (2016) is een driedimensionaal model van de baai van Guanabara gemaakt, de locatie waar de zeilwedstrijden zullen plaatsvinden. Naar een idee van Ian Ainslie, de hoofdcoach van de Nederlandse kernploeg, heeft InnoSportLab Den Haag een waarheidsgetrouwe maquette ontwikkeld, gemaakt van polystyreen, bekend als piepschuim. Deze 3D-impressie geeft de coaches en zeilers een beter zicht op de omstandigheden. Hoe ziet de baai eruit? Waar gaat de wind langs? Op locatie worden door de coaches zoveel mogelijk gegevens verzameld en in de maquette verwerkt. Het model staat op een groot whiteboard, dat ruimte geeft aan notities BOEI MEET STROMI NG EN WIND ONDERSTEUNING KERNPLOEG IN AANLOOP NAAR RIO DE JANEIRO (2016) Ter voorbereiding op de Olympische Spelen in Rio de Janeiro (2016) heeft InnoSportLab Den Haag met een aantal partners een meetboei ontwikkeld en inmiddels getest op locatie in Brazilië. Ook is een model op schaal gemaakt van de baai van Guanabara, waar de zeilwedstrijden zullen plaatsvinden. Om ervaring op te doen met het water en de omstandigheden wordt er door de Nederlandse kernploeg al volop getraind in Brazilië. Tegelijkertijd probeert InnoSportLab Den Haag de omstandigheden ter plaatse zo goed mogelijk in beeld en in kaart te brengen. Stromingskaarten Al vanaf de start in 2010 doet InnoSportLab Den Haag veel onderzoek op het gebied van het meten en weergeven van wind en windpatronen. Door metingen en de inzet van de wetenschap zorgen we ervoor dat onzekerheden bij coach en zeiler worden weggenomen. Koen Muilwijk, embedded scientist Watersportverbond InnoSportNL Nortek Svasek Inmiddels is daar, in samenwerking met het bedrijf Svasek, onderzoek naar stroming aan toegevoegd. Zoals I-Sail eerder een Windkaart heeft ontwikkeld, zo heeft Svasek een model gemaakt dat gedetailleerde stromingskaarten genereert. Vervolgens is door het bedrijf Nortek een meetboei gebouwd, die zowel de wind als de stroming meet. Onzekerheden wegnemen De boei is op diverse locaties getest. Afgelopen november heeft Koen Muilwijk, embedded scientist van het lab in Den Haag, alle apparatuur en instrumenten meegenomen naar Rio de Janeiro om op locatie metingen te verrichten in de baai van Guanabara. De meetboei zorgt niet direct voor een voorsprong voor de zeilers. Door metingen en de inzet van de wetenschap kunnen we ervoor zorgen dat onzekerheden bij coach of zeiler weg worden genomen, aldus Muilwijk. Door intuïtie van zeiler of coach te bevestigen op basis van data uit de meetboei, kunnen de zeilers zich beter focussen op hun prestaties

14 DEN HAAG ZEILSPORT TOEGANKELIJKER EN ATTRACTIEVER MAKEN INTERNATIONAAL VOOR INNOVATIES EN VERNIEUWING IN ZEILEN EN MEDIA InnoSportLab Den Haag heeft samen met het Watersportverbond, TU Delft, de onderwijsinstellingen NHTV in Breda en Southampton Solent University het eerste fase projectplan van project InnoSail ingediend. Het definitieve projectplan wordt in juli 2015 ingediend bij het Interreg 2 Zeeën programma van de Europese Unie. Doel is om door middel van internationale samenwerking innovaties voor de zeilsport tot stand te brengen, maar ook om de zeilsport toegankelijker en attractiever te maken voor een breder publiek. In het najaar 2015 wordt bekend of het project is goedgekeurd. Bedrijven zijn een belangrijke drijfveer voor innovatie in de watersport, ook binnen project InnoSail. Cees van Bladel, projectleider InnoSail Participatie vergroten De internationale, Europese en nationale zeilfederaties hebben allemaal als doel het zeilen meer toegankelijk te maken en de participatie van zowel kinderen als volwassenen te vergroten. InnoSail wil hier aan bijdragen. Niet alleen door aandacht voor technische zeilinnovaties - denk aan nieuwe boten, materialen of ICT-toepassingen - maar ook door de combinatie van zeilen en media-innovaties. Verder zou er een soort zeil experience ruimte moeten komen in Scheveningen en in Engeland waar mensen het zeilen, met droge voeten, zo echt mogelijk kunnen beleven. Den Haag: innovatie en watersport in Scheveningen Haven De gemeente Den Haag gaat samen met marktpartijen aan de slag om meer banen te creëren in Scheveningen Haven. Innovatie en watersport krijgen daarbij een stevige plek. Dat staat in de Agenda Scheveningen Haven die door het college van B&W is vastgesteld in april De plannen passen binnen het bestemmingsplan en sluiten perfect aan bij de ambities van InnoSportLab Den Haag. In de zogenaamde gouden driehoek bundelen sport, bedrijven en kennisinstellingen hun krachten om innovaties in de zeilsector te stimuleren

15 DEN HAAG IN DE MEDIA DE PERS OVER Het InnoSportLab Den Haag is regelmatig in de media geweest. Hieronder enkele voorbeelden van berichten

16 DEN HAAG & BETROKKENEN VAN InnoSportLab Den Haag werkt projectmatig samen met een uitgebreid netwerk in de sport, overheden, kennis- en onderwijsinstellingen en bedrijven. Verschillende organisaties leveren een financiële en/of inhoudelijke bijdrage aan het lab en ondersteunen daarmee de innovatie in de zeilsport. Founders Supporters COLOFON Tekst Walter van Hulst, Egbert Jager, Chantal Tutein Nolthenius. Partners Fotografie Cees van Bladel, Mieke Gresnigt, Botsmedia, Tomas van Dijk. Projectpartners Aerial Group b.v., Aerialtronics, Aeronamics, Coster Yachting, C-tech Ltd, De Haagse Hogeschool, Eye Catchers, Gemeente Den Haag, Hanzehogeschool Groningen, Hogeschool Leiden, International Radio Sailing Association, I-Sail, Jules Dock, Magic Marine, Marin, NHTV Breda, Noldus, Nomadic Information Consulting, Nortek, North Sails, Ortec Sports, QConcepts, ROC Mondriaan, Ronstan, Sailmon, Southhampton Solent University, Stentec Software, Svasek, Team Heiner, TU Delft, Twynstra Gudde, Van Vuuren Sailing Performance, VU Amsterdam, Watersportverbond. Vomgeving RROOK, strategie & ontwerp. Drukker Libertas, Utrecht InnoSportLab Den Haag 30 31

17 Hellingweg DX Den Haag t /InnoSportLabDenHaag Cees van Bladel Manager e cees.vanbladel@innosport.nl m Koen Muiwijk Embedded Scientist e kmuilwijk@innosail.nl m Route SCHIPHOL Noordzee N44 Den Haag A12 E19 GOUDA A12 S-GRAVENZANDE A4 E19 ROTTERDAM