Keizer Julianus. Hymne aan de moeder der goden. Hymne aan koning Helios. Saloustinos. Over de goden en de kosmos
|
|
- Koenraad de Kooker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2 Keizer Julianus Hymne aan de moeder der goden Hymne aan koning Helios Saloustinos Over de goden en de kosmos Ingeleid, vertaald en geannoteerd door Rein Ferwerda
2 3 Voorwoord Graag wil ik hierbij mijn dank uitspreken aan de leden van de Researchgroep voor Antieke, Patristische en Middeleeuwse filosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, die met hun kritische opmerkingen veel hebben bijgedragen tot de uiteindelijke vorm van de inleiding. Ben Schomakers heeft met zijn gebruikelijke precisie mijn vertaling met de Griekse tekst vergeleken en de inleiding doorgelezen. Van zijn vele suggesties en verbeteringen heb ik dankbaar gebruik gemaakt. RF.
3 4 Inhoud Inleiding Het leven van Julianus Religieuze opvattingen van Julianus De bronnen en inhoud van Hymne aan de Moeder der goden en van Hymne aan Koning Helios Persoon en leven van Saloustios Doel en karakter van Over de goden en de kosmos Beknopte bibliografie Hymne aan de Moeder der goden Hymne aan Koning Helios Over de goden en de kosmos Inhoud van Over de goden en de kosmos Register van namen
4 5 Inleiding Het leven van Julianus Gij hebt overwonnen, Galileeër, zou keizer Julianus volgens een oude kerkhistoricus 1 op zijn sterfbed hebben gezegd. Een verzinsel, zeggen de meeste kenners. Maar dan wel een dat de zenuw blootlegt van zijn gevoelens tegenover het toen al alom tegenwoordige christendom. Julianus was uit christelijke ouders geboren, maar was in de loop der jaren hoe langer hoe meer tot de overtuiging gekomen dat de ultieme antwoorden op de levensvragen der mensheid niet uit de koker konden komen van de Galileeërs, zoals hij de christenen enigszins denigrerend noemde. Die antwoorden vond hij wel in de filosofie en in de verschillende mysteriën van zijn dagen. Toen hij de keizerskroon had verworven, zette hij zich dan ook volledig in om zijn al eerder geconcipieerde ideeën over een nieuwe godsdienst ten uitvoer te leggen. Dit leverde hem in de latere christelijke literatuur de bijnaam Apostata, de Afvallige op. Maar voordat we op die ideeën ingaan volgt hier eerst een korte levensschets van de Romeinse keizer, die Rome nooit heeft gezien en voor wie Latijn een tweede taal was die hij, behalve in zijn officiële decreten, in zijn geschreven teksten nooit gebruikte. Voor zijn levensgeschiedenis beschikken we over verschillende bronnen. In de eerste plaats zijn er talrijke in het Grieks gestelde brieven, redevoeringen, edicten, traktaten en enkele satires van hemzelf bewaard gebleven. Zijn staffunctionaris Ammianus Marcellinus schreef, aanknopend bij Tacitus, een geschiedenis van het Romeinse volk, waarvan onder andere het deel dat de periode van Julianus behandelt, is overgeleverd. De redenaar Libanius van Antiochië heeft acht redevoeringen geschreven die op Julianus betrekking hebben, waaruit we veel over de keizer te weten komen. Van de kerkvader Gregorius van Nazianzus zijn twee traktaten bewaard gebleven waarin hij een zeer negatief beeld van de keizer schetst. 2 Latere christelijke auteurs als Socrates en Sozomenus (vijfde eeuw) baseren hun oordeel over Julianus voornamelijk op deze Gregorius. De platoonse redenaar Eunapius, een vriend van Julianus lijfarts Oribasius, schreef in 396 een aantal biografieën van filosofen en redenaars uit de tijd van Julianus, onder meer van Maximus, Libanius, Prohaeresius en Himerius. In deze biografieën komt Julianus ook vaak ter sprake. Van Eunapius verloren gegane geschiedenisboek over Julianus tijd vinden we sporen in het werk van de historicus Zosimus (omstreeks 500). Belangwekkend zijn ook de in het Syrisch geschreven gedichten over Julianus van Ephraem van Nisibis. 3 Julianus werd, vermoedelijk in 331, in Constantinopel geboren als zoon van Julius Constantius, een telg uit de Illyrische keizerfamilie van de Constantijnen, en Basilina. Zijn grootmoeder was Theodora, een Syrische prinses. In die tijd was de halfbroer van Julius Constantius, Constantijn de Grote, alleenheerser over het Romeinse keizerrijk. Deze had na zijn overwinning bij de Milvische brug in 312 voor het christendom de weg gebaand om staatsgodsdienst te worden en was zelf ook christen geworden. Toen hij in 337 stierf braken er onlusten uit en richtten muitende troepen, mogelijk op instigatie van Constantijns zoon Constantius, onder de mannelijke verwanten van de keizer een verschrikkelijk bloedbad aan, waarvan onder anderen Julianus vader het slachtoffer werd. Het leven van de kleine Julianus en van diens halfbroer Gallus werd gespaard. Deze Constantius werd keizer, eerst samen met zijn twee broers, na hun dood samen met Gallus. Maar toen Constantius in 354 Gallus liet vermoorden, waren er in feite maar twee personen over die recht konden doen gelden op de troon van Rome: de twee neven Constantius en Julianus. 1 Philostorgius p.103 (ed. J. Bidez, Berlijn 1981). 2 Te vinden in Migne, Patrologia Graeca 35, 536A-B en 637B-640A. 3 Voor een uitvoerige studie van de bronnen vergelijke men Bowersock p.1-11.
5 6 Julianus had tot die tijd een verborgen leven geleid. Na de al genoemde moordpartij mocht hij eerst op het landgoed van zijn grootmoeder in Bithynië verblijven, waar hij met volle teugen van de rust en het prachtige landschap genoot. Daarna kreeg hij als woonplaats Nicomedia toegewezen, het huidige Izmit in Turkije. De Ariaanse bisschop van die stad, Eusebius, werd zijn voogd, terwijl de eunuch Mardonius fungeerde als zijn leermeester voor Griekse literatuur. Aan hem had hij zijn blijvende interesse in de grote Griekse dichters te danken. Mardonius leerde hem ook ingetogen te leven en geen theaters of paardenrennen te bezoeken. Hij bracht hem eveneens het inzicht bij dat in de gedichten van Homerus een wereld beschreven werd waarin goden, zedelijke en esthetische waarden, landschappen en sociale en politieke omstandigheden een perfecte eenheid vormden. Dit sprak Julianus zeer aan die, blijkens zijn eigen getuigenis, 4 als kind al gebiologeerd was door het licht van de zon en de helderheid van de nachtelijke hemel die de wonderschone eenheid van het heelal aan hem openbaarden. Toen hij een jaar of tien was werd de intelligente knaap naar Constantinopel teruggebracht. Constantius bleef echter beducht voor hem en liet hem weer naar Nicomedia overbrengen en daarna, toen hij twaalf jaar was, naar het keizerlijk domein Macellum, niet ver van Caesarea in Cappadocië. Zijn beminde leermeester Mardonius mocht hem daarheen niet vergezellen, hetgeen Julianus zeer verdroot. Ondanks het feit dat hij tijdens zijn zesjarig verblijf daar in gezelschap was van zijn halfbroer Gallus, zou hij het later als een soort gevangenschap beschrijven. 5 Hij kon er wel gebruik maken van de bibliotheek van de bisschop, Georgius, waarin hij naast theologische werken ook veel boeken aantrof op het gebied van filosofie en retorica. Voor deze bisschop, een grote opportunist, had Julianus een diepe minachting. Na die zes jaar werd Gallus tot Caesar (onderkeizer) benoemd en ging Julianus weer terug naar Nicomedia, waar de beroemde redenaar Libanius van Antiochië doceerde. Julianus mocht weliswaar, omdat Libanius geen christen was, diens colleges niet volgen, maar hij liet door een student dictaten maken die hij ijverig bestudeerde. In de vaak gezwollen stijl van zijn brieven en traktaten is goed te zien hoezeer hij zich door de grote meester heeft laten beïnvloeden. Op twintigjarige leeftijd brak hij naar eigen zeggen innerlijk met het christelijk geloof, hoewel hij vanwege de omstandigheden nog jarenlang zijn christelijke religieuze plichten bleef vervullen. Of hij voor die tijd een overtuigd en gedoopt christen was, zoals verschillende christelijke schrijvers ons willen doen geloven, of dat hij in zijn hart altijd al andere gedachten koesterde, zoals paganistische schrijvers overleveren, blijft moeilijk uit te maken. 6 Julianus ging zich toen echt verdiepen in het neoplatonisme van Plotinus en Porphyrius, maar vooral in de bespiegelingen van Porphyrius leerling Jamblichus, die meende dat men door theürgie, dat wil zeggen door het uiten van magische geluiden of namen, de goden en demonen op aarde kon doen neerdalen en zodoende de gezuiverde ziel met het goddelijke in contact kon brengen. Om daar meer van te weten te komen trok Julianus op aanraden van een van de leerlingen van de neoplatonicus Aedesius naar Efese, waar hij in de leer ging bij Maximus, een welsprekend man die door velen als een charlatan werd beschouwd, maar die voor Julianus de begenadigde leermeester werd die hem door leer en leven de geheimen van de neoplatoonse filosofie openbaarde. Onder zijn leiding werd hij zelfs in de neoplatoonse mysteriën ingewijd. Deze mysteriën hadden als centrale figuur de Klein-Aziatische godin Hecate die met haar drie hoofden de vereniging van aarde, zee en hemel symboliseerde. In enkele op Jamblichus gebaseerde geschriften was de leer ontwikkeld dat de adept van deze mysteriën het vuurvonkje in de ziel met het vuur van de oppergod zou kunnen verenigen. Bij 4 Koning Helios 130 C. 5 Brief aan de Atheners 271 C. 6 Athanassiadi p De scheidslijn tussen christen en filosoof was in die tijd trouwens in het algemeen moeilijk te trekken. Ook van Synesius, de bisschop van Cyrene en tijdgenoot van Julianus, wordt wel gezegd dat hij in feite een paganistische filosoof was; zie Athanassiadi p.28.
Kopstukken: Constantijn de Grote I. Prof.dr. L.V. Rutgers
Kopstukken: Constantijn de Grote I Prof.dr. L.V. Rutgers Thema s Politieke geschiedenis Geschiedschrijving Religie Kunst Voorgeschiedenis: Problemen in de 3e eeuw 1. Erfopvolging: keizers = beroepssoldaten:
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken
Nadere informatieWeek les 2. Keizer en Kerst
Week les 2. Keizer en Kerst Je ouders kennen het begin van het kerstevangelie misschien nog wel uit het hoofd: En het geschiedde.... Dit lijkt heel veel op het woord geschiedenis eschiedenis. Er is ook
Nadere informatieVerspreiding christendom vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 12 july 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62161 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieKoptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling
Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling 1 In de tijd dat de mensen het Grieks van de Septuaginta (Griekse vertaling van het Oude Testament) steeds slechter begonnen te verstaan,
Nadere informatieNeem nu even tijd om de Heilige Geest te vragen je te helpen bij deze studie en inzicht te geven in zowel het Woord als in je eigen leven.
Doel B: Relatie met Jezus de Koning : studenten ontwikkelen zich, vanuit een persoonlijke overtuiging, als leerling, vertrouweling en toegewijde volgeling van Jezus op elk terrein van hun leven. Doel van
Nadere informatieVerspreiding christendom vmbo12
banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62161 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieVoorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Nadere informatieInhoud. Inleiding Zevende brief Nawoord Waarom filosofen moeten zwijgen Kleine bibliografie
Inhoud Inleiding Zevende brief Nawoord Waarom filosofen moeten zwijgen Kleine bibliografie Inleiding Al zolang als mensen over het schrift beschikken, hebben zij langs die weg met elkaar berichten en gedachten
Nadere informatieAthanasius. tegen de heidenen / over de menswording van het woord
De overwinning van het christendom ~ Athanasius tegen de heidenen / over de menswording van het woord Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Eginhard Meijering d a m o n BW_ATHANASIUS_v_ALEXANDRIE_02-01-2013.indd
Nadere informatieAurelius Augustinus. Wie was Augustinus
Wie was Augustinus Aurelius Augustinus Op 1 juli a.s. wordt de Augustinusparochie opgericht. Eind november is tijdens een parochieavond voor de vier samenwerkende parochies verteld over de Heilige Augustinus.
Nadere informatieIn het voetspoor van...
In het voetspoor van... Bijbelse figuren en hun levensgeheim voor jongeren van 2 en 3 jaar drs. M. van Campen Zevende druk Zoetermeer Inhoud. Timotheüs - op school bij God 7 2. Adam - een gevallen mens
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatiebaskerville serie Julianus, de laatste heidense keizer Nadagen van een wereldrijk
baskerville serie Julianus, de laatste heidense keizer Nadagen van een wereldrijk Ammianus Marcellinus Julianus, de laatste heidense keizer Nadagen van een wereldrijk Vertaald en toegelicht door D. den
Nadere informatieJezus, de gnosis en het dogma
Jezus, de gnosis en het dogma Riemer Roukema Jezus, de gnosis en het dogma Uitgeverij Meinema, Zoetermeer www.uitgeverijmeinema.nl Ontwerp omslag: Studio Anton Sinke, Nieuwerkerk a/d IJssel Illustratie
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten
Nadere informatieDe kern van het christelijke geloof
De kern van het christelijke geloof 16 september 2006 28 oktober 2006 25 november 2006 6 januari 2007 24 februari 2007 24 maart 2007 21 april 2007 De Vader De Zoon De Heilige Geest Vrede met God Geloof
Nadere informatieRomeinen. Romeinen. Germanen
Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns
Nadere informatieDe evangeliën en hun betrouwbaarheid
De evangeliën en hun betrouwbaarheid blok F - nivo 3 - avond 3 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik en intro 19.20 Discussie: het evangelie van Judas 19.30 Historisch betrouwbaar?
Nadere informatieBijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Nadere informatieOver land en over zee. Veroveraars
De Romeinen hadden een heel groot rijk van Azië, Noord- Afrika en ook nog Europa. Ze hadden sterke legers en hele slimme generaals met stevige wegen en snelle boten. Over land en over zee In Nederland
Nadere informatieIs Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie?
Is Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie? Johannes 14:6 Jezus zeide tot hem: Ik ben de weg en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door Mij. Genesis 20:1-12 1 Abraham
Nadere informatieDe renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!
De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp
Nadere informatieAls wij dan eten van dit brood en drinken uit deze beker, verkondigen wij de dood des Heren totdat Hij komt.
Huwelijk Eucharistische gebeden 2. Eucharistisch Gebed XII-b Jezus, onze Weg. Brengen wij dank aan de Heer, onze God. Heilige Vader, machtige eeuwige God, om recht te doen aan uw heerlijkheid, om heil
Nadere informatieDit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6
ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6 EEN MAN NAAR GOD'S HART. Handelingen 13:22 INTRODUCTIE. 1. In zijn toespraak in Antiochië, gaat Paulus kort in op de geschiedenis van Israël, hij citeert een
Nadere informatieDe geboden onderhouden, is trouw zijn aan God, maar het is evenzeer trouw zijn aan onszelf, aan onze ware natuur, en aan onze diepe aspiraties.
Maria, leer ons bidden! Het gebed is er niet in de eerste plaats om ons te voldoen. Ze is onteigening van onszelf om ons in de gesteltenissen te plaatsen van de Heer, Hem in ons te laten bidden. In een
Nadere informatieWesleyaanse geloofsfundamenten voor de 21 e eeuw
Wesleyaanse geloofsfundamenten voor de 21 e eeuw Art lll, Handboek, Kerk vd Nazarener: Wij geloven in de Heilige Geest, de derde Persoon van de Drieeenige Godheid; dat Hij voortdurend aanwezig is en doeltreffend
Nadere informatieDe Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson
De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas
Nadere informatieTALEN EN CULTUREN VAN GRIEKENLAND EN ROME
TALEN EN CULTUREN VAN GRIEKENLAND EN ROME GRIEKS LATIJN KCV AAN HET STEDELIJK GYMNASIUM JOHAN VAN OLDENBARNEVELT TE AMERSFOORT (Plaatje 1 & 2) De klassieke talen en kcv aan het gymnasium Aan het Gymnasium
Nadere informatieThe Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library
De conservering van de Dode Zee-rollen door: The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library De vondst van de Dode Zee-rollen wordt als een van de grootste archeologische ontdekkingen van de 20ste eeuw
Nadere informatieDOPEN. Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t. Geloven = dopen
Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t DOPEN Geloven = dopen Op veel plekken in de bijbel wordt gesproken over dopen. Maar als je onbekend bent met dopen, waar moet je dan beginnen? We hopen dat
Nadere informatieDe daden van de vergoddelijkte Augustus, met welke hij de wereld aan het oppergezag van het Romeinse volk onderwierp.
Het leven van Jezus 2.0 Preek over Handelingen 1:1-5 [dia 1] Pas kregen we van mijn schoonmoeder een foto. Een foto van vroeger, van het gezin van de opa van mijn schoonmoeders moeder. Er staat geen jaartal
Nadere informatie5,8. Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Begrippen:
Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november 2012 5,8 118 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Begrippen: Atheense democratie: een vorm waarbij het bestuur het volk (demos) via stemming
Nadere informatieMaria, de moeder van Jezus
Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt
Nadere informatieExamen VWO. Grieks. tijdvak 1 dinsdag 24 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2016 tijdvak 1 dinsdag 24 mei 9.00-12.00 uur Grieks Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 26 vragen en een vertaalopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen.
Nadere informatieIn de loop van de vele jaren dat ik in mijn bediening sta, constateerde
INHOUDSOPGAVE Inleiding................................................... 5 1. Jezus en de doop........................................ 7 2. Het werk van de Heilige Geest.......................... 11
Nadere informatieVan Bethlehem tot Golgotha
Van Bethlehem tot Golgotha Het Mysterie van Inwijding Esoterische Begrippen Elly Lichtenberg De Bijbel, een mystiek verhaal of..? Deel I De Bijbel: een mystiek verhaal of..? Is het evangelieverhaal juist?
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieDe Bijbel Open Noach & zijn huis. Noach & zijn huis de ark. Noach hoort dat God de wereld gaat oordelen,
Noach & zijn huis de ark Noach hoort dat God de wereld gaat oordelen, en hij krijgt de opdracht om een veilig onderkomen te bouwen voor hem en zijn huis. Genesis 3 Genesis 4 Genesis 5 Genesis 6 zondeval
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieVan sekte tot staatsgodsdienst
Rondwandeling De Zandhaar Startpunt: Manege De Oosterhoffruiters, Brekeldlaan 18, Rijssen Van sekte tot staatsgodsdienst Welke wereld stap je binnen? In de voorafgaande honderd jaar is het Romeinse Rijk
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen
Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige
Nadere informatieGRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4
GRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4 1. Leg uit wat een sofist was. score: 2. Welke rol speelden de sofisten in de Atheense democratie? 3. Waarom is het niet juist te spreken van Griekenland in de tijd
Nadere informatie7.4. Boekverslag door een scholier 2068 woorden 29 oktober keer beoordeeld. Levensbeschouwing. Inhoud
Boekverslag door een scholier 2068 woorden 29 oktober 2001 7.4 66 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inhoud 1. Wat is belijdenis? 2. Wie doen belijdenis? 3. De geloofsbelijdenis 4. De Apostolische geloofsbelijdenis
Nadere informatieIn antwoord op uw vragen
Aurelius Augustinus In antwoord op uw vragen Augustinus brieven aan Januarius [Ad inquisitiones Ianuarii libri duo (= Epistulae 54-55)] Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Ben Bongers,
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door Sophie 1766 woorden 27 februari 2013 6,2 24 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Romeinse Koninkrijk 753-509 (500) voor Chr.
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatiePsalm tegen de donatisten
opm donatisten vs3 20-06-2005 10:02 Pagina 3 Aurelius Augustinus Psalm tegen de donatisten [Psalmus contra partem Donati] Bezorgd, vertaald en toegelicht door Vincent Hunink opm donatisten vs3 20-06-2005
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld
Nadere informatieGymnasium. Op het Hondsrug College. Het Hondsrug College, een slimme start voor je toekomst!
Gymnasium Op het Hondsrug College Het Hondsrug College, een slimme start voor je toekomst! Gymnasium Hondsrug Het Gymnasium Hondsrug is een afdeling van het Hondsrug College. Het is onderdeel van het vwo,
Nadere informatieIn welk Bijbelverhaal lezen wij over de geboorte van Izak? Waar kunnen wij in de Bijbel vinden dat Sara onvruchtbaar was?
De geboorte van Izak. In welk Bijbelverhaal lezen wij over de geboorte van Izak? Genesis 21 Waar kunnen wij in de Bijbel vinden dat Sara onvruchtbaar was? Genesis 11:30 Sarai nu was onvruchtbaar; zij had
Nadere informatieDE HEILIGE GEEST OVERTUIGD VAN RECHTVAARDIGHEID
DE HEILIGE GEEST OVERTUIGD VAN RECHTVAARDIGHEID Romeinen 8: 13 Want indien gij naar het vlees leeft, zult gij sterven; maar indien gij door de Geest de werkingen des lichaams doodt, zult gij leven. 14
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden
Nadere informatieOnze analyse van Openbaring zal gebaseerd zijn op de volgende structuur:
Les 1 voor 5 januari 2019 Het boek Openbaring is een verzameling van de visioenen die Johannes had tijdens zijn gevangenschap op het eiland Patmos, dichtbij Turkije in de Egeïsche Zee. We moeten de structuur
Nadere informatieTolerant of puriteins? Keizer Julianus en de christenen
2010-2011 Tolerant of puriteins? Keizer Julianus en de christenen Maxim INVERNIZZI Promotor: prof. Peter Van Nuffelen Commissarissen: prof. Danny Praet Andy Hilkens scriptie voorgedragen in het kader van
Nadere informatieHet gymnasium: iets voor jou?
Het gymnasium: iets voor jou? Stel jezelf eens de vraag... Ben ik nieuwsgierig? Heb ik een brede belangstelling? Hou ik van onderzoeken? Ben ik gek op cultuur? Houd ik van nieuwe dingen leren? Ben ik kritisch?
Nadere informatieEen geopende hemel. Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel.
Een geopende hemel Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel. Opb. 14:13 Ik hoorde een stem uit de hemel zeggen: Schrijf op. Toen droomde hij, en zie, op de aarde stond een
Nadere informatieOnderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten?
Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Rond 1080 bedreigen de minder tolerante Seldjoeken Constantinopel. Het werd voor christelijke pelgrims steeds moeilijker
Nadere informatieWaarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en
1 De Bijbel open 2013 5 (02-02) Vandaag bespreken we een vraag over de betekenis van de Wet die God aan Israel gaf voor de christelijke gemeente van het Nieuwe Testament en dus voor ons. Is het zo dat
Nadere informatie1.De stilte zingt U toe, o Here, in uw verheven oord. Wij zullen ons naar Sion keren waar Gij ons bidden hoort. Daar zal men, Heer, tot U zich wenden,
Liturgie voor de ochtenddienst van zondag 22 maart (Heilige Doop en afscheid ambtsdrager) Gezang 481: 1 en 3 1.O grote God die liefde zijt, o Vader van ons leven, vervul ons hart, dat wij altijd ons aan
Nadere informatieDoop van kinderen Orde I
Indien mogelijk verzamelen allen zich rond de doopvont De doopvont is of wordt nu gevuld met water onderwijzing Niemand leeft voor zichzelf en niemand sterft voor zichzelf; wij leven en sterven voor God
Nadere informatieLeven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951
Leven in veiligheid Niemand laat zonder reden zijn familie, vrienden en bezittingen achter. Vluchtelingen kunnen niet anders. De situatie in hun eigen land is te gevaarlijk om er te blijven. Ze vluchten
Nadere informatieDe lessen. Hieronder vind je een uitwerking van de lessen die komen gaan.
De lessen Hieronder vind je een uitwerking van de lessen die komen gaan. Voor de lessen over het christendom heb je het lesboek Wegen van navolging nodig. Daarnaast neem je elke les het bronnenboek, een
Nadere informatieBijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2
Bijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2 Bijbelstudies voor de Bruggroepen van de protestantse gemeente De Brug in Amersfoort, seizoen 2012-2013 Schrijvers: Iwan Dekker, Leantine Dekker,
Nadere informatie18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22.
Inhoudsopgave Voorwoord 1. Een gebed bij het begin van het nieuwe jaar Ik ben met u 2. Gods hand 3. Zegen Vrede met God 4. In de kerk 5. Is Deze niet de Christus? Deze ontvangt zondaars 6. Echte vrienden
Nadere informatieHet Christendom in Rome
Het Christendom in Rome Paragraaf 1: De weg van het Christendom naar Rome Het Christendom is ontstaan doordat men ging geloven dat jezus uit de dood opstond en de zoons van god was. De laatste woorden
Nadere informatieWelke angst leefde bij de broers van Jozef na het overlijden van hun vader?
Wat hield Jozef zijn hele leven in Egypte voor ogen? Welke angst leefde bij de broers van Jozef na het overlijden van hun vader? Genesis 50:15, 17 15 Toen de broers van Jozef zagen dat hun vader dood was,
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen: kern, perspectief en kenmerkende aspecten
Samenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen: kern, perspectief en kenmerkende aspecten Samenvatting door Lotte 2036 woorden 19 juni 2017 5,4 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks
Nadere informatieWie is de Heilige Geest?
Wie is de Heilige Geest? De Heilige Geest is God, net als God de Vader en God de Zoon. Soms lijkt het of we over drie personen praten, maar het is allemaal dezelfde God. Hij is één. Net als water dat er
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieTHEMA 3: EEN BIJBELSE MENSVISIE
THEMA 3: EEN BIJBELSE MENSVISIE TEKST 1 In een bijbels perspectief verschijnt de mens als faiblesse et promesse. Mensen zijn tezelfdertijd eindig onvolkomen en oneindig beloftevol. Beperkt, kwetsbaar,
Nadere informatieTraject24-4 oktober 2015
Traject24-4 oktober 2015 Matteüs 11:1-6 Toen Jezus uitgesproken was en de twaalf leerlingen zijn opdrachten had gegeven, trok hij weer verder om in hun steden onderricht te geven en er het goede nieuws
Nadere informatieAugustinus. Utrecht verhaalt: ( ) bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt. Doornburgh/ Dames en heren (bewoners)/
Utrecht verhaalt: Augustinus (354 430) bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt Augustinus (354 430) Zr.Mirjam, Priorij Emmaus te Maarssen 2015 Utrecht verhaalt is een concept van ar-gitect Bij gebruik
Nadere informatieDoop van een kind vanaf zes jaar Orde I
Indien mogelijk verzamelen allen zich rond de doopvont De doopvont is of wordt nu gevuld met water onderwijzing Niemand leeft voor zichzelf en niemand sterft voor zichzelf; wij leven en sterven voor God
Nadere informatieEen Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie!
Datum: 14-02-2013 Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie! Eerste hulp bij liefdeslooplijn Mocht het van toepassing zijn Anders leuk om weg te geven Wie dit heeft geschreven? Geen idee,
Nadere informatieTerug naar de Essentie
40-dagendagboek Terug naar de Essentie De gemeente als beweging van de Geest Kees de Vlieger Een Kerygma studie Copyright Stichting Kerygma Nederland Kerkstraat 24-3 3781 GB Voorthuizen Tel. 0342-475048
Nadere informatieMet regelmaat komt ik nog in de Ooster. Als ik naar deze Oosterkerkgemeente kijk, dan zie ik een zeer levendige gemeenschap.
Verkondiging Een icoon met een groot rood veld. Een vurig veld in de vorm van een lindeblad het vuur dat overal heen kan waaien. Dat is de verbeelding van deze icoon uit de tweede helft van de zestiende
Nadere informatieWelk Bijbelboek gaat over dit hoofdstuk? Waarheen trok Abraham en zijn gevolg?
Abraham in Gerar. Welk Bijbelboek gaat over dit hoofdstuk? Genesis 20 Waarheen trok Abraham en zijn gevolg? Genesis 20:1 1 Abraham trok vandaar naar het Zuiderland en woonde tussen Kades en Sur, en hij
Nadere informatieOp de grens van hemel en aarde. Een bijna-doodervaring
Op de grens van hemel en aarde Een bijna-doodervaring Eerste druk, 2014 2014 Tineke H.C.M. Verwij Illustraties: Tineke H.C.M. Verwij Coverfoto: Tineke H.C.M. Verwij isbn: 9789048432684 nur: 402 Uitgever:
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God, We zijn vandaag bij elkaar om onze doden te herdenken. Vier namen zullen worden genoemd, vier mensen uit onze gemeente, die in het afgelopen
Nadere informatieJanusz Korczak. door Renée van Eeken
Janusz Korczak door Renée van Eeken Hoofdstukken 1. Inleiding 2. Wie was Janusz Korczak? 3. Zijn levensverhaal 4. Janusz Korzcak in deze tijd 5. Waarom ik hem gekozen heb 6. Nawoord 7. Bronvermelding 1
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld
Nadere informatieHeer, U zocht mij, toen ik was weggegaan U bracht mij veilig in Uw gezin U vergaf mij, mijn schuld is weggedaan U gaf mijn leven een nieuw begin
Met Deliver zingen we voor de dienst; Dat is genade! - Opwekking 722 Heer ik dank U Voor wat U heeft gedaan Ik kon niet doorgaan op eigen kracht Maar dankzij Jezus mag ik nu voor U staan U spreekt mij
Nadere informatieHandelingen 1 : 1 Het eerste boek heb ik gemaakt, o Theófilus, over alles wat Jezus begonnen is te doen én te onderwijzen
Van: Schrijver? Aan: Theófilus 1) 2) 3) 4) Lukas 1 : 4 Handelingen 1 : 1 Het eerste boek heb ik gemaakt, o Theófilus, over alles wat Jezus begonnen is te doen én te onderwijzen Handelingen 16 : 10 Toen
Nadere informatie21 februari 2012 mochten we samen vieren in de Basiliek van Sint Pieter
3de aanzet Toen Jezus op zekere dag aan zijn leerlingen vroeg maar gij, wie zegt gij dat Ik ben?, was het Petrus die namens allen antwoordde: Gij zijt de Christus, de Zoon van de Levende God. Petrus sprak
Nadere informatie1. Wat is geloof? Zekerheid
1. Wat is geloof? Zekerheid Het gaat dus over geloof en zekerheid. Ieder zoekt naar zekerheid. In onze tijd probeert men heel het leven te omringen met zekerheden, verzekeringen. Veel mensen zijn verzekerd
Nadere informatieGetuigend christen zijn (1)
Getuigend christen zijn (1) blok E - nivo 3 - avond 7 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik, meningen peilen 19.30 God wil ervaringen van mensen gebruiken 19.40 Jouw ervaringen
Nadere informatieGods verbondsbeloften aan Abraham deel 1
Gods verbondsbeloften aan Abraham deel 1 Het beginpunt Om het allemaal wat begrijpelijker te maken wat de Bijbel zegt en wat het bedoeld met wat het zegt beginnen we met Gods beloften aan Abram (later
Nadere informatieVoor Felix. Handelingen 24. Beschuldiging en verdediging. Beschuldiging en verdediging. Politieke problemen.
Les 12 voor 22 september 2018 Paulus werd in Caesarea voor zijn eigen veiligheid opgesloten. Hij was onder Romeinse rechtsmacht. Iedereen die Paulus had verhoord, begreep dat hij niets illegaals had gedaan.
Nadere informatieverzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen
Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst
Nadere informatieDe Twaalf Artikelen des geloofs apostolische geloofsbelijdenis. 1. Ik geloof in God den Vader, den Almachtige, Schepper des hemels en der aarde.
De Twaalf Artikelen des geloofs apostolische geloofsbelijdenis 1. Ik geloof in God den Vader, den Almachtige, Schepper des hemels en der aarde. 2. En in Jezus Christus Zijn eniggeboren Zoon, onze Heere;
Nadere informatieWat zegt Hij nu!?! Voor wat, hoort wat!? Is God nu ook al zo!?
Wat zegt Hij nu!?! Voor wat, hoort wat!? Is God nu ook al zo!? Ma$eüs 6:14-15 14 Want indien gij de mensen hun overtredingen vergee;, zal uw hemelse Vader ook u vergeven; 15 maar indien gij de mensen niet
Nadere informatieMet welk doel wil God Zijn kinderen leiden?
Scholen die door Samuel zijn gesticht. Met welk doel wil God Zijn kinderen leiden? Psalm 23:3 3 Hij verkwikt mijn ziel, Hij leidt mij in het spoor van de gerechtigheid, omwille van Zijn Naam. De Here zelf
Nadere informatieWELKOM! Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Nadere informatieGROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden:
Relaties halen het beste in je naar boven Les 1 GROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden: Lees met elkaar de volgende hoofdstukken en laat iemand opschrijven
Nadere informatieKennismaking met de bijbel
Kennismaking met de bijbel 1. De Bijbel, wat is dat voor boek? 2. Wat heb ik met God te maken? 3. Wie is Jezus Christus? 4. Hoe kom ik in de hemel? 5. Wat is de christelijke doop? 16 Wat heb ik met God
Nadere informatieDE HEER IS WAARLIJK OPGESTAAN! SCHRIFTLEZINGEN:
DE HEER IS WAARLIJK OPGESTAAN! SCHRIFTLEZINGEN: JONA 1-2 MATTH.12:38-40 1 Meester, wij zouden wel een teken van U willen zien MATTH.12: 38-40 Voor een boos en overspelig geslacht is er maar èèn teken:
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatieWELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus. NT-les 1 ETS-jaar 1
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Nadere informatie