Het thema van deze Elf Fantasy Fair was Het
|
|
- Ruth Jacobs
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Tolkiens Pantheon de Goden van Midden-aarde Frank Wasmus Dit artikel is gebaseerd op een lezing die Frank Wasmus en Jaap van t Hoff gehouden hebben op de Elf Fantasy Fair Op de Elf Fantasy Fair komt publiek variërend van mensen die geïnteresseerd zijn in de achtergronden van Tolkien s werk tot mensen die slechts de Lord of the Rings-films gezien hebben. Daarom zal in het artikel blijken dat sommige stukken wat kort door de bocht worden verteld, zonder al te veel nuances. Introductie Het thema van deze Elf Fantasy Fair was Het Pantheon. Vandaar dat onze lezing als thema had Tolkiens Pantheon: de Goden van Midden-aarde. Als invalshoek kozen we ervoor om Tolkiens godenwereld toe te lichten op basis van drie fasen die in zijn werk onderscheiden worden, onder andere door Christopher Tolkien in The History of Middle-earth. Aan de hand van deze fasering schetsen we de ontwikkeling van Tolkiens Pantheon. Daarbij geven we context aan verschuivingen in thematiek en aard door in te gaan op zijn leven en werk van die tijd. Fase 1 is de Book of Lost Tales fase, de periode rond de Eerste Wereldoorlog waarin Tolkien een oerversie van The Silmarillion en zijn godenwereld schreef. Fase 2, de pre-lord of the Rings periode. Er is in deze fase nog geen sprake van een Eerste, Tweede en Derde Era, die vormden zich pas toen Tolkien het vervolg op de Hobbit schreef: The Lord of the Rings. Fase 3, de post-lord of the Rings periode. The Lord of the Rings had grote invloed op de latere vormgeving van de Oudste Tijden. Tolkien werkte tot zijn overlijden aan de verhalen van de Oudste Tijden en de Eerste Era van Midden-aarde. The Silmarillion Voordat we terug de tijd ingaan, introduceren we kort de godenwereld van Tolkien zoals deze bekend is uit De Silmarillion. Hoe deze in elkaar zit wordt verteld in twee aparte verhalen, de Ainulindalë en de Valaquenta. * * * De Ainulindalë, ofwel het Gezang van de Heiligen, is het scheppingsverhaal van Arda, de wereld waarin Midden-aarde zich bevindt. In de Ainulindalë is er Eru, de Ene. Hij is, en uit zijn gedachten ontstaan de Ainur, machtige Geesten. Op een gegeven moment roept Eru alle Ainur samen en legt hun een machtig muziekstuk voor. De Ainur brengen dit muziekstuk ten gehore. Onder hen bevindt zich echter Melkor/ Morgoth, de machtigste Ainu en hij veroorzaakt dissonantie in het thema van Eru. De eigen inbreng van Melkor is letterlijk het eerste geluid van oproer, ongehoorzaamheid en het Kwaad in de wereld. Na het muziekstuk laat Eru een visioen zien van Arda, gebaseerd op de muziek die gemaakt is. Vervolgens geeft hij Arda een plaats in de tijd en de ruimte. De Ainur die dat willen, dalen af naar deze plaats om Arda af te maken en te beheren. De Valaquenta, het Verhaal van de Valar, is een uiteenzetting van de belangrijkste Ainur. De Ainur worden onderverdeeld in Valar en Maiar. De Valar zijn de veertien machtigste Ainur. Zij worden over het algemeen de goden genoemd en zijn de vazallen van de Schepper Eru op Midden-aarde. Er zijn zeven Heren van de Valar en zeven koninginnen. Ieder van deze goden heeft bepaalde eigenschappen of heerschappij over elementen en plekken, zoals de zee, de lucht, de levende en dode substanties, maar ook visioenen, dromen en verdriet. De Maiar zijn de mindere krachten. Kort door de bocht zijn zij de helpers en dienaren van de Valar. Hun aantal is onbekend. Voorbeelden van bekende 4
2 Maia-geesten zijn de Balrogs, Gandalf, Saruman, Melian en Sauron. Melkor, de gevallen Vala, is de antagonist in The Silmarillion. Vanaf het muziekstuk van Eru werkt hij met zijn volgelingen alle anderen tegen. Hij vernietigt de gemaakte landen en wil Heer van Arda zijn. Daarnaast is het kenmerkend voor hem dat hij zelf wil creëren. Die macht heeft Eru echter aan niemand anders dan zichzelf gegeven. Sauron, Ungoliant en de Balrogs behoren tot Melkors bekendste volgelingen. The Book of Lost Tales Heeft het scheppingsverhaal deze vorm altijd gehad? Om bij het begin te beginnen moeten we terug naar De nog jonge Tolkien is in de jaren voorafgaand gefascineerd geraakt door mythologieën en talen. Zelf had hij het idee om, in samenspel met die liefde voor talen, een mythologie te schrijven voor Engeland. Toen hij tijdens de Eerste Wereldoorlog wegens loopgravenkoorts de frontlinie bij de Somme moest verlaten, begon Tolkien met een serie verhalen die hij The Book of Lost Tales noemde. Tegenwoordig kunnen we deze verhalen een oerconcept van The Silmarillion noemen, met een rode draad en verhalen die in grote lijnen hetzelfde zouden blijven. Wel heeft The Book of Lost Tales een geheel andere manier van vertellen niet de Homerus- of Bijbelachtige stijl van The Silmarillion, maar het verhaal heeft de vorm van een raamvertelling, waarin de eenzame reiziger Eriol terechtkomt bij de Elfen. Deze Elfen vertellen hem de verhalen over de Oudste Tijden. We zien in The Book of Lost Tales wel de Ainulindalë al. We komen Eru tegen, Ainur en de schepping met het muziekstuk. Niettemin zijn er enkele verschillen. In het scheppingsverhaal wordt bijvoorbeeld in veel meer in detail gesproken over de Goden, Elfen en Mensen. In een tekening van Tolkien is de wereld, die op dat moment nog niet Arda genoemd wordt, te zien in de vorm van een Vikingschip, inclusief mast en touwen. Daarnaast bestaat het scheppingsverhaal niet uit een los onderdeel, maar gaat via de raamvertelling rechtstreeks over naar een vroege vorm van de Valaquenta, ook iets dat zich onderscheidt van de latere meer Bijbelse stijl. Wat de Goden betreft hebben we al te maken met de Ainur. Wel zijn er meer Valar en zij hebben kinderen. Hun kleding en huizen worden uitgebreid en levendig beschreven. Maiar bestaan echter nog niet. Tolkien spreekt van mindere Valar en allerlei andere geesten, zoals sylphs, leprauns, fays, pixies etc. Tot slot brengt Tolkien in deze tijd zijn werk veelvuldig in verband met de vroeg-europese geschiedenis uit het eerste millennium na Chr. Pre-Lord of the Rings Na de Eerste Wereldoorlog wordt Tolkien benoemd tot lector en vervolgens tot professor in de Engelse Melkor en Ungoliant 5
3 Satan is cast out of Heaven and is plunged into hell (Paradise Lost, gravure: Gustave Doré) taal aan de universiteit van Leeds. Tolkien bestudeert intensief het Oud- en Middelengels en publiceert Sir Gawain and the Green Knight, een belangrijke bijdrage tot de studie van de middeleeuwse literatuur. Vervolgens wordt hij tot professor in het Angelsaksisch benoemd aan de universiteit van Oxford. Hij werkt aan academisch werk over Beowulf, de Ancrene Wisse en schrijft de gedichten die recent zijn gepubliceerd als The Legend of Sigurd and Gudrún. Begin jaren 30 begint Tolkien The Hobbit te schrijven, dat in 1937 wordt gepubliceerd. In deze periode krijgt The Silmarillion langzaam maar zeker zijn huidige vorm. Als achtergrond bij enkele lange, verhalende gedichten over twee van zijn favoriete verhalen uit The Book of Lost Tales schrijft hij een Sketch of the Mythology, een schets van de Silmarillion-mythologie. Hierin laat hij het concept van de raamvertelling los en krijgen structuur en namen de vorm die nog herkenbaar zijn in de gepubliceerde Silmarillion. Deze schets werkt hij uit in zogenoemde Quenta s (prozaverhalen) en annalen. De stijl in deze werken is compact. Het scheppingsverhaal en het verhaal van de Valar zijn niet als aparte hoofdstukken te onderscheiden, maar vormen een inleiding op het verhaal. Arda wordt geschapen door Ilúvatar en negen Valar nemen de heerschappij van de wereld op zich. Naast deze negen Heren van de Valar worden ook andere, met name vrouwelijke Valar (Valier) genoemd. Tevens wordt gesproken over de kinderen van de Valar en verschillende Maiar. Enkele verschillen met The Silmarillion zijn Sauron, die nog in zijn oude rol als Thû, de Heer van de Wolven, voorbij komt en het ontbreken van verschillende vrouwelijke Valar, zoals Estë en Vairë. Ook is Ossë nog een van de Valar, een idee waar Tolkien later vanaf stapt. In die eerste versies van The Silmarillion na The Book of Lost Tales wordt nog weinig aandacht besteed aan het scheppingsverhaal en de Valar. Dat gebeurt pas later in de jaren 30 als Tolkien wederom een nieuwe versie hiervan schrijft; gebaseerd op het verhaal uit The Book of Lost Tales, maar vanuit het perspectief van de Sketch of the Mythology. Het resultaat is een versie van Ainulindalë die erg lijkt op het verhaal uit The Silmarillion. Het belangrijkste verschil met The Book of Lost Tales periode is dat Tolkien het idee van een mythologie voor Engeland begint los te laten. De verhalencyclus inclusief scheppingsverhaal en godenwereld komen meer op zichzelf te staan en de link naar Engeland wordt pas gemaakt in de periode volgend op de verhalen uit de Oudste Tijden. Met andere woorden: Númenor doet zijn intrede, evenals het idee van de Ronde Wereld en het rechte pad naar het Verloren Westen. Hierdoor worden de verhalen niet meer verteld vanuit het perspectief van de Elfen, maar betreffen het Númenóreaanse overleveringen. De godenwereld van Arda waarmee de Elfen nog rechtstreeks in contact stonden, verdwijnt daardoor steeds verder naar de achtergrond. Post-Lord of the Rings Op aandringen van zijn uitgever begint Tolkien eind 1937 te schrijven aan een vervolg op The Hobbit, wat zal uitgroeien tot The Lord of the Rings. De oorlog breekt uit en het verhaal stokt. Tolkien schrijft Leaf by Niggle en On Fairy-Stories. Enkele jaren later wordt Farmer Giles of Ham gepubliceerd. In wordt The Lord of the Rings uitgebracht. Het verhaal krijgt 6
4 Satan is cast out the hill of Heaven and is cast in Hell s canyon (Paradise Lost, gravure: Gustave Doré) lovende kritieken en groeit in de jaren daarna uit tot een van de populairste verhalen van de 20 ste eeuw. Tolkien begon met hernieuwd enthousiasme aan het afronden van The Silmarillion. Zijn doel was de cyclus in lijn te brengen met de ideeën en verhalen in The Lord of the Rings. Daarnaast wilde hij theologische en metafysische onderwerpen in de cyclus verwerken, zoals de zondeval, de onsterfelijkheid van de Elfen en hun reïncarnatie. Hij schreef onder andere een nieuwe versie van de Ainulindalë met een andere kijk op de kosmologie. De muziek van de Ainur verschijnt in eerste instantie als visioen van de Wereld aan de Valar en Maiar. Pas daarna geeft Ilúvatar Arda een plaats in tijd en ruimte en dalen vele Ainur af om het visioen van Arda werkelijk te maken. Het aantal vrouwelijke Valar wordt uitgebreid en verschillende vrouwelijke Valar krijgen een hogere status. Tolkien schrijft ook het verhaal Het Debat tussen Finrod en Andreth over de (on)sterfelijkheid en levensduur van Mensen en Elfen binnen Arda. Daarnaast lezen we in het essay Over de Wetten en Gebruiken bij de Eldar hoe de belangrijkste Valar discussiëren over de onsterfelijkheid van de fëa, de ziel/geest. Steeds groter wordt ook de invloed van Morgoth op Arda. Om het kwaad in de wereld te verklaren, beschrijft en onderbouwt Tolkien hoe alles op Arda doordrongen is van een Morgoth-element. Hier volgt een voorbeeld uit Myths Transformed VII (HoMe X): Melkor had geen plan: tenzij destructie en reductie van de wereld tot niks een plan genoemd kan worden. Maar dit is natuurlijk een simplificatie van de situatie. Sauron had Melkor nooit gediend, zelfs niet in de laatste stadia, zonder beïnvloed te raken door zijn lust voor vernietiging, en zijn haat jegens god (wat moet eindigen in nihilisme). Sauron kon geen overtuigd atheïst zijn. Daar hij een van de mindere geesten was die vóór de schepping van de wereld bestond, kende hij Eru. Hij misleidde zichzelf waarschijnlijk door aan te nemen dat de Valar (inclusief Melkor) gefaald hadden en Eru simpelweg Arda opgegeven had. Het lijkt erop dat Sauron de Verandering van Wereld, toen de Onsterfelijke Landen werden losgemaakt van de fysieke wereld, op de volgende manier interpreteerde: de Valar (en Elfen) waren verwijderd van het beheer van de wereld, en de Mensen leefden onder Gods Vloek en Woede. Sauron was geen overtuigd atheïst, maar preekte dit wel, omdat het de weerstand tegen zichzelf verminderde en hij niet langer angstig was voor Gods verrichting in Arda. Maar juist daar was het effect van Melkor op Sauron te zien: hij sprak over Melkor in Melkor s eigen termen: als een god, of als God zelf. Door dit soort verhalen wordt de godenwereld van Tolkien veel beter kenbaar dan vanuit The Silmarillion mogelijk is. We lezen hoe de Valar direct communiceren met Elfen en Mensen en leren hun motieven kennen. We lezen hoe Morgoth als Satan die de mensheid verleidt aan het begin der tijden. We lezen hoe Manwë en Yavanna de wil van Eru, het doel van de schepping en het lot van de Elfen en Mensen aan de andere Valar verklaren. Hierbij vormde taal niet langer het uitgangspunt voor Tolkiens verhalen, maar het katholicisme dat hij beleed. 7
5 Conclusie In de meeste kosmogonische vertellingen zien we respectievelijk de Creatie, het Godenverhaal en het ontstaan van levende wezens, onder wie Mensen. Dit zien we ook bij Tolkien. We kunnen stellen dat Tolkiens mythe duidelijke invloeden vertoont uit zowel de Germaanse, Keltische en Grieks-Romeinse mythologie als uit het Christendom. Dit is zeker niet verwonderlijk. Tolkien was overtuigd rooms-katholiek en had als wees nog een aantal jaren bij Father Francis Morgan gewoond. Daarnaast had hij een enorme interesse in mythologie en was hij op wetenschappelijk niveau bezig met Angelsaksische en Germaanse verhalen. De invloed op het scheppingsverhaal komt vooral uit de Bijbelse teksten, maar vertoont daarnaast trekken uit heidense mythologieën. Iets waar Tolkien steeds minder gecharmeerd van leek, gezien hij zijn werk door de jaren heen meer in Bijbelse stijl schreef en de mythologie minder in verband bracht met de heidense perioden uit de Europese geschiedenis. De Griekse en Noord-Europese mythologieën kennen geen creatie door één Schepper, zoals bij het Christendom het geval is. Hun mythologieën bestaan uit allerlei losse verhalen en gebeurtenissen die leiden tot het ontstaan van onderdelen van de wereld en de komst van de Mensen. Deze goden hebben over het algemeen een element of expertise onder hun hoede en een attribuut waaraan zij herkend kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan de hamer van Thor of de drietand van Poseidon. De Valar vertonen veel overeenkomsten met de goden uit Asgard en de Olympus: Manwë doet bijvoorbeeld denken aan Griekse Zeus en Ulmo aan de Noorse Aegir. Het Christendom kent echter een Creatie door middel van een goddelijk gebod. God spreekt: Er zij Licht! en er is Licht. Alles wordt gecreëerd door slechts één Schepper. In de Ainulindalë zien we iets soortgelijks: Eru zegt: Aanschouw Uw muziek! en het visioen van Arda verschijnt aan de Ainur. Dit zien we niet in oude versies van de Ainulindalë en volgens Tolkiens zoon Christopher is dit de belangrijkste verandering in het scheppingsverhaal. Namelijk dat in oude versies de wereld meteen bestaat, terwijl er in de uiteindelijke versie eerst een visioen wordt getoond door Eru. Pas na dit visioen krijgt de wereld op zijn commando een plaats krijgt in tijd en ruimte. Het commando luidt Eä! Laat deze dingen Zijn! en dit doet weer sterk denken aan het gebod van God in Genesis. Terwijl de Valar in het begin uitvoerig beschreven worden, kinderen hebben en zwaktes kennen, zien we dat dit aspect steeds meer teruggedrongen wordt door Tolkien. Ook neemt hun aantal langzaamaan af. De latere onderverdeling in Valar en Maiar doet denken aan de Christelijke engelen, die een bepaalde rangorde hadden. Wat betreft het kwaad wordt Melkor door de tijd heen meer en meer neergezet als een Satan, als personificatie van al het kwaad binnen de wereld, en niet langer gewoon als een slechte god onder de goden zoals bij veel heidense mythologieën. Melkor vertoont daarnaast veel overeenkomsten met de Satan uit Paradise Lost van John Milton, waarbij Melkor net als Satan staat voor vernietiging en chaos, terwijl Eru net als God staat voor creatie en orde. Ook spelen de elementen jaloezie, verleiding en ongehoorzaamheid een groter wordende rol bij Tolkiens Kwaad. Jaloezie als drijfveer, Verleiding als middel, Ongehoorzaamheid als resultaat. Dit zien we terug in de latere Tijden van Midden-aarde, zoals de rebellerende Noldor, de Val van het Númenóreaanse Rijk, maar wellicht het duidelijkst in Het Verhaal van Adanel uit The History of Middle-earth X, blz. 345, waarbij Melkor de Mensen verleidt tot het volgen van zijn wil. Tot slot een citaat uit The Lost Road, blz. 62 (HoMe V), een verhaal uit de Pre-Lord of the Rings periode waarbij Tolkien de geschiedenis van Midden-aarde in verband probeert te brengen met onze wereld: Toen zong Fíriel een avondlied in de taal van Eressëa, maar van oudsher geschreven door mensen. De nachtegaal stopte met zingen. Elendil stond stil en luisterde; en de woorden kwamen tot hem, vreemd en van ver, als een melodie in archaïsche spraak, weemoedig gezongen tijdens een vergeten schemering aan het begin van de reis van mensen in de wereld. Ilu Ilúvatar en káre eldain a fírimoin ar antaróta mannar Valion: númessier De Vader maakte de Wereld voor elfen en stervelingen, en hij gaf haar in handen van de Heren die in het Westen zijn. 8
De Gouverneur van Morgul: Wie was Gothmog?
De Gouverneur van Morgul: Wie was Gothmog? Inhoud: Bronnen blz. 2 Moeilijke Woorden blz. 2 Inleiding blz. 3 Etymologie blz. 3 De Mogelijkheden? blz. 4 Ork/Uruk blz. 4 Mens blz. 4 Nazgûl blz. 4 Boldog blz.
Nadere informatieToen God Adam en Eva schiep, bereikte de Schepping haar hoogste niveau: inderdaad, het was zeer goed. (v. 31).
Les 2 voor 9 januari 2016 Licht was God schiep zes e dingen op eerste zes dagen van de Schepping (Genesis 1): Land en zee waren Vegetatie was Het uitspansel was Zeedieren en vogels waren En God zag al
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God, We zijn vandaag bij elkaar om onze doden te herdenken. Vier namen zullen worden genoemd, vier mensen uit onze gemeente, die in het afgelopen
Nadere informatieDit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6
ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6 EEN MAN NAAR GOD'S HART. Handelingen 13:22 INTRODUCTIE. 1. In zijn toespraak in Antiochië, gaat Paulus kort in op de geschiedenis van Israël, hij citeert een
Nadere informatieIn het vorige hoofdstuk werd de schepping van de hemel besproken. 1 In dit hoofdstuk gaat het over de schepping van de aarde.
In het vorige hoofdstuk werd de schepping van de hemel besproken. 1 In dit hoofdstuk gaat het over de schepping van de aarde. In het begin schiep God de hemel en de aarde. (Genesis 1:1) De hemel: De geestelijke,
Nadere informatieLiturgie Jeugddienst Nijbroek in samenwerking met de jeugddienstcommissie van Terwolde 19 oktober 2014. Selfie? Ie-self!
Liturgie Jeugddienst Nijbroek in samenwerking met de jeugddienstcommissie van Terwolde 19 oktober 2014 Selfie? Ie-self! Voorganger: Dhr. G.J. Heinen Muzikale medewerking: koor van Groot Schuylenburg uit
Nadere informatieOrde van dienst. Lieke Juliëtte van Elk. op 28 juni 2015. In deze dienst zal door ds. Cees de Gooijer gedoopt worden:
Orde van dienst op 28 juni 2015 In deze dienst zal door ds. Cees de Gooijer gedoopt worden: Lieke Juliëtte van Elk Orgelspel Mededelingen We zingen uit Tussentijds: Lied 1 : 1, 2 en 3 2. Dit huis van hout
Nadere informatiediscussiëren. Begrippen van hoofdstuk 1 die je moet kennen Schepping Evolutie Spontane waarneming Mythe Moraal TeNaCH Bijbel Koran
Kunnen scheppingsmythen vandaag nog iets voor ons betekenen? Sommige mensen zijn het hier mee eens, want ze leren ons lessen zoals in de schepping. Ook vinden ze dat er in scheppingsmythen een duidelijke
Nadere informatieGehele lied 2x zingen 1. We zijn hier bij elkaar om de Koning te ontmoeten. We zijn hier bij elkaar om te eren onze Heer.
Gehele lied 2x zingen 1. We zijn hier bij elkaar om de Koning te ontmoeten. We zijn hier bij elkaar om te eren onze Heer. 2. We zijn hier bij elkaar om te vieren dat Hij goed is. En wij prijzen en aanbidden
Nadere informatieWie zegt in Hem te blijven, moet ook zelf zo wandelen als Hij gewandeld heeft. (1 Johannes 2:6)
Les 12 voor 17 december 2016 Aan het einde van het verhaal van Job, stelt God Zich voor als de grote Schepper en eindigt met het verdriet van Job. Niettemin, het conflict tussen God en Satan dat dit probleem
Nadere informatieEn God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij ze. Genesis 1:27
Inhoud Inhoud 5 Woord vooraf 7 1. Een hoge afkomst 11 2. Ongehoorzaamheid 19 3. God zoekt 27 4. Geloof 33 5. Het horen van Gods stem 41 6. Als God het hart opent 49 7. Kennis van onze zonde 55 8. Niet
Nadere informatieDe week van Springmuis.
De week van Springmuis. Vandaag is het verhaal verteld over Springmuis. Het verhaal is afkomstig van een legende van de Noord Amerikaanse vlakte-indianen. Het verhaal gaat over onzekerheid, het verlangen
Nadere informatieLES 6. Nu zie je Hem wel, nu zie je Hem niet.
LES Nu zie je Hem wel, Sabbat Doe Lees Lukas 4. 40 nu zie je Hem niet. Heb je weleens een moment gehad dat je het gevoel had dat God heel dicht bij je was? Misschien door een liedje, een bijbelvers, een
Nadere informatieZondag 22 november 2015 19.00 uur LAATSTE ZONDAG VAN HET KERKELIJK JAAR. Voorgangers mw. Ans Damen en Janco Wijngaard Organist dhr.
Zondag 22 november 2015 19.00 uur LAATSTE ZONDAG VAN HET KERKELIJK JAAR Voorgangers mw. Ans Damen en Janco Wijngaard Organist dhr. Leo Kamphorst Welkom en mededelingen Paaskaars Zingen: GvL 619 HOORT HOE
Nadere informatieLied van de maand 2014-2015
Sept. God die alles maakte God die alles maakte de lucht en t zonlicht blij de hemel zee en aarde zorgt ook voor mij God die t gras gemaakt heeft de bloemen in de wei de bomen, vruchten, vogels zorgt ook
Nadere informatieNamen van God en van Christus in de eerste brief aan Timoteüs
Kris Tavernier Namen van God en van Christus in de eerste brief aan Timoteüs 1 Timoteüs 1-6 Het is mijn bedoeling in dit artikel een overzicht te geven van de namen van God en van Zijn Zoon Jezus, die
Nadere informatieIk heb het niet zo op mist. Het maakt ons wereldje klein. Het is gevaarlijk omdat je geen zicht hebt, niet verder dan wat voor ogen is..
Themadienst: Waar zijn onze doden? Laatste zondag kerkelijk jaar 27 november 2011 Schriftlezing: 1 Korintiërs 15: 12-19 Zingen: gezang 300: 1,2 Schriftlezing: 1 Korintiërs 15: 20-28 Zingen: gezang 300:
Nadere informatieThors eik, die naam kennen we hier in de omgeving. Thors eik, dat werd zo n 1400 jaar geleden iets anders geschreven. Thornspiic oftewel Doornspijk
Na de grote volksverhuizing woonden hier andere stammen dan ervoor. Nu wonen de Franken, Friezen en Saksen hier. Andere stammen dus, maar één ding hebben ze gemeen: het heidendom heerst. Ze geloven in
Nadere informatieJezus, het licht van de wereld
Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst
Nadere informatiezondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Nadere informatieOpenbaring een overzicht. Een overzicht van Openbaring, zoals toegepast in de Bijbelstudies in Christengemeente het Kruispunt, begin van 2010.
Openbaring een overzicht Een overzicht van Openbaring, zoals toegepast in de Bijbelstudies in Christengemeente het Kruispunt, begin van 2010. Openbaring Pagina 2 Een overzicht Inhoud Voorwoord... 3 Mooi
Nadere informatieVijf redenen waarom dit waar is
Les 14 Eeuwige zekerheid Vijf redenen waarom dit waar is In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Is de echte (ware) gelovige voor eeuwig veilig en geborgen in Christus? Voor
Nadere informatieWat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12?
Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12? Romeinen 7:7. Paulus stelt weer een vraag, die het voorafgaande mogelijk oproept bij mensen. Hij zei immers, dat de wet (vroeger) zondige hartstochten in ons opriep
Nadere informatievoor zondag 18 februari 2018 Thema: Tem ze toch, die wilde dieren.
Dromen voor onze wereld ORDE VAN DIENST voor zondag 18 februari 2018 1 ste zondag van de 40 dagen tijd Thema: Tem ze toch, die wilde dieren. Voorganger: pastor Huub Schumacher Gastheer: Jan Dorleijn, Lector:
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER
Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieDe eerste zonde - ongehoorzaamheid
In de vorige studie is ingegaan op de rebellie in de hemel 1. De Bijbel openbaart niet wanneer deze rebellie heeft plaatsgevonden, maar die had wel zijn invloed op het leven van Adam en Eva in het paradijs
Nadere informatieGELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief.
GELOOF EN WETENSCHAP Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. 1. HET HARMONIEMODEL De leer van de twee boeken Het Ptolemaeïsche of Aristotelische wereldbeeld
Nadere informatie26 oktober 2014 Nationale Bijbelzondag. Echt geluk is voor.. Bij de zaligsprekingen uit de Bijbel in Gewone Taal Mattheüs 5 : 1-12
26 oktober 2014 Nationale Bijbelzondag. Echt geluk is voor.. Bij de zaligsprekingen uit de Bijbel in Gewone Taal Mattheüs 5 : 1-12 Een initiatief van het Nederlands Bijbelgenootschap om de Bijbel op een
Nadere informatieTekst: Lucas 24: 46-53 Thema: Grote vreugde Hemelvaartsdag
Tekst: Lucas 24: 46-53 Thema: Grote vreugde Hemelvaartsdag Liturgie: Welkom EL 142: Majesteit, groot is zijn majesteit Begroeting Psalm 47: 2,3 Gedicht Luisterlied Gebed Lezen: Lucas 24: 36-53 Psalm 93:
Nadere informatieNOACH EN DE ZONDVLOED
Bijbel voor Kinderen presenteert NOACH EN DE ZONDVLOED Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieleren omgaan met Diversiteit In je gemeente
Bijbelstudie 1 Korintiërs Diversiteit in de kerk is van alle tijden. En nu onze cultuur en de kerk minder goed op elkaar aansluiten dan wel eens gedacht, worden we vaker bepaald bij de verschillen tussen
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden
Nadere informatieOpenluchtdienst! speelruimte om te leven!
Openluchtdienst speelruimte om te leven liturgie bij de openluchtdienst op zondag 15 juni 2014 in de tuin van het Wooldhuis uitgaande van de Protestantse Gemeente Heino-Laag Zuthem voorganger: ds. Hans
Nadere informatiehet Bijbelboek 1 en 2 Thessalonicenzen 19 april 2014 19-4-2014 1
het Bijbelboek 1 en 2 Thessalonicenzen 19 april 2014 19-4-2014 1 1. Wat verwacht jij van de toekomst? 2. Wat is de basis van jouw verwachting? 3. Wat is de zekerheid van jouw verwachting? 4. Wat doet jouw
Nadere informatieEen muziekles over Haydns Schöpfung (voorbeeldles basisschool)
Een muziekles over Haydns Schöpfung (voorbeeldles basisschool) Paul Knöps Dit materiaal is onderdeel van het compendium christelijk leraarschap dat samengesteld is door het lectoraat Christelijk leraarschap
Nadere informatieNada te turbe Laudate Omnes gentes
Gebedsviering Ten Bos op zondag 19 juni 2011 VOORAF INSTRUMENTAAL Nada te turbe Laudate Omnes gentes INLEIDING Le. 1 Welkom op deze eerste zondag na Pinksteren waarop we het feest van de Drievuldigheid
Nadere informatie3 Jullie moeten jezelf niet beter vinden dan een ander, of opscheppen
3 Jullie moeten jezelf niet beter vinden dan een ander, of opscheppen over jezelf. Nee, jullie moeten bescheiden zijn, en een ander belangrijker vinden dan jezelf. 4 Denk niet alleen aan jezelf, maar zorg
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek
Nadere informatieBoekverslag Engels The lord of the rings: The two towers door J.R.R. Tolkien
Boekverslag Engels The lord of the rings: The two towers door J.R.R. Tolkien Boekverslag door een scholier 1180 woorden 23 oktober 2003 5,5 24 keer beoordeeld Auteur Genre J.R.R. Tolkien Fantasy & SF Eerste
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het is bijzonder om te ontdekken, hoe veel overeenkomsten er zijn, tussen het verhaal van de opstanding zoals Matteüs dat vertelt, en het boek Daniël,
Nadere informatieoverstapdienst van de 12-jarigen 21 juni 2015
overstapdienst van de 12-jarigen 21 juni 2015 overstappen doe je niet alleen In deze dienst "stappen over" Anne Zwijnenberg, Arjen Valk, Bram van Lenthe, Corné Blom, Frank Lenderink, Julia Nijhoff, Lian
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatieNOACH EN DE ZONDVLOED
Bijbel voor Kinderen presenteert NOACH EN DE ZONDVLOED Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatie= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Orde van dienst voor zondag 1 november 2015, themadienst Mag ik dan bij je schuilen? - over vluchtelingen Met muzikale medewerking van koor Reborn o.l.v. Esther van der Heijden Koffie drinken na de dienst
Nadere informatieAlstublieft voor u: Een lichtpuntje!
Alstublieft voor u: Een lichtpuntje! Worstelt u met de gevolgen van een ernstige ziekte? Voelt u zich in de steek gelaten? Bent u intens verdrietig om het verlies van iemand waar u veel van heeft gehouden?
Nadere informatieOf: hadden de meisjes niet met z'n 10-en mee kunnen lopen bij het schijnsel van 5 lampen?
Zondag 21 november 2010-10e zondag van de herfst - kleur wit - Kogerkerk - preek Jesaja 65, 17-23 / Mattheüs 25, 1-13 Lieve mensen van God, 10 jonge vrouwen, 10 meisjes zijn op weg naar een bruiloft. 5
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, In de Paasnacht zijn we, hier in de Brugkerk, begonnen met lezingen uit het eerste Bijbelboek, Genesis. In de Paasnacht hoorden we hoe het begon: God
Nadere informatie6 Stefanus gevangengenomen
6 Stefanus gevangengenomen 8. En Stefanus, vol geloof en kracht, deed wonderen en grote tekenen onder het volk. 9. En enigen van hen die behoorden tot de zogenoemde synagoge van de Libertijnen, van de
Nadere informatieZondag Trinitatis 22 mei 2016 Dorpskerk Oostvoorne om uur
Zondag Trinitatis 22 mei 2016 Dorpskerk Oostvoorne om 09.30 uur Voorganger; Ds. Nita van der Horst Organist: Ron van halen Cantorij o.l.v. Elly Bakker Welkom door OvD Intochtslied: Psalm 62, 1.2 en 5 Votum
Nadere informatieLaat uw Koninkrijk komen en Uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel
Laat uw Koninkrijk komen en Uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel Deze week gaan we ontdekken dat God Zijn schepping heel gaat maken en dat wij daarbij ingezet worden. 2 19 Gods Koninkrijk komt
Nadere informatieDe Weg. Heb je je wel eens afgevraagd wat Jesjoea eigenlijk bedoelde toen Hij ons vertelde dat Hij de weg is, in Johannes 14:6?
Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vergemakkelijken. Daarom
Nadere informatieZondag 11 januari - een verhaal om moed te houden
Zondag 11 januari - een verhaal om moed te houden Bij Marcus 1 - de doop van Jezus Ik weet niet hoe goed u al de zondagsbrief hebt gelezen. Maar wellicht is u opgevallen dat er helemaal bovenin staat dat
Nadere informatieKapstok. Proces van Geestelijke Groei. Dick Slikker
Kapstok Proces van Geestelijke Groei Dick Slikker 1 Inhoud 1 Komt het weer goed tussen mens en God? 5 2 In Sync met God 11 3 Uitdaging van de Leerschool 17 4 Onze waarom vragen als God het net anders doet
Nadere informatieJESAJA ZIET IN DE TOEKOMST
Bijbel voor Kinderen presenteert JESAJA ZIET IN DE TOEKOMST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:
Nadere informatieGods verbondsbeloften aan Abraham deel 1
Gods verbondsbeloften aan Abraham deel 1 Het beginpunt Om het allemaal wat begrijpelijker te maken wat de Bijbel zegt en wat het bedoeld met wat het zegt beginnen we met Gods beloften aan Abram (later
Nadere informatieDe schepping van de mens Studieblad 6
-1- GODS PLAN MET MENSEN Dit is een uitgave van de Volle Evangelie Gemeente Immanuël Breda Auteur: Cees Visser (voorganger) De schepping van de mens Studieblad 6 Inleiding Mensbeeld Uitgangspunt Stof In
Nadere informatieVandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen
Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie
Nadere informatie25 november 2018 Gedachteniszondag. Lezingen: Openbaring 7 : 9-17 en Marcus 13 : 24 32
25 november 2018 Gedachteniszondag Lezingen: Openbaring 7 : 9-17 en Marcus 13 : 24 32 Op deze morgen, eind november is het de laatste zondag van ons kerkelijk jaar. Vanaf volgende week breekt de Adventsperiode
Nadere informatiezondag 13 maart 2016 in het Kruispunt
zondag 13 maart 2016 in het Kruispunt lezing oude testament (lector) Jesaja 58, 1-10 lied Liedboek 537, 1. 2. Zo spreekt de Heer die ons... lezing nieuwe testament (lector) Lukas 20, 9-19 lied Liedboek
Nadere informatieDe gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten
De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieGod bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus: Zijn opstanding De Heilige Geest
Basiscursus Christelijk geloof Module 1 Les 1: Les 2: Les 3: Les 4: Les 5: Les 6: Les 7: Les 8: God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus:
Nadere informatieSilmarillion I: over de Drie verborgen Koninkrijken Door Frits Burger
Silmarillion I: over de Drie verborgen Koninkrijken Door Frits Burger In de Ban van de Ring eindigt met het grote afscheid. Merijn en Pepijn hadden bericht gekregen van Frodo s geheime vertrek en kwamen
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieGod schiep een goede en complete wereld, en Hij wees menselijke wezens aan, naar Zijn beeld geschapen, om Zijn schepping "te hoeden en te verzorgen".
Les 1 voor 6 juli 2019 God schiep een goede en complete wereld, en Hij wees menselijke wezens aan, naar Zijn beeld geschapen, om Zijn schepping "te hoeden en te verzorgen". Hoewel de zonde de relaties
Nadere informatie= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Orde van dienst voor zondag 23 februari 2014, zevende zondag na Epifanie Kerk: Brugkerk, Kroonplein 1 te Lemelerveld Aanvang: 10.00 uur Organist: Ton Timmerman Voorganger: ds. C.Th. Benard = = = = = =
Nadere informatieHet DOEL en de KRACHT van de VROUW begrijpen Myles Munroe 2001
Het DOEL en de KRACHT van de VROUW begrijpen Myles Munroe 2001 The doel van iets bepaalt zijn natuur (of ontwerp). De natuur van iets bepaalt zijn/haar nood. (65) Mannen en vrouwen zijn geschapen als aanvullende
Nadere informatieHartelijk welkom in deze leerdienst van de GKv Drachten ZW
Hartelijk welkom in deze leerdienst van de GKv Drachten ZW Welkom en introductie Keller LEERDIENSTEN 1. Houvast vinden 1.1. Zijn eigendom HC 1a 1.2. Bij Hem blijven HC 1b 2. Wie ben ik? 2.1. Geboren zondaar
Nadere informatieBeste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk.
Beste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk. We gedenken vanavond Ramón Smits Alvarez. We staan stil bij zijn leven, we staan stil
Nadere informatieHET ONTSTAAN VAN DE EERSTE GEMEENTE
Online Bijbel voor kinderen presenteert HET ONTSTAAN VAN DE EERSTE GEMEENTE Geschreven door Edward Hughes Illustraties door Janie Forest and Lazarus Aangepast door Lyn Doerksen Alle Bijbelcitaten zijn
Nadere informatieLieve mensen, gemeente van Jezus Christus (Gen. 1: 1-5 en Openb.21: 1-5a)
Lieve mensen, gemeente van Jezus Christus (Gen. 1: 1-5 en Openb.21: 1-5a) s Morgens wanneer de dag nog nauwelijks kleurt het licht de luiken scheurt denk ik soms aan die Grote Dag die zal verschijnen en
Nadere informatieGenesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004. Pasen is opstaan
Gelezen: Genesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004 Pasen is opstaan Gemeente, Het woord, het werkwoord dat bij Pasen hoort is: opstaan. Daarbij horen de afgeleide zelfstandige naamwoorden:
Nadere informatie18 februari uur A Koster orgel: Harry Kroeske schriftlezing: Anny Runhaar
18 februari 2018 17.00 uur A Koster orgel: Harry Kroeske schriftlezing: Anny Runhaar Votum Groet LB 705:1, 3, 4 = GK gezang 107:1,3,4 Ere zij aan God, de Vader Gebed voor de preek Johannes 1:1-18 LB 838:4
Nadere informatiehet Woord was bij God en het Woord was God. Christus, Eerstgeborene van heel de schepping
- 1 - Christus, Eerstgeborene van heel de schepping Paulus beschrijft in de Kolossenzen brief wie Jezus is en wie Jezus was. We gaan lezen in Kolossenzen 1:15 en verder: 15 Hij is het Beeld van de onzichtbare
Nadere informatieVerwachting, de vierde dimensie
Verwachting, de vierde dimensie Geschreven voor eenieder die wel wíl geloven maar niet kan Verwachting, de vierde dimensie Copyright 2017 Kees Berkhout Auteur: Kees Berkhout Druk: Pumbo.nl ISBN: 978-94-6345-155-0
Nadere informatie10. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951.
10. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951. 5. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951. Lucas 15 Vertaling L. ten Kate
Nadere informatieInhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42
Inhoud Woord vooraf 9 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 2. Papa, ik ben bang dat jij ook dood gaat 44 Overdenking over 1 Korintiërs 15: 35-49 78 3. Ik ben mijzelf niet meer
Nadere informatieWijkgemeente Ichthus Noordwijk. Wat zonde. LEER HEM KENNEN 3, bewaarexemplaar. Ds. F.van Roest, zondag 1 december
LEER HEM KENNEN 3, bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk Wat zonde Ds. F.van Roest, zondag 1 december 1 Jezus heeft een kaars aangestoken, keert het huis met bezemen en zoekt naarstig naar de
Nadere informatieSabeth van der Voort GAR1B 30/01/2015. Research Docent: Harald Warmelink observatie creatieve mindset HER
Sabeth van der Voort GAR1B 30/01/2015 Research Docent: Harald Warmelink observatie creatieve mindset HER Inleiding Definitie van een ritueel De meeste rituelen die ik ben tegengekomen hadden veel te maken
Nadere informatieNieuwe geboorte in het koninkrijk. les 1 FOLLOW
Nieuwe geboorte in het koninkrijk les 1 DEEL 3 FOLLOW DE GEBOORTE Leven begint met een man en vrouw die elkaar liefhebben. Diep in het binnenste van de buik van de moeder ontstaat nieuw leven. Het duurt
Nadere informatieEZECHIËL: MAN VAN VISIOENEN
Online Bijbel voor kinderen presenteert EZECHIËL: MAN VAN VISIOENEN Geschreven door Edward Hughes Illustraties door Janie Forest and Lazarus Aangepast door Lyn Doerksen Alle Bijbelcitaten zijn afkomstig
Nadere informatieWelkom op de gemeentevergadering! Het onderwerp voor vanavond is: Huwelijk en Echtscheiding
Welkom op de gemeentevergadering! Het onderwerp voor vanavond is: Huwelijk en Echtscheiding Zingen: Psalm 51: 4 en 5 Afsluiten met gebed Programma: Opening Zingen: Psalm 51: 1 en 3 Gebed Inleiding door
Nadere informatieZondag 17 november 2013
Zondag 17 november 2013 aansteken tafelkaarsen lichtlied Stilte Welkom v Onze hulp is in de naam van de Heer a DIE HEMEL EN AARDE GEMAAKT HEEFT v in de naam van de Heer die de weerstand van de nacht wil
Nadere informatieORDE VAN DIENST op zondag 20 september 2015 te Monster. Voorganger : ds. Piet Schelling, Organist : Leo Bouma
ORDE VAN DIENST op zondag 20 september 2015 te Monster Voorganger : ds. Piet Schelling, Organist : Leo Bouma Orgelspel Welkom (We gaan staan) Zingen kinderlied aan het begin: Dank U Dank U voor deze nieuwe
Nadere informatieHartelijk welkom in de kerk! Thema 2 Blij met beleving!
Hartelijk welkom in de kerk! Thema 2 Blij met beleving! Mededelingen Wilt u aub uw mobiele telefoons uitzetten i.v.m. storing van de beeldopnames? Lied van de week Lied Thuis in Gods huis Couplet 1 en
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieInleiding op het Evangelie Jezus openbaart zijn heerlijkheid
Het Evangelie naar Johannes Inleiding op het Evangelie Jezus openbaart zijn heerlijkheid Age Romkes Stichting Artios, kopiëren niet toegestaan Bijbelteksten zijn met toestemming overgenomen uit de Herziene
Nadere informatie2 Korintiers 3:6b. want de letter doodt, maar de Geest maakt levend
2 Korintiers 3:6b want de letter doodt, maar de Geest maakt levend 1 De Bijbel is het geschreven woord van God. Het is alleen geschreven omdat het eerst het gesproken woord van God was. Johannes 1:1-5
Nadere informatieBijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2
Bijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2 Bijbelstudies voor de Bruggroepen van de protestantse gemeente De Brug in Amersfoort, seizoen 2012-2013 Schrijvers: Iwan Dekker, Leantine Dekker,
Nadere informatieWat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven?
De val van satan. Wat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven? Jesaja 14:12, eerste deel, zie Lukas 10:18 en Openbaring 12:9 12 Hoe bent u uit de hemel gevallen, morgenster,
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieGedichtbespreking Literatuurkunde Marco Borsato - De Speeltuin (Onderweg)
Gedichtbespreking Literatuurkunde Marco Borsato - De Speeltuin (Onderweg) Gedichtbespreking door een scholier 1383 woorden 3 maart 2003 6,4 110 keer beoordeeld Vak Methode Literatuurkunde Eldorado Speeltuin
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatiereeks ontmoetingen 2 een ontmoeting met Heraclitus
reeks ontmoetingen 2 een ontmoeting met Heraclitus Toelichting Door deze ontmoeting met Heraclitus gaan we terug naar het begin van de westerse filosofie. Zo rond 600 voor Christus komen we in het KleinAziatische
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het zijn wonderlijke verhalen, de verhalen rond de geboorte van Jezus: Maria, die zwanger is door de heilige Geest, Jozef, die in een droom een engel
Nadere informatiePETRUS EN DE KRACHT VAN HET GEBED
Bijbel voor Kinderen presenteert PETRUS EN DE KRACHT VAN HET GEBED Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd
Nadere informatieHartelijk Welkom bij
Hartelijk Welkom bij Tienduizend redenen Opwekking 733 De zon komt op, maakt de morgen wakker; mijn dag begint met een lied voor U. Heer, wat er ook gebeurt en wat mij mag overkomen, laat mij nog zingen
Nadere informatieHeeft God het Kwaad geschapen?
Heeft God het Kwaad geschapen? Zondagavond 22 september 2013 (Genade & Waarheid Preek) Inleiding A. Genade & Waarheid Preken (Soms) Ingewikkelde of wettisch toegepaste onderwerpen bekeken vanuit Genade
Nadere informatie21. PAS OP MET ALCOHOL! LIEVER S NACHTS NEE, DANK U! GEEN BESTE KEUS DE BESTE KEUS VERGISSING BIJNA
INHOUD 1. ZAL IK WEL, ZAL IK NIET? 8 2. WEG SATAN! 10 3. MORGEN 12 4. LEVEN IS EVEN 14 5. VOLGEN 16 6. VRIJHEID BLIJHEID 18 7. EEN SLECHTE KEUS 20 8. KEUS OF KUS 22 9. IK HEB ER NIET VOOR GEKOZEN 24 10.
Nadere informatie