WHIPLASH MAGAZINE. Balanceren in relaties. In dit nummer onder meer:

Transcriptie

1 WHIPLASH MAGAZINE HÉT WHIPLASH LIJFBLAD 23e jaargang nummer 1 april 2011 Beeld en fotografie: Lies Zantman Balanceren in relaties In dit nummer onder meer: Onderzoek naar onbegrip bij whiplash Nieuwe projecten! Nationale pijnmeting: de resultaten

2 advertentie Whiplash en onbegrepen! de Juricon Adviesgroep gespecialiseerd in Sociaal Verzekeringsrecht (WAZ, WAO, WW), Sociale Voorzieningen (WVG en Pgb) en reïntegratie (REA). Bezwaar-, beroeps- en hoger beroepszaken en praktische reïntegratie. Landelijk werkend. Roel Beukema - ASSEN - tel Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van onder andere: Expertisecentrum voor Arbeid en Gezondheid nel garrelfs coach whiplashexpertise multidisciplinaire reïntegratieprogramma s cursus ergonomie en huishoudelijk werk voor whiplashcliënten reïntegratiecoaching INC Centrum Arbeid & Gezondheid Contactpersoon: Kees Lanser MSR Bezoekadres: Schapedrift 85, 3371 JJ Hardinxveld-Giessendam T: (0184) , E: info@inc-centrum.nl, I: Draagt u Whiplash Stichting Nederland ook een warm hart toe, dan kunt u ons natuurlijk ook financieel steunen. T

3 Voorwoord Bondgenoten Toen ik afgelopen week in Florence (Italië) was en we met de taxi vervoerd werden, viel het mij op dat de chauffeur tijdens onze rit gewoon zat te sms en. Dat zijn nu de situaties waar ik tegenwoordig dus veel alerter op ben, nu ik voorzitter van de Whiplash Stichting Nederland (WSN) ben geworden. Het heerlijke van zo n uitstapje is dat je weer eens rustig kunt nadenken wat we allemaal kunnen doen om de WSN beter en actiever op de kaart te zetten. Vanaf begin dit jaar ben ik mij met name extern aan het oriënteren. ASP-advocaten zijn kwalitatief goed Uit de gesprekken met onze ASP-advocaten, die alleen maar optreden namens de slachtoffers en niet namens verzekeraars en werkgevers, is mij gebleken dat zij duidelijk sterk betrokken zijn bij het lot van de whiplashpatiënten. Helaas worden zij vaak pas na een paar jaar ingeschakeld (bijvoorbeeld voor een second opinion), terwijl juist in de beginfase van een letselschadetraject zij veel beter en meer kwaliteit kunnen leveren dan een doorsnee rechtsbijstandverzekeraar, omdat zij op dit soort dossiers veel meer kennis en ervaring hebben. Rapport Stichting Ombudsman inzake afhandeling letselschade Gesprek gehad met het Verbond van Verzekeraars om na te gaan wat zij voor de WSN kunnen betekenen. Want het recent verschenen rapport van de Stichting De Ombudsman geeft aan dat in deze letselschadewereld nog veel te verbeteren valt. Volgens het onderzoek worden slachtoffers vermalen in medische discussies over hun letsel en getouwtrek tussen advocaat en verzekeraar over de hoogte van de schadevergoeding (meer hierover op pagina 16. Zie ook De Ombudsman noemt de cijfers schokkend, vooral omdat in 2006 de Gedragscode Behandeling Letselschade (GBL) is gepresenteerd om die wantoestanden tegen te gaan. Uit het onderzoek blijkt dat die code niet wordt nageleefd. Om dat te verbeteren zou volgens Stichting De Ombudsman onder meer in de wet een verwijzing moeten komen naar de GBL. Overigens wordt in het onderzoeksrapport geconstateerd dat juist voor whiplashpatiënten er vaak een lange strijd nodig is en dat in vier van de vijf gevallen de zaak langer duurt dan drie jaar. Maar dat zal u niet verbazen. Ik ben dan ook voornemens om met dit rapport onder de arm gesprekken te gaan voeren met verzekeraars en letselschaderegelaars. In dat kader kan onze aanwezigheid op het congres van 22 maart Whiplash; juristen aan het woord wellicht al de eerste goede contacten opleveren om deze gesprekken aan te gaan. Bondgenoten Gesprekken met Slachtofferhulp Nederland en andere partijen in deze markt kunnen goede bondgenoten opleveren voor het verbeteren van de situatie voor whiplashpatiënten. Want dat is hard nodig. Mocht u suggesties of ideeën hebben die ons daarbij ons kunnen helpen, laat het ons weten. Louk de Both, voorzitter voorzitter@whiplashstichting.nl 1

4 Vacature Word vrijwilliger bij de Whiplash Stichting Nederland Werken bij de Whiplash Stichting Nederland (WSN) is werken bij een enthousiaste en gemotiveerde organisatie! Bestuursleden: secretaris en portefeuillehouder voorlichting & PR Vanwege de ambities van de WSN is het bestuur op zoek naar nieuwe bestuursleden. We komen graag in contact met kandidaten die direct of indirect ervaring hebben met whiplash, affiniteit met de patiëntenbeweging, en die in staat zijn om actief bij te dragen aan het beleid van de stichting. Een bestuurslid heeft daartoe kennis en/of ervaring op de volgende aandachtsgebieden: voorlichting, PR & marketing (portefeuillehouder voorlichting en PR) of administratieve organisatie en personeelszaken (secretaris). We verwachten dat een bestuurslid beschikt over een positief-kritische houding en een teamspirit. Bestuurlijke ervaring is een pré. Redactielid Whiplash Magazine De redactie komt graag in contact met creatieve schrijvers. Heeft u schrijfervaring, affiniteit met whiplash en tijd? Mogelijk zit u vol verfrissende ideeën voor ons ledenmagazine? Dan bent u zeer welkom! Notulist bestuur Het bestuur komt graag in contact met een notulist voor de bestuursvergaderingen. Ervaring met notuleren en goede beheersing van de Nederlandse taal is gewenst. De notulist is bereid om ongeveer 8-10 keer per jaar van de bestuursvergadering verslag te leggen. Bij voorkeur is hij of zij woonachtig binnen een straal van 20 kilometer rond Bunnik. Lid WSN-belteam De WSN zoekt vrijwilligers die samen een belteam willen vormen voor sales en promotie. Het belteam is inzetbaar voor verschillende type belactiviteiten, variërend van het telefonisch verkopen van advertentieruimte tot informatieve telefoongesprekken met leden. Het bellen kan vanuit huis als ook op locatie in Bunnik gebeuren. Voor meer informatie over vacatures bij de WSN, zie Belangstelling?! Schrijf dan een brief naar de Whiplash Stichting Nederland, t.a.v. Karin van der Maas, vrijwilligerscoördinator, postbus 105, 3980 CC Bunnik. Of naar: k.vandermaas@ whiplashstichting.nl. Wilt u eerst meer informatie, dan kunt u Karin bellen op telefoonnummer:

5 Inhoud BOEIENDE ERVARINGEN Zonder scenario s leven Bram Verbintenissen Ik kook! Open staan Oma INFORMATIEF Onderzoek naar onbegrip bij whiplash... 4 Mensen om u heen: over whiplash en relaties... 8 De visie van Holstege en Gelmers Nieuwe projecten door WSN COLUMNS Louk de Both Bondgenoten... 1 Henk Brejaart Pasta met Pareltjes Kees Vos De nationale pijnmeting EN MEER... Vacature vrijwilligers... 2 Prikbord Lezersaanbieding: er tussenuit in Venlo Bijeenkomsten Nieuw in het bestuur Helpdesks Braintrainers Contact / colofon Wist u dat 2011 het Europees jaar van het vrijwilligerswerk is?! Voor meer informatie, leuke acties en bijeenkomsten kunt u kijken op In dit kader zijn wij zeer benieuwd naar uw ervaringen met vrijwilligerswerk. U kunt deze mailen naar: redactie@whiplashstichting.nl

6 Onderzoek Onbegrip voor whiplash in kaart gebracht: een onderzoek door de Universiteit Utrecht Door Evelien Koetsier, Marianne Kool en Rinie Geenen, Universiteit Utrecht Het ervaren onbegrip bij whiplashpatiënten is nog niet eerder goed in kaart gebracht. Patiënten wezen erop dat dit wel zou moeten gebeuren. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht hebben daarom in overleg met patiënten onderzoek gedaan naar onbegrip bij mensen met het whiplashsyndroom. Problemen als pijn, concentratieproblemen, stemming en gespannenheid zijn ook in beeld gebracht. Dat is belangrijk, want deze kennis kan ertoe leiden dat goede hulp geboden wordt. Zo is het ook belangrijk om in beeld te brengen of onbegrip inderdaad vaak voorkomt en wat de belangrijkste bronnen van onbegrip zijn. Die informatie kan vervolgens worden gebruikt om mensen met het whiplashsyndroom hulp te bieden bij het omgaan met onbegrip. Bovendien kan de informatie gebruikt worden om doelgericht de omgeving zo te veranderen dat er meer begrip ontstaat voor het whiplashsyndroom. Mensen met het whiplashsyndroom voelen zich niet altijd begrepen. Vaak wordt whiplash veroorzaakt door de schuld van een ander, maar op den duur zit het slachtoffer met de nadelige gevolgen. Kort na het ongeluk is er meestal nog wel begrip vanuit de omgeving. Dat begrip kan echter afnemen als op de lange duur whiplashsymptomen blijven bestaan, maar de schade uiterlijk niet meer zichtbaar is. Er kan dan onbegrip ervaren worden bij verzekeringsinstanties en overheidsinstanties, maar ook thuis, in de familie of op het werk. Sommige mensen in de omgeving nemen de whiplashsymptomen niet serieus. Anderen erkennen de symptomen wel, maar bieden toch geen steun of begrip. Onbegrip en gebrek aan begrip zorgen voor een extra last bovenop de symptomen van de aandoening zelf. Tussen de oren Een van de reacties die mensen met het whiplashsyndroom krijgen, is dat het tussen de oren zit. Sommige mensen betwijfelen dat er symptomen zijn als er geen duidelijk meetbare medische oorzaak is. Artsen kunnen moeite hebben met blijvende whiplashsymptomen, omdat ze niet goed weten hoe ze deze kunnen behandelen. Gebrek aan erkenning voor het whiplashsyndroom of het ontvangen van onbruikbare adviezen, kan vervolgens bij mensen met het whiplashsyndroom leiden tot onbegrip. Ook bij maatschappelijke instanties kunnen mensen met het whiplashsyndroom met onbegrip te maken krijgen. Bijvoorbeeld als het functioneren en de ernst van symptomen aangetoond moet worden in een keuring voor werk. Schommelingen in symptomen kunnen leiden tot reacties van ongeloof: Jij zegt dat je niet kunt werken, maar gisteren was je nog in de tuin aan het werk. Het is extra pijnlijk om ook nog eens te maken te krijgen met onbegrip, bovenop de whiplashbeperkingen in het dagelijks leven. Dit kan als erg onrechtvaardig ervaren worden als je zelf niet schuldig bent aan het ongeluk dat de whiplash heeft veroorzaakt. 4

7 Figuur 1: Percentage deelnemers dat soms (blauw) of vaak (rood) onbegrip ervaart van de partner, familie, medische wereld, werkomgeving en maatschappelijke instanties. Bronnen van onbegrip Onbegrip wordt dus bij verschillende omgevingen ervaren. In het huidige onderzoek is onderscheid gemaakt tussen onbegrip bij de partner, familie, medische wereld, werkomgeving en maatschappelijke instanties (zie figuur 1). Over het algemeen blijkt dat mensen met het whiplashsyndroom het meest onbegrip ervaren op het werk en bij maatschappelijke instanties zoals UWV, de bedrijfsarts, gemeenten en verzekeringsmaatschappijen. Ongeveer drie op de vijf mensen met een baan ervaart soms of vaak onbegrip op het werk. Daarnaast hebben bijna drie van de vier mensen met het whiplashsyndroom te maken met onbegrip bij maatschappelijke instanties. Ongeveer de helft ervaart soms of vaak onbegrip bij familie en de medische wereld. Onbegrip bij de partner komt minder voor. Het overgrote deel (80%) ervaart nooit onbegrip. Voor veel mensen is de partner juist een grote steun. Dit is een positieve bevinding omdat blijkt dat sociale steun ervoor kan zorgen dat de nadelige gevolgen van een ziekte als minder ernstig worden ervaren. Eén op de vijf mensen ervaart wel onbegrip bij hun partner. Dit kan extra moeilijk zijn, omdat een partner dichtbij de patiënt staat en er elke dag is. Het onderzoek brengt dus vrij duidelijk in beeld waar mensen met het whiplashsyndroom het meest te maken krijgen met onbegrip. Onbegrip in de werkomgeving en bij maatschappelijke instanties komt vaak voor. Daarnaast wordt iets minder vaak, maar toch nog wel te vaak, onbegrip ervaren van de medische wereld en familie. Het minste onbegrip wordt bij de partner ervaren. De resultaten geven een algemeen beeld van het ervaren onbegrip. Mensen met het whiplashsyndroom kunnen onderling verschillen wat betreft de hoeveelheid ervaren onbegrip per omgeving. Zo zijn er ook whiplashpatiënten die helemaal geen onbegrip ervaren. 5

8 Onderzoek Ernst van de whiplash Hoe slechter mensen met het whiplashsyndroom lichamelijk functioneren, hoe meer onbegrip zij ervaren, zo blijkt uit het onderzoek. Mensen met meer pijn en beperkingen en minder vitaliteit ervaren meer onbegrip dan mensen met minder symptomen. Verder blijkt dat onbegrip ook verband houdt met somberheid en gespannenheid. Vooral onbegrip bij de familie, de werkomgeving en maatschappelijke instanties hangt samen met meer lichamelijke problemen en minder welbevinden. De verbanden kunnen op minimaal twee manieren worden verklaard. Allereerst is het mogelijk dat onbegrip zorgt voor een toename van symptomen en somberheid. Ten tweede krijgt iemand die veel pijn of andere symptomen heeft misschien eerder met onbegrip te maken. De resultaten laten duidelijk zien dat onbegrip een probleem is dat in verband staat met de ernst van de symptomen van mensen met het whiplashsyndroom. Kwetsbare mensen Onbegrip wordt niet alleen bepaald door de omgeving. Sommige mensen met het whiplashsyndroom zijn gevoeliger voor onbegrip dan anderen. Er waren aanwijzingen in het onderzoek dat mensen met gevoelens van hulpeloosheid en mensen die de whiplash niet hebben leren accepteren het meest kwetsbaar zijn voor onbegrip. Symptomen zoals pijn en concentratieproblemen zijn vaak moeilijk onder controle te krijgen. Symptomen kunnen onverwacht toenemen waardoor mensen de grip op hun leven dreigen te verliezen. Dit kan leiden tot een gevoel van hulpeloosheid. Uit het onderzoek bleek dat mensen die meer hulpeloosheid ervaren, ook meer onbegrip ervaren, voornamelijk van familieleden en collega s. Deelname aan het onderzoek Mensen die deelnamen aan het onderzoek konden op internet een vragenlijst invullen over onbegrip bij de omgeving. Er stond een doorklikbare link van het onderzoek op de websites van Whiplash Stichting Nederland, stichting Whiplash de Baas, Whiplashinformatie.nl en diverse behandelcentra. De vragenlijst bestond uit vragen over onbegrip en over symptomen, lichamelijk functioneren en emotioneel welbevinden. Tevens werden vragen gesteld over de opvattingen die mensen hebben over hun ziekte. Uiteindelijk hebben 250 mensen met het whiplashsyndroom de vragenlijst ingevuld. Ook is het voor sommigen erg moeilijk om het whiplashsyndroom te accepteren. Konden zij voorheen nog hard werken, volop sporten en sociale contacten onderhouden, nu zitten zij vaker thuis met de last van de aandoening en zijn ze een stuk beperkter in hun dagelijkse functioneren. Mensen die de whiplash minder een plekje in hun leven hebben kunnen geven, blijken meer onbegrip te ervaren. Het lijkt erop dat gebrek aan acceptatie eerder tot onbegrip leidt, maar andersom geldt ook dat onbegrip tot verminderde acceptatie van de ziekte kan leiden. Het is moeilijker om het whiplashsyndroom te accepteren wanneer de omgeving het syndroom niet serieus neemt of zelfs vindt dat er sprake is van aanstellerij. Toekomstperspectief Het ervaren van onbegrip is onprettig voor mensen met het whiplashsyndroom. Het onderzoek liet zien dat onbegrip bij verschillende omgevingen wordt ervaren. 6

9 Informatie over de auteurs: Van links naar rechts: Evelien Koetsier, Drs. Marianne Kool en Prof.dr. Rinie Geenen zijn werkzaam bij de afdeling Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Utrecht. Het onderzoek binnen het deelgebied Gezondheids-psychologie richt zich op de wisselwerking tussen biologische, emotionele en sociale aspecten van ziekte en gezondheid. Dit resultaat is gevonden bij 250 mensen met het whiplash syndroom wat een redelijk grote groep is. Het is onduidelijk of de resultaten een precies beeld geven van de onbegripervaringen van de gehele populatie van mensen met het whiplashsyndroom in Nederland en België. Desondanks laat het onderzoek duidelijk zien dat onbegrip een probleem is bij verschillende mensen met het whiplashsyndroom. Het is daarom belangrijk dat dit onbegrip wordt aangepakt. Het is echter nog onduidelijk hoe dat precies gedaan kan worden. Een eerste mogelijkheid is om voorlichting te geven aan de omgeving zodat kennis over het whiplashsyndroom toeneemt en daardoor mogelijk ook begrip. Een tweede mogelijkheid is om mensen met het whiplashsyndroom zelf weerbaarder te maken tegen onbegrip. Zo zou hulp geboden kunnen worden aan mensen die extra kwetsbaar zijn voor het ervaren van onbegrip, bijvoorbeeld door hen beter te leren praten over de gevolgen van de aandoening. Door zelf wat tegen onbegrip te doen, kan een eventueel gevoel van hulpeloosheid afnemen. Anderzijds kan ondersteuning worden geboden bij het accepteren van het whiplashsyndroom, bij het omgaan met de gevolgen van de aandoening en bij het leren leiden van een waardevol leven ondanks de aandoening. Voorbeeldvragen onbegrip Hoe vaak heeft gedurende het afgelopen jaar een persoon of groep mensen op de beschreven manier op u gereageerd. Antwoordopties: nooit, zelden, soms, vaak en heel vaak. Mensen in mijn werkomgeving vinden het raar dat ik de ene dag veel meer kan dan de andere dag.... vinden dat ik mij flinker moet opstellen.... nemen mij serieus.... geven mij onbruikbare adviezen.... begrijpen wat voor gevolgen mijn aandoening heeft.... geven mij het idee dat ik een aansteller ben.... vinden dat ik meer kan werken dan ik doe.... geven mij de kans mijn verhaal te doen. 7

10 Relaties Mensen om u heen Door José Kocx-Perquin Een aandoening doet wat met u, en met de mensen om u heen. Het onderhouden van een sociale kring kan bijvoorbeeld een stuk moeilijker zijn voor iemand die kampt met vermoeidheid. Of voor iemand die zich onbegrepen voelt. En de zorg voor een partner kan betekenen dat een mantelzorger minder aan zichzelf en zijn vrienden toekomt. Ik spreek met Arie Ouwerkerk over het effect van een aandoening op relaties. Arie is directeur van Coalitie Erbij, de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Voorheen was Arie dertien jaar lang directeur van Mezzo, de organisatie van mantelzorgers. Een verhaal vanuit jarenlange ervaring, met praktische tips. Wat is de invloed van een aandoening op een relatie? Ik denk dat in zijn algemeenheid een relatie niet hoeft te lijden onder een aandoening. Het ligt natuurlijk ook aan de aard van een aandoening en aan de aard en kwaliteit van de relatie. Soms zie je dat de partner overbezorgd is, en wil helpen en zorgen. Op zich is dat goed, maar er moet ruimte zijn voor de ander om zijn of haar eigen leven te leiden. Wederkerigheid en gelijkwaardigheid zijn heel belangrijk in een relatie. Een al te beschermende houding van de partner tegenover de zieke kan negatief uitwerken. Die wordt dan te veel in de patiëntenrol geduwd. Aan de andere kant: te weinig aandacht voor de impact van een aandoening is natuurlijk ook niet bevorderlijk. Het is dus zoeken naar een balans. 8

11 Kunnen relaties op de proef gesteld worden? Elke relatie die met een ernstige ziekte of aandoening te maken heeft, wordt op de proef gesteld. Daar is geen ontkomen aan. Zeker niet als (de komst van) de ziekte gepaard gaat met onzekerheid, angst, pijn, stress of depressie. Niet alleen het praktische samenleven en het sociale contact veranderen, maar vaak gaat de verandering nog verder, zoals in het intieme contact. Wat helpt om met problemen in relaties om te gaan? In de eerste plaats is het belangrijk dat er erkenning voor de aandoening of ziekte is, en er ook begrip voor is. Dat begrip moet er zijn voor beide kanten: het is niet alleen moeilijk voor de zieke, maar net zo goed voor de partner/mantelzorger. Belangrijk daarbij is de communicatie onderling. Openheid een eerlijkheid zijn daarbij sleutelbegrippen. Zorg daarnaast dat je een netwerk hebt en dat vasthoudt. Je kunt niet alles alleen doen of met je partner, je moet contacten hebben en houden met andere personen in je omgeving. Zorg dat de ziekte niet constant centraal staat. Kunnen relaties zich verdiepen als een van beiden een aandoening heeft? Relaties kunnen zich zeker verdiepen, sterker nog, ze kunnen zelfs beter worden dan voorheen. Samen iets wezenlijks overwinnen maakt vaak de band sterker dan het geval is als alles voor de wind gaat. Een gevoel van verlies, zoals verlies van gezondheid, kan ook leiden tot eenzaamheid: kun je daar iets over vertellen? Eenzaamheid komt heel veel voor, niet alleen bij mensen met een aandoening. Ongeveer een miljoen Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. Eenzaamheid is niet alleen een naar gevoel dat constant aanwezig is, het brengt ook een verhoogd risico op (nog meer) gezondheidsproblemen met zich mee. Er rust nog steeds een taboe op eenzaamheid. Iedereen kan zich in zijn leven, al dan niet tijdelijk, eenzaam voelen. Daar hoef je je niet voor te schamen. Is eenzaamheid oplosbaar? Eenzaamheid komt in soorten en maten voor. Soms is het oplosbaar, soms niet. In zijn algemeenheid is sociale eenzaamheid, dan spreek ik over een gebrek aan voldoende contacten, beter oplosbaar dan emotionele eenzaamheid (gebrek aan betekenisvolle contacten). Heb je tot slot nog wat tips? Zorg dat je je contacten blijft onderhouden. Maak een lijstje van oude contacten die verwaterd zijn. Misschien kun je iemand van vroeger bellen of mailen en probeer die oude contacten weer aan te halen. Heel belangrijk is dat je hulp durft te vragen. Mensen doen graag iets voor een ander. Bied jouw hulp aan zonder je op te dringen en ga niet de rol van hulpverlener spelen. Niemand wordt graag zielig gevonden. Vaak is er een patiëntenorganisatie van jouw aandoening, neem eens contact met hen op. Je zult merken dat ze aan een half woord genoeg hebben om jouw probleem te begrijpen. En Coalitie Erbij: wat doet zij? Coalitie Erbij is een samenwerkingsverband van veertien organisaties. De Coalitie wil eenzaamheid voorkomen en beperken door onder meer de Nederlanders bewuster te maken van de problematiek, en de risico s die mensen zelf lopen om in een situatie van eenzaamheid terecht te komen. Bezoek voor meer informatie coalitieerbij.nl en 9

12 Relaties Zonder scenario s leven Door the lonesome cowboy Fleur van Leeuwen Kunt u het zich voorstellen? Ik verzoen me met het idee verder alleen door het leven te gaan. Daarmee bedoel ik: zonder een vaste relatie. Want al mijn relaties blijken na de zoete jaren van verliefdheid te sneuvelen. Mijn dagelijks leven met zijn beperkingen en onvoorspelbare wendingen is dan ineens niet zo leuk meer voor de mannen. Het beïnvloedt het gezamenlijke leven meer dan mijn partners lief is. Tot nu toe was het te belastend en ook ben ik bang in mijn atelier te vereenzamen. Al is de start moeizaam, het lukt! Ik ontdek opnieuw dat als ik in de materie kan uitdrukken wat er in mij leeft, ik me intens verbonden voel met mezelf. Dan bestaat eenzaamheid niet. Ik besluit liefdesrelaties te laten varen en me te focussen op het schilderen om niet continu te hoeven schipperen met mijn energie. Wellicht vraagt u zich af: Informeer jij de betreffende geliefden wel voldoende? Echt, ik kan u verzekeren dat ik vanaf dag één open ben over hoe ik leef en dat een wonderbaarlijke genezing niet in zicht is. Het is praten tegen de keien. Jan, Piet, Joris en Corneel zetten de schouders eronder om met mij uit varen te gaan op de oneindige liefdeszee. Geen golven lijken te hoog en alle hens aan dek. Natuurlijk vaar ik graag mee want ik ben ook verliefd. De scheepjes zinken na verloop van tijd in de Bermuda driehoek. Misschien willen ze onbewust toch held zijn en me redden. En blijkt dat er niet in te zitten. Deze realiteit wil ik onder ogen zien zonder de liefde uit het oog te verliezen. Ik ontdek dat mijn gehechtheid aan het beeld om met iemand oud te worden dieper zit dan ik van mezelf verwacht. Het is dus afkicken van dit verlangen en kijken hoe ik me structureel op iets anders zinvols kan richten. Dus besluit ik het schilderen weer op te pakken. Dan verrast de liefde me, door in andere vormen naar me toe te komen. Eerst door een ontwapenend jongetje uit mijn buurt dat regelmatig bij me komt aanwaaien en mijn dag kleurt. De laatste maanden ook door een man die ik leer kennen. We ervaren vriendschap en een fijne intimiteit als minnaars, zonder verliefd te zijn. Het maakt me blij dat we ons bij elkaar op ons gemak voelen en tevens alle aantrekkingskracht uitgedrukt mag worden. Dat geeft naast ruimte soms ook angst hoe die tederheid begrepen moet worden. Totdat ik me realiseer dat ik me weer in toekomstvoorstellingen laat vangen in plaats van te voelen wat er is. We praten regelmatig over wat er aan gevoel, gedachten en verwachtingen bestaat omdat we voor deze situatie geen scenario hebben. Als ik kan laten zijn wat goed voelt, kan ik genieten. Kunt u zich voorstellen dat ik, ondanks de winter, de lente door mijn bloed voel stromen? 10

13 Bram Vol vuur vertel je over vuilniswagens als magisch moment. we lachen, praten, drinken thee zingen liedjes voor elkaar. Waarom ben jij niet mijn moeder, vraag je. Waar blijft afval als het verbrand? We volgen een vlammetje langs een lucifer waarna je het verbaasd verpulvert tot nauwelijks iets overblijft. Kun je niet gewoon mijn moeder zijn, vraag je. Je geeft mij een bakje met stukgebeten tomaat, vermengd met suiker en nog iets, want in de vriezer zal het lijm worden. Waarom kun je gewoon niet mijn moeder zijn, vraag je. Je bent zeven en oefen je bij mij in kaarsen aansteken. Mij leer je liefhebben en loslaten in één gebaar. Verbintenissen Door Rolf Oudendorp Er zijn verschillende manieren om uit de eenzaamheid te komen, voor ieder op zijn eigen manier en niveau. Voor de één is dat koffie rondbrengen in een buurthuis, voor de ander met een wandelmaatje de hond uit laten. Ook ik heb een oplossing gevonden om uit het isolement te komen nadat ik door een whiplash mijn baan ben kwijt geraakt. Door de beperkingen van mijn lijf had ik geen keuze meer. Ik kon niet meer doen wat ik wilde. Daardoor voelde ik mij vaak eenzaam, omdat ik het sociale leven miste. Sinds een half jaar ben ik bij de Odd Fellows aangesloten. Dit is en wereldwijde Orde met ruim honderdduizend leden in Europa. Elke donderdagavond komen wij, mannen, bij elkaar en bespreken dan maatschappelijke en persoonlijke onderwerpen. Op deze manier ontstaat er een broederschap. Voor vrouwen is er ook een groep, de Rebecca s. Verder ben ik vrijwilliger geworden van twee patiëntenorganisaties. Ten eerste de Whiplash Stichting. Met mijn persoonlijke ervaring kan ik door middel van het vrijwilligerswerk iets betekenen voor een ander. De tweede organisatie waar ik vrijwilliger ben is Sail Wise. Daar beoefen ik watersport met mensen met een beperking. Ondanks mijn eigen beperkingen doe ik ook persoonlijk weer heel bijzondere ervaringen op. Het verrijkt mijn leven. Je doet weer mee in de maatschappij. Je voelt dat je weer gewaardeerd wordt en dat geeft energie en een voldaan gevoel. Wil je ook vrijwilliger worden bij de Whiplash Stichting Nederland? Bel en vraag naar Karin van der Maas. 11

14 Relaties Ik kook! Door Reinier Feith Wij, Yvonne, de kinderen en ik, hebben een heerlijk actief leven. Tot 19 april 2009 een bal hard tegen Yvonne s achterhoofd knalt en onze wereld voorgoed verandert. In een dagboek schijf ik alles van me af. Uit mijn dagboek: 22 april: Tussen de middag smeer ik een halve boterham voor Yvonne. Eindelijk eet ze hem op. Emotioneel nog steeds slecht. Nergens belangstelling voor, iets wat ik van haar niet ken. Ook de kinderen moeten stil zijn van mij, dit is lastig. Afspraken (zakelijk) heb ik afgezegd. Mijn codewoord is begrip! De eerste weken zijn vol emoties. Ik probeer Yvonne en onze nieuwe situatie te begrijpen en wil knokken om er samen uit te komen. We belanden in een zoektocht naar wat er is gebeurd en vooral hoe we ons oude leventje terug kunnen krijgen. Problemen met de bedrijfsarts, die vol onbegrip de situatie benadert, maken mij woest. 29 april: De vervangende huisarts zegt als ik wat woorden aanvul, omdat Yvonne er niet uit komt, dat ik haar niet mag helpen. Ik moet vaak mijn best doen overeind te blijven en mag van mezelf niet bij de pakken neer zitten. Als ik het niet zie zitten, hoe kan ik dan van Yvonne verwachten dat ze blijft knokken? Ik sta het mezelf niet toe om mijn gevoel de vrije loop te laten. Als de revalidatiepsycholoog mij vraagt wat ik zo speciaal vind aan Yvonne, knapt er iets. Ik word heel emotioneel en kan alleen nog zeggen dat ik haar zo lief vind en niet kwijt wil. Komt dit ooit nog goed? 3 mei: Thuis wordt Yvonne verdrietig van het niet aan kant zijn van het huis. Het lukt mij dit niet te combineren met werken. Vanavond ga ik met mijn dochters samen de kamer een beetje fris maken, misschien vrolijkt dat iets op. Als partner voel ik me ook slachtoffer, al snapt de omgeving dat niet altijd. Ik heb niets en kan gewoon door met leven. Maar ik voel wel de emotionele pijn, de onmacht, het onbegrip en de woede. 10 mei: Moederdag, de meiden hebben knutselwerkjes gemaakt en passen zich aan door beneden op mama te wachten in plaats van haar wakker te maken. Zo jong en zoveel begrip, de lieve schatten. Ik kies voor mijn partner en ervaar dat BEGRIP het belangrijkste ingrediënt is. Ik probeer te aanvaarden wat er is en merk dan de sterke verbinding tussen Yvonne en mij. Soms kook ik van binnen. Bij Yvonne mag ik mijn woede en frustratie laten zien en dat wordt ook door haar opgevangen. Ook sta ik vaker lekker te koken voor ons gezin. Zo blijven we elkaar aanvullen al is het anders dan voor het ongeval. Jaarwisseling 2010: we feliciteren elkaar dat we elkaar zijn blijven steunen, blij dat 2009 voorbij is. Een jaar vol ellende. Jaarwisseling 2011: we zijn trots op onszelf en op de kinderen, we beloven elkaar dat we de stijgende lijn erin houden, al gaat het langzaam. 12

15 Open staan Door Gijs Steeghs Ik leerde Pieter kennen op een persoonlijk groei weekend, georganiseerd voor homomannen. De eerste dag heb ik hem meteen verteld dat ik een whiplash heb. Voor Pieter was het niet makkelijk om zich in mijn situatie te verplaatsen. Het feit dat je aan mij aan de buitenkant niets ziet, maakte het voor hem moeilijk om te gaan met mijn beperkingen, mijn wisselend energieniveau en mijn moeite met structuur. De onvoorspelbaarheid van mijn beperkingen en klachten, maakte Pieter soms moedeloos. Hij heeft juist behoefte aan overzicht en aan duidelijke structuur. Pieter moest bijvoorbeeld wennen aan mijn overgevoeligheden voor geluid en geur. Hij hield ervan s morgens bij het ontbijt de radio aan te hebben met een geurige kop koffie erbij. Ik had behoefte aan rust en de geur van koffie kon ik niet verdragen. In het begin kon ik dat verdoezelen door vooraf iets te eten, zodat ik niet misselijk werd van de koffiegeur. Later hebben we een structuur gevonden die voor ons beiden werkte: hij at lekker op zijn eigen manier zijn ontbijt en ik genoot van een uurtje meer slaap. Ook op zijn douchegel met kokosolie reageerde ik sterk. Ik kan veel geuren niet verdragen. Het kostte Pieter veel moeite om er bewust op te letten om minder of geen aftershave op te doen. Pieter en ik zijn behoorlijk verschillend, niet alleen op het gebied van omgaan met een whiplash, maar ook hoe wij naar het leven kijken. Ondanks deze verschillen hadden wij ook veel gezamenlijke interesses waar wij samen van konden genieten. Ik heb nog nooit zoveel cultuur en natuur gesnoven als in die periode. Persoonlijk heb ik een tamelijke vrijgevochten manier om dingen te doen die voor mij goed voelen, en die voor anderen wellicht afwijkend of vreemd zijn. Als ik een lange treinrit maak, kan ik mij nogal eens even terugtrekken, als daar de mogelijkheid voor is. Een ontspanningsoefening doen of in lotushouding mediteren. Op deze manier kan ik energie opdoen en genieten van hetgeen ik erna ga doen. Pieter had daar moeite mee: Dat doe je toch niet in de trein, wat belachelijk. Ik snap je niet, was dan zijn commentaar. Welke onuitgesproken behoefte hieronder lag, kon ik toen nog niet zien, uitspreken of checken. Pieter oordeelde over mij en ik veroordeelde zijn oordelen. Omdat ik mij niet begrepen voelde, ervoer ik pijn en hierdoor kon ik niet openstaan voor zijn behoeften. Uiteindelijk ben ik degene geweest die na anderhalf jaar de relatie beëindigd heeft. Ik kan niet zeggen dat mijn whiplash de oorzaak van onze breuk is geweest. We verschilden teveel van elkaar. En om trouw aan mijzelf te blijven, kon ik voor mijn gevoel geen andere keuze maken. Ik ben blij dat ik Pieter heb leren kennen, ik heb een mooie tijd met hem gehad. We zijn allebei gegroeid als mens in onze relatie. We zien elkaar nog steeds en ondernemen regelmatig leuke activiteiten samen. Dat lukt omdat de druk van een relatie is weggevallen en we ons zelf beter hebben leren kennen en anders kunnen communiceren. 13

16 Relaties Oma Sophie Burger Ik stond nog in het volle leven toen ik ten gevolge van een ongeluk een whiplash opliep. Niet dat ik nu niet meer in het volle leven sta. Onzin natuurlijk, ik sta er nog midden in. Het zag er zeventien jaar geleden allemaal anders uit. Twee zonen op de middelbare school, zelf een leuke baan in het onderwijs, mijn man een drukke baan en we genoten van vakantie en sport. Er is veel veranderd sindsdien. Zonen werden ouder, kwamen met een meisje thuis en trouwden. Volwassen kinderen begrijpen wel wat het inhoudt om met de gevolgen van een whiplash te moeten leven, tenminste, ze zeggen het te begrijpen en steunen. Dan wordt er op een dag een klein hummeltje in je armen gelegd. Nog geen zeven pond, een wolk van een kleindochter. Het mollige mensje groeit uit tot een wolk van een peuter en als ze eenmaal over de vloer kruipt, lijkt ze lood in haar luier te hebben. Je wilt haar optillen maar dan voel je je beperkingen. Tillen is taboe. Het blijft niet bij één kleinkind, het worden er vier. Omdat ik in mijn arbeidzame leven met kinderen werkte, vind ik mezelf een gediplomeerde oma, en dat wil ik ook uitdragen. Voorlezen kun je altijd, gezellig met z n tweetjes op de bank, of met z n drieën of vieren. Maar meestal zit ik met ze op de grond, op ooghoogte. Ik ben niet alleen oma, ik ben ook een vriendin die leuke spelletjes verzint. Toen een van mijn kleindochters tegen een vriendinnetje zei, dat oma Sophie kwam, zei ze: Oh, je speeloma? Voor de kleintjes valt het niet altijd mee als ik soms moet zeggen dat een bepaald spelletje niet gaat, of dat oma nu echt even op de bank moet liggen omdat ze pijn in haar nek heeft. Afgelopen zondag zat ik weer op de grond met Mijke van zes en Lieke van drie. We speelden met de knuffels een fantasiespel. We genoten. Plotseling kijkt Lieke mij ernstig aan en zegt: Oma, heb je geen pijn in je nek meer? Het M Line Athletic Pillow is eerste hoofd kussen dat uw slaaphouding corrigeert Uitholling Schouderuitsparing Nekgleuf Ooruitsparing Universele slaapzijde Heeft u last van nek- of rugklachten of wilt u gewoon uw slaap - houding verbeteren en zo het maximale uit de nacht halen? Kies nu voor het revolutionaire M Line Athletic Pillow! Dit unieke kussen is getest onder een panel whiplashpatiënten en 80% van deze groep gaf aan dat het Athletic Pillow heeft geholpen bij het verbeteren van hun nachtrust. 14

17 Prikbord Sluiting kantoor WSN Het kantoor van WSN is wegens de feestdagen dit voorjaar gesloten op tweede paasdag 25 april, Bevrijdingsdag 5 mei, Hemelvaartsdag 2 en 3 juni, en tweede pinksterdag 13 juni. In de zomermaand juli is vanwege de vakanties het kantoor van de WSN op vrijdag gesloten. Brochure verzekeringsgeneeskundig protocol WAD I&II Heeft u te maken met whiplashklachten, dan is het goed om u voor de arbeidsongeschiktheidskeuring te informeren over het verzekeringsgeneeskundig protocol WAD I & II. Dan heeft u meer kans dat de verzekeringsarts voldoende rekening houdt met uw beperkingen en mogelijkheden. Per 1 april 2009 is het Verzekeringsgeneeskundig Protocol WAD I en II van kracht geworden. WAD staat voor Whiplash Associated Disorders. I en II staan voor de gradaties van de nekklachten, waarbij het in deze klassen gaat om de nekklachten pijn, gevoeligheid of stijfheid, en symptomen van spieren en gewrichten, met onder meer bewegingsbeperking en lokale drukpijn. De Whiplash Stichting heeft een brochure samengesteld met praktische informatie over het protocol. De brochure is verkrijgbaar via het secretariaat van de Whiplash Stichting. Leden kunnen de brochure gratis downloaden op de website via de patiëntencommunity. Afscheid bestuurslid George Offers George Offers is per 16 maart 2011 afgetreden als secretaris van het WSN-bestuur. George is lange tijd als vrijwilliger actief geweest voor de WSN, waarvan de laatste jaren als bestuurslid. Wij willen George van harte danken voor zijn inzet. Redactiespreekuur Vanaf 1 april is de redactie telefonisch voor u bereikbaar. Heeft u vragen aan de redactie, of wilt u een idee voor een artikel voorleggen? Wilt u uw verhaal vertellen, maar u weet niet hoe u dit aan kunt pakken en of we dat eventueel samen kunnen doen? Wensen, vragen, opmerkingen: ze zijn ons zeer welkom. Want wij schrijven voor u, en horen graag hoe we dat nog beter kunnen doen. Wilt u een gesprek met de redactie, dan kunt u bellen met het kantoor van de WSN of mailen naar redactie@ whiplashstichting.nl. Expert Meeting met bedrijfsartsen en verzekeringsartsen Op 18 november vond de expert meeting plaats Bedrijfsarts, verzekeringsarts, zieke werknemer; drie perspectieven, één doel!?. De Whiplash Stichting Nederland (WSN) en de Steungroep ME & Arbeidsongeschiktheid organiseerden de meeting. Tijdens de meeting spraken bedrijfsartsen, verzekeringsartsen en (vertegenwoordigers van) zieke werknemers met elkaar over initiatieven tot betere begeleiding en beoordeling van zieke werknemers. Vanuit een geanimeerde en informatieve dialoog werd de vinger gelegd op diverse punten waar winst te behalen is in de samenwerking. Als voorproefje op het verslag, hebben wij de belangrijkste ideeën voor u op een rijtje gezet: Verbeteren van de samenwerking en afstemming van bedrijfsarts en verzekeringsarts door: warm contact te bevorderen tussen bedrijfsarts en verzekeringsarts. De samenwerking in het Noorden van het land kan mogelijk tot voorbeeld zijn. deskundigenoordeel tijdig in te zetten het ontwikkelen van een patiëntgerichte 15

18 Prikbord vervolg (FMLgerelateerde) vragenlijst die zowel patiënt, bedrijfsarts als verzekeringsarts handvat biedt de verzekeringsarts te betrekken bij de eerstejaarsevaluatie van complexe begeleidingszaken een vervolg dialoog aan te gaan over de manier waarop opgedane praktijkervaringen in de eerste twee ziektejaren beter benut kunnen worden bij de beoordeling Versterking inbreng van de zieke werknemer Zorg dragen voor goede dossieropbouw en evaluatiemomenten benutten Beperkingen onderbouwen Bij twijfel een deskundigenoordeel aanvragen bij UWV Meer over de achtergronden van deze ideeën leest u in het verslag van de Expert Meeting! Het verslag is te downloaden op Expertmeeting 18 november 2010 Bedrijfsarts, verzekeringsarts, zieke werknemer: drie perspectieven, één doel!? Georganiseerd door Whiplash Stichting Nederland en Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid in het kader van het project Kennis en kracht: samen naar een betere keuringspraktijk. Dit project wordt gesubsidieerd door het ministerie van VWS. Gedragscode leidt nauwelijks tot verbetering in afhandeling letselschade 80% van de slachtoffers met blijvend letsel is meer dan 3 jaar bezig om zijn schade vergoed te krijgen. Dit blijkt uit het rapport dat Stichting De Ombudsman uitbracht op 7 maart 2011: De Gedragscode Behandeling Letselschade; een goed bewaard geheim?. De Ombudsman meldt dat slachtoffers van een ongeval een lange en slopende strijd tegemoet kunnen zien om vergoeding van hun letselschade. Zij worden vermalen in medische discussies over hun letsel en getouwtrek tussen advocaat en verzekeraar over de hoogte van de schadevergoeding. Stichting De Ombudsman baseert zich op de uitkomsten van een uitgebreid onderzoek onder 739 letselschadeslachtoffers. De door De Ombudsman onderzochte zaken betreffen voornamelijk verkeersen bedrijfsongevallen. Bijna een kwart van de gemelde letsels betreft whiplash. In 2003 luidde De Ombudsman al de alarmbel en bracht een onderzoeksrapport uit, waaruit bleek dat het slachtoffer zich al te vaak verloren weet in zijn eigen letselschadezaak. Naar aanleiding van dat eerste rapport heeft de letselschadebranche de Gedragscode Behandeling Letselschade ontwikkeld. De Gedragscode Behandeling Letselschade reikt spelregels aan die de snelheid en oplossingsgerichtheid in het overleg tussen betrokken partijen moeten bevorderen. De spelregels in de gedragscode zijn van toepassing op de relaties tussen slachtoffers, verzekeraars en belangenbehartigers. Bij de lancering van de Gedragscode in 2006 meldde de WSN dat de Gedragscode duidelijk mogelijkheden voor verbetering biedt, maar dat de code met name in whiplashzaken geen oplossingen zal bieden. Zeker in het medisch traject liggen nog veel problemen. Daarbij biedt de gedragscode aan slachtoffers geen garanties; de basis is vertrouwen, zonder sancties voor slecht gedrag. Op de terugkomdag over de Gedragscode in 2009 zijn de ervaringen met de code tot die tijd besproken. Daar heeft de WSN laten weten dat het winst is dat professionals zich op actieve wijze inzetten om verbeteringen in het letselschadetraject te realiseren en er steeds meer nieuwe initiatieven bijkomen. Denk bijvoorbeeld ook aan het Keurmerk Letselschade. Treurig is het echter dat onze achterban weinig effect 16

19 van al deze inspanningen bemerkt. Sterker nog, zelfs met een verharding te maken heeft. 1 De uitkomsten van het rapport van de Ombudsman zijn dan ook niet onverwacht, maar wel schokkend. De onderzochte dossiers geven een negatiever beeld van whiplashzaken, in vergelijking met andere zaken. Over het algemeen blijkt de discussie over de ongevalgevolgen in whiplashzaken moeizamer te verlopen. Daarnaast lijkt het medisch traject meer tijd in beslag te nemen. Dit vertaalt zich echter niet in een negatievere beleving van het slachtoffer. Voor de gehele groep valt te zeggen dat slechts 25% van de slachtoffers bekend is met de gedragscode en speelt de gedragscode geen waarneembare rol in de schadebehandeling. In de waardering van het slachtoffer heeft de code nauwelijks verbetering gebracht. Slechts 20% van de slachtoffers is van mening dat hij centraal staat in zijn letselschadezaak. Uit de tevredenheidsmeting blijkt dat de tevredenheid over de verzekeraars sinds 2003 is toegenomen van 2% naar 4%. De tevredenheid over de advocatuur is nagenoeg dezelfde gebleven: 40% in 2003 tegen 38% in De advocatuur scoort het best. Over het letselschadekantoor is ruim 32% tevreden. De rechtsbijstandverzekeraars scoren als belangenbehartiger het laagst (slechts 27% tevreden). De discussie over de aansprakelijkheid duurt in veel gevallen te lang. In 45 % van de zaken is meer dan een jaar gediscussieerd over de aansprakelijkheid. En meer dan 30% van de slachtoffers geeft aan dat discussies over de buitengerechtelijke kosten een negatieve rol hebben gespeeld. 1 Overigens lijkt de introductie van de deelgeschillenregeling in 2010 wel verschil te kunnen gaan maken. De praktijk wijst nu uit dat de Gedragscode te vrijblijvend is. De Ombudsman pleit er daarom voor de gedragscode een wettelijke basis te geven. Daarnaast vindt De Ombudsman dat letselschadezaken na 2½ jaar aan een onafhankelijke bemiddelaar moeten worden voorgelegd. Van essentieel belang hierbij is dat deze onafhankelijke partij voor zowel het slachtoffer, de verzekeraar als de belangenbehartiger aanvaardbaar is. Deze, en meer aanbevelingen en conclusies, treft u in het rapport De gedragscode behandeling letselschade: een goed bewaard geheim?. Het rapport is te downloaden via De WSN is blij dat De Ombudsman met dit rapport weer aandacht vraagt voor de knelpunten in het letselschadetraject. Wij ervaren dat het medisch traject een groot pijnpunt blijft. Investeren in herstel en voorkomen van chroniciteit is ook daarom van groot belang. Ook meer transparantie en nivellering in de verschillen in positie van slachtoffer en verzekeraar kunnen een positieve bijdrage leveren. Beloningen voor goed gedrag en sancties voor slecht, maken de gedragscode minder vrijblijvend. WWW-eetjes - Meld uw ervaringen met beoordelingen door bedrijfsarts en verzekeringsarts: www. whiplashstichting.nl/actueel/doemee - over de Europese actie voor beter pijnmanagement minuten per dag voor een fitter brein - Argumentenwijzer over de voor- en nadelen van het Elektronisch Patiënten Dossier: www. consumentendezorg.nl 17

20 Lezersaanbieding: er even lekker tussenuit... Als er veel van je gevraagd wordt, is het prettig een moment te vinden om even lekker te ontspannen en energie bij te tanken. Een weekendje weg is hiervoor de ideale oplossing. Doordat je hersenen totaal andere prikkels krijgen dan wanneer je thuis bent, is het makkelijker om te ontspannen. Wij vonden voor u een aantal leuke adresjes voor een gezellig weekendje weg in Venlo. Tegen inlevering van de bonnen (geldig tot september 2011) kunt u profiteren van de diverse aanbiedingen in Venlo! Verrassend Venlo Midden in Limburg, aan de oever van de Maas, vindt u Venlo. Een stad met een prachtig historisch centrum, vele winkels op de Maasboulevard en tal van wandelmogelijkheden in het omliggende Limburgse landschap. Vanuit Venlo is het mogelijk een stuk van het beroemde Pieterpad te lopen. 5,- korting op uw overnachting Bed en Breakfast Inn d n acht is een stijlvolle uitvalsbasis om Venlo te ontdekken. De eigenaren van dit fraai gerenoveerde herenhuis uit 1916 bieden u 5,- korting op uw overnachting in een tweepersoonskamer, inclusief ontbijt. Reserveren is noodzakelijk. Gratis kop koffie Bikmik biedt u een gratis kopje koffie aan. Eind 2010 openden Sandra en Paul Bremmers de deuren van BikMik. Een moderne horecazaak gelegen op de Markt, tegenover het statige Venlose stadhuis. Opvallend aspect is dat BikMik geen broodjes verkoopt, maar kiest voor een stevige snee Bikmik, een op zuurdesem basis gemaakt brood. Een gezond en natuurlijk product. Nu 25% korting op uw hapjes en drankjes Trekt u de wandelschoenen aan en verkent u het Pieterpad in de omgeving Venlo, kunt u even op adem komen in Café-restaurant Oelespot. U ontvangt hier 25% korting op uw hapjes en drankjes. Dit voor maximaal 2 personen. 18