ISO DE NORM Energiemanagementsysteem

Transcriptie

1 ISO DE NORM Energiemanagementsysteem Voorbereid door Dirk Van den Broecke DVdB Consulting januari 2014 Van fragmentatie naar integratie Energiemanagementsysteem De inhoud van de energienorm Normvereisten Voorbeelden Inhoud 1

2 Van fragmentatie naar integratie Inleiding Welke energiebesparende maatregelen hebt u uitgevoerd of gaat u binnenkort uitvoeren? 2

3 Het op een structurele en economisch verantwoorde wijze uitvoeren van: - organisatorische maatregelen - technische maatregelen - gedragsmaatregelen Wat is energiezorg?... om het gebruik van energie te minimaliseren. Energiezorg in de praktijk Verbeteracties Finetunen Act Plan Energiezorgsysteem Meer met minder energie Metingen Energieboekhouding Factuurcontrole Check Do Energieaudits Besparingsmaatregelen 3

4 Waarom energiezorg? Substantiële besparing Besparing behouden gedurende langere tijd Hoger comfort en tevredenheid gebruikers van gebouwen Positieve maatschappelijke uitstraling Positieve milieu-impact Beter inzicht in beheer gebouwenpark en in beheer machinepark Technische maatregelen Vermindering van het energieverbruik is verschillende domeinen Isolatie van gebouwen en technische installaties Verwarming en verlichting van gebouwen Klimatisatie en ventilatie van gebouwen Perslucht Aandrijvingen / motoren Koel- en vriescellen Stoom Stofafzuiging en vacuumsystemen Productieprocessen Investeringen in hernieuwbare energie 4

5 Organisatorische maatregelen Minimale organisatorische acties in het kader van energiezorg 1) Maandelijkse controle van de verbruiken en de facturen 2) Opstellen van een energiebalans om de belangrijkste verbruikers te kennen 3) Opstellen van een energiebeleid en meer concreet van een doelstelling voor energieperformantie 4) Preventief onderhoudsplan van de belangrijkste energieverbruikende installaties (bvb verwarmingsketels, persluchtcompressoren, ) Gedragsmaatregelen Voorbeelden van acties die het gedrag van de medewerkers kunnen beïnvloeden Affiches, communicatie via het intranet of via de bedrijfskrant Actieve deelname aan (inter)nationale acties zoals bvb dikke truiendag Ideeënbus met of zonder (financiële) beloningen Stimulering van het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer voor het woon-werkverkeer Organisatie van een cursus eco-drive Eenvoudige maatregelen zoals bvb het plaatsen van aanwezigheidsdetectie voor het aansturen van de verlichting 5

6 Energie in de media Evolutie binnen het bedrijfsleven Defensieve houding (reactief): Hoogstens in orde met wetgeving Energie als (marginale) kost Energiecoördinator = onbestaand Geen structurele aandacht Receptieve houding: Bewustwording van belang energieverbruik Energie blijft nog technische aangelegenheid Energie bij takenpakket PA, MC, Fragmentarische aanpak (korte termijn) Proactieve houding: Verminderen energieverbruik is een prioriteit Energie is een zaak voor het management Energiecoördinator = manager Geïntegreerde en planmatige aanpak Welke houding is er in mijn organisatie? 6

7 Fragmentarisch Energiebesparingsacties los van elkaar Geïntegreerd geheel Systeem-aanpak nodig = ISO

8 Energiemanagementsysteem Energiemanagementsystemen 2000 NL MeerJarenAfspraak (hernieuwd in 2005 en 2008) USA MSE DK DS 2403 Guidance on EnMGMT 2003 SV SS EMS Standard 2005 IRE 2007 D VDI 4602/ IS 393 EMS requirements with guidance for use EU EN CH GB Global ISO

9 EN EN / ISO Europees niveau Norm gepubliceerd in september 2009 (BS 13/11/2009) Eerste formele standaard voor energiemanagement in Europa Terug ingetrokken en vervangen door ISO ISO Mondiaal niveau Norm gepubliceerd op 17 juni 2011 ISO neemt EN als basis Nederlandstalige versie gepubliceerd juli 2012 Hebben we dat niet nog eens gezien? Kwaliteit: ISO 9001 Eind jaren 80 Milieu: ISO Begin jaren 90 Veiligheid: OHSAS Eind jaren 90 9

10 ISO ISO en de andere veel gebruikte normen (ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001, ISO 22000) Zelfde structuur Deming cirkel Beleid van de onderneming Wettelijke eisen Continu verbeteren Zelfde terminologie / woordenschat Integratie mogelijk Toekomst ISO ondersteunende normen in ontwikkeling ISO Energy Audits ISO Energy management systems Requirements for bodies providing audit and certification of energy management systems ISO Energy management systems Guidance for the implementation, maintenance and improvement of an energy management system ISO Measuring Energy Performance using Energy Baselines & Energy Performance Indicators General Principles and Guidelines ISO Energy management systems Measurement and Verification of Organizational Energy Performance General Principles and Guidelines 10

11 De inhoud van de energienorm ISO Wat is een energiemanagementsysteem? Officiële definitie: geheel van organisatorische, technische en gedrags maatregelen die door een bedrijf worden genomen waardoor systematisch bij alle aspecten van de bedrijfsvoering rekening wordt gehouden met het aspect energie Vrije vertaling: een systeem waarmee je het energieverbruik van jouw bedrijf in kaart kan brengen; dat ervoor zorgt dat je het energieverbruik van jouw bedrijf onder controle kan hebben en kan beperken; dat ervoor zorgt dat jouw bedrijf voldoet aan de wetgeving; dat de aandacht voor energie introduceert in alle onderdelen van het bedrijf; dat ook op papier/elektronisch is vastgelegd. 11

12 Waarom een energiemanagementsysteem? Extra energiebesparing Verbetering van efficiency: meer produceren met minder Kostenbesparing door gerichte beheersing van het energieverbruik Bepalen van prioritaire energieacties Conformiteit met wet- en regelgeving Evaluatie van de resultaten van uw energieinspanningen Energiebewuste medewerkers De verankering van verbeteringen in uw managementsysteem Een positief bedrijfsimago Werking van het systeem Act Check Plan Do ISO borging Wettelijke en andere eisen Huidig niveau Is niet nul; functie van de verworvenheden Tijd 12

13 Energiemanagementsysteem Breed toepasbaar en implementeerbaar Voor elk type organisatie Voor verschillende grootte Binnen alle economische sectoren Doelstellingen Leiden tot een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en de daarmee samenhangende milieuinvloeden Leiden tot een vermindering van de kosten gerelateerd aan het energieverbruik en daardoor een betere concurrentiële positie PDCA 13

14 Normvereisten Alle systeemeisen zijn vervat in hoofdstuk 4 van ISO ISO De normparagrafen 4.1 Algemene eisen 4.2 Directieverantwoordelijkheid 4.3 Energie beleid 4.4 Energie planning 4.5 Implementatie en Uitvoering 4.6 Controle 4.7 Directiebeoordeling 14

15 ISO A 4.7 Management review Input to management review Output from the management review C 4.6 Checking performance Monitoring, measurement and analysis Evaluation of legal/other compliance Internal audit of the EnMS Nonconformities, correction, corrective, and preventive action Control of records Continue verbetering D 4.2 Management responsibility 4.3 Energy policy P 4.4 Energy planning General Legal and other requirements Energy review Energy baseline Energy performance indicators Objectives, targets and action plans 4.5 Implementation and operation General Competence, training and awareness Documentation Documentation Requirements Control of documents Operational control Communication Design Procurement of energy services, products, equipment and energy Procurement of energy services, products and equipment Procurement of energy supply De organisatie zal een EnMS a) inrichten, documenteren, implementeren, onderhouden en verbeteren conform de eisen van deze ISO norm b) het TOEPASSINGSGEBIED en de GRENZEN van haar energiemanagementsysteem definiëren en documenteren c) vaststellen en documenteren hoe aan de vereisten van de norm zal voldaan worden om zo continu te verbeteren: De energieperformantie Het En MS 4.1 Algemene eisen 15

16 EnMS : verzameling van onderling samenhangende of elkaar beïnvloedende elementen van een organisatie gericht op het vaststellen van het energiebeleid en de energiedoelstellingen en de processen en procedures om deze doelstellingen te bereiken Energieperformantie : 4.1 Algemene eisen Top management 4.2 Directieverantwoordelijkheid Opstellen en toepassen energiebeleid Aanduiden van een managementvertegenwoordiger Ter beschikking stellen van mensen en middelen Bepalen van het toepassingsgebied Communicatie over belang van energiemanagement in de organisatie Bepalen van energiedoelstellingen Toezien dat de EnPI geschikt zijn voor de organisatie Energieperformantie op lange termijn Toezien dat resultaten gemeten en gerapporteerd worden Leiden van de directiebeoordeling 16

17 4.2 Directieverantwoordelijkheid Managementvertegenwoordiger (energiemanager) Opstellen, toepassen, onderhouden en continu verbeteren van het energiemanagementsysteem Aanduiden van personen uit het management die met hem samenwerken op vlak van energiemanagement Rapporteren aan top management over energieperformantie Zorgen dat de planning van de energiemanagement activiteiten in overeenstemming is met het energiebeleid Vastleggen en communiceren van verantwoordelijkheden en bevoegdheden Promotie van energiebewustzijn in de organisatie Energiemanager Algemeen Directeur Plant manager/ bedrijfsleider Energiecoördinator Administratie Verkoop Inkoop & Logistiek Technische dienst Productie 17

18 Energiemanager Niet noodzakelijk energietechnisch expert (uiteraard wel helikopterview) Moet inzicht hebben en aanvoelen hoe gestructureerd energiemanagement de organisatie helpt bij het behalen van haar (financiële en milieu) objectieven en doelstellingen Energiemanager Coördinatie van het energiemanagement programma Kenbaar maken van energiemanagement binnen de onderneming Opstellen van het energiebeleid Ter beschikking stellen van de financiële middelen (budgetcontrole) Medewerking van alle afdelingen verzekeren Communicatie Geven van actuele en correcte informatie aan het management Begeleiding aankoop energie Sensibilisering Organisatie van de nodige opleidingen Identificatie van mogelijkheden voor energiebesparing Evaluatie van de uitgevoerde maatregelen 18

19 4.3 Energiebeleid Stelt een algehele richting vast Legt de grondslagen voor de acties van de organisatie Legt niveau van verantwoordelijkheden vast Bepaalt welke energieprestaties vereist zijn De verantwoordelijkheid voor het vaststellen van het energiebeleid en een energiebeleidsverklaring ligt bij het hoogste leidinggevende niveau van de organisatie De directie van de organisatie is verantwoordelijk voor het (doen) implementeren van het beleid en voor het leveren van input voor het formuleren en aanpassen van het beleid Een energiebeleidsverklaring : 4.3 Energiebeleid is aangepast aan de aard en grootte van de organisatie omvat een verbintenis voor continu verbeteren omvat een verbintenis voor het ter beschikking stellen van de nodige informatie en middelen omvat een verbintenis om te voldoen aan wettelijke en andere eisen biedt een kader voor definiëren en opvolgen van doelstellingen ondersteunt de aankoop van energie-efficiënte producten en diensten en energieperformantie bij ontwerp 19

20 4.3 Energiebeleidsverklaring Bij de uitwerking kan men onder andere rekening houden met: De activiteiten waarvoor het energiebeleid geldt (scope) De rol van energiezorg in relatie tot de missie en visie van de organisatie De wijze waarop continue verbetering en preventie van onnodig energiegebruik inhoud krijgen De wijze waarop de onderneming of organisatie voldoet aan de relevante wetten, regels en andere onderschreven eisen De schriftelijke vastlegging van het beleid, de implementatie en de wijze van bekendmaking aan de medewerkers Het beschikbaar stellen van het beleid aan het publiek 4.4 Energieplanning Algemeen Wettelijke en andere eisen Energie beoordeling Energie baseline Energie performantie indicatoren EnPI Doelstellingen, taakstellingen en actieprogramma s 20

21 4.4.2 Wettelijke en andere eisen Wettelijke verplichtingen waaraan dient voldaan te worden opnemen in het energiemanagementsysteem REG (zie volgende slide) EPB (zie volgende slide) Wettelijk verplicht onderhoud & keuringen Stoomtoestellen Gebruik van koelmiddelen in koelinstallaties Aandrijvingen (motoren) Hernieuwbare energiebronnen (zon, wind). Vastleggen wat de invloed is van deze eisen op de energieaspecten Wettelijke eisen Rationeel energiegebruik (REG) grote industriële verbruikers Basisprincipes vastgelegd in het BEP (Besluit energieplanning) Afsluiten van convenanten tussen bedrijven en overheid Benchmarkconvenant voor grote energie-intensieve ondernemingen (jaarverbruik > 0.5 PJ) Auditconvenant voor middelgrote energie-intensieve ondernemingen (jaarverbruik > 0.1 PJ) Uitvoeren van maatregelen met een minimum IRR Energiestudie verplicht voor nieuwe installaties met jaarverbruik > 0.01 PJ in bedrijven met een totaalverbruik > 0.1 PJ Opgelet nieuwe EBO op komst! Aangepaste maatregelen : Auditconvenant Benchmarkingconvenant energiescans Besluit Energieplanning via A.O. 0,1PJ 0,5PJ ± 90% van het Vlaams industrieel energiegebruik 21

22 4.4.2 Wettelijke eisen Rationeel energiegebruik (REG) gebouwen Vastgelegd in het EPB-decreet Stimuleren van energiezuinig bouwen en verbouwen Promoten van gezonde en comfortabele gebouwen De aangifteplichtige (meestal bouwheer) is verantwoordelijk voor het naleven van de EPB-eisen De EPB-verslaggever (architect, ingenieur) is verantwoordelijk voor de startverklaring en de EPB-aangifte Startverklaring bevat streefwaardes met betrekking tot de energieprestaties van het gebouw Aangifte beschrijft de uitgevoerde maatregelen en of de resultaten conform de eisen zijn Bij een EPB hoort ook een EPC (energieprestatiecertificaat) EPC verplicht document bij verkoop of verhuring van residentiële gebouwen Wettelijke eisen Procedure verplicht: hoe op de hoogte zijn van en toegang hebben tot de van toepassing zijnde wettelijke eisen introductie van de eisen in het energiemanagementsysteem actualiseren van de informatie interne communicatie (eventueel externe) evaluatie van de conformiteit ( 4.6.2) Wettelijke en andere eisen Beoordeling van naleving van wettelijke en andere eisen 22

23 4.4.3 Energiebeoordeling Analyse van energieaspecten maakt deel uit van de energiebeoordeling (energy review) Een energieaspect is alles wat energiegebruik veroorzaakt. De officiële definitie luidt: "Een energieaspect heeft betrekking op een element van een activiteit, product of dienst van een bedrijf dat een voordelig of nadelig effect kan hebben op het energiegebruik. TECHNIEK, ORGANISATIE, GEDRAG Energiebeoordeling Analyseren van energieverbruik gebaseerd op metingen en andere gegevens Bepalen energiebronnen Evalueren van energieverbruik nu en vroeger Identificeren van significante energieverbruiken Identificeren van opportuniteiten voor verbetering van de energieperformantie BEPALEN ENERGIEBALANS en van de ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN 23

24 Energiebalans 24

25 Voorbeeld energieaspectenanalyse ENERGIEANALYSE Technische Geïnstalleerd vermogen Draaiuren rendementsfactor Verbruik Verbruik gegevens kw h kwh elektr % VERBRUIK ELEKTRICITEIT Koelcompressor 1 ijsbank 119, , circulatiepomp ijsbank 5, circulatiepomp holding vessels 7, circulatiepomp warmtewisselaar holding vessel 5, Koelcompressor 2 water op de mixer 16, , Koelcompressor 3 koeling roundertable 12, , Koelcompressor 4 jacketcooler mixer , KOELING TOTAAL 8,4 HVAC 48, , HVAC TOTAAL 5,8 Voorbeeld industriële bakkerij Electricity consumption Natural gas consumption 15% 6% 19% 36% 8% 16% 6% 64% 9% 21% Compressed air Cooling HVAC Lighting Dough section Baking & processing Packaging Water & steam Steam Oven PRIMAIRE ENERGIE 0% Aangekochte electriciteit 38% 62% Aardgas Gasolie (lichte stookolie) (Extra) Zware stookolie Aangekochte warmte Propaan / butaan Cokes 25

26 Voorbeeld productie granulaten OVERZICHT ENERGIEVERBRUIK boekjaar Jaarverbruik Eenheids JAARLIJKS JAARLIJKS JAARLIJKS JAARLIJKSE JAARLIJKSE prijs VERBRUIK VERBRUIK VERBRUIK KOST KOST GJ primair MWh primair % euro % OVERZICHT ENERGIEDRAGERS ELEKTRICITEIT (HS) kwh ,4% 0,089 euro/kwh ,2% BRUINKOOL ton ,6% 72,660 euro/ton ,8% FUEL liter ,0% 0,700 euro/liter ,1% TOTAAL ,0% ,0% PRODUCTIE op jaarbasis m³ ENERGIEVERBRUIK (EnPI) 1,418 GJp/m³ ENERGIEKOST 6,74 euro/m³ FUEL 2% VERBRUIK ELEKTRICITEIT (HS) 17% KOST FUEL 8% BRUINKOOL 81% BRUINKOOL 56% ELEKTRICITEIT (HS) 36% OMZETTING ELEKTRICITEIT Voorbeeld productie granulaten 2% 4% 11% 7% 41% OMZETTING ELEKTRICITEIT 2% 33% JAARVERBRUIK LAAGSPANNING GROEVE JAARVERBRUIK LAAGSPANNING KLEIVOORBEREIDING JAARVERBRUIK LAAGSPANNING OVEN JAARVERBRUIK LAAGSPANNING ZEEFINSTALLATIE JAARVERBRUIK LAAGSPANNING KOLENINSTALLATIE JAARVERBRUIK LAAGSPANNING ALGEMENE DIENSTEN TRANSFOVERLIEZEN KLEIVOORBEREIDING TOTAAL VERBRUIK (MWhp/jr) 8514 TONSTAR NR.01 t/m NR.04 75,0% KOLLERGANG 13,9% REST 11,2% OVEN TOTAAL VERBRUIK (MWhp/jr) VENTILATOREN KOELING 33,4% BRANDOVEN 25,6% DROOGOVEN 18,8% TREKVENTILATOR EN SCHOUW OVEN 12,5% HOGEDRUKVENTILATOR VOOR BRANDER IN OVEN 4,7% REST 4,9% ZEEFINSTALLATIE TOTAAL VERBRUIK (MWhp/jr) 1847 HOOFDVENTILATOREN ONTSTOFFING 50,3% REST 49,7% KOLENINSTALLATIE TOTAAL VERBRUIK (MWhp/jr) 2771 HOOFDVENTILATOR ONTSTOFFING LUSCHER 46,1% BLOWER KOLEN NAAR BRANDER IN OVEN 38,4% REST 15,5% 26

27 4.4.4 Energy baseline Energieverbruik in een referentieperiode Verbeteringen in energieperformantie worden gemeten tov de baseline Aanpassen baseline Wanneer EnPI niet meer relevant is Belangrijke aanpassingen aan de installatie Op een vastgelegde periode Energy performantie indicatoren EnPI zijn geschikt voor meten van energieperformantie EnPI worden vergeleken met de baseline 27

28 4.4.6 Energiedoelstellingen en actieplannen Energiedoelstellingen voor relevante functies, niveaus, processen of faciliteiten, inclusief vastleggen tijdschema om doelstelling te halen Doelstellingen zijn consistent met het energiebeleid Rekening houden met Wettelijke en andere eisen Significante energiegebruiken Kansen om de energieprestaties te verbeteren Rekening houden met financiële, operationele en commerciële eisen van de organisatie Energiedoelstellingen en actieplannen Actieplannen Aanduiden verantwoordelijkheden Middelen en tijdschema om de doelstellingen te halen Beschrijving van de methode voor verificatie van de verbetering van de energieperformantie Beschrijving van de methode voor verificatie van de resultaten Actieplannen moeten gedocumenteerd en geregeld bijgewerkt worden 28

29 7 onderdelen Energiedoelstellingen en actieplannen MISSIE VISIE WAARDEN CORPORATE BELEID NBB POLICY ENERGIEPERFORMANTIE OP LANGE TERMIJN Klantentevredenheid LOKAAL BELEID Strategische en Operationele Doelstellingen ACTIE- PROGRAMMA s WET EN REGELGEVING ENERGIEASPECTEN ANALYSE 4.5 Implementatie en uitvoering Algemeen Bekwaamheid, training en bewustzijn Communicatie Documentatie Beheersing van de werkzaamheden Ontwerp Aankoop van energiediensten, producten, uitrusting, energie 29

30 FUNCTIES Bekwaamheid, training en bewustzijn Opstellen TVB-matrix om duidelijk te maken wie binnen de organisatie (in)direct betrokken is bij energie(aspecten) Wie kan er vanuit zijn of haar functie invloed uitoefenen op het energiegebruik? Opnemen in matrix! Verband met energieaspectenanalyse en de significante energieverbruiken Bekwaamheid, training en bewustzijn Voorbeeld van een TVB-matrix TAKEN VERANTWOORDELIJKHEDEN 30

31 4.5.2 Bekwaamheid, training en bewustzijn Identificatie van de behoefte aan training betreffende de beheersing van de significante energiegebruiken het functioneren van het EnMS (energiemanagementsysteem) De organisatie moet training aanbieden of andere maatregelen nemen om aan deze behoefte te voldoen Geschikte registraties zijn noodzakelijk Bekwaamheid, training en bewustzijn Personen die werken voor de organisatie moeten zich bewust zijn: van het belang van de naleving van het energiebeleid en van de procedures en eisen van het EnMS van hun functies, verantwoordelijkheden en bevoegdheden in de naleving van de eisen van het EnMS van de voordelen van verbeterde energieprestaties van de impact van hun activiteiten op het energieverbruik en energiegebruik en hoe hun activiteiten bijdragen tot het halen van de doelstellingen 31

32 Wat wilt u intern communiceren en hoe? Communicatie Algemene interne info over energiemanagement: bedrijfsblad, intranet, personeelsvergaderingen, Specifieke info : BEST APARTE MEETINGS in kleine groepen (bvb per afdeling) Interne communicatie : verplicht Externe communicatie : te beslissen door de organisatie (indien ja, methode voor externe communicatie vaststellen en implementeren) Communicatie Vaststellen en implementeren van een proces waarmee personen die voor of namens de organisatie werken opmerkingen en suggesties voor verbetering van het EnMS kunnen indienen 32

33 Documentatievereisten Documentatie Scope en boundaries van het energiemanagementsysteem Energiebeleid Energiedoelstellingen en actieplannen Documenten vereist door de norm Andere documenten die de organisatie noodzakelijk acht Controle van documenten Goedkeuring, periodiek bijwerken Versiecontrole Aanduiden van veranderingen Beschikbaarheid, leesbaarheid, bescherming tegen verlies, enz Beheersing van werkzaamheden Identificatie en planning van de operaties en onderhoudsactiviteiten gekoppeld aan de significante energie-aspecten Bepalen van de criteria voor uitbaten en onderhoud van installaties, gebouwen om energieverbruik onder controle te houden Uitbating en onderhoud volgens deze criteria Communicatie naar het personeel over deze operationele controle 33

34 4.5.6 Ontwerp Bij design van nieuwe of bij wijzigingen aan facilities, toestellen, systemen en processen met een significante invloed op het energieverbruik Onderzoek naar mogelijkheden voor verbeteringen in de energieprestatie Rekening houden met operational control Integratie van de resultaten van de beoordeling in het lastenboek Registratie van de resultaten van de ontwerpactiviteit Ontwerp = opportuniteit voor verbetering Aankoop van energiediensten, producten, uitrusting, energie Bij aankoop van diensten, producten of toestellen met een significante invloed op het energieverbruik Informeren van de mogelijke leveranciers dat energieprestatie deel uitmaakt van het selectieproces Vastleggen van criteria voor de beoordeling van het energieverbruik en efficiëntie gedurende de geplande of operationele levensduur van producten, toestellen en diensten Definiëren en documenteren van specificaties voor aankoop van energie Aankoop = opportuniteit voor verbetering 34

35 4.6 Controle Monitoring, meting en analyse Beoordeling van de naleving Interne audits Non-conformiteiten, correcties, corrigerende en preventieve maatregelen Beheersing van registraties Monitoring, meting en analyse Te meten belangrijkste karakteristieken Significante energieverbruiken Relevante variabelen die betrekking hebben op deze significante energieverbruiken EnPI s Doeltreffendheid van de actieplannen in het behalen van de doelstellingen Evaluatie van huidige energieverbruik versus het verwachte verbruik Resultaten van monitoring en meting van de belangrijkste karakteristieken moeten worden geregistreerd 35

36 4.6.1 Monitoring, meting en analyse Opstellen en implementeren van een meetplan voor energieprestatie Regelmatig herziening van de noden voor meting en analyse Er voor zorgen dat de apparatuur die gebruikt wordt voor monitoring en meting gegevens produceert die nauwkeurig en herhaalbaar zijn Registraties bijhouden van de calibratie en andere methodes voor het bewerkstelligen van de nauwkeurigheid en de herhaalbaarheid Reageren op significante afwijkingen in energieprestaties Registreren van de resultaten van deze activiteiten Monitoring, meting en analyse Verbruik (energieboekhouding) Meetperiode Specifiek verbruik Techniek (ERP-software) Periodieke onderhoudsbeurten Storingen Vergelijkingen met de referentieperiode Benchmarken Intern Extern 36

37 Cenergie (2007), ebench and ErbisWeb kwh electricity per m² Voorbeeld benchmarken gebouwen Waarom een benchmarking doen? Responsabilisering diensten en gebouwgebruikers Sensibiliseren beslissingnemers via duidelijke grafieken (bv om studies en investeringen goed te keuren) Kortom : een van de belangrijke energie-analyse instrumenten 180 Voorbeeld benchmarken gebouwen Aandacht: steeds vergelijken binnen een homogene groep Offices with a high energy saving potential m² per FTE Kantoor <50% koeling en <50% elektr. Verw. 37

38 4.6.2 Beoordeling van de naleving Periodieke evaluatie van het voldoen aan wetgeving en andere eisen Documenteren van de resultaten van deze evaluaties Wettelijke en andere eisen Beoordeling van naleving van wettelijke en andere eisen Interne audits Interne audit op geplande tussenpozen om te verzekeren dat het EnMS voldoet aan de geplande maatregelen, inclusief de eisen van de norm voldoet aan de vastgestelde strategische en operationele doelstellingen doeltreffend wordt geïmplementeerd leidt tot verbetering van de energieprestaties 38

39 4.6.3 Interne audits Auditprogramma houdt rekening met het belang van de processen en gebieden die een audit ondergaan Keuze van de auditoren moet de objectiviteit en onpartijdigheid van het auditproces bewerkstelligen Registraties van de auditresultaten moeten worden bijgehouden en aan de directie gerapporteerd Interne audits Interne controle van het energiemanagementsysteem Non-conformiteiten Opportuniteiten voor verbetering 39

40 Audit-balans DOCUMENTEN = bewijsstukken INTERVIEW van de geselecteerde personen OBSERVATIES op de werkplaatsen Interne audits Documentaire audit Interne audits Voldoet, in theorie, het managementsysteem aan de vereisten van de norm? Evaluatie gebaseerd op documenten Vereist een gedetailleerde kennis van de norm Praktijkaudit Is in de praktijk het managementsysteem ook daadwerkelijk ingevoerd? Zoekt conformiteit tussen theorie en praktijk Gebaseerd op steekproeven Steeds zoeken naar objectief bewijs Zijn de processen gedefiniëerd (zijn er procedures vastgelegd?) uitgewerkt en geïmplementeerd 40

41 Energie(management)audits Energiemanagementaudit Interne controle op de werking van het systeem Afwijkingen Mogelijkheden tot verbetering van het EnMS Energieaudit Energetische doorlichting van een bedrijf of een gebouw en zijn technische installaties Verbruiken Mogelijkheden tot verbetering van de energieprestatie Nonconformiteiten, correcties, corrigerende en preventieve maatregelen Onderzoek non-conformititeiten Non-conformiteiten en potentiële non-conformiteiten Oorzaak bepalen Mogelijke en nodige acties bepalen om optreden of herhaling te vermijden Uitvoeren van de geselecteerde maatregelen Registraties bijhouden van corrigerende en preventieve maatregelen Controle van de effectiviteit van de genomen corrigerende en preventieve maatregelen 41

42 4.6.4 Nonconformiteiten, correcties, corrigerende en preventieve maatregelen Corrigerende maatregelen Actie die men onderneemt naar aanleiding van een geconstateerde afwijking Actie is erop gericht om herhaling te voorkomen of om de kans op herhaling te verminderen Preventieve maatregel Actie uit voorzorg Doel: de kans op een nog niet eerder opgetreden afwijking verkleinen (bvb uit een risico-analyse) Beheersing van registraties Opstellen en bijhouden van de nodige registraties om de conformiteit aan te tonen met de eisen van het energiemanagementsysteem en van de norm Bepalen en implementeren van de beheersmaatregelen voor het identificeren, opvragen en bewaren van de registraties Registraties moeten leesbaar, herkenbaar en naspeurbaar naar de relevante activiteit zijn 42

43 4.6.5 Beheersing van registraties Heb aandacht voor: wettelijke aspecten inzake archivering confidentialiteit van dossiers verantwoordelijkheid voor archiveringsaspecten beveiligd ( security ) brand, andere schade electronisch archiveren. 4.7 Directiebeoordeling Algemeen Input voor directiebeoordeling Output van directiebeoordeling 43

44 4.7 Directiebeoordeling Beoordeling van het energiemanagementsysteem (minimaal jaarlijks) Doelstellingen behaald? Nieuwe doelstellingen? Inputs directiebeoordeling Follow-up acties vorige directiebeoordeling Beoordeling van het energiebeleid Beoordeling van de energieperformantie en de bijhorende EnPI Resultaten van de evaluatie van naleving van de wettelijke eisen Mate van halen van energiedoelstellingen Resultaten audits van energiemanagementsysteem Status van correctieve en preventieve acties Verwacht energieprestaties voor de volgende periode Aanbevelingen voor verbeteringen 44

45 4.7.2 Outputs directiebeoordeling Verandering in energieprestaties van de organisatie Wijzigingen in het energiebeleid Wijzigingen in de EnPI Wijzigingen in doelstellingen of andere aspecten van het energiemanagementsysteem, overeenkomstig de verbintenis van de organisatie tot continue verbetering Wijzigingen in het toewijzen van resources 4.7 Directiebeoordeling INPUT de informatie om de directie in staat te stellen deze evaluatie uit te voeren Inputs volgens van de norm Het hoogst leidinggevend niveau moet het EnMS met geplande continue geschiktheid tussenpozen beoordelen passend doeltreffendheid Beschikbaar voor communicatie en overleg VERSLAG OUTPUT Beoordeling van : energieprestaties en EnPI conformiteit met wettelijke eisen behalen van de energiedoelstellingen resultaten van de audits van het EnMS 45

46 Realiseren van de doelstellingen Doelstellingen NIET gerealiseerd ACTIEF INGRIJPEN NOODZAKELIJK Op de werking van het energiemanagementsysteem (bv via energiemanagementaudit) Op de energieprestaties (bv via (nog niet) behandelde energieaspecten) Doelstellingen WEL gerealiseerd Nieuwe doelstellingen formuleren en realiseren CIRKEL VAN DEMING Voorbeelden 46

47 Situering Case study: voeding Productie van broodjes in België (Guenther Bakeries) Missie Provide the best competitive value for our bakery products and services through innovation and continuous improvement in our performance, productivity, people, processes and food safety systems Energieverbruik (2010) Elektriciteit 5,7 miljoen kwh Aardgas 9,6 miljoen kwh Energiefactuur 0,9 à 1,0 miljoen per jaar Case study: voeding Waarom een energiemanagementsysteem implementeren? Reduceren van de ecologische voetafdruk van de onderneming Reductie van kosten Continu verbetering 47

48 In praktijk Case study: voeding Hou de zaken zo eenvoudig mogelijk Sluit zoveel mogelijk aan bij wat reeds bestaat (controles, procedures, enz) Eerst de hoofdzaken, later verfijnen Het energiemanagement moet een onderdeel zijn van het bedrijfsbeleid Case study: alimentation Welke investeringen in energiemanagement? Tijd nodig voor het opnemen van de meterstanden Tijd nodig voor het opmaken van rapporten en evaluaties Men wint Inzicht in eigen processen verwerven Grotere betrokkenheid van de medewerkers Een juister idee van de energieverbruiken (meten is weten) Investeren in energiemanagement = investeren in het verminderen van het energieverbruik 48

49 Case study: voeding Opbrengst van het energiemanagementsysteem Productie van perslucht: vervanging van een van de compressoren door een compressor met frequentiesturing Besparing: 240,000 kwh/jaar of 4,4 % van het elektriciteitsverbruik Terugverdientijd van de investering < 1 jaar Energiebesparing bij de ventilatoren van de productiehal Geen investering noodzakelijk Besparing: 50,000 à 80,000 kwh/jaar Op lange termijn Project voor de constructie van 5 windmolens in samenwerking met naburige bedrijven CONTACT DVdB Consulting Dirk Van den Broecke Meersestraat Sint-Kornelis-Horebeke GSM: +32 (0) dirk@dvdbconsulting.be A 49