Op ontdekking door het Museum van de Stad Brussel Een bijzonder gebouw... Ontwikkeling van de stad... Het water in Brussel... Manneken-Pis...

Transcriptie

1 Op ontdekking door het Museum van de Stad Brussel Een bijzonder gebouw... Ontwikkeling van de stad... Het water in Brussel... Manneken-Pis... Educatieve speurtocht 1

2 2

3 Hoi! Schrijf je voornaam hier... Als je meer te weten wil komen over de geschiedenis van Brussel en de Brusselaars, dan is dit spel iets voor jou! Sint-Michiel is sinds eeuwen het symbool van de Stad Brussel. Hij zal je gids zijn. Zoals je ziet heeft Sint-Michiel vleugels want hij is een aartsengel. Hij zou de Duivel - soms spreekt men ook over de Draak - overwonnen hebben. 3

4 Jouw opdracht 1 de afbeeldingen van de staart van de duivel die door Sint-Michiel verslagen werd zoeken in het museum 2 in dit boekje de tekst die bij het nummer hoort terugvinden 3 de tekst lezen en de vraag beantwoorden (je kan je hierbij laten helpen) 4 nakijken met de volwassene die je begeleidt of je antwoord juist is Veel plezier! Kijk goed naar de tentoongestelde werken, maar let op dat je ze niet aanraakt. De meeste stukken zijn erg broos en bovendien erg waardevol! 4

5 Een bijzonder gebouw Het Museum van de Stad Brussel werd opgericht om ons iets bij te leren over de geschiedenis van Brussel en de Brusselaars. Het werd gebouwd in 1887 en is ondergebracht in een prachtig gebouw op de Grote Markt. VRAAG 1 Het museumgebouw heeft twee verschillende benamingen. Laat je helpen door de tekeningetjes om ze te vinden. De benamingen herinneren ons aan gebouwen die in het verleden op deze plek gestaan hebben. Een bijzonder gebouw 5

6 Op de plek waar nu het museum staat, hebben vroeger na elkaar drie andere gebouwen gestaan. Het eerste gebouw stond hier in de middeleeuwen rond Een houten dak op pijlers bood beschutting aan de bakkers die er hun brood kwamen verkopen. Rond 1400 liet de hertog, die niet alleen over Brussel maar ook over heel Brabant regeerde, dit Broodhuis afbreken. Daarna liet hij hier een gebouw in steen optrekken waarin hij een deel van zijn kantoren onderbracht. Ongeveer 100 jaar later werd het tweede gebouw vervangen door een derde gebouw voor de kantoren van Karel de Vijfde. Dit bekende personage was niet alleen hertog van Brabant maar droeg ook de titel van Koning van Spanje. Veel later werd dit Koningshuis afgebroken om plaats te maken voor het gebouw dat wij nu nog kennen. 6 Een bijzonder gebouw

7 Bekijk de tegelvloer in de inkomhal VRAAG 2 Zoek de bouwdata van het derde gebouw en van het gebouw dat er nu staat: ze zijn terug te vinden op de tegelvloer van de inkomhal. datum waarop het derde gebouw werd opgetrokken met de kantoren van Karel de Vijfde, Hertog van Brabant en Koning van Spanje. datum waarop het vierde gebouw werd opgetrokken met het museum erin. Een bijzonder gebouw 7

8 Ga de trap op tot in het midden Het huidige gebouw werd iets meer dan 100 jaar geleden opgetrokken. Nochtans ziet het er veel ouder uit: je zou denken dat het uit de middeleeuwen dateert! Dat was nu net de bedoeling van de architect. Die wilde dat het Broodhuis er opnieuw uit zou zien als in de tijd van Karel de Vijfde. Op de gevels heeft hij allerlei bronzen beelden die personages uit de middeleeuwen voorstellen laten zetten. VRAAG 3 Dit beeld stelt een gewapende man voor. Het is zijn taak de heer te begeleiden, de aankomst van de heer aan te kondigen en boodschappen te verkondigen. Hoe noemt men zo n man? Het antwoord vind je als je de draad volgt die leidt naar het beeld. Minnezanger Edelsmid Wapenheraut Ambachtsman Schepen 8 Een bijzonder gebouw

9 Door de kleurrijke glasramen zie je het daglicht schijnen. Zo wordt de prachtige eikenhouten trap verlicht. In ieder glasraam staat een herkenningsteken van een land of een gebied. Dit herkenningsteken noemt men een blazoen. VRAAG 4 Soms gebruikt men een ander woord voor blazoen. Als je deze rebus oplost vind je dat woord. Een bijzonder gebouw 9

10 Op de glasramen zijn de wapenschilden afgebeeld van de vele gebieden waarover Karel de Vijfde regeerde in de jaren Zij herinneren ons eraan dat Brussel in deze periode het centrum was van een uitgestrekt rijk waar veel gebieden deel van uitmaakten. VRAAG 5 Op de glasramen vind je onder ieder blazoen de naam van het gebied waar het bij hoort in het Latijn. Zoek de vijf blazoenen die je hier ziet en verbind ze telkens met het gebied dat ermee overeenkomt. 1 Namurcum Namen 2 Bruxellae Brussel 10 Een bijzonder gebouw

11 Hollandia Holland 4 Zelandia Zeeland 3 5 Hannonia Henegouwen Een bijzonder gebouw 11

12 Stadsontwikkeling Ga de zaal op de eerste verdieping binnen Geschiedkundigen zoeken nog uit hoe Brussel ontstaan is. Zij weten wel dat Brussel in de middeleeuwen gegroeid is rond een kleine haven bij de rivier de Zenne. Twee heuvels in de buurt van de rivier waren ook al vroeg bebouwd. Op de ene heuvel stond de Sint-Michielskerk en op de andere had de heer van Brussel een versterkt kasteel gebouwd. Rond 1200 werd een eerste muur gebouwd om Brussel te beschermen. Binnen deze muur lagen toen nog veel akkers en velden. Er woonden in die tijd enkele duizenden mensen in de stad en haar omgeving. 12

13 VRAAG 6 De maquette toont Brussel in de middeleeuwen rond Op de voorgaande pagina vind je een schema van deze maquette met 6 cirkeltjes. Ieder cirkeltje stemt overeen met een van de zes volgende plaatsen. Zoek ze en maak daarbij gebruik van de teksten in het museum. Noteer in ieder cirkeltje de juiste letter (A tot F). A een toren van de eerste omwalling B de haven bij de Zenne C het Sint-Gorikseiland D de Nedermerckt E het kasteel op de Koudenberg F de Sint-Michiels- en Sint-Goedelekerk Stadsontwikkeling 13

14 De stad ontwikkelde zich en werd stilaan volgebouwd. In 1357 is men begonnen met de bouw van een tweede en langere stadsmuur waarmee een groter grondgebied werd omsloten. Ongeveer 200 jaar geleden werd die tweede muur afgebroken, omdat hij voor de verdediging van de stad geen nut meer had. Op de plaats van de oude muur heeft men een brede laan aangelegd. Sinds die tijd groeide de bevolking van Brussel sterk aan. Omdat de stad te klein was geworden voor alle nieuwe bewoners, werden op het grondgebied van de dorpen rond Brussel nieuwe woningen gebouwd. Vandaag vormen Brussel en de 18 andere gemeenten samen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Er wonen in het totaal ongeveer 1 miljoen mensen. VRAAG 7 Je ziet het oudste plan van de stad. Het werd gemaakt rond Buiten de tweede muur zie je het platteland. De namen van de verschillende dorpen staan in een oud geschrift aangeduid. Ontcijfer de naam van de zeven dorpen op de volgende pagina. Verbind ze met hun naam in gedrukte letters. Tussen haakjes vind je de naam van de gemeente nu. 14 Stadsontwikkeling

15 Molenbeek (Molenbeek) Jette (Jette) Anderlecht (Anderlecht) Scarebeeck (Schaarbeek) Elsene (Elsene) Opbrussel (Sint-Gillis) St Joes ten hoy (Sint-Joost-ten-Noode) Stadsontwikkeling 15

16 Het water in Brussel Zoek op deze verdieping naar maquettes van boten Rivier en kanaal De handel heeft zich in Brussel ontwikkeld dankzij de haven bij de Zenne. Vanuit Brussel kon men varen tot in Antwerpen en verder tot de Noordzee. Boten op de Zenne vervoerden allerlei goederen en reizigers. Later liet de stad Brussel een kanaal graven om de schepen toe te laten sneller tot in Antwerpen te geraken. Dit kanaal noemde men het Kanaal van Willebroek. Het werd ingehuldigd in Vanaf dat ogenblik werd de Zenne bijna niet meer gebruikt voor de handelsscheepvaart. Maar de rivier bleef nog nuttig voor allerlei andere activiteiten. Molens werden aangedreven door de kracht van het water. Er werd vis in gevangen. Het water werd voor de industrie gebruikt. En de Zenne diende als afvoerkanaal voor vuilnis. VRAAG 8 Je staat voor de maquette van een boot die op het Kanaal van Willebroek voer rond Op de foto van de maquette zijn vijf belangrijke elementen verdwenen. Zoek uit welke en duid aan hoe ze genoemd worden. 16 Het water in Brussel

17 L eau à Bruxelles 17

18 Stilaan werd de Zenne minder en minder nuttig. Vanaf de jaren 1850 diende zij nog enkel als openluchtriool voor het afval van de industrie en de bewoners van de stad. Rond de vervuilde rivier hing een afschuwelijke stank en men dacht dat daardoor ziekten ontstonden. Men vond ook dat een vervuilde rivier niet paste bij de waardigheid van een hoofdstad. Bovendien stroomde de rivier regelmatig over en dan stond het hele centrum van de stad onder water. Daarom heeft de Stad Brussel uiteindelijk besloten de Zenne te kanaliseren en te bedekken. Sinds 1871 is de Zenne niet meer te zien in Brussel, want ze loopt nu onder de grond. Boven de overdekte rivier werd een brede laan aangelegd. 18 Het water in Brussel

19 VRAAG 9 Jean-Baptiste Van Moer heeft de Zenne geschilderd net voor ze overdekt werd. Kan je je voorstellen dat Brussel er ooit zo heeft uitgezien? Aan welke andere steden doet dit zicht je eerder denken vandaag? Vervolledig dit kruiswoordraadsel A W E Z B S A E C T U N D N E N E N R E B 5 Belangrijke stad in Nederland C 1 Italiaanse stad waar gondels varen E 4 Stad in West-Vlaanderen die bekend is om haar vele kanalen Het water in Brussel 19

20 Waterbevoorrading Naast het water van de Zenne hadden de inwoners in de stad ook zuiver drinkwater nodig, want dat is belangrijk voor een goede gezondheid. Water was ook nodig om de dieren te laten drinken, om schoon te maken, om branden te blussen, Vroeger hadden de mensen geen stromend water thuis. Zij verzamelden regenwater en gingen zich bevoorraden bij fonteinen of waterputten. In het begin waren de fonteinen enkel leidingen waar water uitkwam. Later werden ze versierd met beeldhouwwerk en dienden om de stad mooier te maken. De fonteinen van Brussel verloren hun nut na 1855 toen de stad een algemeen waterdistributienet liet aanleggen. VRAAG 10 Van de oude fonteinen die in het museum te zien zijn, bestaan er vandaag nog vier. We hebben hen een andere naam gegeven. Verbind iedere fontein met haar juiste benaming en met de plaats waar ze zich bevindt. Laat je helpen door het tekstpaneel. 20 Het water in Brussel

21 De man met water in de mond Het kleine plassende jongetje De koning van de dieren De godin met de engeltjes De Leeuwen Manneken-Pis Minerva De Spuwer Grote Zavel Kolenmarkt Stoofstraat Achtergevel van het Stadhuis Het water in Brussel 21

22 Vandaag dienen fonteinen vooral om de stad aangenamer en gezelliger te maken. Daardoor vergeet men vaak dat de oude fonteinen, zoals de bekende Manneken-Pisfontein, in de eerste plaats dienden om de inwoners van de stad van water te voorzien. VRAAG 11 Deze oude afbeelding van Manneken-Pis toont je hoe het beeld er vroeger uitzag. Later, in 1770, werd er een nieuwe versiering rond gemaakt. Het is min of meer de versiering die wij nu nog kennen. Kijk goed naar de verschillen tussen vroeger en nu. Antwoord daarna op de drie vragen: 22 Het water in Brussel

23 Waarop staat het beeldje? VROEGER (voor 1770) NU Waarin loopt het water? Hoe is de vorm van het hek dat het beeldje beschermt? Om je te helpen, staan hier 6 mogelijkheden: in een dubbel bekken op een zuil in een enkel waterbekken gebogen en versierd in een nis rechthoekig en eenvoudig Het water in Brussel 23

24 Manneken-Pis Ga nu naar de zaal van Manneken-Pis op de tweede verdieping Een putto Het beeldje van Manneken-Pis dat wij vandaag kunnen zien in de buurt van de Grote Markt is een kopie. Het echte beeldje staat nu goed beschermd in het museum om te beletten dat het zou worden gestolen of beschadigd. Dit laatste werd gebeeldhouwd in 1619 en toen op de hoek van de Stoofstraat en de Eikstraat geplaatst. Op diezelfde plek stond al sinds lange tijd een fontein in steen. Maar men weet niet hoe die er uitzag. 24 Manneken-Pis

25 VRAAG 12 Je staat nu voor de echte Manneken-Pis uit 1619 (kijk uit voor namaak!). Kijk er goed naar en duid de goede antwoorden aan Manneken-Pis: meet 95 cm 61 cm is gemaakt van brons ijzer heeft beentjes recht gebogen zijn torso is gespierd vormloos buigt naar achter voor draait zijn hoofd naar rechts links zijn lichaam is mollig mager Manneken-Pis 25

26 De inwoners van Brussel zijn dus over Manneken-Pis beginnen spreken. Nochtans is Manneken-Pis geen echt jongetje maar wel een ingebeelde figuur die men een putto noemt. In de Romeinse tijd was zo n kindje een kleine god van de liefde die men Cupido noemde. Cupido heeft een pijl en boog bij waarmee hij op mensen schiet zodat ze verliefd worden. Straalvliegtuig in drie letters Een kleur zonder de letter T zonder de letter G 26 Manneken-Pis

27 VRAAG 13 Om te weten te komen welke kunstenaar het beeldje van Manneken-Pis gemaakt heeft moet je zoeken naar de oplossing van dit raadseltje. Niet dik Vriendje van Barbie Uit de kraan komt zonder de letter N zonder de letters TER Dit alles samen vormt de voornaam en de familienaam van de kunstenaar die het beeldje van Manneken-Pis gemaakt heeft E Q U E S Y D E O U D E R E Manneken-Pis 27

28 Symbool van Brussel en de Brusselaars De Brusselaars waren altijd erg gehecht aan het Manneken-Pisbeeldje. Zij beschermden het toen de stad in 1695 door de Franse troepen gebombardeerd werd. Soldaten, dieven of grapjassen hebben verschillende keren geprobeerd om het beeldje te stelen. Maar gelukkig werd het altijd teruggevonden. VRAAG 14 De afbeelding toont dat de bevolking erg bedroefd was nadat het beeldje gestolen was in Hoeveel toeschouwers kijken toe vanuit het raam? Wie hoort niet thuis op de deze afbeelding? Manneken-Pis

29 29

30 Voor de Brusselaars is Manneken-Pis stilaan een symbool geworden: zij zeggen dat hij de oudste burger van de stad is. Vroeger werd zijn afbeelding veel gebruikt in grappige tekeningen en om een mening bekend te maken. Nu betoont men hem eer en geeft hem decoraties. Zijn afbeelding wordt ook gebruikt in de reclame. Voor veel Brusselaars is Manneken-Pis ook het teken dat zij op hun vrijheid gesteld zijn en veel humor hebben. VRAAG 15 Deze affiche promoot een vijfjarenprogramma. Dit werd opgezet door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Wat is de slogan? Waarom werd dit vijfjarenprogramma opgezet? om het openbaar vervoer in Brussel te verbeteren om de verkoop van computers te promoten 30 Manneken-Pis om het aantal jobs voor Brusselaars te vergroten

31 Manneken-Pis 31

32 Een goed gevulde kleerkast! Manneken-Pis heeft vandaag meer dan 750 kostuumpjes in zijn kleerkast hangen. De gewoonte om beelden aan te kleden bestaat al sinds de middeleeuwen. Vandaag nog kunnen we in kerken beelden van Maria, Jezus of heiligen zien met mooie kleren aan. Ook al is Manneken-Pis geen religieus beeld, krijgt hij uitzonderlijk toch dezelfde eer. We weten dat de Landvoogd van onze gewesten hem meer dan 300 jaar geleden al een mooi blauw kostuum geschonken heeft. Het oudst bewaarde kostuum in het Museum werd geschonken door de Franse koning, Lodewijk de vijftiende. VRAAG 16 Je staat nu voor Manneken-Pis in het kostuum van Markies. Het is een kopie van een typisch kostuum dat edelen in onze gewesten droegen rond Dit kostuum bestaat uit zeven stukken die hieronder vermeld staan. Schrijf in het cirkeltje de letter (van A tot G) die overeenstemt met de foto op de volgende pagina. een steek met vederbos kniebroek een pruik ribkousen een kanten jabot een granaatrode rokjas en een blauwe vest schoenen met lip en gesp 32 Manneken-Pis

33 A C G B D E F Manneken-Pis 33

34 Leuke legenden Stilaan vergat men dat het beeldje een ingebeeld personage voorstelde en geen echt jongetje. Dus heeft men allerlei leuke legenden uitgevonden die de oorsprong van Manneken-Pis verklaren. VRAAG 17 De wanordelijk door elkaar geplaatste tekeningen illustreren de legende van Manneken-Pis als redder van de stad. Lees de legende en duid aan in welke volgorde de tekeningen bekeken moeten worden (van A tot E). 34 Manneken-Pis

35 A B B C C D D E E de volgorde is Manneken-Pis 35

36 Held van de Brusselse folklore Sommige oude kostuums draagt Manneken-Pis ieder jaar op dezelfde data. Als hij een nieuw kostuumpje krijgt is het altijd feest. De mensen die een kostuum schenken worden eerst ontvangen op het Stadhuis door het stadsbestuur. Daarna gaat men in stoet tot bij Manneken-Pis, die zijn nieuwe kostuumpje aanheeft. VRAAG 18 Op dit bord staat de kleedkalender van Manneken-Pis te lezen. Welk kostuum draagt hij ieder jaar op 27 mei? Manneken-Pis

37 VRAAG 19 Naar aanleiding van de schenking van bepaalde kostuums wordt het water dat Manneken-Pis spuit vervangen door andere dranken waar grote mensen vrolijk van worden. Ontdek aan de hand van de tekeningen welke. Manneken-Pis 37

38 De eerste muur wordt afgebroken en vervangen door brede lanen 1855 Een algemeen waterdistributienet wordt in Brussel aangelegd 1891 Het nieuwe Broodhuis is af (= het museumgebouw) 1871 De Zenne wordt overwelfd en de centrale lanen worden aangelegd 1357 De tweede muur van Brussel wordt begonnen KEIZER KAREL Karel de Vijfde regeert over onze gebieden +/ De eerste muur rond Brussel is af 38

39 1695 Brussel wordt door de troepen van de Franse koning Lodewijk de Veertiende gebombardeerd Kleine tijdwijzer Om je te helpen alles in de tijd te plaatsen vind je hier een herhaling van de data die je in het boekje bent tegengekomen Het beeld van Manneken-Pis wordt gemaakt door Jeroen Duquesnoy de Oudere 1561 Het Kanaal van Willebroek wordt geopend Vóór 1020 bij de Zenne in Brussel ligt een haven 39

40 Wat kan je nog ontdekken als je later terugkomt naar het museum Hou je van de straten, pleinen, huizen, monumenten van Brussel? Ontdek hun geschiedenis op de eerste verdieping. Heel mooie schilderijen, maquettes en oude foto s tonen je hoe de stad door de tijd heen is gegroeid. Wist je dat Brussel vroeger bekend was om zijn kunstambachten? Op de gelijkvloerse verdieping kan je zien waardoor Brussel vroeger zo n rijke stad was: wandtapijten, beeldhouw-werken, schilderijen, porselein, Een gulden boek ligt bij het onthaal. Hier kan je opschrijven wat je van het museum en het spelparcours vond. Dank je voor je bezoek en tot een volgende keer! 40

41 Voor later... Met welk kostuum zou je Manneken-Pis graag willen zien? Welke vorm, welke kleuren, welke accessoires stel je je voor? Toon je creativiteit en teken een heel nieuw kostuum. NIEUW KOSTUUM 41

42 En als jullie nu eens gingen wandelen in de stad In de stad van vandaag kunnen jullie terugvinden wat jullie op de speurtocht in het museum ontdekt hebben

43 1 Museum van de Stad Brussel Zie je de herauten op het dak van het gebouw? 2 Huis van de Hertogen van Brabant Men heeft dit gebouw genoemd naar de bustes van de Hertogen van Brabant die op de gevel van dit gebouw geplaatst werden ter hoogte van de eerste verdieping. Bij de buste van Karel de Vijfde staat geschreven Carolus V. Waar lees je dit? 3 Beeld van Everhard t Serclaes Ook dit personage uit de middeleeuwen is een symbool van Brussel. In geschiedenisboeken staat te lezen dat hij zijn leven gegeven heeft voor de verdediging van de rechten van de Brusselaars. Staan er veel toeristen rond het beeld? Wat doen ze en waarom? 4 Stadhuis 14 Sinds de jaren 1400 vergadert het stadsbestuur in dit gebouw. Sint-Michiel die de duivel doodt is het officiële symbool van de Stad Brussel. Waar vind je hem terug? 5 Huis OLV van Peys Zie je het medaillon dat een beeld van de Maagd Maria en het kindje Jezus voorstelt? Maria draagt mooie kleren. Welk bekend Brussels beeld dat nochtans niet godsdienstig is wordt ook aangekleed? 6 Huis In den Vos Kijk goed naar de kleine putti die aan het werk zijn. Aan wie doen ze je denken? Fontein De Spuwer 12 8 Fonteinen De Leeuwen 9 Fonteinen De Schelde en De Maas Zie je de dolfijnen? En de kleine putti? 10 Museum voor het Kostuum en de Kant Vond je de kostuumpjes van Manneken-Pis leuk? Dan kan je nog meer oude kostuums zien in dit museum. 11 Souvenirwinkeltjes Kijk goed naar de souvenirs voor toeristen. Welke zijn typisch voor Brussel en België? 12 Muurschildering Herken je de held uit het stripverhaal? Ook hij is een symbool van Brussel en België. 13 Manneken-Pis Hier is hij dan! Draagt hij een kostuum? Zo ja, welk? Zijn er veel toeristen? Wat doen zij? 14 Huis voor Folklore en Tradities Ben je geïnteresseerd in de Brusselse folklore? Dan kan je de tentoonstelling in dit kleine museum bezoeken. 15 Funderingen van de eerste muur Waar bevinden zich de muur, de kantelen, de schietgaten, de verdedigingstoren? 43

44 Vraag 10 - De man met de water in de mond = De Spuwer - Kolenmarkt - Het kindje dat plast = Manneken-Pis - Stoofstraat - De koning van de dieren = De Leeuwen - Achtergevel van het Stadhuis - De godin met de engeltjes = Minerva - Grote Zavel Vraag 11 Aanvankelijk stond het beeld op een zuil en liep het water in een dubbel bekken. Het hek rond het beeld was rechthoekig en eenvoudig. Nu staat het beeld in een nis en loopt het water in een enkel waterbekken. Het hek rond het beeld is gebogen en versierd. Dit raster werd in de 19de eeuw vervangen door een nieuwe omheining waardoor men nu niet meer bij het water kan komen Vraag 12 Het beeldje van Manneken-Pis meet 61 cm / is gemaakt van brons / heeft de beentjes gebogen / zijn torso is gespierd / buigt naar achter / draait zijn hoofd naar links / zijn lichaam is mollig Vraag 13 Jeroen Duquesnoy de Oudere (je-roen-du-ken-wa) Vraag personen staan aan het raam Manneken-Pis hoort hier niet thuis Vraag 15 De slogan luidt «Samen aan de slag voor Brussel». Het vijfjarenprogramma heeft als doel het aantal jobs voor Brusselaars te vergroten. Vraag 16 - een steek met vederbos: A - een pruik: F - een kanten jabot: G - een granaatrode rokjas en een blauwe vest: D - een kniebroek: C - ribkousen: E - schoenen met lip en gesp: B Vraag 17 De juiste volgorde is: B E A C D Vraag 18 Voetballer van RCS Anderlecht. Vraag 19 Bier Wijn Cider 44

45 Antwoorden Vraag 1 Broodhuis Koningshuis Vraag Vraag 3 Wapenheraut Vraag 4 Wapenschild Vraag 5 1. Zeeland 2. Holland 3. Brussel 4. Henegouwen 5. Namen Vraag 6 Vertrekkend van links naar rechts, zal je op het schema achtereenvolgens tegenkomen: E: Koudenbergkasteel F: kapittelkerk Sint-Michiel en Sint-Goedele A: toren van de eerste omwalling D: Nedermerckt B: haven en de Zenne C: Sint- Gorikseiland Vraag 7 Van boven naar beneden vind je achtereenvolgens - Anderlecht (Anderlecht) - Elsene (Elsene) - Jette (Jette) - Molenbeeck (Molenbeek) - Opbrussel (Sint-Gillis) - St Joes ten hoy (Sint-Joost-ten-Noode) - Scarebeeck (Schaarbeek) Vraag 8 Zeilen - Romp - Vlag - Anker - Roer Vraag 9 Amsterdam Venetië Brugge 45

46 Directie: Anne Vandenbulcke, Archivaris-Conservator van de Stad Brussel Concept en coördinatie: Jean-Luc Petit Redactie: Jean-Luc Petit, Patty Van Brabant, Marie-Claude Van Grunderbeek (Educatieve en Culturele Dienst van de Musea van de Stad Brussel) Illustraties: Tom Schamp Ontwerp: Casier/Fieuws Druk: Enschede/Van Muysewinkel Een oplage van 500 exemplaren ISBN Museum van de Stad Brussel, Peperstraat, Brussel Wettelijk Depot D/2006/ De foto s en illustraties behoren tot de collecties van het Museum van de Stad Brussel. Iedere integrale of gedeeltelijke reproductie met om het even welk middel en zonder toestemming van de auteurs is onwettig. Enkel het fotokopiëren voor strikt persoonlijk gebruik is toegelaten. 46

47 47

48 48