Inhoud. Editoriaal Een nieuwe Raad, nieuwe doelstellingen... Beroep Algemene vergadering van 21 april 2007

Transcriptie

1 Inhoud Accountancy&Tax Driemaandelijks tijdschrift van het IAB nr. 2 / 2007 ADMINISTRATIE EN REDACTIE IAB, Livornostraat 41, 1050 Brussel Tel: Fax: info@iec-iab.be REDACTIECOÖRDINATOR M. Tilmant m.tilmant@iec-iab.be REDACTIECOMITÉ E. Basso, A. Bert, M. Claes, C. Cloquet, J. Colson, J. De Blay, A. Faljaoui, S. Ghilain, N. Hormans, C. Janssens, R. Lassaux, T. Luyten, E. Steghers, M. Tilmant, R. Van Boven, J. Van Droogbroeck UITGEVERS Intersentia, Groenstraat 31, 2640 Morstel Anthemis, Chemin du Cyclotron 6, 1348 Louvain-la-Neuve ILLUSTRATOR COVER Rosemarie De Vos VERANTWOORDELIJKE UITGEVER A. Bert, Livornostraat 41, 1050 Brussel ISSN MEDEDELING VOOR DE LEZERS De auteurs, het redactiecomité en de uitgever streven naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, waarvoor ze echter niet aansprakelijk kunnen worden gesteld. De opinieartikelen vertegenwoordigen de inzichten en mening van auteurs en dus niet noodzakelijk die van het Instituut of van het redactiecomité. Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten (IAB) Opgericht bij Wetten van 21 februari 1985 en 22 april 1999 UITVOEREND COMITÉ Voorzitter: A. Bert Ondervoorzitter: M. Claes Secretaris-penningmeester: C. Cloquet Secretaris: J. De Blay Editoriaal Een nieuwe Raad, nieuwe doelstellingen... Beroep Algemene vergadering van 21 april 2007 Vennootschapsrecht Europees handelen in vennootschappen: een groeimarkt? Christoph Van der Elst Beroep Bijzondere mandaten Deel 3 Jacques Colson Beroep Het witwassen van illegale vermogensvoordelen uit misdrijven via het ereloon van de accountants en de belastingconsulenten Jan Van Droogbroeck Beroep Structuur van de Belgische boekhoudkundige en fiscale beroepen Claude Janssens Trends De boom van de internetindustrie Amid Faljaoui IAB in t kort Wetgeving IAB-info flashback Vakliteratuur RAAD Voorzitter: A. Bert Ondervoorzitter: M. Claes Leden: L. Ceulemans, C. Cloquet, B. Colmant, J. De Blay, E. Degrève, J.-G. Didier, J. Hellin, J.-L. Kilesse, F. Schelfhaut, S. Troonbeeckx, B. Vanderstichelen, J. Van Wemmel ALGEMEEN DIRECTEUR E. Steghers

2 EDITORIAAL Een nieuwe Raad, nieuwe doelstellingen... Tijdens de algemene vergadering van 21 april 2007 werd de nieuwe Raad van het Instituut verkozen. Met een vernieuwd elan zullen een aantal hangende dossiers afgehandeld worden en trachten we andere doelstellingen te verwezenlijken. De beperking van de beroepsaansprakelijkheid is een eerste prioriteit. Deze is momenteel niet mogelijk en vereist een wijziging van artikel 33 van de Wet van 22 april Intussen profiteren andere vrije cijfer- en raadgevende beroepen reeds van deze beperking en dit zowel in België als in het buitenland. Wij rekenen op de medewerking van de wetgever om deze discriminatie tegenover onze leden op korte termijn weg te werken. Deze wijziging betekent geenszins een benadeling van onze opdrachtgevers. De verzekering van de beroepsaansprakelijkelijkheid biedt hun een financiële garantie en is ook een erkenning van de deskundigheid van onze accountants en belastingconsulenten en een stimulans om op hen een beroep te doen. In navolging van een internationale tendens die zich nu ook geuit heeft in de recente wijziging van de wetgeving inzake het bedrijfsrevisoraat zal een voorstel worden ingediend om het aandeelhouderschap van de professionele vennootschap open te stellen voor andere beroepen. Dat wij ons daarbij vooral naar de leden van het BIBF richten, vloeit voort uit de synergie van onze en hun opdrachten. Uiteraard zal een voorafgaande erkenning van deze professionele vennootschap vereist blijven en geldt ook hier een strikte toepassing van de deontologische regels. Dat fiscaal advies en fiscale bijstand kan geschieden door personen die niet gebonden zijn door enige reglementering benadeelt onze leden en is ook risicovol voor de belastingplichtige die op deze derden een beroep doet. We verwijzen hierbij naar de verplichte verzekering van onze leden die hierboven werd aangehaald en die een garantie is voor onze opdrachtgevers. De belastingconsulent heeft een degelijke opleiding van hoog niveau genoten en heeft, vooraleer zijn titel te bekomen, het bewijs geleverd bekwaam te zijn om het beroep met de vereiste deskundigheid uit te voeren. Een differentiatie in de wetgeving moet een monopolie creëren dat kan worden gedeeld met andere vrije beroepen die onderworpen zijn aan een deontologie en aan een verzekering burgerlijke beroepsaansprakelijkheid, met name de accountant, de bedrijfsrevisor, de erkende boekhouder-fiscalist, de advocaat, de notaris De strijd tegen de zware en georganiseerde fiscale fraude staat weer volop in de schijnwerpers. De regering heeft een akkoord bereikt om in de Wet van 11 januari 1993 een artikel 14quinquies in te voegen, dat een dubbele wijziging inhoudt tegenover de huidige situatie. Enerzijds zullen in een koninklijk besluit een aantal indicatoren worden aangeduid voor het detecteren van zware en georganiseerde fiscale fraude en anderzijds zal de vaststelling van de aanwezigheid van één van deze indicatoren de meldingsplichtigen (waaronder de externe accountants en belastingconsulenten) verplichten een verklaring van vermoeden af te leveren bij de CFI. Als argumentatie voor deze wijziging wordt verwezen naar de toestand in Nederland, waar in 2005 gewag wordt gemaakt van meldingen. In onze grote buurlanden Frankrijk en Duitsland is het aantal meldingen in verhouding tot het bevolkingscijfer echter lager dan in België. Daarenboven overweegt de Nederlandse regering de lijst met indicatoren te herzien om de efficiëntie ervan te vergroten en de administratieve lasten voor de melders terug te dringen. Er werd inderdaad vastgesteld dat in 2004 slechts 664 dossiers aan het Nederlandse parket werden overgemaakt (tegenover 712 in België). Wij hebben ons gericht tot staatssecretaris Hervé Jamar, met wie ons Instituut een protocol heeft gesloten om in het kader van datzelfde protocol de technische discussie aan te gaan. Onze ervaring op het terrein en onze beroepsbekwaamheid kan zeker bijdragen om deze lijst van indicatoren te evalueren en ze te herleiden tot de essentie van het vermoeden dat aanleiding kan geven tot een melding bij de CFI. Het Vademecum van de Accountant en de Belastingconsulent is de begeleider van onze leden en onze stagiairs in de uitoefening van hun beroep. Alle relevante wetgeving in verband met het beroep en de stage alsook de normen en andere regelgevingen zijn erin opgenomen. Er wordt gewerkt aan een volledige actualisering ervan zodat wij weer een up-to-date werkinstrument kunnen aanbieden. André Bert, Voorzitter Micheline Claes, Ondervoorzitter 3

3 Algemene vergadering van 21 april 2007 Op 21 april 2007 om 9.00 uur opende voorzitter Gérard Delvaux de 21ste algemene vergadering van het Instituut. Voor deze gelegenheid waren, naast talrijke vooraanstaande personen uit de economische en gerechtelijke wereld, een duizendtal leden aanwezig in het Auditorium 2000 van het Brusselse Tentoonstellingspark. Hieronder vindt u het verslag van deze vergadering. Samenstelling van het bureau Toespraak van de heer Gérard Delvaux, voorzitter Het bureau was samengesteld uit de heren Gérard Delvaux, voorzitter, Erwin Vercammen, ondervoorzitter, Benoît Vanderstichelen, penningmeester, en mevrouw Christiana Baert, secretaris, bijgestaan door de heer Eric Steghers, algemeen directeur. Voorzitter Gérard Delvaux somt de acties op die zijn uitgevoerd tijdens de drie afgelopen jaren, in samenwerking met de Raad, om het Instituut meer dynamiek te geven. Op Europees vlak benadrukt hij twee aandachtspunten: Aanstelling van de stemopnemers en verkiezing van de voorzitter De algemene ledenvergadering gaat over tot de aanstelling van de stemopnemers en de verkiezing van de voorzitter. 1. De Europese richtlijnen voorzagen de mogelijkheid om de toepassing van de IAS/IFRS-normen uit te breiden naar de kmo s. De politieke en economische wereld moest worden gewezen op de financiële gevolgen van een dergelijk referentiesysteem dat, gezien de complexiteit van de toepassing ervan, het risico met zich meebrengt minder transparantie te bieden aan de gebruiker van de jaarrekeningen, tenminste voor de kmo s die 90 % van het economisch draagvlak vertegenwoordigen. De spreker vestigt de aandacht van de leden op het feit dat het nu niet het geschikte moment is voor de Europese Commissie om de drempels te verhogen die de kmo s kenmerken betreffende de administratieve vereenvoudiging. De heer Gérard Delvaux verdedigt het standpunt van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen, met name een verbetering of een modernisering van het Belgische boekhoudsysteem rekening houdende met een evolutie van de economische en wetgevende situatie sinds Gérard Delvaux, voorzitter IAB 2. Wat betreft de aanpassing van de deontologie aan de deontologische voorschriften van het IFAC verwijst 5

4 de heer Gérard Delvaux naar een belangrijk document dat werd opgesteld binnen de Commissie Belastingconsulenten voorgezeten door de heer Jos De Blay en dat werd geanalyseerd en besproken door de Raad, en weldra voor advies zal worden overgemaakt aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen. Dit document zal de komende maanden leiden tot een nieuw koninklijk besluit van deontologie dat de fundamentele regels van onafhankelijkheid zal omvatten die de hoeksteen van de beroepen van accountant en belastingconsulent vormen. De heer Gérard Delvaux brengt hulde aan de analytische en redactionele werkzaamheden die de leden van de commissie gedurende meer dan een jaar hebben uitgevoerd, met wetenschappelijke ondersteuning van mevrouw Liesbet Dhaene en mevrouw Sandrine Ghilain. Op Belgisch vlak heeft de voorzitter gehandeld met het oog op de toenadering tussen het Instituut en de leden via het oprichten van afdelingen die van bij het begin een paar duidelijke doelstellingen kregen, met name: 1 een snellere, meer uitgebreide professionele informatieverstrekking door de informatisering van het informatieblad IAB-info; 2 een betere omkadering van de stage: vaststelling van de beoogde doelstellingen en een betere opvolging van de stagiair in samenwerking met de stagemeesters zijn hiervan de nieuwe aandachtspunten. Een belangrijke herziening van het verloop van de stage van accountant en belastingconsulent werd uitgewerkt. De heer Gérard Delvaux bedankt de voorzitter, de heer Joseph Van Wemmel, de ondervoorzitter, mevrouw Christine Cloquet, de andere leden van de Stagecommissie alsook het personeel van de stagedienst, onder leiding van mevrouw Chantal Vandendriessche en de heer Eric Steghers, algemeen directeur van het Instituut voor hun inspanningen die hebben bijgedragen tot het goede verloop van de stage, rekening houdende met de grote hoeveelheid taken die dit sleuteldepartement moet volbrengen. De voorzitter benadrukt dat sinds de invoering van het elektronisch stagedagboek in 2005 de stagemeester enerzijds meer betrokken is bij de stage en dat de Stagecommissie anderzijds de stagiairs beter kan begeleiden door hen maandelijks op te volgen en hen zo snel mogelijk bij te sturen indien de commissie de stage te beperkt vindt in termen van afwisseling van de opdrachten. Ook de seminaries werden herzien om actuele onderwerpen te behandelen, de tussentijdse proeven werden vermenigvuldigd en de bekwaamheidsexamens uitgebreid. Wat betreft de toegang tot het beroep van accountant en belastingconsulent, heeft de Raad van het IAB besloten zijn oorspronkelijke standpunt te handhaven, namelijk dat de stagiair aan het einde van de stage in het bezit moet zijn van een masterdiploma; 3 het aangaan van een permanente dialoog met het BIBF en het IBR door het Interinstitutencomité, maar ook door veelvuldige contacten met de verschillende voorzitters. Deze dialoog mondde uit in een gemeenschappelijk tijdschrift voor de drie Instituten. De heer Gérard Delvaux bedankt de heren André Kilesse en Marcel-Jean Paquet voor hun voortdurende steun, evenals de ondervoorzitters Pierre P. Berger en José Pattyn; 4 het versterken van de public relations, zowel op het vlak van de verschillende voogdijministeries: de ministers Sabine Laruelle en Marc Verwilghen, evenals vice-eersteminister Didier Reynders, op het vlak van het Vlaamse en Waalse gewest als op het vlak van de economische actoren van grote en kleine ondernemingen. De heer Gérard Delvaux somt andere acties op die gezamenlijk gevoerd werden, onder andere: het overlegprotocol, protocol-jamar genaamd, dat op 15 juli 2005 werd ondertekend met de administratie en de staatssecretaris voor Modernisering van de financiën en de Strijd tegen de fiscale fraude, Hervé Jamar. Dit protocol is erg belangrijk voor ons beroep; het voorziet namelijk de mogelijkheid om te communiceren met de instanties die rechtstreeks betrokken zijn bij de beroepsactiviteiten; het overleg tussen de minister van Middenstand, Sabine Laruelle, en het Instituut voor de uitwerking van koninklijke besluiten en de aanpak van de problematiek van schijnzelfstandigen; de constante dialoog met de verzekeringsmaatschappij m.b.t. de burgerlijke beroepsaansprakelijkheid, onder meer in het kader van de Commissie schadegevallen; de steun aan de Commissie voor Boekhoudkundige Normen bij de uitwerking van de wetgeving betreffende het boekhoudkundig systeem van de vzw s; de permanente vorming: een nieuwe norm zal weldra worden goedgekeurd en zal in werking treden onder de nieuwe Raad. De heer Gérard Delvaux vestigt eveneens de aandacht van de vergadering op de mogelijkheid voor de externe accountant of de externe belastingconsulent om een opdracht van externe of onafhankelijke bestuurder te vervullen. De opdracht vloeit niet rechtstreeks voort uit het Wetboek van 6

5 Vennootschappen, maar wel uit de twee corporate governance-codes de code-lippens en de code-buysse. Volgens de voorzitter zijn er twee redenen waarom de externe accountant in deze aangelegenheid een belangrijke meerwaarde kan bieden. Enerzijds is de externe accountant, gelet op de strenge onafhankelijkheidsvereisten waardoor hij is omgeven, gehouden tot een objectieve behandeling die eveneens rekening houdt met het algemeen belang. Anderzijds is de accountant bedreven in het nazien en corrigeren van boekhoudstukken, zodat hij op een gepaste wijze invulling kan geven aan de noodzaak die bestaat in vele raden van bestuur tot grondige analyse van de jaarrekening. Bovendien kan de externe accountant of onafhankelijke bestuurder de nodige bijstand verlenen aan de raad van bestuur in zijn geheel, door zijn objectieve mening te geven over de structuur van de onderneming en haar rentabiliteit. De voorzitter verwijst kort naar de voorwaarden, vastgelegd door de Raad van het IAB, waaraan de externe accountant en belastingconsulent moeten voldoen om een mandaat van externe of onafhankelijke bestuurder te kunnen opnemen in een handelsvennootschap. De voorzitter vermeldt de mislukking van het fusieproject van de Instituten, namelijk de fusie van het BIBF met het IAB. De heer Gérard Delvaux is er nog steeds van overtuigd dat de volgende Raad de uitgevoerde werkzaamheden in dit verband opnieuw zal moeten bespreken als men wil vermijden dat een dergelijke fusie, zonder overleg met de beroepsbeoefenaars, wordt doorgevoerd zonder rekening te houden met de specificiteit van elk beroep. De heer Gérard Delvaux eindigt zijn toespraak door zijn bijzondere dank uit te spreken voor zijn confraters-raadsleden, het personeel van het Instituut alsook de algemeen directeur, Eric Steghers, en zijn adviseurs, Roger Lassaux en Rutger Van Boven, die met veel moed en vastberadenheid het geheel van de verwezenlijkte projecten hebben ondersteund. Resultaat van de verkiezing van de voorzitter en benoeming van de ondervoorzitter Voor het mandaat van voorzitter werd de heer André Bert, accountant en belastingconsulent, verkozen met 1271 stemmen. Voor het mandaat van ondervoorzitter werd mevrouw Micheline Claes, accountant en belastingconsulent, benoemd (enige kandidatuur). Verkiezing van de Raadsleden en de commissarissen De algemene ledenvergadering gaat over tot de verkiezing van de Raadsleden. In dit kader zouden er, volgens de heer Gérard Delvaux, op korte termijn drie projecten moeten worden omgezet in concrete maatregelen: 1. de versterking van de specifieke fiscale opdrachten die zijn voorbehouden aan de belastingconsulenten en aan de accountants, met in het verlengde hiervan de overgang van de titel van belastingconsulent naar een volwaardig beroep. Talrijke confraters hebben hun professionele kennis van de fiscaliteit uitgediept. Dit kadert binnen de gedeelde monopolieopdrachten met andere beroepsbeoefenaars; 2. de beperking van de beroepsaansprakelijkheid van de externe accountants en de belastingconsulenten; 3. de mogelijkheid voor de beoefenaars van cijferberoepen om zich binnen eenzelfde professionele structuur te verenigen. Een ontwerp van KB werd opgesteld door de huidige Raad met betrekking tot de professionele vennootschappen. Erwin Vercammen, ondervoorzitter IAB Toespraak van de heer Erwin Vercammen, ondervoorzitter De heer Erwin Vercammen wenst even stil te staan bij de voornaamste verwezenlijkingen van het voorbije jaar. Hij verwijst op zijn beurt naar de werkzaamheden die sinds 2005 werden uitgevoerd door de werkgroep onder het voorzitterschap van de heer Jos De Blay. Deze werkgroep had als opdracht de bestaande deontologie te toetsen aan de inter- 7

6 nationale ontwikkelingen alsook aan de specifieke eigenheden van de belastingconsulent. Hij bedankt uitdrukkelijk de voorzitter en de leden van deze werkgroep voor hun bijdrage tot het welslagen van deze belangrijke opdracht. De ondervoorzitter verduidelijkt vervolgens dat de Raad van het Instituut pleit voor een minder stringent kader aangaande de professionele vennootschap, rekening houdend met de Achtste Europese Richtlijn van 17 mei 2006, die een zeer liberale regeling voorschrijft met betrekking tot de voorwaarden waaraan een professionele vennootschap moet voldoen en gezien de vaststelling dat andere economische vrije beroepen reeds een soepelere regeling hebben aangenomen. Hij wijst erop dat ter tafel van de bevoegde minister een voorontwerp van koninklijk besluit ligt, dat er in hoofdzaak toe strekt het aandeelhouderschap en het bestuur van een professionele vennootschap meer open te stellen voor andere economische beroepen. Hij vermeldt de toekomstige uitdagingen die de Europese wetgever heeft weggelegd voor het beroep van accountant en belastingconsulent, zoals de Richtlijn van 7 september 2005 betreffende de erkenning van beroepskwalificaties die de regels vastlegt die een buitenlandse beroepsbeoefenaar in acht moet nemen wil hij zich vestigen in een andere lidstaat om er zijn beroep verder uit te oefenen en de Richtlijn van 27 december 2006 betreffende diensten op de interne markt (de zogenaamde Bolkenstein-richtlijn), die ongetwijfeld gevolgen zal hebben voor het beroep van accountant en belastingconsulent. De ondervoorzitter belicht de werkzaamheden van de informaticacommissie, die een onderzoek is gestart naar productiviteitsverbeterende software voor kleine en middelgrote kantoren. Begeleidingssoftware voor de opvolging van vervaldagen en de verdere digitalisering zoals de elektronische factuuruitwisseling en de beveiliging van de kantoren op netwerkniveau dit zowel intern als extern ontsnapte evenmin aan de aandacht van de commissie. Hiertoe werd een subwerkgroep opgericht die de problemen op dit vlak in kaart brengt en een platform wil opzetten voor ervaringsuitwisseling. De heer Erwin Vercammen verduidelijkt dat een vernieuwde linkendatabank tot stand werd gebracht en nog dit jaar operationeel zal zijn op de website van het Instituut. De heer Erwin Vercammen vermeldt dat er het afgelopen jaar bijzondere aandacht is uitgegaan naar de onderhandelingen met de Patrimonium- en Documentatiedienst van de FOD Financiën. Het behoort namelijk tot de intenties van het Instituut om de gegevens van het kadaster via de website open te stellen voor alle leden van het Instituut. Het Instituut is evenwel nog steeds op zoek naar mogelijke synergieën om de kosten in dit verband te stroomlijnen en binnen de perken te houden. Er zal eveneens aandacht moeten worden besteed aan de privacywetgeving en de identificatie van de persoon die gegevens opvraagt. De ondervoorzitter bedankt de leden van de informaticacommissie en de diverse subwerkgroepen voor hun volgehouden enthousiasme en de bijzondere energie die zij aan de dag hebben gelegd. Wat betreft de rol die de accountant en de belastingconsulent kunnen spelen in het zogeheten corporate governance -debat, stelt de ondervoorzitter twee zaken vast. Eerste vaststelling: de externe accountant en de externe belastingconsulent kunnen perfect fungeren als onafhankelijke of externe bestuurder van een onderneming. Aangezien de onafhankelijkheid van primordiaal belang is voor deze beroepsbeoefenaars, zullen zij in de vennootschap waarin zij een mandaat van externe bestuurder bekleden geen bijzondere opdracht of geen controleopdracht over de jaarrekening of over andere boekhoudkundige bescheiden mogen aanvaarden. Tweede vaststelling: als bevoorrechte adviseurs van ondernemingen zullen de accountants en belastingconsulenten garant staan voor de vertaling van de corporate governance-codes m.n. de code-buysse en de code-lippens naar de ondernemingen toe. Vandaar dat het Instituut zijn schouders heeft gezet onder een project op initiatief van UNIZO, dat ertoe strekt een aantal praktische tools en checklists uit te werken die ondernemingen moeten helpen in hun zoektocht naar een behoorlijk bestuur. Op het vlak van de publicaties meldt de heer Erwin Vercammen dat begin 2006 een nieuw tijdschrift, Tax, Audit & Accountancy genaamd, gelanceerd werd. Dit wordt gezamenlijk uitgegeven door het IAB, het IBR en het BIBF. In 2006 hebben alle leden en stagiairs bovendien een kosteloos exemplaar ontvangen van de Codex Fiscaal recht. Hij kondigt aan dat iedereen kortelings het geannoteerd Wetboek Inkomstenbelastingen kan verwachten alsook een handboek over de meest courante wettelijke opdrachten voor accountants die zijn ingeschreven in het Wetboek van 8

7 Vennootschappen. De ondervoorzitter maakt van de gelegenheid gebruik om de bijzondere inspanningen van mevrouw Chris Baert in de verf te zetten. Als secretaris van het uitvoerend comité, als verantwoordelijke voor de publicaties binnen de Raad, en als lid van het redactiecomité van IAB-info en Accountancy & Tax, heeft zij zich steeds ten volle ingezet om kwaliteitsvolle en voor het beroep onontbeerlijke informatie ter beschikking te stellen van onze leden en stagiairs. De ondervoorzitter wenst haar uitvoerig te bedanken. De heer Erwin Vercammen vestigt eveneens de aandacht op de bijkomende bijzondere opdrachten die de Belgische wetgever in 2006 heeft voorzien voor de externe accountant, onder meer door het Koninklijk Besluit houdende de tenuitvoerlegging van de Europese Verordening betreffende het statuut van de Europese Coöperatieve Vennootschap. Deze opdrachten, naast de reeds bestaande wettelijke opdrachten die het Wetboek van Vennootschappen toebedeelt aan de externe accountant, dienen te worden uitgevoerd met de deskundigheid die eigen is aan het beroep van de externe accountant. Vandaar dat het Instituut op 23 maart een studiedag heeft georganiseerd waarop de meest courante wettelijke opdrachten uit het Wetboek van Vennootschappen uitvoerig werden toegelicht en waar meer dan 800 leden en stagiairs aanwezig waren. wetgever ten zeerste, niet alleen omdat zij geenszins rekening houdt met de bekwaamheid en de ijver van de beroepsbeoefenaars, maar ook omdat het Instituut op geen enkel ogenblik betrokken is geweest bij het uitwerken van deze criteria. Deze toekomstige regeling voert een discriminatie en oneerlijke concurrentie in tussen de leden belastingconsulenten en accountants en de fiscale beroepsbeoefenaars die niet gereglementeerd zijn. De heer Erwin Vercammen merkt hier trouwens ook een gebrek aan respect voor de kwalitatieve opleiding die het Instituut gedurende meer dan twintig jaar heeft geïnvesteerd in zijn jonge confraters. De ondervoorzitter richt nog een hartelijk woord aan iedereen die het Instituut ondersteunt, met name al de personen die actief zijn in de erkenningscommissies, de leden die in verschillende commissies zetelen, zowel binnen het Instituut als nationaal en internationaal, de Raadsleden en de leden van het Uitvoerend Comité, Past-presidents Roger Vandelanotte, Raymond Krockaert en Johan De Leenheer, de medewerkers van het Instituut onder leiding van Eric Steghers, en zijn adjuncten Roger Lassaux en Rutger Van Boven. Hij feliciteert eveneens de stagiairs en de nieuwe confraters en hij richt zich tot de voorzitter, Gérard Delvaux, om hem hartelijk te bedanken voor de drie jaar van samenwerking. De ondervoorzitter merkt op dat het Instituut het afgelopen jaar bijzondere inspanningen heeft geleverd om aanwezig te zijn op de meest toonaangevende ondernemersbeurzen, zoals de beurs Ondernemen 2007, de Financial Business Days, de Vlaamse Startersdag, het forum Boekhouding en financiële beroepen en het forum Comptabilité et métiers financiers. Ten slotte staat de ondervoorzitter nog even stil bij de recente ontwikkelingen in het kader van de witwaswetgeving, meer bepaald bij de Programmawet van 27 april 2007 (B.S. 8 mei 2007) die voorziet in een meldingsplicht aan de CFI wanneer er een vermoeden is dat een feit of een verrichting verband kan houden met witwassen van geld afkomstig uit ernstige en georganiseerde fiscale fraude. Het begrip ernstige en georganiseerde fraude wordt nader omschreven in de voorbereidende werkzaamheden. De meldingsplicht geldt eveneens ingeval één van de indicatoren wordt opgespoord die voorkomen in een bij Ministerraad overlegd koninklijk besluit. Het Instituut betreurt dit initiatief van de Uitslag van de verkiezing van de Raadsleden en de commissarissen voor het mandaat van Nederlandstalig Raadslid: de heer Jos De Blay, accountant en belastingconsulent (1231 stemmen), mevrouw Fredegonda Schelfhaut, accountant en belastingconsulent (1081 stemmen), de heer Joseph Van Wemmel, accountant (893 stemmen), de heer Jacques Hellin, accountant en belastingconsulent (858 stemmen), mevrouw Sylva Troonbeeckx, accountant en belastingconsulent (851 stemmen), de heer Lucien Ceulemans, accountant en belastingconsulent (532 stemmen); voor het mandaat van Franstalig Raadslid: mevrouw Christine Cloquet, accountant en belastingconsulent (1332 stemmen), 9

8 de heer Benoît Vanderstichelen, accountant en belastingconsulent (1189 stemmen), de heer Emmanuel Degrève, belastingconsulent (935 stemmen), de heer Bruno Colmant, accountant en belastingconsulent (883 stemmen), de heer Jean-Luc Kilesse, accountant en belastingconsulent (815 stemmen), de heer Jean-Guy Didier, accountant (695 stemmen); voor het mandaat van Nederlandstalig effectief commissaris: mevrouw Maria-Theresia Smet, accountant en belastingconsulent (945 stemmen); voor het mandaat van Franstalig effectief commissaris: mevrouw Denise Veranneman, accountant en belastingconsulent (1978 stemmen); Toespraak van de heer Philippe Verdonck, directeur van het kabinet van de minister van Middenstand en Landbouw De directeur van het kabinet van het Ministerie van Middenstand en Landbouw begroet de man van de overtuiging en dialoog die Gérard Delvaux is, maar hij is ook meer dan een reisgenoot,... een echte vriend. Financieel verslag De heer Benoît Vanderstichelen, secretaris-penningmeester, brengt verslag uit van de financiële toestand van het Instituut en bespreekt de financiële staten die aan de leden werden bezorgd. Verslag van de commissarissen voor het mandaat van Nederlandstalig plaatsvervangend commissaris: de heer Jozef Van Beek, accountant en belastingconsulent (406 stemmen) en de heer Emile Vankeerberghen, accountant en belastingconsulent (205 stemmen). Toespraak van de heer Johan De Leenheer, Pastpresident Tijdens een korte toespraak brengt de heer Johan De Leenheer, Past-president, hulde aan de bekwaamheid, het professionalisme en de loyaliteit waarvan voorzitter Gérard Delvaux blijk gaf tijdens zijn mandaat van drie jaar. Toespraak van de heer Benoît Vanderstichelen, penningmeester Mevrouw Maria-Theresia Smet-Van Meerbeeck en de heer Christian Ronsse, commissarissen, brengen verslag uit over de rekeningen van het afgelopen jaar. Als conclusie van hun verslag van commissaris, een mandaat dat beiden in alle vrijheid en onafhankelijkheid kunnen uitoefenen in samenwerking met de Raad en de diensten van het Instituut, bevestigen de commissarissen dat de jaarrekening die op 31 december 2006 een balanstotaal van ,73 EUR en een winst van het boekjaar van ,76 EUR vertoonde, na voorziening voor risico s en kosten (kosten fusie) van ,00 EUR, exact is. De jaarrekening geeft een getrouw beeld van de financiële toestand en het vermogen van het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten en leeft de wettelijke Belgische boekhoudkundige regels na. Voorstelling van de begroting 2007 Met humor en elegantie brengt de heer Vanderstichelen, penningmeester, hulde aan de heer Gérard Delvaux en aan de handelingen die hij met uiterste nauwkeurigheid en veel doorzettingsvermogen heeft ondernomen tijdens zijn voorzitterschap. De heer Benoît Vanderstichelen, secretaris-penningmeester, stelt vervolgens de begroting 2007 voor. Het bedrag van de ledenbijdragen voor natuurlijke personen en vennootschappen wordt geïndexeerd met 2 %. De verplichte bijdrage aan de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) bedraagt nu 13,87 EUR. De leden van de algemene vergadering keuren unaniem de jaarrekening 2006 en de begroting 2007 goed, alsook de indexatie van 2 % van de ledenbijdragen voor Zij verlenen kwijting aan de Raadsleden en aan de penningmeester. 10

9 CATEGORIEËN BIJDRAGEN 1) Natuurlijke personen - interne leden 325,00 Een vermindering van 50 % wordt toegekend aan: a) nieuwe interne leden erkend in 2007, 2006, 2005, na een stage van 3 jaar te hebben doorlopen b) gepensioneerde interne leden 162,50 162,50 2) Natuurlijke personen - externe leden (inclusief verplichte bijdrage CFI, Cel voor Financiële Informatieverwerking, van 13,87 EUR) 501,33 Een vermindering van 50 % wordt toegekend aan: a) nieuwe externe leden erkend in 2007, 2006, 2005, na een stage van 3 jaar te hebben doorlopen (inclusief verplichte bijdrage CFI, Cel voor Financiële Informatieverwerking, van 13,87 EUR) b) gepensioneerde externe leden (inclusief verplichte bijdrage CFI, Cel voor Financiële Informatieverwerking, van 13,87 EUR) 257,60 257,60 3) Professionele vennootschappen eenpersoonsvennootschappen andere 185,70 464,25 4) Stagiairs (administratiekosten) 100,00 5) Stagiairs (inschrijvingsrechten) 125,00 Korte samenvatting van de genomen beslissingen De algemene vergadering heeft unaniem volgende beslissingen genomen: verkiezing van de voorzitter; benoeming van de ondervoorzitter; verkiezing van de Raadsleden; benoeming van twee nieuwe effectieve commissarissen, één Franstalige en één Nederlandstalige; benoeming van twee plaatsvervangende Nederlandstalige commissarissen; goedkeuring van de rekeningen van het afgelopen boekjaar; goedkeuring van de begroting voor 2007, het bedrag van de ledenbijdragen voor de natuurlijke personen en vennootschappen, geïndexeerd met 2 %, en de verplichte bijdrage aan de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI), die 13,87 EUR bedraagt; kwijting voor de Raadsleden, de penningmeester en de commissarissen. Academisch gedeelte Voorzitter Gérard Delvaux had het genoegen de heer Rudy Aernoudt, secretaris-generaal voor het departement Economie, Wetenschap en Innovatie voor de Vlaamse regering, te mogen verwelkomen op de academische zitting van de algemene vergadering. De heer Aernoudt gaf een uiteenzetting met als thema Beyond the knowledge economy. U vindt de slideshow van zijn uiteenzetting terug op onze website ( IAB-uitgaven). 11

10 VENNOOTSCHAPSRECHT Europees handelen in vennootschappen: een groeimarkt? Christoph Van der Elst Hoogleraar recht en management, Universiteit van Tilburg Docent Instituut Financieel Recht, Universiteit Gent Als u veilig en voordelig wil ondernemen in België, moet u als ondernemer de Limited overwegen, stelt een artikel in een recent Z.O.magazine. De voordelen van de Limited liegen er immers niet om: geen minimumkapitaal, geen oprichtersaansprakelijkheid, anonieme aandelen, geen financieel plan en vooral minder duur dan de Belgische evenknie, de bvba. Zelfs een aantal parlementsleden schrokken van dergelijke vrijheid en vroegen de regering om uitleg. 1 Moeten de ruim bvba s die ons land telt en de pakweg bvba s die jaarlijks worden opgericht zich onmiddellijk juridisch herbronnen? Een langzaam groeiende groep van Belgische ondernemers meent van wel. In Duitsland is deze ondernemingsvorm inmiddels uitgegroeid tot een hype. Naar schatting 12 tot 22 % van de Duitse ondernemers kiest voor de Britse Limited. In de Duitse literatuur werd eraan toegevoegd dat het aantal opgerichte Duitse GmbH s niet daalde waaruit wordt afgeleid dat een nieuwe markt werd aangeboord. 2 Becht, Mayer en Wagener onderzochten de evolutie van het aantal door buitenlanders opgerichte Limited -vennootschappen tijdens de periode 1997 en Een Limited werd in hun methodologie als buitenlands beschouwd wanneer alle of de meerderheid van de bestuurders in het buitenland woonachtig is. 3 De tendens is duidelijk stijgend. Het aantal door Fransen, Duitsers, Nederlanders en Belgen opgerichte Limiteds is terug te vinden in onderstaande tabel. Deze bijdrage gaat in op de voorgeschiedenis van de handel in vennootschappen, belicht de verplichtingen van een Limited naar Brits recht en de wijze waarop het Belgische vennootschapsrecht naar deze vennootschapsvorm kijkt wanneer zij activiteiten ontplooit in België. 1 Vragen nr en nr. 528 van 1 december 2006 van Trees Pieters en vraag nr. 524 van 23 november 2006 van Bart Tommelein. Beide parlementsleden vragen zich enerzijds af op welke punten het Belgische vennootschapsrecht moet worden aangepast en anderzijds hoe belangrijk het fenomeen Limited in België is. 2 C. TEICHMANN, Report from Germany, European Company Law 2007, Zoals verder in deze bijdrage ter sprake komt, is in de Britse vennootschapsbestanden het adres van alle bestuurders terug te vinden. In de toekomst wordt dergelijke analyse bemoeilijkt daar een bestuurder gerechtigd zal zijn om zijn correspondentieadres op te geven. 12

11 VENNOOTSCHAPSRECHT Tabel: Het aantal in het Verenigd Koninkrijk opgerichte Limiteds met buitenlandse bestuurders met meerderheid bestuurders woonachtig in België België Duitsland Frankrijk Nederland met alle bestuurders woonachtig in België met meerderheid bestuurders woonachtig in Duitsland met alle bestuurders woonachtig in Duitsland met meerderheid bestuurders woonachtig in Frankrijk met alle bestuurders woonachtig in Frankrijk met meerderheid bestuurders woonachtig in Nederland met alle bestuurders woonachtig in Nederland Bron: M. BECHT, C. MAYER en H. WAGNER, Where do firms incorporate?, ECGI working paper nr. 70/2006, september 2006, p Voorgeschiedenis De bovenvermelde publireportage uit Z.O.magazine verwijst naar een arrest van het Hof van Justitie van 30 september 2003 op grond waarvan alle lidstaten vennootschappen uit andere lidstaten moeten inschrijven in het handelsregister. 4 Dit Inspire Art-arrest is het laatste in de rij van een reeks van drie arresten die in de juridische literatuur steeds samen worden vermeld. Het betreft de arresten Centros, Überseerung en Inspire Art. 5 De betrokken arresten bouwen voort op oudere rechtspraak, zoals het arrest-segers en Daily Mail, maar zijn zeer relevant omdat de contouren van het nationale vennootschapsrecht scherper worden afgelijnd. Centros Ltd is een vennootschap naar Engels recht met als aandeelhouders in Denemarken residerende Deense onderdanen. De zetel van de vennootschap is gevestigd in Groot- Brittannië, doch zonder dat daar enige activiteit plaatsvindt. De activiteiten zouden gaan plaatsvinden in Denemarken waarvoor een filiaal zal worden opgericht. De Deense overheid weigert evenwel de inschrijving van het filiaal omdat, zo argumenteert zij, de enige drijfveer van Centros de omzeiling van de Deense regels inzake de oprichting van een vennootschap zou zijn. Het Hof van Justitie oordeelt evenwel dat een vennootschap die is opgericht in een lidstaat in overeenstemming met de aldaar geldende wetgeving, gerechtigd is om haar activiteiten in een andere lidstaat te ontplooien. Ook in de zaak-überseering zijn de feiten eenvoudig. Enige tijd na de oprichting van Überseering BV verwerven twee Duitsers alle aandelen. De vennootschap verwerft een onroerend goed waaraan opfrissingswerken moeten worden uitgevoerd. Zoals wel al eens meer gebeurt, schiet de aannemer in zijn verplichtingen tekort en ziet hij zich gedagvaard door Überseering BV. De Duitse lagere rechtspraak 4 Kruispuntbank van ondernemingen. 5 Centros (Hof van Justitie 9 maart 1999, zaak C-212/97); Überseering (Hof van Justitie, 5 november 2002, zaak C-208/00); Inspire Art (Hof van Justitie, 30 september 2003, zaak C- 167/01). 13

12 VENNOOTSCHAPSRECHT oordeelt dat Überseering BV rechtsonbekwaam is en dus ook processueel onbekwaam. Het Duitse Hof van Cassatie het Bundesgerichtshof betwijfelt of deze visie strookt met het Europese recht en laat dit via een prejudiciële vraag uitspitten door het Hof van Justitie. Het Hof van Justitie verwerpt de Duitse visie. De beslissing raakt aan de twee onderscheiden visies omtrent de zetel van de vennootschap: de werkelijke zetelleer, die ook de Belgische wetgever onderschrijft, en de statutaire zetelleer, die onder meer de Britse en Nederlandse overheid aanhangt. Het Hof van Justitie schaft de onderscheiden zetelleren niet af, doch oordeelt dat de Duitse werkelijke zetelleer er niet mag toe leiden dat een geldig opgerichte rechtspersoon naar Nederlands recht niet in rechte kan optreden als rechtspersoon in Duitsland. De kers op de mobiliteitstaart vormt het Inspire Art-arrest. Via Inspire Art Ltd voert een Nederlander in Nederland een kunsthandel. De Nederlandse overheid beschouwt deze vennootschap als een formeel buitenlandse vennootschap waaruit voortvloeit dat zij op grond van de Wet van 17 december 1997 op de formeel buitenlandse vennootschappen aan dezelfde kapitaalvoorschriften is onderworpen als Nederlandse vennootschappen. De schending van de wet leidt tot de onbeperkte aansprakelijkheid van de bestuurders voor de vennootschapsschulden. De Nederlandse overheid wil immers de schuldeisers beschermen. Het Hof van Justitie oordeelde echter dat schuldeisers voldoende worden beschermd omdat schuldeisers kennis kunnen nemen van de nationaliteit en vorm van de vennootschap. De Wet van 17 december 1997 doet derhalve afbreuk aan het Europese recht. Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie mag worden afgeleid dat het voortaan zonder meer mogelijk is om in het buitenland op rechtsgeldige wijze een rechtspersoon op te richten en vervolgens activiteiten op te starten in een andere lidstaat. In de praktijk betekent dit dat in verschillende landen, en in het bijzonder in Duitsland, Nederland en België ondernemers een Britse vennootschap kunnen oprichten en vervolgens activiteiten kunnen opstarten in hun land van herkomst. Uiteraard geldt de regel dat de Britse vennootschap rechtsgeldig moet worden opgericht. In 2006 moderniseerde het Britse Parlement de vennootschapswetgeving door middel van de Companies Act De invoering van de nieuwe wet geschiedt in verschillende stappen tijdens de periode Dit zal een invloed hebben op de praktische organisatie van de oprichting en inrichting van vennootschappen, doch alle details zijn op het ogenblik van de redactie van deze bijdrage nog niet beschikbaar. 2. Oprichting en werking van de Britse Limited Het opstarten van een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid naar Brits recht vergt, net zoals het oprichten naar Belgisch recht, nog steeds een weliswaar sterk slinkende berg administratief werk. Kortweg bestaat de berg uit het opstellen van een aantal documenten, het aanmelden van de vennootschap bij de registratieautoriteit en het betalen van het registratiebedrag. Zoals in België vloeien de meeste verplichtingen voort uit de vennootschapswetgeving, maar de praktische uitvoering ervan ligt vervat in tal van administratieve maatregelen. Handiger dan in België is het beperkt aantal vennootschapsvormen met beperkte aansprakelijkheid waaruit kan/moet worden gekozen. Slechts drie vormen (de private company limited by shares, de private company limited by guarantee en de public limited company ) komen in aanmerking. De andere rechtsvormen, zoals de limited liability partnership, die sinds het begin van dit millennium kunnen worden opgericht en een aantal kenmerken hebben van onze commanditaire vennootschap, worden in Groot- Brittannië niet als een type vennootschap beschouwd. Deze bijdrage is beperkt tot de private company limited by shares. De documenten die de Registrar of Companies moet ontvangen zijn de memorandum of association, de articles of assiociation, formulier 10 en formulier 12. De Registrar of Companies is verantwoordelijk voor het bewaren en beschikbaar stellen van alle documenten die een vennootschap op grond van het vennootschapsrecht moet neerleggen. 14

13 VENNOOTSCHAPSRECHT De bovenvermelde documenten vertonen gelijkenis met de oprichtingsakte van een bvba. Luidens het nieuwe section 8 Companies Act 2006 is een memorandum of association een akte waarbij de ondertekenaars verklaren een vennootschap te willen oprichten, hiervan vennoot te willen worden en ingeval het een vennootschap met kapitaal betreft, minstens één aandeel te nemen. Dit memorandum moet in de voorgeschreven vorm rechtsgeldig worden gemaakt. De nieuwe vennootschapswet maakt dit document tot een louter geschiedkundig stuk. De meeste relevante informatie zal terug te vinden zijn in de articles of association. Voor bestaande vennootschappen zal vanaf oktober 2008 de regel gelden dat de overige bepalingen in het memorandum of association als deel van de articles of association worden beschouwd. Nieuwe vennootschappen zullen de relevante bepalingen onmiddellijk in de articles of association incorporeren. Een memorandum of association bevatte onder het oude recht minimaal de naam van de vennootschap, de zetel en het statutaire doel. Vanaf oktober 2008 is het zelfs niet langer vereist om het statutair doel te melden; er zal ter zake niet langer enige beperking van kracht zijn en vennootschappen mogen alle (legale) activiteiten ontwikkelen. De ultra vires-doctrine krijgt hiermee een flinke knauw. De andere onderwerpen die aan bod kunnen komen in het memorandum volgen uit de bijlagen van de vennootschapswet, de zogenaamde Tables, terug te vinden in de uitvoeringsbepaling The Companies (Tables A to F) Regulations Ingevolge de nieuwe vennootschapswet zijn deze teksten aan herziening toe. De articles of association handelen over de interne organisatie van de vennootschap. 6 Hierin komen gebruikelijk aan bod: de bevoegdheden van de raad van bestuur en de mogelijkheden om deze bevoegdheden te delegeren, de organisatie van de algemene vergadering, de wijze van overdracht van de aandelen, de betaling van dividenden enz. Opnieuw kunnen vennootschappen een beroep doen op de Tables en die geheel dan wel ten dele overnemen. Naar nieuw recht is het niet langer vereist om de articles of association bij de aanvraag tot registratie te voegen wanneer de volledige Table A wordt overgenomen. In dat geval volstaat de melding van de overname van Table A als articles of association. Wellicht zal dit bij private companies niet vaak het geval zijn omdat Table A vereist dat het bestuur ten minste uit twee bestuurders moet bestaan, een bepaling die vele private companies liever niet willen toepassen. Als algemene regel rust op alle ondertekenaars bovendien de verplichting om dit document te handtekenen in aanwezigheid van een getuige die de ondertekening bevestigt. In 2008 zal er een nieuw vrijblijvend model van articles of association verschijnen. Formulier 10 verplicht de oprichters van de vennootschap om gedetailleerde informatie te verstrekken over de bestuurders, de vennootschapssecretaris en de toekomstige plaats van de zetel van de vennootschap. Over de bestuurder en de vennootschapssecretaris moeten de namen, het beroep, het adres, de geboortedatum en hun andere mandaten die zij uitoefen(d)en gedurende de laatste vijf jaren worden gemeld. Iedere betrokkene en de oprichters of hun agent moet dit document tekenen en dateren. Ter bescherming van de privacy zal de regel van de melding van het adres worden gewijzigd. Eind 2008 is het mogelijk het kantooradres op te geven in de publiek toegankelijke registers. Wat de zetel betreft, geldt de verplichting om de door de Britse post erkende adressen te gebruiken. Zuivere brievenbusvennootschappen zijn niet toegelaten. Het aantal vereisten om bestuurder te worden is beperkt. 7 Ook minderjarigen die kunnen instemmen met hun benoeming zijn bestuursgerechtigd. Deze laatste regel wordt aangescherpt en met ingang van oktober 2008 moet iedere bestuurder minimaal 16 jaar oud zijn. De verplichting om over een vennootschapssecretaris te beschikken is eigen aan het Britse vennootschapsrecht. Deze taak kan ook door een bestuurder worden waargenomen mits deze bestuurder niet de enige bestuurder van de vennootschap is. De Britse vennootschapssecretaris moet worden beschouwd als de CAO of chief administrative officer, het administratieve hoofd van de vennootschap. 8 De Britse vennootschapswet legt niet vast over welke bevoegdheden de vennootschapssecretaris beschikt. Bij gebrek aan wettelijke criteria geldt dat zijn takenpakket afhankelijk is van de aard en omvang van de vennootschap en de individueel vastgestelde bevoegdheden. Uit de Britse rechtspraak valt af te leiden dat de vennootschapssecretaris ge- 6 De articles of association zullen in de toekomst ook een deel van de clausules van het huidige memorandum of association bevatten. 7 Dit geldt ook voor buitenlandse bestuurders, hoewel bepaalde categorieën personen onderworpen worden aan bepaalde aanvullende eisen. Het Home Office Immigration and Nationality Department gaat hierover. 8 Zie voor verdere toelichting bv. G. MORSE, Charlesworth s Company Law, London, Sweet & Maxwell, 2005,

14 VENNOOTSCHAPSRECHT rechtigd is de vennootschap te vertegenwoordigen inzake administratieve aangelegenheden doch niet voor commerciële transacties. De aanwerving van werknemers en de aanschaf van wagens werden rechtsgeldig verklaard, het sluiten van een syndicataire lening niet. 9 Arbeidsrechtelijk blijkt een voltijds vennootschapssecretaris als een werknemer te worden beschouwd, een deeltijdse echter niet. Inzake aansprakelijkheid wordt de secretaris als een officer beschouwd, d.w.z. dat hij ter zake in dezelfde positie zit als een bestuurder en niet kan worden vrijgesteld van zijn aansprakelijkheid. Het nieuwe vennootschapsrecht schrapt de verplichting voor de private limited liability companies om een vennootschapssecretaris te benoemen. 10 Deze regel wordt evenwel pas van kracht op 6 april Tot slot dient de Registrar ook in het bezit te zijn van formulier 12. Dit formulier bevat de verklaring dat aan alle wettelijke vereisten inzake de incorporatie van de vennootschap is voldaan. De verklaring moet ondertekend zijn door een advocaat, een directeur of een vennootschapssecretaris. Het is toegelaten voor rekening te ondertekenen. Het document moet worden ondertekend in de aanwezigheid van een notaris, een advocaat, een justice of the peace of een commissioner for oaths. Eens de registrar in het bezit is gesteld van deze documenten, onderzoekt hij of deze beantwoorden aan de vereisten. De kostprijs van registratie bedraagt 20 en 50 om de registratie te klaren op de dag van aanlevering van de documenten. Elektronische aanlevering is goedkoper (resp. 15 en 30) maar vereist de aanschaf of ontwikkeling van software. Alle verplichtingen kunnen worden waargenomen door agenten. Een Britse gouden gids kent een rubriek met company formation agents. Uit bovenvermelde bijdrage in Z.O.magazine volgt dat deze dienstverlening ook al in België wordt aangeboden. Van de registratie wordt de vennootschap officieel op de hoogte gebracht door middel van een certificate of incorporation. 11 Vanaf het ogenblik dat dergelijk certificaat werd afgeleverd is de vennootschap rechtsgeldig geïncorporeerd en geregistreerd. Op de Registrar rust de verplichting om de uitgifte van het certificaat te melden in een Gazette. 12 Op de zetel van de vennootschap en op ieder stuk dat uitgaat van de vennootschap, zoals onder meer bestelbons, facturen, creditnota s, cheques, brieven enz. moet melding worden gemaakt van de naam van de vennootschap. Brieven, bestelbons en websites 13 moeten tevens de registratieplaats veelal Cardiff of Londen en het registratienummer alsook de zetel melden. Vele van deze verplichtingen zijn gelijkaardig aan de verplichtingen die gelden voor Belgische vennootschappen doch van volledige unificatie is nog geen sprake. 14 De melding van de bestuurders is toegelaten mits, in dat geval, allen worden vermeld. Op het bestuur rust de verplichting rekeningen op te stellen en deze neer te leggen bij de Registrar. De (eerste) rekeningen moeten worden aangeleverd binnen de 10 maanden 15 na afsluiting van het (eerste) boekjaar en, ingeval het (eerste) boekjaar meer bedraagt dan 12 maanden, binnen de 22 maanden na incorporatie of binnen de 3 maanden na het boekjaar, afhankelijk van welke periode langer is. Tot slot geldt in beginsel ook de verplichting om de documenten in het Engels neer te leggen. Hierop bestaan een aantal uitzonderingen doch vaak is de toevoeging van een gecertificeerde Engelse vertaling vereist. 9 Panorama Developments (Guildford) Ltd v Fidelis Furnishing Fabrics Ltd [1971] 2 Q.B. 711, CA en UBAF Ltd v European American Banking Corp. [1984] Q.B Zie section 270 Companies Act Dit geboortecertificaat luidt als volgt: I hereby certify that XXX, Limited, is this day incorporated under the Companies Act and that the company is limited. Given under my hand at Cardiff this day of 12 Zie ter zake 13 Voor diensten van de informatiemaatschappij gelden aanvullende eisen die uit Europees recht voortvloeien, vergelijk bv. de artt. 7 en volgende van de Wet van 11 maart 2003 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij (B.S. 17 maart 2003) die vereisen dat afnemers van een dienst en zij die een order plaatsen rechtstreeks permanent toegang kunnen krijgen tot de naam en het adres van de dienstverlener, de talen waarin het contract kan worden gesloten en zo meer. 14 De Belgische verplichtingen zijn terug te vinden in de artt. 78 tot 80 W. Venn., de reglementering inzake de kruispuntbank van ondernemingen en de btw-reglementering. 15 In april 2008 wordt deze termijn teruggebracht tot 9 maanden. 16 B.S. 5 februari H. DE WULF, Artikel W. Venn., in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, Comm. V.&V., Antwerpen, Kluwer, losbl., 2000, p

15 VENNOOTSCHAPSRECHT 3. De in België operationele Britse Limited Nadat de Limited rechtsgeldig werd opgericht in Groot- Brittannië en activiteiten wil opstarten in België, moet deze ook aan een aantal Belgische verplichtingen voldoen. In de eerste plaats vergt artikel 4 van de Wet van 16 januari 2003 tot oprichting van een kruispuntbank van ondernemingen 16 de opname van gegevens over rechtspersonen naar buitenlands of internationaal recht die in België beschikken over een zetel of zich dienen te registreren in uitvoering van een door de Belgische wetgeving opgelegde verplichting alsook de vestigingseenheden van de voormelde personen. De Limited moet zich vervolgens ook schikken naar de Belgische wet inzake de vestiging. Een buitenlandse vennootschap die een bijkantoor opricht in België moet voorafgaandelijk bepaalde gegevens en stukken neerleggen. Een bijkantoor is een soort verlengstuk van de vennootschap. 17 Er is sprake van een bijkantoor wanneer aan drie criteria is voldaan: er is een min of meer permanente uitoefening van de activiteiten gerelateerd aan de activiteiten van de buitenlandse vennootschap; de activiteiten worden ontplooid in een centrum, een vaste plaats op het Belgische grondgebied. Het kantoor moet geen eigendom zijn van de vennootschap noch moet de vennootschap de kosten dragen; er moet minstens één persoon aanwezig zijn, een vertegenwoordiger, die de vennootschap tegenover derden kan verbinden. 18 De bevoegdheden van de lasthebber mogen beperkt zijn, doch hij moet gerechtigd zijn rechtshandelingen te stellen. 19 De stukken die moeten worden neergelegd zijn onder meer de oprichtingsakte en de statuten, de naam van de vennootschap, het register waarin de vennootschap is opgenomen, het adres en werkzaamheden van het bijkantoor enz. Het bijkantoor heeft geen rechtspersoonlijkheid. Dit volgt uit de elfde Europese vennootschapsrichtlijn omtrent de bijkantoren. Bij de oprichting van een Engelse Limited zal evenwel vaak de vraag rijzen of er sprake kan zijn van een bijkantoor dan wel of alle activiteiten (voortaan) in België zullen plaatsvinden. In dat geval dient melding te worden gemaakt van de Wet van 16 juli 2004 houdende het Wetboek van Internationaal Privaatrecht (WIPR). Volgens artikel 110 van dat Wetboek worden rechtspersonen beheerst door het recht van de staat op wiens grondgebied zich vanaf de oprichting de voornaamste vestiging bevindt. Luidens artikel 112 van dit Wetboek geldt dat de verplaatsing van de voornaamste vestiging van de rechtspersoon door de twee staten moet worden toegestaan opdat de rechtspersoonlijkheid niet wordt onderbroken en dat een rechtspersoon die zijn voornaamste vestiging verplaatst naar het grondgebied van een andere staat vanaf de verplaatsing beheerst wordt door het recht van die laatste staat. 20 Beide bepalingen bouwen voort op het opgeheven artikel 56 W.Venn. en het Lamot-arrest van het Hof van Cassatie waarin de zetelverplaatsing van een Britse Limited naar België aan bod kwam. 21 Hieruit werd afgeleid dat de vennootschap haar rechtspersoonlijkheid behoudt en het geen twijfel lijdt dat de vennootschap met haar voornaamste vestiging in België uitsluitend als een Belgische vennootschap moet worden beschouwd en aan de Belgische lex societatis is onderworpen. 22 Deze IPR-wetgeving lijkt niet volledig in overeenstemming met de bovenvermelde arresten van het Hof van Justitie. De arresten laten immers niet meer zomaar toe dat een in Groot-Brittannië geïncorporeerde vennootschap die haar 18 Voor een gedetailleerde analyse van deze criteria, zie H. DE WULF, Artikel W. Venn., in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, Comm. V.&V., Antwerpen, Kluwer, losbl., 2000, 16 p. 19 Op de website van de federale overheidsdienst Economie klinkt het als volgt: Een vreemde vennootschap heeft in België een bijkantoor of een centrum van werkzaamheid wanneer zij er de handelingen verricht die tot haar maatschappelijke bezigheden behoren en er vertegenwoordigd is door een lasthebber die bevoegd is haar tegenover derden te verbinden. Deze personen belast met het bestuur van een bijkantoor dragen jegens derden dezelfde verantwoordelijkheid als bestuurders van een Belgische vennootschap. 20 Art. 111, 1 van dit Wetboek voegt hier nog aan toe: Het recht van toepassing op rechtspersonen bepaalt met name: 1º het bestaan en de juridische aard van de rechtspersoon; 2º de firma of de maatschappelijke benaming; 3º de oprichting, de ontbinding en de vereffening; 4º de rechtsbekwaamheid van de rechtspersoon; 5º de samenstelling, bevoegdheden en werking van de organen; 6º de interne verhoudingen onder vennoten of leden alsmede de relaties tussen de rechtspersoon en zijn vennoten of leden; 7º de verkrijging en het verlies van de hoedanigheid van vennoot of lid; 8º de rechten en plichten verbonden aan de winstbewijzen of aandelen en de uitoefening ervan; 9º de aansprakelijkheid voor overtreding van het vennootschapsrecht of van de statuten; 10º 17

16 VENNOOTSCHAPSRECHT activiteiten (uitsluitend) in België ontplooit, plots wordt onderworpen aan allerhande Belgische rechtsregels daar waar deze Britse vennootschap overeenkomstig het Britse recht aan dit laatste recht onderworpen blijft, zelfs wanneer haar voornaamste vestiging zich in België bevindt. Overeenkomstig de Europese rechtspraak, doet de in België opererende Britse Limited er goed aan de Britse wetgeving zo consequent mogelijk na te leven. Het Belgische vennootschapsrecht beschouwt de Britse vennootschap als Belgisch omdat haar voornaamste vestiging zich in België bevindt. De Britse wetgeving oordeelt hier anders over en stelt dat het Britse recht van toepassing is. De rechtspraak van het Hof van Justitie verbiedt duidelijk dat de Belgische wetgeving onverminderd haar rechtsregels mag opleggen aan de Britse vennootschap die zij als Belgisch beschouwt. Slechts beperkingen die voortvloeien uit het algemeen belang kunnen worden opgelegd. 23 Dit algemeen belang -criterium mag niet te pas en te onpas worden ingeroepen. Uit het Centros-arrest vloeit immers voort dat de bescherming van de schuldeisers, die de Deense wetgever beoogde, niet kon worden geoormerkt als een rechtsgeldig algemeen belang gelet op de bekendmaking van het limited -karakter van de Britse vennootschap. Schuldeisers zijn op grond hiervan voldoende geïnformeerd over de mogelijke ontstentenis van kapitaal van de vennootschap zodat geen aanvullende Deense eisen kunnen worden opgelegd. Drie bedenkingen dienen hier geformuleerd te worden. In de eerste plaats is de invulling van het begrip algemeen belang cruciaal. Een voor de hand liggend geval van algemeen belang zou de bescherming van de volksgezondheid kunnen zijn. Wanneer de oprichting van de Limited het mogelijk maakt medische diensten aan te bieden die in België aan andere voorwaarden zijn onderworpen, kan de Belgische overheid ingrijpen. De onzekerheid blijft evenwel bestaan. Hiermee samenhangend is de bedenking in het Centros-arrest dat de autoriteiten van de betrokken lidstaat alle maatregelen kunnen treffen ter bestrijding of bestraffing van fraude, hetzij ten aanzien van de vennootschap zelf, in voorkomend geval in samenwerking met de lidstaat waar zij is opgericht, hetzij ten aanzien van vennoten waarvan wordt aangetoond dat zij via de oprichting van een vennootschap, zich in werkelijkheid trachten te onttrekken aan hun verplichtingen jegens particuliere of openbare schuldeisers die op het grondgebied van de betrokken lidstaat gevestigd zijn. 24 Deze fraude-exceptie kan door de Europese lidstaten worden ingeroepen om specifieke eisen op te leggen aan de import en export van vennootschappen. Tot slot stoot de Europese rechtspraak op vele praktische problemen. Zo rijst de vraag welk recht een rechter zal toepassen wanneer een optreden voor rekening van de Limited in oprichting verkeerd loopt, de Limited girale betalingen moet aanvaarden, de Limited best wel of niet aanvullende vermeldingen op een factuur of bestelbon plaatst enz. Wellicht zullen de meeste van aan deze voorbeelden gekoppelde verplichtingen door het Hof van Justitie beschouwd worden als onverenigbaar met het Europese recht. Of een ondernemer met deze kennis vrolijker zal zijn bij een confrontatie met een onwillige overheidsdienst of medecontractant is maar zeer de vraag Evaluatie Een Limited biedt ongetwijfeld voordelen ten opzichte van de Belgische bvba. Vooral ondernemers met cliënten die weinig geven om de ondernemingsvorm kunnen er hun voordeel mee behalen. De oprichting van een Limited kent een redelijke kost en administratieve last die bovendien volledig kan worden uitbesteed. Het lijdt geen twijfel dat de Limited mag opereren in België ofwel door middel van een bijkantoor maar zelfs rechtstreeks als een door de Belgische overheid te erkennen buitenlandse vennootschap. Dit betekent nog niet dat de Belgische overheid of medecontractanten geen bezwaren of hinderlagen kunnen opwerpen die de voordelen ondermijnen. de mate waarin de rechtspersoon ten aanzien van derden gehouden is tot betaling van schulden aangegaan door zijn organen. 21 Cass. 12 november 1965, R.W , J. MEEUSEN, Artikel 56 W. Venn., in H. BRAECKMANS, K. GEENS en E. WYMEERSCH, Comm. V.&V., Antwerpen, Kluwer, losbl., 2000, p Zie ook E. WYMEERSCH, The transfer of the company s seat in European Company Law, Financial Law Institute working paper , 2003, p Zie overweging 39 van het arrest. 25 Hierbij lieten we ook de fiscale aspecten buiten beschouwing. Luidens het artikel in Z.O.magazine valt de in België via een bijkantoor opererende Limited onder het Britse fiscale recht. Becht en anderen houden voor dat dubbelbelastingverdragen van Groot-Brittannië met andere lidstaten tot gevolg hebben dat de Limited aan het fiscaal regime in het gastland is onderworpen (M. BECHT, C. MAYER en H. WAGNER, Where do firms incorporate?, ECGI working paper nr. 70/2006, september 2006, p. 19). Dit vraagstuk, van groot belang voor de praktijk, valt buiten het bestek van deze bijdrage. 18

17 Bijzondere mandaten Deel 3 Jacques Colson Accountant Belastingconsulent Lid van de Commissie van Begeleiding en Toezicht bij het IAB Deze bedenkingen en bemerkingen zijn gesteund op mijn ervaring als lid van de Commissie van Begeleiding en Toezicht bij het IAB en hebben enkel de bedoeling de beroepsbeoefenaar die een controleverslag moet opstellen, inzicht te geven in de beweegredenen van de wetgever bij de invoering van de wettelijke opdrachten. Binnen de Commissie van Begeleiding en Toezicht stellen wij vast dat sommige confraters verwijzen naar de oude regelgeving van artikel 178bis van het Vennootschappenwetboek en artikel 40 van het KB van 8 oktober 1976 betreffende de jaarrekening van ondernemingen, terwijl deze artikels sinds 2001 werden vervangen door artikel 181 van het Wetboek van Vennootschappen en artikel 28, 2 van het KB van 31 januari Zulke zaken komen meestal voor omdat men gebruikmaakt van de mogelijkheden die een computer biedt. Opslag en opvraging van vorige verslagen is makkelijk en handig, en vaak gaat men ervan uit dat enkel namen en cijfers moeten worden gewijzigd. Een dergelijke werkwijze is echter gevaarlijk, omdat hier soms fouten ontstaan die niet worden opgemerkt. Zoals confrater Johan De Coster stelde tijdens de studiedag over de bijzondere mandaten op 23 maart 2007, dient elk verslag eigenlijk maatwerk te zijn ( Copy Paste: a waste! ). Een medewerker elk nieuw verslag laten nalezen is geen overbodige luxe. Op die manier kan men anomalieën opsporen die bij de herlezing door de opsteller zelf onopgemerkt blijven. Rechten en plichten buiten balans worden zeer stiefmoederlijk of zelfs niet behandeld. Indien in het actief bijvoorbeeld een gebouw is opgenomen, meen ik dat er steeds een hypothecaire staat moet worden opgevraagd. Meestal zijn er voor de verwerving van gebouwen leningen afgesloten, waarbij waarborgen werden gegeven. Zonder handlichting blijven deze waarborgen het gebouw bezwaren, zodat zij niet vrij en onbelast zijn, wat een invloed heeft op de realisatiewaarde. Er kunnen ook waarborgen zijn gegeven op het handelsfonds, of er kan door leveranciers eigendomsvoorbehoud gesteld zijn op bepaalde goederen tot volledige betaling (voertuigen, voorraden). Bepalingen over aankoopopties van leasing- en huurkoopcontracten en lopende wisselbrieven moeten eveneens tot uiting komen in de rechten en plichten buiten balans. De toelichtingen bij de jaarrekening kunnen, indien zij correct worden ingevuld, veel informatie bevatten. Als de kleine en middelgrote ondernemingen deze toelichtingen met de nodige ernst invullen, meen ik dat dit een zeer grote stap voorwaarts zou zijn naar een betere informatie aan derden en aandeelhouders, waarbij zelfs de geprezen, maar ook verguisde IAS/IFRS-normen, niet nodig zouden zijn in de kmo s. Ook de informatie van de sociale balans kan belangrijk zijn bij een beslissing tot vervroegde ontbinding van een vennootschap. Denk daarbij aan de cao nr waarbij wordt voorgeschreven dat een bijzondere cao moet worden uitgewerkt voor collectief ontslag, indien op 31 december van het vorige jaar een gemiddeld personeelsbestand van 20 voltijdse equivalenten bestond. In andere gevallen kan de sociale balans tevens een aanwijzing geven over de eventueel te voorziene ontslagvergoedingen. De wetgever heeft de vennootschapsvormen zonder beperkte aansprakelijkheid (vof, Comm.V., cvoa) niet voorzien in artikel 181 W.Venn. Tot nu toe is een controleverslag voor deze laatste vormen niet voorgeschreven. Indien dit toch wordt opgesteld op ver- 1 Cao nr. 24 van 2 oktober 1975 betreffende de procedure van inlichting en raadpleging van de werknemersvertegenwoordigers met betrekking tot het collectief ontslag, gewijzigd door de collectieve arbeidsovereenkomsten nr. 24bis van 6 december 1983, nr. 24ter van 8 oktober 1985 en nr. 24quater van 21 december

18 zoek van het bestuursorgaan van de betrokken vennootschap, betreft het een opdracht tussen beide partijen. Dit verslag moet niet ter controle aan de Commissie van Begeleiding en Toezicht worden toegezonden. Persoonlijk betreur ik dit, aangezien een controleverslag informatie naar aandeelhouders en derden toe beoogt, wat een belangrijk aspect is in het maatschappelijke verkeer en getuigt van behoorlijk bestuur. Door de wijziging aan artikel 184 W.Venn., moet sinds 6 juli 2006 een verzoekschrift worden gericht aan de rechtbank van koophandel voor de benoeming van de vereffenaar. Bij dit verzoekschrift, ondertekend door het bevoegde orgaan of door een advocaat, moet een boekhoudkundige staat van activa en passiva worden gevoegd. Deze laten controleren door een bevoegde beroepsbeoefenaar is nuttig en biedt een grotere zekerheid aan de rechtbank en de te benoemen vereffenaar(s). dossier, u met raad kan bijstaan om uw controleopdracht correct te interpreteren. De omzetting van een vennootschap in een andere rechtsvorm De norm inzake omzetting van vennootschappen in een andere rechtsvorm is van toepassing volgens de artikelen 774 tot 786 en artikelen 435 en 436 van het W.Venn. Deze laatste artikelen zijn specifiek voor de coöperatieve vennootschap van toepassing. Voor de vennootschap onder firma is een eigen artikel van toepassing, namelijk artikel 787 W.Venn. waarbij wordt gesteld dat sommige punten in de artikelen 776 tot 785 en 786 W.Venn. in welbepaalde gevallen geen toepassing vinden. De omzetting van een vof gebeurt bij authentieke akte of bij onderhandse akte die bij uittreksel openbaar wordt gemaakt. Uitoefening beroep in een vennootschap Confraters voeren hun beroepsactiviteiten soms uit via een vennootschap. De vraag die nogal eens gesteld wordt, is aan wie de opdracht moet worden gegeven, daar zij persoonlijk de beroepsverantwoordelijkheid dragen. Enerzijds kan er een verschil bestaan indien de beroepsbeoefenaar zelf nog over een ondernemingsnummer en btw-nummer beschikt. De opdracht kan dan in naam van de vennootschap of in eigen naam worden uitgevoerd. De facturatie gebeurt ofwel door de vennootschap ofwel door de beroepsbeoefenaar in eigen naam, naargelang de opdracht aan de vennootschap dan wel aan de beroepsbeoefenaar werd gegeven. Indien de beroepsbeoefenaar echter niet zelf over een ondernemingsnummer en btw-nummer beschikt, wordt de opdracht aanvaard door de professionele vennootschap, maar uitgevoerd door de beroepsbeoefenaar (natuurlijke persoon), als vertegenwoordiger van de vennootschap. De facturatie zal dan door de professionele vennootschap gebeuren. Beroepsbeoefenaars die bevoegd zijn om controleverslagen op te stellen, kunnen behoren tot verschillende Instituten (IBR of IAB). Zij die echter van beide Instituten lid zijn, dienen zich te gedragen naar de deontologie van beide Instituten. Het lijkt mij dan ook onlogisch dat deze beroepsbeoefenaars hun verslagen niet aan het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten moeten toezenden. Hierdoor ontstaat onduidelijkheid en zelfs discriminatie tussen beroepsbeoefenaars die lid zijn van hetzelfde Instituut. Tevens zou een beter inzicht worden verkregen over het juiste aantal verslagen dat door leden van ons Instituut wordt opgesteld. Voor vragen over controleverslagen van ontbinding kan u als lid van ons Instituut terecht bij de Commissie van Begeleiding en Toezicht die, zonder verantwoordelijkheid te nemen in het betrokken Deze norm is niet van toepassing op: de omzetting van een onderlinge verzekeringsvereniging in een vennootschap met handelsvorm; de omzetting van een vereniging zonder winstoogmerk in een vennootschap met sociaal oogmerk; de omzetting van een private stichting in een stichting van openbaar nut; de wijziging van rechtsvorm van een landbouwvennootschap, een economisch samenwerkingsverband, een Europees economisch samenwerkingsverband, een vennootschap of vereniging met een andere rechtsvorm. In tegenstelling tot de ontbinding, is voor het controleverslag bij een omzetting van een vennootschap slechts een beperkte controle van toepassing. Dit wil niet zeggen dat er geen controle wordt uitgevoerd en men zonder nazicht de voorgelegde staat van activa en passiva mag aanvaarden. In tegendeel, er moet worden nagekeken of er enige overwaardering van het netto-actief heeft plaatsgehad. Enige overwaardering van het netto-actief betekent niet enkel dat de pure overwaardering van het actief, maar ook de onderwaarderingen van het passief moeten worden opgezocht. Hoewel de wetgever duidelijk stelt inzonderheid of er enige overwaardering van het netto-actief heeft plaatsgehad kan er mijns inziens in de praktijk een zekere tolerantie, het materialiteitsprincipe, in acht worden genomen bij de beperkte controle die moet worden uitgevoerd. Deze tolerantie is ingegeven omdat de vennootschap in weze blijft bestaan, met al haar bezittingen, schulden, rechten en verplichtingen, maar onder een andere rechtsvorm. Dit mag echter niet leiden tot het aanvaarden van alle verschillen die eventueel vastgesteld zouden worden. Redelijkheid is ook hier een gezond principe. (Wordt vervolgd) 20

19 Het witwassen van illegale vermogensvoordelen uit misdrijven via het ereloon van de accountants en belastingconsulenten Jan Van Droogbroeck Juridische Dienst IAB Deze bijdrage onderzoekt in welke mate een accountant of belastingconsulent strafrechtelijke vervolging riskeert als witwasser (art. 505, eerste lid, 2 Strafwetboek) wanneer een cliënt zijn ereloon heeft betaald met geld dat hij heeft verkregen met illegale activiteiten. De auteur gaat ook na hoe de beroepsbeoefenaar het risico op een strafrechtelijke veroordeling kan beperken. 1. De vraag 2. Het antwoord Het witwassen houdt in dat de witwasser een opeenvolging van transacties uitvoert met de opbrengst van een misdrijf, meestal een geldsom, om de illegale herkomst ervan te camoufleren en om ze te gebruiken. 1 Het antwoord op deze vraag vereist een analyse van de bestanddelen van het witwasmisdrijf, m.n. de door de strafwet verboden gedraging (materieel element) en de schuld in hoofde van de dader (moreel element). De technieken die de witwasser gebruikt zijn zeer divers. De vraag rijst in welke mate een accountant of een belastingconsulent een strafrechtelijke veroordeling voor witwassen riskeert (art. 505, lid 1, 2 Strafwetboek) 2, als een cliënt een beroep doet op zijn (legale) professionele diensten en de geleverde prestaties vergoedt met geld dat hij heeft verdiend met het plegen van misdrijven Materieel element van het witwasmisdrijf De gedraging die artikel 505, eerste lid, 2 Sw. verbiedt, is het in ruil ontvangen of het in het bezit nemen van vermogensvoordelen die zijn ontstaan uit een misdrijf. Een recente wetswijziging breidt deze strafbepaling uit met het bezitten, het bewaren of het beheren van vermogensvoordelen. De wet vereist vooreerst een positieve daad. De dader van het witwasmisdrijf moet iets doen. De wet is op dit punt zo ruim geformuleerd dat de acceptatie 1 Zie J.-F. GODBILLE, Les aspects répressifs: l infraction de blanchiment dans le secteur financier, in Blanchiment: situation des entreprises, organismes et leurs conseillers, Brussel, Kluwer, 2004, Hierna Sw. 21

20 zonder enig voorbehoud van geld ter betaling van een ereloon in principe ook onder de strafwet valt. De beroepsbeoefenaar geniet geen strafrechtelijke onschendbaarheid indien het ontvangen ereloon geldt als vergoeding voor legale boekhoudkundige en fiscale diensten en hij deze diensten heeft gepresteerd zonder enig crimineel motief. Het is dus niet vereist dat de beroepsbeoefenaar betrokken is bij de criminele activiteiten van zijn cliënt, zoals het opstellen van valse jaarrekeningen, het indienen van valse fiscale aangiftes, het beheer van zwarte boekhoudingen of het organiseren van btw-carrousels. Het Hof van Cassatie oordeelde in 2005 dat een advocaat zich schuldig kan maken aan het misdrijf witwassen (art. 505 Sw.) wanneer hij voor de verdediging van een beklaagde gelden heeft ontvangen die uit een misdrijf verkregen vermogensvoordelen zijn. 3 Deze rechtspraak kan mutatis mutandis worden toegepast op de accountants en belastingconsulenten die een belastingplichtige verdedigen of bijstaan die door de fiscus of het gerecht wordt vervolgd voor fiscale fraude. In de administratieve fase van het fiscaal contentieux zal de beroepsbeoefenaar advies geven over de boekhoudkundige en fiscaalrechtelijke aspecten, een bezwaarschrift opstellen of de belastingplichtige vertegenwoordigen voor de fiscale administratie. In de gerechtelijke fase van het fiscaal geschil kan de accountant bovendien ook nog aan de fiscale rechter zijn schriftelijke of mondelinge toelichting geven over elementen die enkel betrekking hebben op feiten of rechtsvragen in verband met de toepassing van het boekhoudrecht (art. 728, 2bis Gerechtelijk Wetboek). Deze laatste opdracht mag worden uitgevoerd door de accountant die zich gewoonlijk bezighoudt met de boekhouding van de belastingplichtige of die heeft meegewerkt aan het opstellen van de betwiste belastingaangifte of die de belastingplichtige heeft bijgestaan in de administratieve bezwaarprocedure. Het betaalde geld vormt bovendien een illegaal vermogensvoordeel. Het begrip vermogensvoordeel wordt niet gedefinieerd in het Strafwetboek. De rechtsleer definieert een vermogensvoordeel zeer ruim als elk economisch voordeel dat uit enig misdrijf kan verkregen worden. 4 Een concrete hoeveelheid chartaal of giraal geld valt dus zeker onder deze zeer ruime omschrijving. Vermogensvoordelen zijn illegaal als ze rechtstreeks uit een misdrijf zijn verkregen (primaire vermogensvoordelen). De goederen en waarden die nadien in de plaats zijn gesteld van de primaire vermogensvoordelen (secundaire vermogensvoordelen) of de inkomsten die het resultaat zijn van de belegde vermogensvoordelen (tertiaire vermogensvoordelen) zijn ook illegaal. 5 Een voorbeeld ter verduidelijking: een cliënt ontvangt via het opzetten van een btw-carrousel aanzienlijke bedragen van de Staat (primair vermogensvoordeel). Dit geld gebruikt hij om een Porsche aan te kopen en om beursgenoteerde aandelen te verwerven (secundaire vermogensvoordelen). De aandelen verkoopt hij later na de meerwaarde te hebben geïncasseerd (tertiair vermogensvoordeel). De vermogensvoordelen zijn illegaal omdat ze zijn verkregen door een misdrijf (basismisdrijf). Artikel 505, eerste lid, 2 Sw. sluit geen enkel basismisdrijf uit: alle misdrijven die wit te wassen vermogensvoordelen genereren komen in aanmerking. Een recente wetswijziging beperkt echter de strafbaarstelling van het witwassen van vermogensvoordelen die zijn verkregen via fiscale basismisdrijven. Het gewijzigde artikel 505, eerste lid, 2 Sw. viseert enkel de ernstige en georganiseerde fiscale fraude waarbij bijzonder ingewikkelde mechanismen of procédés van internationale omvang worden aangewend, zoals de btw-carrousel. Het witwassen van vermogensvoordelen verkregen via gewone fiscale fraude is niet meer strafbaar. Strafvervolging blijft echter wel mogelijk tegen de beroepsbeoefenaar die de dader, mededader of medeplichtige is van het basismisdrijf. Hetzelfde geldt voor de beroepsbeoefenaar die de meldingsplicht t.a.v. de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) inzake het witwassen van geld afkomstig van ernstige en georganiseerde fraude niet heeft nageleefd. 6 3 Cass. P N, 18 januari 2005, www. cass.be. 4 J. ROZIE, Voordeelsontneming, Antwerpen, Intersentia, 2005, nr Zie ook de conclusie van advocaat-generaal SPREUTELS onder het cassatiearrest van 22 oktober 2003 (Cass. 22 oktober 2003, T. Strafr. 2004, 169). 5 Cass. P N, 21 maart 2006, www. cass.be. 6 Art. 14quinquies, Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme. 22