ONDERZOEK NAAR INFORMELE SPAAR-, LEEN- EN VERZEKERINGSARRANGEMENTEN IN NEDERLAND

Transcriptie

1 ONDERZOEK NAAR INFORMELE SPAAR-, LEEN- EN VERZEKERINGSARRANGEMENTEN IN NEDERLAND Microfinanciering betreft financiële diensten als microkrediet, microverzekering, microsparen, garanties of geld overmaken. Microfinanciering is niet nieuw. Als mensen geen toegang hebben tot formele financiële diensten, nemen zij zelf eventueel met hulp van derden stappen om deze toegang te realiseren. Over het voorkomen en functioneren van Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) in ontwikkelingslanden is veel informatie beschikbaar. Veel onderzoeken zijn gedocumenteerd en via internet beschikbaar. In Nederland heeft anno 2010 een groot deel van de bevolking een niet-nederlandse etnisch-culturele achtergrond. Veel migrantengroepen in Nederland komen uit landen waar het bestaan van ISLVAs bekend is. Migrantengroepen nemen vanzelfsprekend hun culturele gewoontes uit het land van herkomst mee naar Nederland. Daarom is verondersteld dat ISLVAs ook onder migrantengroepen in Nederland voorkomen. In Nederland wordt veel gesproken over informele spaar- en leengroepen onder etnischculturele groepen. Over deze groepen is echter weinig feitelijke informatie beschikbaar. Daarom heeft het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland in 2009 besloten een onderzoek op te zetten om de ISLVAs onder twaalf etnischculturele groepen in kaart te brengen. Het doel van dit verkennende onderzoek is een beeld te krijgen van het voorkomen van ISLVAs in Nederland in kwalitatieve zin (type groeperingen, de vormen waarin die voorkomen, doelen van de groepen en motieven van individuele leden) en waar mogelijk in kwantitatieve zin (aantal groepen, aantal leden, hoogte financiële bijdragen). Met deze gegevens kan de microfinancieringssector in Nederland een beeld krijgen van de rol die ISLVAs in de toekomst mogelijkerwijs kunnen spelen bij de sociale en economische versterking van de positie van (individuele leden van) etnisch-culturele minderheden. Vooruitlopend op het vervolgonderzoek en de publicatie van het eindrapport presenteren wij een aantal van de onderzochte etnisch-culturele groepen. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Hogeschool INHOLLAND Den Haag Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND

2 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Iraniërs. De gegevens zijn verkregen via telefonische interviews en diepte-interviews onder leden van de eerste en tweede generatie Iraniërs in Nederland. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. De politiek-religieuze repressie na de Islamitische Revolutie in 1979 in Iran was zo evident dat de meeste Iraanse asielzoekers vanaf 1981 zonder veel problemen een verblijfsstatus in Nederland kregen (Hessels, 2002: 17). Door het hoge aantal asielvragen door Iraniërs werd het beleid vanaf 2000 strenger. Iraniërs in Nederland zijn vooral eerste generatiemigranten. In het algemeen zijn Iraniërs in Nederland hoog opgeleid en goed geïntegreerd. De verklaring is dat Iraniërs om politieke redenen hun land hebben verlaten. Deze vluchtelingen behoorden in Iran tot de stedelijke, moderne elite en hadden veelal een westerse levensstijl, die niet door de nieuwe leiders van de Islamitische Revolutie werd geaccepteerd (Marinelli, 2001: 12). IRANIËRS IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Stedelijke concentraties Amsterdam: 3249 Rotterdam: 2794 Den Haag: 2279 ISVLAS IN IRAN Stedelijke context Op bazaars verstrekken sarrafs informele kredieten. De traditionele communicatiekanalen op bazaars geven de kredietverstrekkers de noodzakelijke zekerheden voor het verstrekken van deze leningen. Er wordt ook geld aan huishoudens en bedrijfjes uitgeleend. De kredietverstrekkers betrekken hun eigen financiering bij de reguliere banken. De rente hangt af van de reputatie en kredietwaardigheid van de consumenten en ondernemers die geld willen lenen (Gahadassi, 2004). Plattelandscontext Op het platteland beperken informele leensystemen zich vooral tot kleine kortetermijnleningen door en aan familie en vrienden. Daarnaast geven lokale handelaren voorschotten, waarbij de te verwachten oogstopbrengsten als informele zekerheid dienen. Lokale handelaren vragen formeel geen rente, maar tarieven van 22% nominaal en 5% effectief zijn bekend. Deze rentepercentages zijn laag vergeleken met rentetarieven in andere ontwikkelingslanden (Seibel, 2004: 20). ISLVAS ONDER IRANIËRS IN NEDERLAND De meeste Iraniërs in Nederland hebben weinig tot geen kennis over ISLVAs in Nederland en/of Iran. Meer dan de helft van de ondervraagden wist niets over ISLVAs onder Iraniërs in Nederland. ISLVAs onder Iraniërs komen in vier verschillende vormen in zeer beperkte mate voor (zie achterzijde). IRAN Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

3 ISLVAS ONDER IRANIËRS IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVAS ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) 1. Onderlinge familiekredieten Iraniërs in Nederland lenen veel en geregeld in familieverband (nationaal en transnationaal). Iraniërs die als politiek vluchteling naar Nederland zijn gekomen, zijn vooral afkomstig uit (rijke) steden. Zij kunnen terugvallen op inkomstenbronnen in Iran, zoals familieleden, eigen eigendom of een eigen bedrijf in Iran. Tot tweedegraads familieleden. Deelnemers zijn zowel vrouwen als mannen. De groep kan ook transnationaal zijn. Het opzetten van een eigen bedrijf. Er wordt geen rente gevraagd, maar een aandeel in de winst. Nader onderzoek is nodig om te achterhalen waarvoor deze leningen verder gebruikt worden. Iraniërs willen niet afhankelijk zijn van organisaties of groepen buiten de familie per lening 2. Sparen voor culturele en familie-aangelegenheden Er wordt gezamenlijk voor culturele en familieaangelegenheden gespaard. Dit gebeurt zowel in Nederland als vanuit Nederland naar Iran en vice versa. Leden behoren tot dezelfde familiekring. Deelnemers zijn zowel vrouwen als mannen. Het gezamenlijk sparen en lenen voor huwelijken en verjaardagen. Onderlinge verzekering bij onverwachte gebeurtenissen, zoals een begrafenis per aangelegenheid 3. Familiefonds Bij de start van het familiefonds stelt de groep een reglement op, waaraan leden zich moeten houden. Het reglement bepaalt wanneer ze elkaar ontmoeten. Het in te leveren bedrag ligt meestal niet vast, omdat het afhangt van de inkomens van de individuele leden. Leden behoren tot dezelfde familiekring en soms zijn collegae en vrienden lid. Deelnemers zijn zowel vrouwen als mannen. Minimumleeftijd is 18 jaar. De aanschaf/verbouwing van een woning. Het opstarten van een eigen bedrijf. Hulp in noodgevallen. Leden hoeven geen rente te betalen. Het ontmoeten van landgenoten en het bespreken van de situatie in Iran per lid 4. Informele spaar- en leengroep Iraniërs participeren incidenteel in informele spaar- en leengroepen van andere etnisch-culturele groepen. Meestal onderverdeeld in mannen- en vrouwengroepen. Leden zijn meestal van Turkse en Marokkaanse afkomst. De aanschaf/verbouwing van een woning. Het opstarten van een eigen bedrijf. Hulp in noodgevallen. Leden hoeven geen rente te betalen per maand per persoon per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN IRAN Microfinanciering is in Iran nog amper ontwikkeld. Aan het begin van deze eeuw zijn enkele kleine initiatieven genomen, maar er is nog geen sprake van een duurzame gestructureerde opbouw van microfinancieringsinstellingen. De belangrijkste hindernissen zijn een (religieuze) afkeer van kostendekkende rentetarieven en de vergaande beheersing van het financiële systeem door de overheid. Daarnaast speelt ook het tekort aan financieel levensvatbare, niet-agrarische micro-ondernemingen een rol (Seibel, 2004: 20). ISLVAS ONDER IRANIËRS EN MICROFINANCIERING IN NEDERLAND Iraniërs weten in Nederland de weg naar reguliere banken goed te vinden. De meerderheid van de geïnterviewden ziet geen reden om niet naar een bank te gaan. Het merendeel van de Iraniërs maakt gebruik van diverse reguliere financiële diensten, zoals lenen, sparen en verzekeren. Financiering zoekt men vooral voor kleinschalig ondernemerschap. ACHTERGRONDINFORMATIE Amuzegar, J. (2003). Iran s Underground Economy. Middle East Economic Survey. Vol. XLVI, No. 36. Gahadassi, M. (2004). Informal financial institutions in bazaar. In Cemoti: L individu en Turquie et en Iran. No 26. Bron ( ). Marinelli, V. (2001). Nieuwe groepen: een verkenning. Afdeling Verkenning en Strategie. Utrecht: Forum. Salehi, M. (2009). Banking Crisis: Empirical Evidence of Iranian Bankers. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences. Vol. 2, pp Seibel, H.D. (2004). Rural Microfinance Support Project. A joint project in cooperation with Bank Keshavarzi Islamic Republic of Iran. Coöperatie tussen Bank Keshavarzi, Islamic Republic of Iran en Universiteit Koeln, Duitsland. Zangeneh, H. (2005). Islamic Banking: Theory and Practice in Iran. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

4 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland over Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Marokkanen. Voor dit onderzoek zijn onder verschillende Marokkaanse groepen enquêtes afgenomen. Ook zijn diepte-interviews met groepsleden gehouden. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. De eerste Marokkanen in Nederland arriveerden in de jaren zestig in als gastarbeiders. Destijds had de Marokkaanse bevolking in Nederland een typische migrantenstructuur: mannen waren in de meerderheid en er waren weinig jongeren en ouderen. In tegenstelling tot de verwachtingen bleven de gastarbeiders niet tijdelijk in Nederland. Marokkaanse mannen vestigden zich in industriële steden, waar zij werk vonden. De Marokkanen van de eerste generatie lieten hun gezin naar Nederland overkomen en vestigden zich quasiblijvend in de Nederlandse maatschappij. De eerste generatie neemt weliswaar in aantal nog steeds toe, vooral door de huwelijksmigranten. De toename van de tweede generatie is veel sterker vanwege de groeiende geboortecijfers (Van Praag, 2006: 3-4). In vergelijking met andere bevolkingsgroepen is het opleidingsniveau van Marokkanen relatief laag (Van Praag, 2006: 15). Meer dan 60% van de Marokkanen is werkzaam op een laag niveau (Van Praag, 2006: 28). MAROKKANEN IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Regionale concentraties Noord-Holland: Zuid-Holland: Noord-Brabant: ISLVAS IN MAROKKO Uit onderzoek blijkt dat Marokkanen hun gewoontes uit het land van herkomst hebben meegenomen naar Nederland. De beperkte literatuur over ISLVAs in Marokko laat zien dat een groot deel van de bevolking op het platteland in Marokko nog steeds gebruikmaakt van ISLVAs. Het leeuwendeel van de informele kredieten komt van moneylenders (42,5%), familie (16,4%) en vrienden (14,4%) (Duflo & Jameel, 2008: 13). Marokkanen op het platteland sparen weinig bij een gewone bank, maar laten hun geld vaak thuis of nemen deel aan informele spaar- en leengroepen (Duflo & Jameel, 2008: 17). ISLVAS ONDER MAROKKANEN IN NEDERLAND De gedragspatronen van Marokkaanse vrouwen in Nederland zijn zeer verschillend. Opvallend is dat Marokkaanse vrouwen weinig op de arbeidsmarkt participeren. Slechts 28% van de Marokkaanse vrouwen heeft een betaalde baan. Dit betekent dat Marokkaanse vrouwen vooral aan de rand van de Nederlandse samenleving leven (Van Praag, 2006: 28). In Nederland zijn voor Marokkaanse vrouwen sociale aspecten om deel te nemen aan een Dorra, hun Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen, belangrijker dan financiële aspecten. Dorra betekent letterlijk rondje. Voor Marokkaanse vrouwen betekent het deelnemen aan een dergelijke Dorra vooral het ontmoeten van en het uitwisselen van ervaringen met vrouwen uit dezelfde etnischculturele groep. MAROKKO Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

5 ISLVA ONDER MAROKKANEN IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVAS ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) Dorra De deelnemers besluiten gezamenlijk wie aan de spaargroep, Dorra, deelnemen kan. Door middel van een loterij of onderling overleg wordt bepaald wie de uitkering op welk tijdstip ontvangt. Dorra s hebben niet altijd kasvrouwen. De vrouw die het geld ontvangt, is verantwoordelijk voor het organiseren van een bepaalde avond. De eerste ontvanger is de kredietnemer en de laatste ontvanger is de spaarder van de groep. Wie in financiële nood verkeert, kan het geld eerder ontvangen. 100% vrouwen, vooral familie, vrienden en collega s. Minimaal 10 tot 15 leden per groep. In de groepen zijn eerste- en tweede generatie migranten en verschillende leeftijden vertegenwoordigd. Leden sparen vaak voor duurzame huishoudelijke artikelen of schoonheidsartikelen. Opvoeding van kinderen (schoolgeld en -boeken). Vakantie (meestal naar Marokko). Het sparen van de totale som. Incidenteel wordt het geld aangewend ter financiering van kleinschalige microondernemingen. Geloofsovertuiging is het belangrijkste motief: er mag geen rente gevraagd/ betaald worden. Het opbouwen van een sociaal netwerk en het ontmoeten van andere Marokkaanse vrouwen. Positieve sociale dwang om te sparen per maand per persoon per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN MAROKKO De microfinancieringssector in Marokko is een van de meest dynamische en succesvolle ter wereld. Een belangrijke reden hiervoor is de ondersteuning door de Marokkaanse regering. Sinds de regering in 1999 een heldere wet- en regelgeving voor microfinanciering introduceerde en een fonds voor microfinanciële instellingen beschikbaar stelde, begon de enorme groei van de microfinancieringssector. Hoewel de sector door de economische crisis en door eigen schulden (geen duurzame groei) op dit moment in de moeilijkheden zit, is het reëel te verwachten dat de microfinancieringssector gezonder uit deze crisis zal komen (Reille, 2009: 2). ACHTERGRONDINFORMATIE Aharchi, H. (2009). Waarom sparen bij de bank als het ook anders kan? Een onderzoek naar informele spaargroepen in de wijken Transvaalkwartier en Schildersbuurt in Den Haag. Den Haag: INHolland, Centrum voor Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling. Klein-Hesseling, K. (2009). Informele spaar- en leensystemen onder twintig Marokkaanse, Turkse en Surinaamse bevolkingsgroepen in Den Haag. Den Haag: INHolland, Centrum voor Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling. ISLVAS EN MICROFINANCIERING ONDER MAROKKANEN IN NEDERLAND In Nederland zijn onder de etnisch-culturele groep Marokkanen vooral vrouwen actief in ISLVAs. Economisch en sociaal geïsoleerde Marokkaanse vrouwen zijn via Dorra s te benaderen. Deelnemers aan Dorra s noemen hun islamitische geloofsovertuiging als een van de belangrijkste motieven om deel te nemen. Daarom kan er onder Marokkaanse vrouwen interesse bestaan voor microfinanciële producten die niet de reguliere rente hanteren. Praag, C. van. (2006). Marokkanen in Nederland. Een profiel. Den Haag: NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut). Reille, X. (2009). The rise, fall, and recovery of the microfinance sector in Morocco. CGAP. Washington: Worldbank. Report: Duflo, E. & Jameel, A.L. (2008). Poverty. Access to Credit and the Determinants of Participation in a New Micro-credit Program in Rural Areas of Morocco. Impact Analysis Series, No. 2. Research Department: Evaluation en Capitalization Division. Paris: Agence Française de Developpement. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

6 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Soedanezen. Voor dit onderzoek zijn onder verschillende Soedanese groepen enquêtes afgenomen. Ook zijn diepte-interviews met groepsleden gehouden. Het onderzoek is aangevuld met een literatuurstudie. Dit onderzoek concentreert zich vooralsnog op Soedanezen uit het islamitische noordelijke Soedan. In het vervolgonderzoek zullen ook Soedanezen uit het christelijke zuiden benaderd worden. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. Sinds 1954 bestaan politieke spanningen tussen het islamitische noorden en het christelijke zuiden van Soedan. Na een staatsgreep in 1993 verslechterde de situatie vooral in het zuiden dramatisch. Daarom ontvluchtten veel Soedanezen het land; ze vluchtten onder andere naar Nederland. De meeste asielaanvragen door Soedanezen in Nederland vonden plaats tussen 1995 en 2003 (Van Heelsum, 2006: 95). Na Afghanistan en Burundi was Soedan met meer dan een half miljoen vluchtelingen in 2004 derde op de ranglijst van landen waar vluchtelingen vandaan komen. Het opleidingsniveau van Soedanezen in Nederland is verhoudingsgewijs hoog. Na het verkrijgen van de status als vluchteling zijn vooral Soedanese mannen zeer gemotiveerd om te werken. Werkloosheid is in hun beleving een schande en past niet bij de rol die zij in het gezin hebben. Soedanezen zijn gemotiveerd om Nederlands te leren, maar krijgen hiertoe volgens henzelf onvoldoende kansen. Deze situatie geeft Soedanezen het gevoel dat Nederland zelf de integratie tegengaat. Vooral bij internationale bedrijven en instellingen die Engels als voertaal hebben, zien Soedanezen een kans om te werken (Van Heelsum, 2006: 101). Soedanezen in Nederland zijn nog steeds sterk verbonden met hun land van herkomst. Zodra de regio waar men vandaan komt veilig genoeg is, wil men vaak graag terug. SOEDANEZEN IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland 6401 ISLVAS IN SOEDAN In Soedan zijn informele spaar- en leengroepen, de zogeheten Sanduqs, onder vrouwen wijdverbreid (Ali, 1998:101). Op het platteland, waar vrouwen geen toegang hebben tot de reguliere financiële sector, helpen zij elkaar via Sanduqs (Atil, 2009: 5). De vrouwen gebruiken het gespaarde/geleende geld van een Sanduq vaak voor hun micro-ondernemingen in de informele sector (zoals marktvrouwen), huishoudelijke artikelen, de opvoeding van hun kinderen (zoals school- en boekengeld) en belangrijke culturele gebeurtenissen (zoals een bruiloft, begrafenis of religieus feest in de moskee) (El-Gack, 2009: 5). ISLVAS ONDER SOEDANEZEN IN NEDERLAND Een informele spaar- en leengroep wordt in Nederland Sandok genoemd en is een bekend fenomeen onder Soedanezen in Nederland. Er zijn twee soorten Sandoks te definiëren. Het eerste type Sandok is alleen opgericht om financiële redenen. Het tweede type Sandok richt zich op de sociale en financiële behoefte van haar leden. Wanneer het geld dat men ontvangt niet voldoende is voor het doel waarvoor het gespaard wordt, gaan de meeste geïnterviewden naar familie en vrienden voor een aanvullende lening. SOEDAN Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

7 ISLVAS ONDER SOEDANEZEN IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVAS ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) 1. Sandok Financieel De financiële positie (bron van inkomsten) en het vertrouwen onder de leden zijn de belangrijkste voorwaarden voor toelating. De coördinator is een vrouw. Zij is verantwoordelijk voor het innen van de bijdragen. De coördinator ontvangt hiervoor geen vergoeding. De leden bepalen de volgorde. Het lid dat het meest behoefte heeft aan geld, krijgt voorrang. De leden komen niet regelmatig bij elkaar. De ontvanger krijgt het geld door de coördinator uitgekeerd. Deelnemers zijn meestal mannen. Minimaal 8 tot 10 leden per groep. De leeftijden variëren van 25 tot 50 jaar en de leden zijn van de eerste generatie. Weinig familieleden, vooral vrienden en collega s. Bouwen van een huis in Soedan. Op vakantie naar/op familiebezoek in Soedan gaan. Geld sparen voor een toekomst in Soedan. Het ontvangen geld wordt direct geïnvesteerd in activiteiten die in relatie tot hun toekomst in Soedan staan. Gemiddeld 200 per maand per persoon Circa per jaar per groep (10 leden) 1. Sandok Financieel/ sociaal De coördinator is een vrouw. Zij is verantwoordelijk voor het innen van geld. De coördinator ontvangt hiervoor geen vergoeding. De leden bepalen de volgorde. Het lid dat het meest behoefte heeft aan geld, krijgt voorrang. De ontvanger krijgt het geld van de coördinator uitgekeerd. De vrouwen ontmoeten elkaar regelmatig tijdens een bijeenkomst, waarbij de rol als gastvrouw rouleert. 100% vrouwen. Minimaal 8 tot 10 leden per groep. De leeftijden variëren van 25 tot 50 jaar en de leden zijn van de eerste generatie. Weinig familieleden, vooral betrouwbare/ bekende vrienden en collega s. Huishoudelijke artikelen. Schoolgeld/lesmateriaal. De leden doen mee voor de gezelligheid en om elkaar te ontmoeten. Het ontvangen van geld is minder belangrijk. Gemiddeld 50 per maand per persoon Circa per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN SOEDAN Soedan heeft een tweeledig banksysteem: in het noorden geldt de islamitische wet- en regelgeving en in het zuiden is de banksector vormgegeven volgens westerse maatstaven. Na jaren van burgeroorlog en interne conflicten bestaat in Soedan behoefte aan verbetering van de financiële sector. In Soedan is er wel veel aandacht voor microfinanciering, maar de regering heeft nog geen specifieke wet- en regelgeving ingevoerd (Atil, 2009: 5). De microfinancieringssector in Soedan wordt onderverdeeld in vier categorieën: banken, NGO s, sociale fondsen en ontwikkelingsprojecten op het platteland. In Soedan bieden ongeveer twintig banken microfinanciële diensten aan in urbane regio s, vooral in Khartoum. Het grootste aanbod van microkredieten komt echter van nationale en internationale NGO s. Zij opereren meestal als lokale ontwikkelingsorganisaties die in een hechte relatie staan tot lokale maatschappelijke groepen in semi-urbane en stedelijke regio s. Sociale fondsen bieden financiële ondersteuning aan bepaalde groepen, zoals studenten, gepensioneerden en werklozen. Op het platteland baseren lokale ontwikkelingsprojecten (gefinancierd door internationale donoren) hun aanpak voor microfinanciering op de bestaande informele spaar- en leengroepen. Hiervoor gebruiken ze dezelfde naam: Sanduq (El-Gack, 2009: 5; Abdelgadir, 2006: 23). ISLVAS EN MICROFINANCIERING ONDER SOEDANEZEN IN NEDERLAND Het merendeel van de Soedanezen in Nederland is actief in de Sandoks, de Soedanese informele spaar- en leengroepen. De meeste Soedanezen gebruiken het geld van de Sandoks direct voor activiteiten in het land van herkomst. Zij zien hun toekomst minder in Nederland dan in Soedan liggen. ACHTERGRONDINFORMATIE Abdelgadir, K.E. et al (2006). A vision for the development and expansion of the microfinance sector in Sudan. Khartoum, Sudan: Unicons Consultancy LTD. Ali, N.M.N. (1998). The invisible economy, survival and empowerment. In: Lobban, R. (Ed.). Middle Eastern women and the economy. Gainesville, USA: University Press of Florida. Atil, M. (2009). Expanding the provision and impact of microfinance in Southern Sudan. (20 juni 2010: www. microfinancegateway.org/p/site/m//template.rc/ ). El-Gack, N. (2009). Participation of women in grassroots development interventions: reflections on the experiences of development projects in Sudan. Institute of Development Studies Working Paper Series 1/2009. Palerston North, N.Z.: Massey University. Van Heelsum, A. (2006). Afrikanen uit Angola, DR Congo, Ethiopië, Eritrea, Nigeria en Sudan in Nederland. Een profiel. Den Haag: Ministerie van Justitie. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

8 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland over Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnischculturele groep Surinamers. Voor dit onderzoek zijn onder verschillende Surinaamse groepen enquêtes afgenomen. Ook zijn diepte-interviews met groepsleden gehouden. De onderzoeksresultaten zijn aangevuld met informatie uit bestaande literatuur, vooral het uitgebreide promotieonderzoek van Aspha Bijnaar over Kasmoni s in Nederland en Suriname. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. De vier grootste etnische groepen Surinamers in Nederland zijn Hindoestanen, Creolen, Marrons en Javanen. Deze vier groepen vormen driekwart van de Surinaamse bevolking (Choenni & Harmsen, 2007: 74). Vlak voor en na de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 vestigde meer dan de helft van de huidige eerste generatie Surinamers zich in Nederland ( ). In de jaren negentig kwamen Surinamers vanwege de slechte economische situatie in Suriname naar Nederland. In vergelijking met andere etnisch-culturele groepen participeren Surinamers goed op de Nederlandse arbeidsmarkt en kennen ze een hoger opleidingsniveau (Bijnaar, 2002: 279). SURINAMERS IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Regionale concentraties Noord-Holland: Zuid-Holland: ISLVAS IN SURINAME De roulerende spaar- en leengroep, Kasmoni, is de bekendste vorm van een ISLVA in Suriname. Deze bestaat vooral onder Creolen en in mindere mate onder andere etnische groepen uit Suriname. Er zijn twee hypothesen over de oorsprong van de Kasmoni s (Bijnaar, 2002: 37). Volgens de eerste hypothese hebben Afrikaanse voorouders de Kasmoni naar Suriname gebracht. Tijdens en na de periode van slavernij hadden Creolen geen toegang tot de formele financiële sector. Daarom werd de Kasmoni gebruikt om aan de financiële vraag te voldoen. De tweede hypothese is tegengesteld aan de eerste, omdat men eraan twijfelt of slaven in staat waren om te sparen en te lenen; slaven beschikten immers over weinig financiële middelen. Daarom luidt de tweede hypothese dat de Kasmoni pas na de slaventijd is ontstaan, toen de Creolen als zelfstandige rechtspersonen konden deelnemen aan het economisch verkeer (Bijnaar, 2002: 38). ISLVAS ONDER SURINAMERS IN NEDERLAND Eén op drie Creoolse Surinamers in Nederland neemt deel aan een Kasmoni. Grof geschat participeren minimaal Surinamers in Nederland in Kasmoni s, die hun eigen karakter in Nederland behouden hebben. Evenals in Suriname komen de meeste deelnemers uit lagere- en middeninkomensgroepen (Bijnaar, 2002: 273). SURINAME Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

9 ISLVA ONDER SURINAMERS IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVAS ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) Kasmoni De Kashouder bepaalt wie lid mag worden van de groep. De Kashouder is zodoende vaak het enige lid dat een totaaloverzicht van de financiële gegevens heeft. Door middel van een loterij of onderling overleg wordt bepaald wie de uitkering op welk tijdstip ontvangt. De eerste ontvanger is de kredietnemer en de laatste ontvanger is de spaarder van de groep. Wie in financiële nood verkeert, kan het geld eerder ontvangen. 70% van de leden is vrouw. Familie en vertrouwde vrienden, buren en collega s. Minimaal 10 leden per groep. Alle generaties en leeftijden komen voor in de groepen. Hoewel de Kasmoni vooral onder Creolen voorkomt, participeren ook andere etnische groepen uit Suriname, zoals Hindoestanen. Het financieren van een woning en huizen. Vooral vrouwen sparen vaak voor duurzame huishoudelijke artikelen. Opvoeding van kinderen (schoolgeld en -boeken). Vakantie (meestal naar Suriname). Opzetten en financieren van ondernemende activiteiten. Belangrijkste motief is op korte termijn kunnen beschikken over geld. Positieve sociale dwang om te sparen. Financiële dienstverlening: eenvoudige toegang tot krediet tegen lagere tarieven en zonder de formaliteiten van een bank per maand per persoon Minimaal per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN SURINAME In Suriname bestaat amper microfinanciële dienstverlening. Er bestaan geen formele microfinancieringsinstellingen. Daarnaast biedt geen enkele financiële instelling training en/of coaching aan micro-ondernemers. De enige aanbieders van microkredieten zijn enkele NGO s (meestal met een Nederlandse achtergrond) en lokale kredietcoöperaties (IADB, 2004: 21). ACHTERGRONDINFORMATIE Aharchi, H. (2009). Waarom sparen bij de bank, als het ook anders kan? Een onderzoek naar informele spaargroepen in de wijken Transvaalkwartier en Schildersbuurt in Den Haag. Den Haag: INHolland, Centrum voor Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling. Bijnaar, A. (2002). Kasmoni, Een spaartraditie in Suriname en Nederland. Venlo: Bert Bakker. ISLVAS EN MICROFINANCIERING ONDER SURINAMERS IN NEDERLAND De helft van de Surinaamse leden van Kasmoni s in Nederland spaart en/of leent ook bij een reguliere bank in Nederland. Sparen bij een bank is veilig en men ontvangt rente over de spaargelden. De Nederlandse maatschappij kent diverse financiële en sociale verleidingen. Daarom moeten Surinamers in Nederland meer financiële verantwoordelijkheden dragen. Spanningen door financiële problemen van individuele leden leiden tot meer gevallen van fraude binnen de Kasmoni s. Choenni, C. & Harmsen, C. (2007). Geboorteplaats en etnische samenstelling van Surinamers in Nederland. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS): Bevolkingstrend, 1e kwartaal. Inter-American Development Bank (IADB). (2004). Assessment of the Supply and Demand of Microfinance Services for Very-Low Income Populations in Guyana and Suriname. Project number: RS-T1101. Klein-Hesseling, K. (2009). Informele spaar- en leensystemen onder twintig Marokkaanse, Turkse en Surinaamse bevolkingsgroepen in Den Haag. Den Haag: INHolland, Centrum voor Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling. Nourhusse, S. (2009). Surinaams bankieren nog steeds populair. De Volkskrant, 20 januari Wetering, I. van. (1996). ROSCA s, etniciteit en strategie. Kasmoni bij Creools-Surinaamse vrouwen in Amsterdam. In: Linden, M. van der & Sluijs, J. (Eds.). Onderlinge hulpfondsen. Historische en etnografische essays, pp Amsterdam: Stichting beheer IISG. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

10 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Turken. Voor dit onderzoek zijn onder verschillende Turkse groepen enquêtes afgenomen. Ook zijn diepte-interviews met groepsleden gehouden. De resultaten van dit verkennend onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. In 1964 tekende Nederland een wervingsovereenkomst met Turkije. Deze vormde het officiële begin van de arbeidsmigratie. Na 1980 nam de immigratie uit Turkije naar Nederland in hoog tempo af. Deze daling is grotendeels toe te schrijven aan de economische laagconjunctuur in de jaren tachtig en de invoering van een visumplicht (Dagevos & Euwals, 2006: 35). De mannen waren vaak de initiatiefnemers om te migreren. Turkse mannen vestigden zich in industriële steden waar hun werk werd aangeboden. Later volgden via gezinshereniging hun vrouwen en kinderen. De gedragspatronen van vrouwen binnen de Turkse gemeenschap kunnen erg verschillen. Zo zijn sommige vrouwen volledig geïntegreerd, terwijl andere vrouwen aan de rand van de Nederlandse samenleving leven. In vergelijking met andere bevolkingsgroepen is het opleidingsniveau van mannen en vrouwen laag: de helft van de Turken heeft een opleiding op primair niveau (Dagevos & Euwals, 2006: 38). ISLVAS IN TURKIJE In Turkije komen informele spaar- en leengroepen voor. Deze staan bekend als Gün. De basis van de huidige Günbijeenkomsten werd gelegd in het Ottomaanse rijk ( ). De echtgenoten van bestuursambtenaren en militairen, die om de paar jaar moesten verhuizen, kwamen bij elkaar tijdens de kabul günü. Na verloop van tijd namen ook plaatselijke vrouwen deel aan deze bijeenkomsten. De vrouwen gebruikten deze bijeenkomsten voor hun sociaal-culturele activiteiten, zoals gezamenlijk eten en drinken en informatie uitwisselen over dagelijkse gebeurtenissen (Smets & Broekman, 1996: 136). Toen de geldeconomie zich verspreidde, veranderden de deelnemende vrouwen de spelregels van de Güns en ontwikkelden ze een eigen vorm van financiële dienstverlening. Tegenwoordig komt de Gün voor onder verschillende sociaaleconomische lagen van de bevolking. In tegenstelling tot de meeste vormen van ROSCA s vinden Güns hun oorsprong in de stedelijke elite (Smets & Broekman, 1996: 137). TURKIJE TURKEN IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Regionale concentraties Noord-Holland: Zuid-Holland: Noord-Brabant: ISLVAS ONDER TURKEN IN NEDERLAND Een schatting van Turkse vrouwen die in Nederland in Güns participeren, is 40%. Via Güns creëren vrouwen een eigen groep en sfeer waarin zij zich kunnen terugtrekken. Vooral voor vrouwen die niet actief meedoen aan de Nederlandse samenleving, zijn Güns een mogelijkheid om één keer per maand of iedere twee weken andere vrouwen te ontmoeten. In Nederland is het sociale aspect voor Turkse vrouwen bij Güns minstens zo belangrijk als het financiële aspect. Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

11 ISLVAS ONDER TURKEN IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVAS ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) Gün De Günbijeenkomst vindt meestal plaats op de middag. De plaats van bijeenkomst roteert tussen de leden. Bij elke bijeenkomst moet de gastvrouw voor eten en drinken zorgen. Sociale aspecten zijn het belangrijkste doel van deze bijeenkomsten. De financiële handelingen nemen maar een beperkt deel van de tijd in beslag. Een loterij of onderling overleg bepaalt wie de uitkering op welk tijdstip ontvangt. De eerste ontvanger is de kredietnemer en de laatste ontvanger is de spaarder van de groep. Wie in financiële nood verkeert, kan het geld eerder ontvangen. In het algemeen mag het ontvangen geld niet met de mannen uit de familie van de vrouw gedeeld worden. 100% vrouwen. Familie en vertrouwde vrienden en collega s. Minimaal 10 tot 15 leden per groep Eerste- en tweede generatie migranten en verschillende leeftijden zijn vertegenwoordigd in de groepen. Een eerste schatting: 40% van de Turkse vrouwen in Nederland neemt deel aan een Gün. De leden sparen vaak voor duurzame huishoudelijke artikelen of schoonheidsartikelen. Opvoeding van kinderen (schoolgeld en -boeken). Op vakantie gaan (vooral naar Turkije). Het sparen van de totale som. Het opbouwen van een sociaal netwerk en het ontmoeten van andere Turkse vrouwen. Positieve sociale dwang om te sparen. Eenvoudige toegang tot spaar- en leenfaciliteiten zonder de formaliteiten bij een bank. Er mag geen rente gevraagd/betaald worden (goudstukken: circa 100 waard) per maand per persoon per jaar per groep (10 leden) ISLVAs en microfinanciering in Turkije In Turkije is 99% van alle bedrijven midden- of kleinbedrijf (MKB). Volgens het Human Development Report 2009 van de Verenigde Naties leeft in Turkije een gering aantal mensen in totale armoede. Zo staat Turkije op plaats 40 van 135 op de Human Poverty Index. Niettemin leeft een groot aantal Turken in economisch kwetsbare omstandigheden. MKB s spelen een grote rol om mensen tegen economische tegenslagen te beschermen (Karatas, 2008: 7). Hoewel MKB s de economische sector in Turkije domineren, is er een beperkt aanbod van microfinanciële diensten. De primaire aanbieders van kredieten zijn staatsbanken, zoals de Halk Bank en Ziraat Bank. In tegenstelling tot andere landen zijn er bijna geen NGO s op het gebied van microfinanciering actief. Een klein aantal commerciële banken in Turkije probeert hun aanbod van microkredieten te vergroten. Een van de grootste drempels is nog steeds de niet aangepaste wet- en regelgeving voor microfinanciële dienstverlening (Burritt, 2003: 6). Over het gebruik van informele spaaren leengroepen, zoals de Güns, voor microfinanciële dienstverlening is in de literatuur niets bekend. ISLVAS EN MICROFINANCIERING ONDER TURKEN IN NEDERLAND Goed op de arbeidsmarkt geïntegreerde Turkse vrouwen sparen en/of lenen behalve bij de Güns bij een reguliere bank in Nederland. Economisch en sociaal geïsoleerde Turkse vrouwen kunnen via de Güns benaderd worden. Een aantal vrouwen zou vanwege hun islamitische geloofsovertuiging interesse kunnen hebben voor microfinanciële producten die niet de reguliere rente hanteren. ACHTERGRONDINFORMATIE Aharchi, H. (2009). Waarom sparen bij de bank als het ook anders kan? Een onderzoek naar informele spaargroepen in de wijken Transvaalkwartier en Schildersbuurt in Den Haag. Den Haag: INHolland, Centrum voor Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling. Burritt, K. (2003). Microfinance in Turkey. United Nation Development Program. Dagevos, J. & Euwals, R. (2006). Turken in Nederland en Duitsland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Karatas, A. (2008). The microcredit strategies for SMEs in Turkey in the EU harmonization process. 8th Global Conference on Business and Economics. Italy: Florence. Klein-Hesseling, K. (2009). Informele spaar- en leensystemen onder twintig Marokkaanse, Turkse en Surinaamse bevolkingsgroepen in Den Haag. Den Haag: INHolland, Centrum voor Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling. Smets, P. & Broekman, A. (1996). Turkse vrouwen en hun Güns in Amsterdam. In: Linden, M. van der & Sluijs, J. (Eds.). Onderlinge hulpfondsen. Historische en etnografische essays, pp Amsterdam: Stichting beheer IISG. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

12 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Indiërs. De gegevens zijn verkregen via telefonische interviews en diepte-interviews onder leden van de eerste en tweede generatie Indiërs in Nederland. De resultaten van dit verkennende onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. De helft van de Indiërs is pas de laatste tien jaar naar Nederland gekomen (Saleh, 2003). De etnischculturele groep Indiërs is niet homogeen. Een groot deel van de Indiërs die in Nederland wonen, is hoogopgeleid en heeft goedbetaalde banen. Ze zijn bijvoorbeeld dokter, manager, ingenieur of IT-specialist. Maar er zijn ook ongeveer tot illegale Indiërs in Nederland met een veel lagere socioeconomische positie (Lynnebakke, 2007: 250). De meerderheid van deze Indiërs werkt in de horecasector, op de markt of in de detailhandel. ISLVAS IN INDIA In India bestaat een diversiteit aan ISLVAs. Behalve woekeraars, die tegen een hoge rente krediet informeel verstrekken, zijn in India vooral de informele spaaren leengroepen populair (de zogeheten ROSCA s Rotating Saving and Credit Associations). De informele spaar- en leengroepen hebben hun oorsprong op het platteland. INDIËRS IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Stedelijke concentraties Amsterdam: Rotterdam: Den Haag: Boeren met een laag inkomen, die geen toegang tot de bank hebben, groeperen zich en leggen regelmatig geld in. Tegenwoordig zijn de ROSCA s niet alleen op het platteland, maar ook in de steden en onder de verschillende bevolkingsgroepen te vinden. In Zuid- India worden informele spaar- en leengroepen een kuri -, çhitty - of chit -fonds genoemd. In het noorden van India spreekt men over kametis (Sethi, 1995: ). De leden komen wekelijks, maandelijks of één keer per halfjaar bijeen. De spaar- en leengroepen hebben verschillende toelatingscriteria, zoals geslacht, inkomen en opleiding. Meestal bestaan de groepen uit alleen mannen of alleen vrouwen. Ook verschilt de inleg per groep. De belangrijkste reden voor deelname aan een ROSCA op het platteland is het economische motief. De leden gebruiken de groep om geld met elkaar te sparen. In de steden is daarentegen ook het sociale motief van belang, omdat de familiebanden in stad minder hecht zijn vanwegen urbanisiering en industrialisering. In de stad worden ROSCA s dus meer gezien als een hulpmiddel om elkaar te ondersteunen en te ontmoeten (Sethi, 1995: 175). ISLVAS ONDER INDIËRS IN NEDERLAND Indiërs sparen en lenen in Nederland minder informeel dan in hun moederland. Dit heeft te maken met de toegankelijkheid van Nederlandse banken. In tegenstelling tot ISLVAs in India vinden Indiërs sparen en lenen bij een bank in Nederland veiliger en profiteren zij graag van de rente op hun spaargeld. INDIA Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

13 ISLVAS ONDER INDIËRS IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVA ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) Cash money Het functioneren en de financiën van de groep worden gecontroleerd door een coördinator. Door loting of willekeur bepaalt de coördinator wie het geld op welk tijdstip ontvangt. Wie in financiële nood verkeert, kan het geld eerder ontvangen. De eerste ontvanger is de kredietnemer, de laatste ontvanger is de spaarder van de groep. De meeste groepen komen één keer per maand bijeen. Andere groepen ontmoeten elkaar eens in de twee of drie maanden. Meer mannen dan vrouwen. Vooral familie en vrienden, maar ook collega s en studenten nemen deel. Er zijn groepen die alleen uit vrouwen of alleen uit mannen bestaan, maar mannen en vrouwen kunnen ook in dezelfde groep participeren. Minimaal 10 tot maximaal 25 leden per groep. Voornamelijk de eerste en tweede generatie is vertegenwoordigd en verschillende leeftijdscategorieën komen voor. Het sparen van de totale geldsom. Feesten (bruiloften, verjaardagen en geboortefeesten). Vakantie (meestal naar India). Het gespaarde geld wordt incidenteel gebruikt om micro-ondernemingen te financieren. De gezelligheid, het opbouwen van een sociaal netwerk en het ontmoeten van andere Indiërs. Positieve sociale dwang om te sparen per maand per lid per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN INDIA India kent één van de grootste microfinancieringssectoren ter wereld. Er bestaan in India twee verschillende systemen. Het eerste systeem zijn de microkredietprogramma s vanuit de overheid en formele banksector. Het tweede systeem zijn de programma s die zijn gesubsidieerd door nationale en internationale donoren. Beide systemen hebben als doel om middels microfinanciering het armste deel van de bevolking en vrouwen uit hun isolement te halen (Nair, 2005: 1695). Sinds de jaren tachtig maken NGO s in India zich sterk voor de Self-Help Group Bank Linkage. Het idee was en is om bestaande spaar- en leengroepen, de ROSCA s (zoals de kuri -, çhitty - en chit -fondsen en kametis), de mogelijkheid te bieden een deel van hun gespaarde bedragen bij een formele bank onder te brengen. Dit geld is bedoeld als extra kapitaal om krediet aan groepsleden te kunnen verstrekken. Sinds de jaren negentig erkent en ondersteunt de overheid de Self-Help Group Bank Linkage, mede omdat deze aanpak een eerste stap is op weg naar de formele financieringssector (Morduch & Rutherford, 2003: 19). ISLVAS ONDER INDIËRS EN MICROFINANCIERING IN NEDERLAND Indiërs in Nederland participeren in beperkte mate in informele spaar- en leengroepen. Ontmoeting en gezelligheid spelen een belangrijke rol. Daarnaast nemen Indiërs om financiële redenen deel aan cash money. Hierbij is een micro-onderneming starten een van de doelstellingen. Nader onderzoek zal aandacht besteden aan het type ondernemingen dat Indiërs starten en hun behoefte aan additionele microfinanciering, die zij blijkbaar niet bij banken kunnen krijgen. ACHTERGRONDINFORMATIE Lynnebakke, B. (2007). Contested Equality. Social relation between Indian and Surinamese Hindus in Amsterdam. In: Oonk, G. (ed.). Indian Diaspora. Exploring Trajectories of Migration and Theory, pp Amsterdam: Amsterdam University Press. Morduch, J. & Rutherford, S. (2003). Microfinance: Analytical issues for India. South Asia Region, World Bank. Washington, USA: World Bank. Nair, T.S. (2005, April 23). The Transforming World of Indian Microfinance, Economic and Political Weekly, India. Saleh, W. (2003). Diasporic Indians in the Netherlands. Indianwijzer. Retrieved : Sethi, R.M. (1995). Women s ROSCAs in Contemporary Indian Society. In: Ardener, S. & Burman, S. (Eds.). Money-go-rounds. The importance of Rotating and Saving Associations for women, pp Berg: Oxford. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

14 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Chinezen in Nederland. De gegevens zijn verkregen via telefonische interviews en diepte-interviews onder leden van de eerste en tweede generatie Chinezen in Nederland. De resultaten van dit verkennende onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. De Chinezen vormen een van de oudste etnisch-culturele groepen in Nederland. De eerste Chinese arbeiders van de koopvaardij arriveerden rond 1890 in Nederland. Door de onafhankelijkheid van Nederlands-Indië in 1948 kwam een nieuwe stroom Chinese migranten uit het nieuwe Indonesië naar Nederland. Zij ontwikkelden hier het unieke concept van de Chinees-Indische keuken. Daarnaast kwamen ook Chinezen uit China en Hong Kong naar Nederland. Zij zijn voornamelijk in de horeca/chinese keuken werkzaam (Minghuan, 1999: 28). Op grond van dit migratieverleden is de huidige samenstelling van de Chinese gemeenschap zeer divers. Chinezen zijn afkomstig uit de Volksrepubliek China (vooral uit Zhejingals) en Hong Kong, maar ook uit Suriname, Indonesië, Vietnam en Singapore (Minghuan, 1999: 45). Ondanks deze diversiteit is de Chinese etnischculturele groep een zeer gesloten gemeenschap. Zij huwen meestal binnen de eigen groep, hechten veel belang aan hun taal en hun kinderen zitten op Chinese scholen (Rijkschroeff, 1998: 111). CHINEZEN IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS Totaal aantal in Nederland Circa uit China, Hong Kong, Indonesië, Suriname en Singapore (CBS 2010). Stedelijke concentraties De grootste Chinese gemeenschappen bestaan vooral in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. ISLVAS IN CHINA Verschillende vormen van informele spaar- en leengroepen hebben een lange traditie in China (Tongquan, 2008: 2). Zij worden meestal hui of hehui genoemd en komen voornamelijk op het platteland voor. Bij hui of hehui wordt het geld maandelijks door ieder lid ingelegd en gelijk weer aan een van de leden uitbetaald. Een andere vorm van een informele spaar- en leengroep wordt Zho Pieuw Hui genoemd. De leden daarvan komen maandelijks bij elkaar om een afgesproken bedrag in te leggen. Geld wordt alleen uitbetaald als een lid een bepaald bedrag wil lenen. Het lid betaalt dit bedrag in termijnen, inclusief rente, weer terug. Spaarders die zonder onderbreking hun geld zes maanden lang hebben ingelegd, ontvangen hierover rente. Op deze manier worden de leden gemotiveerd om het geld langer in de pot te laten zitten. De leden van Zho Pieuw Hui bepalen wie de commissaris (vrouw of man) van hun groep is. De commissaris beheert de pot en is de enige persoon die de regels mag wijzigen, zoals het rentepercentage, de aflossing van de lening en de inleg tijdens bijeenkomsten. ISLVAS ONDER CHINEZEN IN NEDERLAND Chinezen participeren niet in informele spaar- en leengroepen, hooguit sparen ze samen voor een vakantie. Chinezen blijken gemakkelijk toegang tot banken te hebben. Daarnaast kunnen Chinezen, naar eigen zeggen, zelf heel goed individueel sparen. Daarom zien ze het nut niet in van het sparen in groepsverband. >> CHINA Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

15 >> Ook speelt vertrouwen een grote rol bij Chinezen, vooral bij financiële onderwerpen. Ze hebben het daarom buiten hun familie niet over hun inkomen en bestedingen. Als Chinezen in Nederland toch geld nodig hebben, proberen ze dit eerst bij hun familie te lenen voordat ze naar de bank gaan. Kredieten onder familieleden worden mondeling afgesproken en zonder rente terugbetaald (Rijkschroeff, 1998: 143). Chinezen sparen in Nederland graag om in groepsverband samen op vakantie te kunnen gaan. Het begint met het idee voor de vakantie en eindigt als iedereen weer terug is van vakantie. Deze vorm van sparen herhaalt zich nooit op identieke wijze, omdat de leden van de groep wisselen na een vakantie en ook het benodigde bedrag voor de vakantie varieert. ISLVAS ONDER CHINEZEN IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVA ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN Potgeld / spaargeld Het functioneren en de financiën van de groep worden gecontroleerd door een organisator. De organisator is meestal ook lid van de spaar- en leengroep. Het is de taak van de organisator om bij te houden hoeveel geld verzameld is en hoeveel is uitgegeven gedurende de vakantie. Wanneer aan het einde van de vakantie geld overblijft, verdeelt de coördinator dit onder de groepsleden. Hele gezinnen, waarvan alle gezinsleden individueel meedoen. Vooral familie en vrienden. DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME Vakantie (inclusief bijvoorbeeld eten, drinken en kaartjes voor toeristische attracties). De gezelligheid en positieve dwang, omdat ze anders geen geld hebben voor de vakantie. BEDRAGEN (schatting) per lid per vakantie ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN CHINA De microfinancieringssector in China is relatief jong, maar groeit snel. Sinds de jaren tachtig heeft de Chinese overheid verschillende ontwikkelingsprogramma s met gesubsidieerde kredieten op het platteland gefinancierd (Park & Ren, 2001: 43). In 1998 heeft de Chinese Communistische Partij (CCP) voor het eerst expliciet aangegeven dat microfinanciering een geschikt instrument is om armoede, vooral op het platteland, te bestrijden. Sindsdien wordt microfinanciering regelmatig in nationale armoedebestrijdingsplannen genoemd, en de Chinese wet- en regelgeving werd aangepast om microfinanciering te reguleren (Tongquan, 2008: 3). De microfinancieringssector in China bestaat uit drie verschillende categorieën. Ten eerste promoten de Chinese overheid en NGO s de microfinancieringsprogramma s met als doel de armoede te bestrijden en de sociaaleconomische ontwikkeling te stimuleren. Ten tweede bieden formele financiële instituten, zoals banken, microfinanciering aan. Zij volgen het principe van financiële duurzaamheid en benaderen daarom vooral de onder- tot middenklasse. De derde categorie zijn de geformaliseerde hui s, de informele spaar- en leengroepen. De afgelopen jaren hebben de Chinese overheid en de internationale donoren veel aandacht besteed aan de hui s. Zo bestaan er spaar- en leengroepen op het platteland die met (financieel) advies en extra fondsen ondersteund worden (Tongquan, 2008: 2). ISLVAS ONDER CHINEZEN EN MICROFINANCIERING IN NEDERLAND Chinezen in Nederland blijken eenvoudig toegang tot de banken te hebben. Ook helpen Chinezen elkaar financieel binnen hun gemeenschap, vooral binnen de familie. Op grond van deze twee factoren zullen Chinezen in Nederland waarschijnlijk amper behoefte hebben aan microfinanciering. ACHTERGRONDINFORMATIE CBS. (2010). Bevolkingstrends, Statistisch kwartaalblad over demografie van Nederland. 58, 1e kwartaal Den Haag/ Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek. Minghuan, L. (1999). We need two worlds. Chinese immigrant association in a Western society. Amsterdam: Amsterdam University Press. Park, A. & Ren, C. (2001). Microfinance with Chinese Characteristics. World Development, Vol. 29, No. 1, pp Rijkschroeff, B.R. (1998). Etnisch ondernemerschap. De Chinese horecasector in Nederland en de Verenigde Staten van Amerika. Labyrinth Publication: Capelle a.d. Ijssel. Tongquan, S. (2008). The Policy and Legal Framework for Microfinance in China. Geneva: World Microfinance Forum Geneva. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

16 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnisch-culturele groep Somaliërs. De gegevens zijn verkregen via telefonische interviews en diepte-interviews onder leden van de eerste generatie Somaliërs in Nederland. De resultaten van dit verkennende onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. Eind jaren tachtig kwam de eerste groep Somaliërs in Nederland. In de jaren negentig groeide de groep sterk als gevolg van de burgeroorlog en het toenemende geweld in Somalië. Vanwege recente escalaties van de burgeroorlog in dit land komen nog steeds veel Somaliërs naar Nederland (Klaver, Poel & Stouten, 2010: 7). De Somalische bevolkingsgroep bestaat overwegend uit jongere mensen; twee op de drie Somaliërs in Nederland zijn jonger dan dertig jaar. Ook enkele tieners behoren tot de tweede generatie (Klaver, Poel & Stouten, 2010: 13-14). De eerste groep Somaliërs (uit de jaren tachtig) is relatief hoogopgeleid, maar hun diploma s zijn in Nederland meestal weinig waard. Onder de recent gearriveerde groep Somaliërs bevinden zich lageropgeleiden en ook analfabeten. Daarom zijn de verschillen binnen de Somalische groep in Nederland relatief groot. Wel heeft een deel van de Somaliërs succesvol aansluiting kunnen vinden bij de Nederlandse samenleving. Daarnaast heeft een groot deel van de groep te kampen met hoge werkloosheid en een grote afhankelijkheid van uitkeringen (Klaver, Poel & Stouten, 2010: 33). SOMALIËRS IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Stedelijke concentraties Amsterdam: Rotterdam: Den Haag: ISVLAS IN SOMALIË In Somalië wordt een informele spaar- en leengroep hagbad of ayuuto genoemd. Hagbads/ayuutos worden vooral door vrouwen benut. Vanwege de burgeroorlog bestaat in Somalië sinds de jaren negentig geen functionerende formele financiële sector (KPMG, 2004: 13). Informele spaar- en leengroepen zijn, naast overmakingen van familieleden en vrienden uit het buitenland, de enige manier voor Somaliërs om aan financiële middelen te komen. Somalische vrouwen gebruiken het gespaarde bedrag vaak voor luxueuzere artikelen, zoals zeep, kleding en schoolartikelen voor hun kinderen. De vrouw bepaalt zelf wat zij met het geld doet. De man heeft hierop geen invloed (Summerfield, 1996: 211). ISLVAS ONDER SOMALIËRS IN NEDERLAND Ook in Nederland maakt een groot deel van de Somaliërs gebruik van spaar- en leengroepen. In Nederland worden de groepen meestal ayuutos genoemd. Onder Somaliërs bestaat een sterke band tussen de familieleden/ clan. Ayuutos bieden vrouwen een mogelijkheid om in een kleine groep, buiten de clanstructuren om, over hun eigen geld te beschikken. Daarbij hebben ayuutos twee belangrijke functies (Summerfield, 1996: 214). Ten eerste hebben vrouwen door de informele spaar- en leengroepen extra financiële middelen. Ten tweede hebben Somaliërs behoefte aan een gemeenschappelijke deler, een gevoel van saamhorigheid. Vertrouwen is de basis van elke ayuuto. >> SOMALIË Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

17 >> Somaliërs zijn meestal naar Nederland gevlucht en hebben vaak traumatische burgeroorlogservaringen (Klaver, Poel & Stouten, 2010: 24). Een ayuuto is daarom ook een middel om met familieleden en zeer vertrouwde vrienden regelmatig bij elkaar te komen om de gebeurtenissen in Somalië en hun leven in Nederland te bespreken. ISLVAS ONDER SOMALIËRS IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVA ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) Ayuuto Het functioneren en de financiën van de groep worden gecontroleerd door een boekhouder. Willekeur of de leden zelf kunnen bepalen wanneer aan wie het geld uitgekeerd wordt. De eerste ontvanger is de kredietnemer, de laatste ontvanger is de spaarder van de groep. De leden ontmoeten elkaar één keer per maand of regelen het inleveren van geld via de boekhouder. Voornamelijk vrouwen. Vooral familie en zeer vertrouwde vrienden. Minimaal 5 tot maximaal 10 leden per groep. Grote uitgaven, zoals een auto en een verbouwing van het huis. Huishoudelijke uitgaven, zoals gas- en elektriciteitsrekeningen. Vakantie (meestal naar Somalië) en vliegtickets voor familieleden om uit Somalië te vluchten. Steun aan familieleden in Somalië. De gezelligheid, het opbouwen van een sociaal netwerk en het ontmoeten van andere Somaliërs. Positieve sociale dwang om te sparen. Mogelijkheid om eigen geld te besturen en te controleren per maand per lid per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN SOMALIË De formele financiële sector in Somalië bestaat sinds 1991 niet meer. Somaliërs hebben daarom bijna geen toegang tot financiële services als sparen, kredieten en verzekeringen. Tegenwoordig wordt de financiële sector gerund door bedrijven die het overgemaakte geld van Somaliërs uit het buitenland verwerken (Somali Remittance Companies). Hoewel er behoefte is aan microfinancieringsproducten (Appleton & Blondet, 2004: 17) en verschillende kleine pilotprojecten van NGO s worden uitgevoerd, bestaat er verder geen geformaliseerd en/of grootschalig aanbod van microfinanciering (UNCDF). In Somalië bestaat ook geen geregistreerde microfinancieringsinstelling. ISLVAS ONDER SOMALIËRS EN MICROFINANCIERING IN NEDERLAND Somaliërs in Nederland zijn actief binnen informele spaaren leengroepen. Ze vinden bij de leden hiervan herkenning, saamhorigheid en gezelligheid. Daarnaast participeren Somaliërs duidelijk om financiële redenen in de ayuuto. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of deze groepen belangstelling voor en behoefte aan extra microfinanciering hebben. Het onderscheid binnen de Somalische etnisch culturele groep in Nederland tussen hoogopgeleiden en mensen in uitkeringssituaties zal hierbij aandacht krijgen. ACHTERGRONDINFORMATIE Appleton, P. & Blondet, G. (2004). Support to employment promotion in Somalia. Feasibility Study report for the Commission of the European Union. Rome, Italy: ECO. Klaver, J., Poel, P. & Stouten, J. (2010). Somaliërs in Nederland. Een verkenning van hun maatschappelijke positie en aanknopingspunten voor het beleid. Amsterdam: Regioplan Beleidsonderzoek. KPMG. (2004). Feasibility study on Financial Services in Somalia for EU/UNDP. Summerfield, H. (1996). A note on ROSCAs among Northern Somali Women in the United Kingdom. In: Ardener, S. & Burman, S. (eds.). (1995). Money-go-rounds. The importance of Rotating and Saving Associations for women. Oxford: Berg UNCDF. Countries and Regions: Somalia. Programme profile: Launch of an Inclusive Financial Sector in Somalia ( ). Bron ( ): index.php Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

18 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnischculturele groep Ethiopiërs. De gegevens zijn verkregen via telefonische interviews en diepte-interviews onder leden van de eerste en tweede generatie Ethiopiërs in Nederland (vrouwen en mannen). De resultaten van dit verkennende onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. Ethiopiërs zijn de oudste groep Afrikaanse vluchtelingen. Ze kwamen in 1976 voor het eerst naar Nederland. Tijdens én na de militaire dictatuur van Mengistu (ondersteund door de Sovjet-Unie) nam het aantal asielaanvragen toe, met een piek in Naar schatting komt de helft van de vluchtelingen uit Eritrea. Dit land werd in 1993 onafhankelijk van Ethiopië (Van Heelsum, Hesse, 2006: 52). Een groot deel van de Ethiopiërs in Nederland is in eigen land middelbaar of hoger opgeleid, christelijk en komt meestal uit de steden. De gezinnen zijn doorgaans klein, met één of twee kinderen. In Nederland hebben veel Ethiopiërs geen werk kunnen vinden op het niveau waarvoor ze zijn opgeleid (Van Heelsum, Hesse, 2006: 63). ETHIOPIËRS IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland Stedelijke concentraties Amsterdam: Rotterdam: 609 Den Haag: Tegenwoordig nemen mannen ook deel aan Iqqubs. In tegenstelling tot vrouwen sparen mannen (voornamelijk ondernemers) vooral voor grote investeringen. Om bij een bank geld te kunnen lenen, moet de kredietnemer in Ethiopië een eigen vermogen van circa 30% van de gewenste krediet hebben. Daarom spaart men vaak eerst informeel in een Iqqub totdat men bij een bank een lening kan aanvragen. Naast de Iqqubs bestaat er een andere vorm van ISLVAs in Ethiopië: vrijwillige verenigingen die Iddirs heten. Het oorspronkelijke doel van een Iddir was het gezamenlijk organiseren en betalen van begrafenissen (Aredo, 1993: 29). Tegenwoordig beschermt het lidmaatschap van een Iddir mensen ook tegen andere risico s, zoals ziekten, medicijn- en ziekenhuiskosten of diefstal. Iddirs komen overal in Ethiopië voor. Elke Iddir heeft zijn eigen regels en verplichtingen, die bepaald worden door de leden, zoals de familie, buren, collega s of vrienden (Dejene, 2009: 535). ETHIOPIË ISLVAS IN ETHIOPIË In Ethiopië zijn informele spaar- en leengroepen een bekend fenomeen. Deze heten zowel op het platteland als in de steden Iqqub (Aredo, 1993: 9). Iqqubs komen voor onder verschillende groepen, zoals bij families, buren, vrienden en ondernemers. Meestal leggen de leden één keer per maand geld in en wordt de totale som uiteindelijk aan één persoon uit de groep uitgekeerd. Traditioneel doen alleen vrouwen aan deze vorm van sparen. Bij vrouwen gaat het om de sociale contacten, regelmatig bij elkaar komen en huishoudelijke artikelen aanschaffen (Almedom, 1995: 72). ISLVAS ONDER ETHIOPIËRS IN NEDERLAND Net als in hun moederland vinden Ethiopiërs het ook hier belangrijk om de familie in Nederland en/ of Ethiopië te steunen. De Iqqub is hiervoor een bekend en vertrouwd middel. In Iqqubs wordt voor de gezelligheid gespaard en om tradities in stand te houden. Ook speelt een Iqqub een rol bij schulden aflossen. Een groot deel van de Ethiopiërs in Nederland spaart en leent ook bij banken; sommige Ethiopiërs hebben echter weinig vertrouwen in het Nederlandse banksysteem. Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het

19 ISLVAS ONDER ETHIOPIËRS IN NEDERLAND OVERZICHT TYPE ISLVA ORGANISATIE EN FUNCTIONEREN SAMENSTELLING VAN LEDEN DOELEN EN MOTIEVEN VOOR DEELNAME BEDRAGEN (schatting) Iqqub Het functioneren en de financiën van de groep worden gecontroleerd door een voorzitter, die ook lid van de groep is. Er zijn drie eisen voor de voorzitter: status, contacten en vertrouwen. Leden betalen een maandelijks bedrag voor de boekhouding (kopieën en ander materiaal). Willekeur of het belang van een groepslid bepaalt wie de uitkering op welk tijdstip ontvangt. Wie in financiële nood verkeert, kan het geld eerder ontvangen. De eerste ontvanger is de kredietnemer, de laatste ontvanger is de spaarder van de groep. Groepen ontmoeten elkaar één keer per maand. Mannen en vrouwen kunnen deelnemen. Er bestaan ook groepen met alleen vrouwen. Voornamelijk familieleden, waarbij het begrip familie een ruime interpretatie kent. Minimaal 5 tot maximaal 25 leden per groep. Vooral de eerste generatie is vertegenwoordigd. De leeftijdsopbouw is zeer divers. Sparen van de totale som. Aflossen van schulden. Huishoudelijke artikelen en verbouwing van het huis. Zeer incidenteel wordt het gespaarde geld aangewend om de start van microondernemingen te financieren. Vertrouwde tradities bijhouden en informatie uitwisselen over het land van herkomst. De gezelligheid, een sociaal netwerk opbouwen en andere Ethiopiërs ontmoeten. Sociale dwang om te sparen. Het voelt veiliger dan sparen en lenen bij een bank per maand per lid per jaar per groep (10 leden) ISLVAS EN MICROFINANCIERING IN ETHIOPIË Door de verklaring in 1994 over Licensing and Supervision of Microfinance Institutions heeft de regering formele microfinanciering toegestaan. Sinds deze internationaal gezien vroege verklaring zijn geregistreerde MFI s zowel op het platteland als in de steden actief (Gobezie, 2005: 3). In 2007 waren er 27 MFI s bij de National Bank of Ethiopia ingeschreven (Kereta, 2007: 15). Ook in Ethiopië hebben vrouwen slecht toegang tot de formele banksector. Wereldwijd maakt ongeveer 79% van de vrouwen gebruik van een MFI; in Ethiopië is dit percentage slechts 35% (Gobezie, 2005: 6). Daarom is het extra opmerkelijk dat de microfinancieringssector in Ethiopië zijn diensten voornamelijk aan mannen aanbiedt. ISLVAS ONDER ETHIOPIËRS EN MICROFINANCIERING IN NEDERLAND Ethiopiërs in Nederland participeren in informele spaar- en leengroepen genaamd Iqqub. Ontmoeting en gezelligheid spelen hierbij een belangrijke rol. Daarnaast nemen Ethiopiërs om financiële redenen deel aan een Iqqub. Hierbij is een micro-onderneming starten een van de mogelijke doelstellingen. Nader onderzoek zal aandacht moeten besteden aan het type ondernemingen dat Ethiopiërs willen starten en aan hun behoefte aan additionele microfinanciering. De genoemde noodzaak tot participatie in de Iqqub voor het aflossen van schulden zal verder onderzocht moeten worden. ACHTERGRONDINFORMATIE Almedom, A. (1995). A note on ROSCAs among Ethiopian Women in Addis Ababa and Eritrean Women in Oxford. In: Ardener, S. & Burman, S. (eds.). (1995). Money-go-rounds.The importance of Rotating and Saving Associations for women. Oxford: Berg. Aredo, D. (1993). The informal and semi-formal sectors in Ethiopia: A study of the iqqub, iddir and savings and credit cooperatives. AERC Research Paper 21. Nairobi: African Economic Research Consortium. Dejene, S. (2009). Exploring iddir Toward Developing a Contextual Theology of Ethiopia. In: Ege, S. & Aspen, H. (eds.). Proceedings of the 16th International Conference of Ethiopian Studies. University Trondheim: Trondheim. Gobezie, G. (2005). Regulating Microfinance in Ethiopia: Making it more Effective. Essays on regulation and supervision, No. 3. CGAP: University of Maryland. Heelsum, A. van. & Hesse, T. (2006). Afrikanen uit Angola, DR Congo, Ethiopië, Eritrea, Nigeria en Sudan in Nederland. Een profiel. Den Haag: Ministerie van Justitie. Kereta, B. (2007). Outreach and Financial Performance Analysis of Microfinance Institutions in Ethiopia. National Bank of Ethiopia. African Economic Conference, Addis Ababa. Marinelli, V. (2001). Nieuwe groepen: een verkenning. Afdeling van Verkenning en Strategie. Utrecht: Forum. Hogeschool INHOLLAND Den Haag - Centrum voor Microfinanciering INHOLLAND Theresiastraat 8, 2593 AN Den Haag Telefoon Microfinanciering@inholland.nl

20 Deze factsheet illustreert de resultaten van het onderzoek door het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling van Hogeschool INHolland naar Informele Spaar-, Leen- en Verzekerings Arrangementen (ISLVAs) binnen de etnischculturele groep Polen in Nederland. De gegevens zijn verkregen via telefonische interviews en diepte-interviews onder leden van de eerste en tweede generatie Polen in Nederland. De resultaten van dit verkennende onderzoek zijn indicatief en waar mogelijk aangevuld met informatie uit bestaande literatuur. Polen waren tot enkele jaren geleden een kleine en stabiele bevolkingsgroep. Sinds de toetreding van Polen tot de Europese Unie in 2004 is dat anders, zeker nadat sinds 1 mei 2007 Polen geen werkvergunning meer nodig hebben. Vanaf dat moment is het aantal Poolse immigranten sterk gestegen. Bijna driekwart van de Polen in Nederland behoort tot de eerste generatie, met een opvallend scherpe piek bij jonge twintigers. Het gaat in grote meerderheid om jonge nieuwkomers van de eerste generatie met gemiddeld een middelbare beroepsopleiding. Het perspectief op economische vooruitgang lijkt hun drijfveer. Zij werken in de agrarische sector, de bouw, bij schoonmaakbedrijven en in fabrieken. Maar ze hebben ook beter betaalde banen, bijvoorbeeld in de medische zorg en de ICT. Vooral hoger opgeleiden en jongeren zijn geneigd om zich definitief in Nederland te vestigen. Poolse werknemers zoeken en huren zelfstandig nog niet vaak woonruimte, maar laten dit over aan uitzendbureaus en werkgevers. Ze nemen het katholicisme als prominente geestelijke bagage mee. De kerk laat tegenwoordig meer maatschappelijke activiteiten over aan Poolse verenigingen en stichtingen (Korf, 2009). POLEN IN NEDERLAND OMSCHRIJVING DETAILS (CBS 2009) Totaal aantal in Nederland In totaal circa (Korf, 2009) Stedelijke concentraties Den Haag: Amsterdam: Rotterdam: ISLVAS IN POLEN Polen kennen niet de gewoonte om te sparen; 80% van de Poolse huishoudens spaart helemaal niet. Dit komt niet zozeer door gebrek aan geld, maar door een vooringenomen houding en bepaalde gewoontes. Zo bestaat er wantrouwen tegenover financiële instellingen, hebben mensen geen concrete doelen om voor te sparen, ervaren ze teleurstelling over het gebrek aan resultaten en hebben micro-ondernemers de overtuiging dat het beter is geld direct te herinvesteren. Mensen die wel sparen houden spaargeld thuis, zetten het geld op de bank, investeren in goud of onderhouden een groentetuin. Andere manieren om geld te besparen zijn de kinderen om een bijdrage vragen en het min of meer breken met bepaalde familiebanden en sociale verplichtingen om kosten te besparen (Matul e.a., 2004: 4). Ongeveer 50% van de Poolse huishoudens leent geld van formele en informele bronnen, zoals familie en vrienden. Voordeel is dat deze vorm van krediet eenvoudig toegankelijk en zonder rente is. Nadeel is dat de lening ook een laag bedrag met een korte termijn kent. Formele bronnen van krediet zijn de zogeheten in-house provident schemes -leningen bij banken en huurkoop. Vooral huurkoop is erg populair in Polen. De voor- en nadelen van formele kredietverstrekking variëren van de voorwaarden en kosten tot de vereiste zekerheden. Hierbij geldt dat hoe hoger de opleiding is, hoe groter de kans is op een formeel krediet en een hoger kredietbedrag (Matul e.a., 2004). POLEN Het Lectoraat Microfinanciering en Kleinbedrijfontwikkeling wordt mede mogelijk gemaakt door het