Gebouwen en Voorzieningen. Goed verblijf

Transcriptie

1 Gebouwen en Voorzieningen Goed verblijf

2

3 Goed verblijf Theorie B. Diddens eerste druk, 2003 GOED VERBLIJF 3

4 Artikelcode: Colofon Auteur(s): Redactie: Illustraties: Onderwijskundige: B. Diddens Studio Maan, M. Severijnen Verbaal - bureau voor visuele communicatie A. Scholten 2003 Ontwikkelcentrum, Ede, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum. 4 GOED VERBLIJF

5 Voorwoord Deze uitgave bevat de onderwijseenheid Goed verblijf van de deelkwalificatie Gebouwen en voorzieningen A. Voor de onderwijseenheid is er een uitgave met opdrachten en bronnen en een uitgave met theorie. Opdrachten Aan het begin van elke opdracht staat het opdrachtdoel. Daar staat wat je aan het einde van de opdracht moet kunnen. De opdrachten bevorderen de zelfwerkzaamheid. Met de opdrachten kun je je kennis in de praktijk toetsen of bepaalde vaardigheden trainen. Als je alle opdrachten met voldoende resultaat hebt uitgevoerd, beheers je de stof. Bronnenoverzicht Om de opdrachten uit te voeren heb je informatie nodig. Hiervoor kun je het bijbehorende theorieboek gebruiken. Maar je kunt ook andere bronnen raadplegen. In het bronnenoverzicht staat waar je allemaal informatie kunt vinden. Dit kunnen boeken zijn, maar ook vakbladen, folders, video s, het internet enzovoort. Theorie Het theorieboek bevat de theorie die je het meest nodig hebt en die niet zo snel verandert. Om het bestuderen en verwerken van de tekst gemakkelijk te maken, kun je aan het einde van elke paragraaf verwerkingsvragen maken. Ik wens je veel succes bij het werken met deze uitgave. De auteur, B. Diddens VOORWOORD 5

6 Inleiding Als je op een recreatiebedrijf werkt, kun je allerlei zaken tegenkomen die niet in orde zijn. Een lamp kan kapot zijn, de bestrating kan scheefgezakt of een huisje of kantoor kan vuil zijn. Kortom, er kan iets mis zijn met de gebouwen en voorzieningen. In deze deelkwalificatie leer je hoe je mankementen kunt signaleren en oplossen. Daarvoor zul je regelmatig controles moeten uitvoeren. Je leert bovendien wanneer je het verhelpen van storingen aan een vakman moet overlaten of wanneer je zelf iets kunt repareren. Om zelf reparaties uit te kunnen voeren, moet je ook het een en ander van gereedschappen afweten. Hoe ga je ermee om en hoe onderhoud je ze? Daarnaast moet je weten hoe je iets schoonmaakt en wat je bijvoorbeeld met restafval doet. En voor al je werk geldt dat je het op klantvriendelijke manier moet uitvoeren.. 6 GOED VERBLIJF

7 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Reparaties Signaleren van reparaties Materialen en gereedschappen Afsluiting 13 2 Onderhoud in en rondom gebouwen en voorzieningen Onderhouden van gastenverblijven en voorzieningen Controle gas, water en licht Onderhoud gereedschappen, machines en motoren Afsluiting 35 3 Oplossen storingen Melden van storingen Kleine storingen oplossen Afsluiting 40 4 Veiligheid Veiligheidsmaatregelen Brandbeveiligingen Handelen bij calamiteiten Afsluiting 52 5 Schoonmaken Onregelmatigheden, slijtage en schade Middelen, methoden en materialen Gebouwen en voorzieningen schoonmaken Afval Afsluiting 79 Trefwoordenlijst 83 INHOUD 7

8 8 GOED VERBLIJF

9 1 Reparaties Oriëntatie mankement In het dagelijkse leven heb je geregeld te maken met iets dat kapot is. Tijdens je werk zul je ook vaak bij reparaties uitkomen. Het is dan handig als je die reparaties zelf kunt uitvoeren. Vaak zul je ook hulp nodig hebben van iemand anders. Dit hoeft geen probleem te zijn, als je bedenkt dat je niet alles kunt oplossen. Een mankement aan bijvoorbeeld een gasinstallatie moet door een erkende monteur worden verholpen. Jij kunt dan wel de storing vinden en de nodige gegevens doorgeven. De veiligheid staat bij alle reparaties voorop. In de praktijk betekent dit de juiste materialen en gereedschappen gebruiken. Klantvriendelijkheid mag je ook niet vergeten. Stel je voor dat je zelf een vakantiebungalow hebt gehuurd en je hebt een hele dag een klusjesman over de vloer. Hier geldt dus ook voorkomen is beter dan genezen. 1.1 Signaleren van reparaties werkpieken Bij het onderhouden van onderdelen van een recreatiebedrijf krijg je altijd te maken met werkpieken. Als er veel gasten zijn, zal de werkdruk stijgen. Om een goede verdeling van het werk te krijgen, is het belangrijk een goede planning op te zetten. Goed plannen wil zeggen: inventariseren van gegevens (wat er allemaal moet gebeuren); rekening houden met werkomstandigheden (wie is er, hoe zijn de weersomstandigheden); verwerken van de gegevens (wat is er gedaan, wat nog niet). Meestal maak je eerst een globaal overzicht (planning) van de werkzaamheden voor het hele jaar, daarna wordt voor verschillende onderdelen een meer gedetailleerde planning gemaakt voor een kortere periode. Dat gebeurt op basis van het globale jaaroverzicht. Denk bij het opstellen van een planning aan het feit dat sommige werkzaamheden niet, of moeilijk uitgevoerd kunnen worden als er veel gasten aanwezig zijn. Elke dag, morgen of middag verricht je op je werk verschillende handelingen. Een vast gegeven is dat je werkdag bestaat uit 8 uur (Ga daar maar even van uit!). De vaste indeling kan er dan zo uitzien: 7.30, het werk begint; , koffiepauze; , middagpauze; , theepauze; 16.30, einde van de werkdag. REPARATIES 9

10 In die tussentijd moet er een en ander gebeuren. Dit wordt je meegedeeld als je op het bedrijf aankomt. De praktijkbegeleider zal je een of meerdere opdrachten geven om uit te voeren. Hij weet meestal wel hoeveel tijd je daarvoor nodig hebt. Heb je de klus al eens eerder gedaan, dan kun je dat zelf ook wel inschatten. De praktijkbegeleider zal bij het maken van een werkplanning onder andere rekening houden met de volgende punten: Welke werkzaamheden moeten er uitgevoerd worden? Welke werkzaamheden moeten eerst gebeuren (prioriteit)? Hoeveel tijd vergt een klus? Kun je de klus alleen uitvoeren, of moet het samen gebeuren? Hoeveel mensen heb ik om opdrachten aan toe te wijzen? Jij moet zelf ook met een aantal punten rekening houden: Kan ik die klus wel uitvoeren? Kan ik het alleen? Weet ik welk gereedschap er nodig is en kan ik dat vinden? Zijn er andere mensen die hetzelfde gereedschap nodig hebben? Mag ik zelf materiaal kopen als dat voor een reparatie nodig is? Hoeveel tijd vergt de klus en kan dat binnen de gestelde tijd? Waar begin ik mee? Onvoorziene omstandigheden capaciteiten Bij het maken van een planning wordt er natuurlijk rekening gehouden met de individuele capaciteiten van de werknemers. Als je de volgende dag op je werk komt en er is iemand ziek, moeten de plannen voor die dag worden bijgesteld. Je zult altijd moeten inspelen op onvoorziene omstandigheden, zoals het weer, kapot materiaal, extra drukte en niet nagekomen afspraken van bijvoorbeeld leveranciers. Fig. 1.1 Veiligheid is zeer belangrijk. Keuring van speeltoestellen De veiligheid van spelende kinderen staat uiteraard voorop. Toch gebeuren er jaarlijks nog (te) veel ongelukken. Daarom is vanaf het voorjaar van 1997 het Besluit Veiligheid Attractie- en Speeltoestellen van kracht. Dit houdt in dat alle niet-gemotoriseerde speeltoestellen aan bepaalde veiligheidseisen moeten voldoen. Het ministerie van 10 GOED VERBLIJF

11 keurmerk Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de Inspectie voor de Gezondheidsbescherming aangewezen om de keuring en de controle uit te voeren. Een nieuw aan te schaffen speeltoestel dient voortaan voorzien te zijn van een door de minister geaccepteerd keurmerk. logboek Daarnaast is elke recreatieondernemer die speeltoestellen op zijn terrein heeft staan, verplicht per toestel een logboek (een soort dagboek) bij te houden. Daarin worden gegevens over het onderhoud, inspecties, vervanging van onderdelen en reparaties bijgehouden (zie figuur 1.2). Mocht blijken dat de speeltoestellen niet aan de veiligheidseisen voldoen, dan volgen maatregelen. Fig. 1.2 Logboek speeltoestellen. Vragen 1.1 a Wanneer kunnen werkpieken ontstaan? b Welke vragen moet je voor jezelf stellen als je een klus gaat uitvoeren? Noem er minimaal vijf. SIGNALEREN VAN REPARATIES 11

12 c d Wat staat er in een logboek van een speeltoestel? Waarom is zo n logboek belangrijk? 1.2 Materialen en gereedschappen esthetische kenmerken Een recreatieterrein is een vrij beperkte oppervlakte, waarop veel gebeurt. Vanwege dit intensieve gebruik moet je zorgen voor een effectieve indeling, maar ook voor goede voorzieningen. Een van die voorzieningen is de verharding van het terrein. Er zijn plaatsen waar veel met auto s, vrachtwagens en fietsen gereden wordt. Op andere plaatsen is de verkeersintensiteit veel lager of nihil. Voor elke plek moet worden bekeken welke soort verharding het beste voldoet. Daarnaast mag een verharding ook mooi zijn. Ook esthetische kenmerken, dus mooie en goede combinaties van materialen, zijn belangrijk. Er zijn drie soorten verharding: een gesloten wegdek van asfalt of beton; een open wegdek van natuursteen, gebakken steen of betonsteen; een halfverharding van bijvoorbeeld grind of boomschors. Hout is een veel gebruikt materiaal. Je komt het in levende en dode vorm tegen. Levend hout in de beplanting op de recreatieterreinen zorgt voor een stukje aankleding van de buitenruimte. Maar ook het dode hout (balken, palen, enzovoorts) wordt vaak gebruikt ter versiering van het terrein. Denk maar aan een pergola. Hout is echter op veel meer manieren toepasbaar. Fig. 1.3 Een constructie van hout. duurzaamheid Bij het gebruik van hout op recreatieterreinen moet je rekening houden met de veiligheid van de gasten. Bepaalde eigenschappen van het hout, zoals de neiging tot splintervorming, kunnen een veilig gebruik ervan beïnvloeden. Daarnaast bezit hout nog andere kenmerken die bepalen voor welk doel een bepaalde soort geschikt is. Ook de duurzaamheid, de bewerkbaarheid en de sterkte van het hout bepalen de gebruiksmogelijkheden. Hout is een relatief licht bouwmateriaal. Maar grote stukken hout kunnen behoorlijk zwaar zijn. Een voorbeeld hiervan is de oude spoorbiels. Niet alle soorten hout zijn even zwaar. Eikenhout bijvoorbeeld is een stuk zwaarder dan grenenhout. 12 GOED VERBLIJF

13 houtsoort bewerking Voor plaatsen waar mensen direct met hout in aanraking komen, moet je de juiste houtsoort (van welke boomsoort het hout afkomstig is) en/of de juiste bewerking kiezen. Speelelementen kun je bijvoorbeeld prima van grenenhout maken, eikenhout is daarvoor niet geschikt. Eikenhout gaat uiteindelijk splinters vormen. Onbewerkt hardhout is ook ongeschikt voor dit doel in verband met de splinters. Dit hout moet geheel glad worden afgeleverd. Houten vlonders moeten worden voorzien van lengtegroeven, omdat anders onder vochtige omstandigheden onvoldoende grip aanwezig is. Ook de duurzaamheid van het hout is een veiligheidsaspect waarop bij speelplaatsen moet worden gelet. Wanneer is het hout afgeleefd? Alleen door jaarlijkse inspectie kan dit onder controle worden gehouden. Voor het plaatsen van een afrastering heb je in elk geval palen nodig, die je in de grond zet. Daarnaast heb je materiaal nodig om tussen de palen te bevestigen. Dit bestaat uit een gladde draad, een puntdraad of gaas. Tot slot heb je nog materialen nodig om de palen en het afrasteringsmateriaal aan elkaar vast te maken. Palen Palen voor een afrastering kunnen van verschillende materialen worden gemaakt. De meest voorkomende materialen zijn hout, beton en staal, of een combinatie hiervan. Hier wordt alleen ingegaan op houten palen. naaldhout Europese hardhoutsoorten Een paal van hout moet recht zijn en mag niet snel rotten. De meest gebruikte houtsoort voor afrasteringspalen is naaldhout (lariks en grove den). Deze houtsoort is harsachtig van nature, waardoor ze minder snel rot. Een paal is het gevoeligst voor rot op de plaats waar hij langdurig met vocht en lucht in contact is. Vlak boven de grond dus. Omdat de palen voor een afrastering in de grond staan, worden zij vaak extra behandeld. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van creosoot-olie (zwart/bruine kleur) en wolmanzout (geel/groene kleur). Hierdoor gaan de palen een stuk langer mee. Het gebruik van Europese hardhoutsoorten als tamme kastanje en Robinia komt steeds meer voor. Deze palen worden niet behandeld. De lengte van de palen is afhankelijk van de hoogte van de afrastering. Palen tot 150centimeter zet je half in de grond, palen die langer zijn dan 150centimeter, zet je voor een derde deel in de grond. Een paal van 120centimeter zet je dus 60centimeter in de grond. Een paal van drie meter zet je een meter in de grond. Vragen 1.2 a Welke drie soorten verhardingen kom je vaak tegen op een recreatieterrein? b Noem drie punten die de gebruiksmogelijkheid van een houtsoort bepalen. c Hoe diep moet je een paal van 210cm in de grond zetten? 1.3 Afsluiting Als je bij een reparatie komt, is het verstandig om na te gaan of je het probleem zelf kunt oplossen. In elk geval zul je een planning moeten maken. Hoeveel tijd gaat het kosten, welke gereedschappen en materialen heb je nodig? Veiligheid staat daarbij voorop. Zorg ervoor dat zeker vakantiegasten zo weinig mogelijk overlast ondervinden. Daarom is een preventieve controle van bijvoorbeeld speeltoestellen AFSLUITING 13

14 noodzakelijk. Tijdens het controleren is het vaak verplicht om aantekeningen te maken in een logboek. Noteer de gegevens zo dat een ander er ook wijs uit kan worden. 14 GOED VERBLIJF

15 2 Onderhoud in en rondom gebouwen en voorzieningen Oriëntatie Tijdens je vakantiewerk of stageperiode heb je vaker opdrachten uit moeten voeren. Misschien komt je de volgende situatie wel bekend voor. Je krijgt als opdracht om de raamkozijnen aan de buitenkant van het kantoor te gaan schuren. Morgen wil je baas deze eindelijk eens gaan verven. Hij had hier namelijk eerder geen tijd voor. Met de elektrische schuurmachine denk je de klus zo te klaren. Alle materialen die je nodig denkt te hebben, heb je verzameld. Bij een kozijn aangekomen steek je de stekker van de machine in de kabelhaspel. Machinaal schuren gaat sneller dan met de hand. Maar dan moet het apparaat wel werken. Hij doet niks! Terug naar je baas. Het zal wel een los contact zijn, krijg je als antwoord. Nu zul je toch met de hand moeten gaan schuren. Fanatiek als je bent, doe je een stuk schuurpapier om een klosje hout. Fluitend wil je gaan schuren, maar schuren helpt hier niet meer. Het hout is op meerdere plaatsen rot! Weer terug naar je baas. Die ziet de bui al hangen en geeft je een andere opdracht. Ga Henk maar helpen met grasmaaien, zegt hij. Prima, denk je. Bij Henk aangekomen zie je dat daar ook problemen zijn. Het starterkoord is kapot, de brandstof en de olie zijn op. Verder is de machine ook nog eens erg smerig. Kom maar, zegt je oudere collega, we gaan eerst de grasmaaier onderhouden voordat we het grasveld kunnen onderhouden. 2.1 Onderhouden van gastenverblijven en voorzieningen Het onderhouden van gastenverblijven en andere voorzieningen bestaat uit twee onderdelen: Onderhoud dat je van tevoren voorziet. Dat kun je weer onderverdelen in jaarlijks, maandelijks en dagelijks onderhoud. Daaronder valt ook het onderhoud dat gedaan moet worden, voordat er weer een nieuwe gast in een gastenverblijf komt. Onvoorziene onderhoudswerkzaamheden tijdens de aanwezigheid van de gasten. Die werkzaamheden signaleer je zelf of de gast komt met het probleem. Uit ervaring met voorgaande perioden weet je met welke problemen gasten regelmatig komen. Je zorgt dat het dan weer snel in orde is. Is het een probleem dat regelmatig voorkomt, dan neem je het op in de planning. Onderhoudswerk tijdens het verblijf van de gasten moet zo klein mogelijk zijn. Je voert het in ieder geval uit op een moment en op een manier dat de gast er zo weinig mogelijk van merkt. ONDERHOUD IN EN RONDOM GEBOUWEN EN VOORZIENINGEN 15

16 Wat is onderhoud? Op een bungalowpark is een aantal nieuwe woningen gebouwd. De hoofdfunctie van de bungalow is de vakantieganger een plaats te geven en hem te beschermen tegen weer en wind. De vakantieganger moet er kunnen eten, slapen en ontspannen. Als we dat jaren achtereen willen doen, dan zullen we deze woning moeten onderhouden. Dit doen we door het huis schoon te houden, te schilderen en door kapotte onderdelen te vervangen. rendement Onder onderhoud kun je dus eigenlijk verstaan: alle werkzaamheden die nodig zijn om iets in een goede staat te houden, zodat het zijn rendement oplevert voor het bedrijf. Soorten onderhoud Onderhoud kunnen we onderverdelen. Je kunt dan onderscheiden: dagelijks onderhoud (bijvoorbeeld het schoonmaken van de bungalow); periodiek onderhoud (bijvoorbeeld het schilderen van de kozijnen); opheffen van storingen (bijvoorbeeld het repareren van een lekkende kraan); revisies revisies en modificaties (bijvoorbeeld het vervangen van houten kozijnen door modificaties kunststoffen kozijnen). Dagelijks onderhoud De persoon die verantwoordelijk is voor de groenvoorziening op het terrein en daarvoor regelmatig de grasmaaimachine gebruikt en bedient, is verantwoordelijk voor het schoonmaken, het smeren en de inspectie van de machine. Hij let op slijtage en breuk, trillingen, loslopen van bouten en moeren en de smering. Als de messen bot zijn, moet hij zorgen dat ze worden geslepen. Daarvoor moet hij ze regelmatig controleren. Dit onderhoud wordt dus uitgevoerd door de gebruiker. Periodiek onderhoud Dit onderhoud wordt met een vaste regelmaat uitgevoerd. Bij een bestelbusje bijvoorbeeld de kilometerbeurt en bij vliegtuigen de 100-uursinspectie. Bij trekkers hou je de draaiuren of arbeidsuren bij. Het periodiek onderhoud wordt meestal door vakmensen uitgevoerd. Vragen 2.1 a Noem drie onderhoudszaken die onder dagelijks onderhoud vallen. b Waarom moet je bij een trekker de draaiuren of de arbeidsuren bijhouden en niet de kilometers? 16 GOED VERBLIJF

17 2.2 Controle gas, water en licht periodiek frequentie Installaties en apparatuur moeten periodiek geïnspecteerd worden. De frequentie waarmee de periodieke inspectie moet worden uitgevoerd, is niet meer vastgesteld op eens per vijf jaar voor vaste installaties en eens per jaar voor elektrische gereedschappen en elektrische werktuigen. In de nieuwe opzet moet de inspectiefrequentie worden bepaald aan de hand van een aantal weegfactoren die het risico van de installatie weergeven. Bij een hoger risico moet een installatie vaker worden geïnspecteerd. De inspectiefrequentie kan via de nieuwe systematiek theoretisch variëren van eens per half jaar tot eens per vijftien jaar. Een ander belangrijk verschil is dat het inspecteren van elektrische apparatuur niet meer beperkt is tot elektrische gereedschappen en elektrische werktuigen. Volgens de nieuwe norm moeten alle elektrische apparaten worden gecontroleerd, dus ook koelkasten en laboratoriumweegschalen. Om te voorkomen dat de kosten van controle van dergelijke apparatuur uit balans raakt met het beoogde veiligheidsvoordeel, moet de frequentie van inspectie op het risico van de apparatuur worden aangepast. Een consequentie hiervan is dat de standaardkeuringsstickers, die alleen de maand en het jaartal van keuring aangeven, bij een variabele inspectiefrequentie niet meer te gebruiken zijn. Voor installaties met grote hoeveelheden gelijke producten, zoals verlichtingsarmaturen in plafonds en wandcontactdozen voor algemeen gebruik hoeft niet langer elk verlichtingsarmatuur en elke wandcontactdoos te worden geïnspecteerd Er mag worden uitgegaan van een verantwoorde steekproef. Bijvoorbeeld: bij een kantoorpand met 150 verlichtingsarmaturen en een maximaal theoretisch risico van 1% moeten 20 verlichtingsarmaturen worden geïnspecteerd Daarvan mag er niet één worden afgekeurd. Bij een veel groter kantoorpand met maar liefst 5000 verlichtingsarmaturen moeten er 200 worden geïnspecteerd Bij vijf afgekeurde verlichtingsarmaturen mag de hele partij nog worden goedgekeurd. De uiteindelijke controle en het plaatsen gebeurt door een erkende controleur. Elektrisch gereedschap wordt onder andere op de volgende zaken gecontroleerd: visuele controle van de snoeren; visuele controle van de aansluiting van stekkers; visuele controle op de behuizing; visuele controle op beschadigingen; doormeten van de isolatie met speciaal apparatuur; doormeten van aarding met speciaal apparatuur. toxisch Gas roept in de eerste plaats het beeld op van ontploffingsgevaar door een lek. Een gevaarlijk gaslek wordt meestal niet gevonden. Zorgwekkender is het risico op vergiftiging door CO, een reuk- en kleurloos toxisch gas dat ontstaat door een slechte gasverbranding als de lucht onvoldoende zuurstof bevat. De CO bindt zich namelijk 200 keer zo makkelijk aan de rode bloedlichaampjes dan zuurstof (O 2 ). De oorzaak is telkens een gebrekkige aanvoer van verse lucht of een slecht werkende afvoer van gas. De toestellen zijn doorgaans veilig als ze juist worden geïnstalleerd en onderhouden. CONTROLE GAS, WATER EN LICHT 17

18 Aangezien een gebrekkige installatie zeer gevaarlijk is, niet enkel voor de betrokkenen, maar ook voor hun omgeving zou een geregelde technische controle moeten worden opgelegd. De consumenten hebben immers zelf niet de nodige technische kennis om de risico s van een gasinstallatie in te schatten. Wie daarom vermoedt dat zijn gasinstallatie niet helemaal veilig is, dient deze direct te laten nazien door een deskundige, zoals een controleorgaan, of een verwarmingsinstallateur. Gasslang controleren op leeftijd en toestand Lichte kooktoestellen die vrij gemakkelijk te verplaatsen zijn, hebben een flexibele gasaansluiting. De gasslang is gemaakt van een speciaal soort rubber en de koppelingen moeten deugdelijk aan de slang vastzitten (een slangenklem mag niet). De levensduur van de slangen is ongeveer 10 jaar. Meestal is de productiedatum met gele letters op de slang terug te vinden. Vervang de slang als deze ouder is dan 10 jaar of wanneer hij is uitgedroogd (er zitten dan barstjes in). Drinkwaterinstallaties Onderhoud uitvoeren aan de drinkwaterinstallatie is lang niet zo gevaarlijk als elektriciteit en gas, maar dat wil niet zeggen dat je zomaar wat aan kunt rommelen. Tegenwoordig worden veel kranen gebruikt die vanzelf dichtgaan. Dit bespaart water tijdens het gebruik en het is niet erg als je vergeet de kraan dicht te draaien. Deze kranen kom je dan ook tegen op plaatsen voor algemeen gebruik, zoals wasgelegenheden en dergelijke. De tijd dat de kraan openstaat, kun je instellen. Vragen 2.2 a Waarop wordt een boormachine gecontroleerd? Noem minimaal vier punten. b Waardoor kan een koolmonoxidevergiftiging (CO) ontstaan? c Hoelang gaat een gasslang gemiddeld mee? d Wat is het grote voordeel van waterkranen die vanzelf dichtgaan? 2.3 Onderhoud gereedschappen, machines en motoren Ook tijdens het werk moet jij zelf gevaarlijke situaties herkennen en zo nodig handelen om deze gevaarlijke situaties weg te nemen. Als bijvoorbeeld de vloer van de werkplaats glad is geworden, doordat je olie gemorst hebt, ruim die olie dan eerst op voordat je verder gaat met andere werkzaamheden. Doe je dit niet, dan is de kans groot dat je er over uitglijdt. Als je gaat werken met de boormachine en je ziet dat het snoer beschadigd is, doe dan eerst isolatietape op de beschadigde plek, of vervang desnoods het snoer voordat je met de boormachine gaat werken. Doe je dat niet dan is de kans op kortsluiting aanwezig, of loop je zelf de kans dat je onder stroom komt te staan. 18 GOED VERBLIJF

19 Fig. 2.1 Hoezo veilig? Kijk ook of jouw werkzaamheden geen gevaar opleveren voor je omgeving of voor mensen of dieren in jouw omgeving. Een bekend voorbeeld hiervan is het ontstaan van brand tijdens het uitvoeren van laswerkzaamheden. Kijk dus voordat je gaat lassen of er geen brandbare spullen, zoals poetskatoen, in je omgeving liggen. Als er personen bij jou in buurt zijn als je aan het lassen bent en ze kijken te lang naar de lasvlam, dan is de kans groot dat ze last krijgen van lasogen. Waarschuw deze mensen van tevoren dat ze niet in de lasvlam moeten kijken en houd dieren op afstand. Veel ongelukjes ontstaan door onoordeelkundig gebruik of oneigenlijk gebruik van machines of gereedschappen. Met onoordeelkundig gebruik wordt bedoeld het hanteren van machines of gereedschappen op een manier waarvan de gevolgen niet bekend zijn, bijvoorbeeld het boren van een gat in een dikke plaat ijzer, waarbij het stuk ijzer niet ingeklemd is. Er bestaat een grote kans dat op het eind de boor vastslaat en het stuk ijzer met grote snelheid mee gaat draaien en weggeslingerd wordt. Met oneigenlijk gebruik wordt bedoeld het gebruiken van gereedschappen of machines voor werkzaamheden waar ze eigenlijk niet voor bestemd zijn, bijvoorbeeld het afbramen van een stuk ijzer met een doorslijpschijf. Als je voor de eerste keer met een gereedschap of machine gaat werken, vraag dan eerst om instructie van iemand die er al vaker mee gewerkt heeft of lees eerst de gebruiksaanwijzing. Onderhoud elektrische machines Bij het dagelijkse onderhoud van gebouwen en voorzieningen zul je ook vaker gebruik maken van elektrische machines. Bijvoorbeeld de stofzuiger of boormachine. Net als motoren vragen ook deze machines om onderhoud. Het is verstandig om de handleiding van de machine eerst te lezen voordat je iets onderneemt. De volgende regels zijn echter algemene regels en daarom bij iedere machine toe te passen. Algemene onderhoudsregels: De motor van een elektrische machine af laten koelen door even stationair te laten lopen. Schoonblazen met een luchtcompressor. Bewegende delen smeren met olie. ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 19

20 Plastic delen nooit schoonmaken met bijtende of schurende schoonmaakmiddelen. Bij snoerbreuk, kapotte stekker of los contact de vakman inschakelen. Fig. 2.2 Elektrische handboormachine. 20 GOED VERBLIJF

21 Onderhoud motoren Tijdens je stage is het je vast opgevallen, dat er steeds werk in de werkplaats te doen was. Soms was het er ontzettend druk en een andere keer heel rustig. Vandaag was er ook weer weinig te doen. Voorzichtig heb je al eens een balletje opgeworpen om alvast wat onderhoud uit te voeren, als het wat minder druk zou zijn. Het antwoord dat je steeds weer kreeg was: Het is toch nog heel en waarom zullen we dingen vervangen of onderhouden die nog goed zijn? Je legt je er maar bij neer, want de mensen op je stageplaats zijn veel ouder dan jij en hebben veel meer ervaring. Dus zal het wel goed zijn wat zij zeggen. Fig. 2.3 Hij rijdt toch? Maar vandaag was er toch iets met de het transportbusje. Klaas, de chauffeur, was binnen komen lopen in de werkplaats met de mededeling, dat de motor ineens een vreemd lawaai maakte en ermee op was gehouden. Hij had hem aan de kant van de weg gezet en de ANWB gebeld. En wat bleek? Een gebroken distributieriem. Hij kon zich wel voor zijn hoofd slaan. Hij was een beetje nonchalant met het onderhoud van de auto omgesprongen. Hij wist wel dat de distributieriem vervangen moest worden, maar ach, hij reed immers maar zo weinig. Dat kon nog wel even uitgesteld worden. En nu zat hij met de gebakken peren. Hij wist nu wel heel zeker dat dit hem niet nog eens zou overkomen. Voortaan zou hij er beter op letten. Op tijd de riem vervangen. Hij bedacht dat hij het eigenlijk allemaal beter moest bijhouden en er een schema voor moest maken wat er aan de auto moest gebeuren. Een breuk van de distributieriem komt vaak voor. Dikwijls vergeten we op tijd het benodigde onderhoud uit te voeren. Het gevolg is dat er dan een storing optreedt. Waarom onderhoud? Iedereen wordt van tijd tot tijd geplaagd door storingen in apparaten: een lekke band, een videorecorder die een slecht beeld geeft of een wasmachine die het op een ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 21

22 ongelegen moment vertikt. Het zijn voorbeelden van storingen. Het vervelendste van storingen is, dat ze optreden net als je het apparaat nodig hebt. Bovendien kost een storing meestal extra geld. Wat is nu eigenlijk een storing? Een storing is een gebeurtenis die ervoor zorgt, dat het apparaat of de machine waar je mee wil werken, het niet meer doet. Het is ook een storing, als je de machine niet meer kunt gebruiken, doordat de toestand het niet meer toelaat. Bijvoorbeeld als je constateert, dat het bandenprofiel van je brommer minder is dan het moet zijn. Fig. 2.4 Niet meer mee rijden! De afkorting B.O.K. wordt nogal eens als ezelsbruggetje gebruikt, om te onthouden welke punten je moet controleren voordat je de trekkermotor start. De letters in deze afkorting staan voor: Brandstof; Olie; Koeling. 22 GOED VERBLIJF

23 Brandstof Let op dat er bij het tanken geen vuil in de tank komt. Maak desnoods eerst de omgeving rond de tankdop schoon met een doekje. Controleer ook of het ontluchtingsgaatje in de tankdop nog open is. Fig. 2.5 a Peilstok in het carter. b Peilstok met maximum en minimum aanduiding. Olie filmpje peilstok instructieboekje In het carter van een motor zit een hoeveelheid olie. De belangrijkste taak van deze olie is smering. Tijdens het draaien van de motor gaat de olie als een heel dun filmpje tussen de langs elkaar bewegende metalen delen zitten. Hierdoor heb je minder slijtage en wrijving. Een andere taak van de olie is het afvoeren van warmte en vuildeeltjes. Met een peilstok aan de buitenkant van de motor kun je meten of er voldoende olie in het carter zit. Als je de peilstok eruit trekt, zie je twee merkstrepen: een minimum en een maximum. De olie moet zich tussen deze twee merkstrepen bevinden. Zo niet, vul dan eerst olie bij volgens de gegevens die in het instructieboekje van de machine staan. Koeling koelsysteem Om arbeid te kunnen leveren, wordt er bijvoorbeeld in een trekkermotor diesel verbrand. Bij verbranding komt warmte vrij. Nadat de motor op werktemperatuur is gekomen, moet het teveel aan warmte worden afgevoerd. Hiervoor is de trekker uitgerust met een koelsysteem. Er zijn twee systemen: vloeistofkoeling; luchtkoeling. Vloeistofkoeling Bij vloeistofkoeling stroomt de vloeistof om de cilinders en de cilinderkop. Zodra de motor op bedrijfstemperatuur is (82 C), gaat de thermostaat open en kan de vloeistof naar de radiateur stromen. Hierin wordt de vloeistof gekoeld door de langs stromende lucht. Een waterpomp zorgt voor een goede circulatie. Aan deze pomp is meestal de ventilator bevestigd, die de lucht door de radiateur laat stromen. De ventilator wordt aangedreven door de V-riem, zoals de ventilator bij luchtkoeling. De V-riem is ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 23

24 aangebracht om de riemschijf. Aan de bovenkant is de radiateur afgesloten door de radiateurdop. Fig. 2.6 Doorsnede van een motor met vloeistofkoeling waterpomp 2 thermostaat 3 cilinder kop 4 ventilator 5 cilinders 6 riemschijf (poelie) 7 radiateur 8 radiatordop Als de druk, door het hete water in de radiateur, te hoog wordt, zal er via een klepje in de radiateurdop steeds een beetje waterdamp uit de radiateur verdwijnen. Dit wordt daarom een niet gesloten koelsysteem genoemd. Bij het losdraaien van de radiateurdop zie je de koelvloeistof, deze moet 2-3centimeter onder de rand van de vulopening zitten. Als er te weinig in zit, zal je koelvloeistof bij moeten vullen. Let op! Draai de radiateurdop nooit los bij een hete motor. De hete koelvloeistof spuit er dan uit en kan ernstige brandwonden tot gevolg hebben. Giet ook nooit koude vloeistof in de radiateur van een hete motor. Door te snelle afkoeling kunnen er scheurtjes in metalen onderdelen van de motor ontstaan. Bij een gesloten koelsysteem is er een expansievat aanwezig. Dit vat is gevuld met koelvloeistof. Door de druk van het hete water zal ook hier waterdamp uit het koelsysteem verdwijnen. Deze waterdamp komt in het expansievat. Bij afkoeling stroomt de vloeistof terug in de radiateur. Daardoor heb je geen verlies aan water. Op het expansievat staat het gewenste koelwaterniveau aangegeven. Is het niveau te laag, dan vul je koelwater bij tot de bovenste merkstreep op het expansievat. Luchtkoeling Een door lucht gekoelde motor kun je aan de buitenkant herkennen aan de luchtgeleidingskappen die om de cilinders zijn aangebracht. Deze kappen vormen een soort tunnel. Op de cilinders zelf zie je, net als bij een bromfiets, een soort ribben. Deze ribben vergroten het koeloppervlak. Via de tunnel blaast een ventilator lucht 24 GOED VERBLIJF

25 langs de cilinders en zorgt daardoor voor een constante afvoer van warme lucht, zodat de motor niet te heet kan worden. Als je bovenstaande zaken gecontroleerd hebt, loop dan voordat je start eerst nog even om de trekker heen voor een algemene controle. Enkele punten waarop je dan moet letten zijn: de spanning van de banden, eventuele lekkages, losse onderdelen, breuk, remmen gekoppeld. Is alles oké, dan rij je de trekker naar de werkplaats voor de periodieke onderhoudsbeurt. Periodieke onderhoudsbeurt Eenmaal in de werkplaats ga je eerst op zoek naar het instructieboekje van de machine en de onderhoudskaart van de machine. Op deze kaart staat aangegeven bij welk aantal draaiuren (periode) van de machine het vorige periodiek onderhoud heeft plaatsgevonden en het soort onderhoud dat toen is uitgevoerd. In het instructieboekje staat onder andere beschreven hoe en na hoeveel draaiuren je: de accu moet controleren en onderhouden; olie moet verversen; het oliefilter ververvangen; de koeling moet onderhouden; het luchtfilter moet vervangen of schoonmaken; het brandstoffilter moet vervangen. Olie verversen en oliefilter vervangen Tijdens het gebruik van een machine neemt de kwaliteit van de olie steeds iets af. Ook wordt de olie steeds vuiler door onder andere metaal- en roetdeeltjes. De meeste verontreinigingen blijven in het filter achter. Daarom moet ook het filter na een bepaald aantal uren vervangen worden, maar minder vaak dan de olie. Laat, voordat je de olie gaat aftappen de motor eerst een paar minuten draaien, om de olie op werktemperatuur te brengen. Dit versnelt het aftappen en de verontreinigingen stromen gemakkelijker mee. Fig. 2.7 Vang de olie tijdens het aftappen netjes op. ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 25

26 Accucontrole en onderhoud Misschien heb je iemand wel eens over een motor horen zeggen: Starten is lopen. Zo n uitspraak zegt echter niets over de onderhoudstoestand of kwaliteit van de motor. Het zegt alleen iets over de conditie waarin de accu verkeert. Fig. 2.8 De onderdelen van een accu. Werking Accumuleren betekent verzamelen. In de accu is een hoeveelheid elektrische energie verzameld of opgeslagen. De accubak is gevuld met zwavelzuur en gedestilleerd water. In de accubak hangen loodplaten die onderling met elkaar verbonden zijn. Zo zijn de positief geladen platen met elkaar verbonden tot een pluspool en de negatief geladen platen tot een minpool. Aan het aantal dopjes bovenop de accu kun je zien uit hoeveel cellen de accu is opgebouwd. Elke cel levert een spanning van twee volt. Bij moderne onderhoudsvrije accu s ontbreken de dopjes aan de bovenkant van de accu. Accu veilig onderhouden Behalve de onderhoudsvrije accu, moet je een accu op z n minst bij elke onderhoudsbeurt controleren. Dit onderhoud moet je altijd uitvoeren in een goed geventileerde ruimte, omdat bij het losdraaien van de accudoppen en tijdens het laden van de accu een zeer explosief gas vrijkomt. Een kleine vonk is voldoende om de accu te laten exploderen. Ga dus niet slijpen of lassen in de directe omgeving van een accu. Wees ook voorzichtig met de accuvloeistof. Dit is een oplossing van zwavelzuur en water. Voorkom dat deze vloeistof op je kleding, huid of ogen terechtkomt. Bij aanraking alleen spoelen met veel water. 26 GOED VERBLIJF

27 Fig. 2.9 Zo test je de ladingstoestand met de zuurweger. Ontladen en laden De capaciteit van de accu wordt uitgedrukt in Ampère-uur (Ah). Dit is het product van de laadstroomsterkte en het aantal uren dat nodig is voor volledige lading. Wordt een bepaalde accu in 10uur geladen met een stroom van 12A, dan bedraagt de capaciteit 120Ah. Als de ontlaadstroom (bijvoorbeeld een lamp) 2A bedraagt, dan is de accu in 120:2=60uur ontladen. Normaal gebeurt het laden van de accu tijdens het lopen van de motor door de dynamo. Als je de motor niet meer kunt starten, omdat je na het stil zetten van de motor was vergeten de verlichting uit te schakelen, dan kun je hem laden met een acculader. Dit is een gelijkrichter die op het lichtnet werkt en 230V wisselspanning transformeert (omzet) naar bijvoorbeeld 12V gelijkspanning. Fig Laden van de accu. Brandstoffilter vervangen Bijna alle trekkers hebben een dieselmotor. De brandstof die een dieselmotor gebruikt, is dieselolie of gasolie. Bij het tanken is je misschien wel eens opgevallen dat deze brandstof een rode kleur heeft. Rode diesel mag je niet gebruiken voor personenwagens! ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 27

28 Fig De weg van de brandstof Voordat de gasolie in de verbrandingsruimte wordt ingespoten, passeert ze andere belangrijke onderdelen. De gasolie bevindt zich in de tank (1) en stroomt van daaruit naar de opvoerpomp (2). Deze perst de gasolie onder lage druk door een of meer filters (3) naar de inspuitpomp (4). De inspuitpomp perst daarna onder hoge druk (150bar) de gasolie door de verstuivers (5) in de verbrandingsruimte (6). Water aflaten Zeer kleine hoeveelheden condenswater zijn funest voor de brandstofpomp. Onder de brandstoffilters zit een aftapplug. Draai deze los om het condenswater af te tappen. Vang dit condenswater op in een bakje. Laat het niet zomaar wegstromen, want er zit altijd wat gasolie bij. Fig Na het reinigen of vervangen van het brandstoffilter eerst ontluchten. 28 GOED VERBLIJF

29 Filter vervangen? Even ontluchten Een korreltje zand kan leiden tot beschadigingen van de brandstofpomp of verstuivers. Om dat te voorkomen, moet je de brandstoffilters zo nu en dan reinigen of vervangen. Reinig of vervang het filter op de manier, zoals dat beschreven staat in het instructieboekje. Controleer na vervanging of reiniging de filters altijd op lekkage. Na vervanging van het filter zit er nog lucht in de leidingen. Deze lucht moet eruit, anders krijgt de motor geen of te weinig brandstof. Ga de motor ontluchten in dezelfde volgorde als de brandstof door de leidingen stroomt, dus eerst het filter en daarna de brandstofpomp. Bij sommige brandstofsystemen gaat het ontluchten automatisch. Als de motor na het ontluchten niet direct aanslaat, dan moet je hem opnieuw grondig ontluchten. Krijgt hij wel lucht? Voor het verbranden van 1liter brandstof is ongeveer 9000liter lucht nodig. Als je het aan het eind van de dag 40liter brandstof verbruikt hebt, is het niet zo moeilijk om uit te rekenen hoeveel liter lucht er die dag door het luchtfilter is gestroomd. Om slijtage van verschillende motoronderdelen te voorkomen, moet deze lucht gereinigd worden. Voor dit doel zit er op een motor een luchtfilter, dat de aangezogen buitenlucht reinigt van ongewenste stof- en vuildeeltjes. We kennen twee soorten: het oliebadfilter; het droogfilter. Op sommige motoren is ook nog een voorfilter aanwezig, die grovere delen uit de buitenlucht filtert. Deze steekt meestal boven de motorkap van de trekker uit en heeft heel vaak de vorm van een paddestoel. Afhankelijk van welk soort filter er op de trekker voorkomt, ga je te werk zoals in het instructieboekje staat omschreven. ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 29

30 Fig Onderhoud van een oliebadluchtfilter. filterelement filterelement uitspoelen en laten drogen oliereservoir en filterelement verwijderen oliereservoir vullen tot voorgeschreven hoogte oliereservoir goed reinigen Reinigen droog luchtfilter In het droge luchtfilter zitten filterelementen onder andere van papier, staalwol of schuimrubber. Deze kunnen na demontage voorzichtig worden uitgeklopt of uitgeblazen. Blaas het filterelement schoon met perslucht. Hierbij moet je van binnen naar buiten blazen en mag de blaasdruk zeker niet meer dan vijf bar zijn. Fig Zo reinig je een luchtfilterelement. Na het reinigen controleer je het filterelement op scheurtjes. Dit kun je doen met een looplamp, die in het filter wordt gebracht. Als je gaatjes of scheurtjes in het filterelement ontdekt, moet het direct vervangen worden. Kijk voor het monteren of de afdichtingen nog in orde zijn. indicator Het tijdstip van onderhoud van de luchtfilters is afhankelijk van de omstandigheden waaronder je werkt. Bij erg stoffige omstandigheden zul je het filter eerder moeten reinigen. Bij sommige motoren geeft een lampje op het dashboard of een indicator op het filterelement aan, wanneer het filterelement aan reiniging of vervanging toe is. 30 GOED VERBLIJF

31 Koeling Bij het dagelijkse onderhoud van het vloeistofkoelsysteem controleerde je alleen het niveau van de koelvloeistof. Bij het periodiek onderhoud controleer je op de volgende punten. 1 Kijk of de radiateur, slangen en de waterpomp lekken vertoont. Vloeistoflekken zijn te zien, doordat de omgeving nat of bruin is geworden. 2 Controleer of de veer van de radiateurdop nog goed werkt. Bij indrukken van de veer moet deze flexibel zijn. Kijk ook of het afdichtingsrubber nog voldoende afsluit. 3 Is de radiateur aan de buitenkant vervuild, bijvoorbeeld met stukjes gras, blaas dan meteen de radiateurlamellen schoon. Je kunt dit met een luchtstraal of een waterstraal doen. Doe dit tegengesteld aan de richting, waarmee de lucht door de radiateur gezogen wordt, als de motor in werking is. 4 Controleer of de V-riem nog in goede staat is. Een rafelige, gescheurde of vette V-riem kun je maar beter vervangen. Controleer ook de spanning. Meestal wordt voor de riemspanning een maat opgegeven in het instructieboekje. Fig Controle van de V- riemspanning. anti-corrosiemiddelen Koelvloeistof is een mengsel van gedemineraliseerd water, waarin anticorrosiemiddelen zijn opgelost en waaraan antivries op basis van ethyleen-glycol is toegevoegd. Hoe hoger het percentage antivries, des te lager zal het vriespunt van het mengsel worden. Dit betekent dat de koelvloeistof minder snel bevriest. ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 31

32 Testen met de antivriesmeter Voor het invallen van de winter zal het koelsysteem tegen vorst moeten worden beveiligd. Controleer het vriespunt van de vloeistof met een antivriestester. Fig Met behulp van een rubber bal zuig je wat vloeistof uit de radiateur in de tester. In de tester bevindt zich een wijzer waarmee het vriespunt wordt afgelezen. Doorspoelen Door onder andere kalkaanslag en andere verontreinigingen zal het koelsysteem inwendig vervuilen. Om het vuil te verwijderen, kan het nodig zijn om het hele koelsysteem eens grondig door te spoelen. Raadpleeg het instructieboekje van de motor voor het aftappen van de koelvloeistof. Niet morsen! Stop met doorspoelen als er weer schoon water uitkomt. Voor het verwijderen van de kalkaanslag kun je een reinigingsmiddel gebruiken. Luchtkoeling Sommige trekkers zijn uitgerust met een luchtgekoelde motor. Zoals je al eerder hebt kunnen lezen, wordt er bij een luchtgekoelde motor lucht langs de cilinderwanden geblazen door een tunnel. Deze tunnel wordt gevormd door luchtgeleidingskappen. Het komt regelmatig voor dat deze niet goed meer sluiten. Vervang de klemmen of afdichtingen door nieuwe om verlies aan koelcapaciteit te voorkomen. Zijn de koelribben van de cilinders en de kop vuil, spuit ze dan schoon met perslucht of met een hogedrukreiniger. 32 GOED VERBLIJF

33 Fig De onderhoudspunten aan het luchtkoelsysteem. Veel voorkomende storingen Als je de motor goed onderhoudt, verklein je de kans op storingen. Daarmee verklein je ook de kans op ergernis tijdens het werk. Het is tenslotte erg vervelend als je bezig bent met een klus die klaar moet en je kan op dat moment niet verder, omdat je een storing hebt. Hieronder vind je enkele voorbeelden van storingen die op kunnen treden bij het werken met bijvoorbeeld een trekker. Zomerdiesel. Een storing die tijdens een vroege koude periode in het najaar nogal eens voor komt, is het uitvallen van de motor tijdens gebruik. De tank is dan nog gevuld met zomerdiesel. In deze diesel zitten. paraffinedeeltjes, die bij geringe kou gaan stollen. Hierdoor raken de brandstofleidingen verstopt. Door de tank op tijd te vullen met winterdiesel kan je deze storing voorkomen. Bij extreme kou kan het soms sowieso moeilijk zijn om de motor aan de praat te krijgen. Daarom zit er op de meeste dieselmotoren een koudstartinrichting. Deze starthulp kan op verschillende manieren zijn uitgevoerd. Hierover vind je in het instructieboekje de juiste gegevens. Help, hij start niet. Bij koude weersomstandigheden of bij een slecht onderhouden accu kan het voorkomen dat je de motor niet kunt starten, omdat de accu onvoldoende stroom kan leveren. Je hebt dan starthulp nodig. Dat wil zeggen het starten van de motor met behulp van een volle accu uit een ander voertuig door middel van hulpstartkabels. Hierbij is het in alle gevallen beter om de motor van het hulpgevende voertuig wel te laten draaien om schade aan de dioden van de dynamo te voorkomen. ONDERHOUD GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN MOTOREN 33

34 Fig Parallelschakeling van twee accu s bij startproblemen van de trekker. Als het licht uit gaat. Je kunt het niet maken om tijdens schemer of donker met defecte lichten rond te rijden op het recreatieterrein. Een bekeuring kun je niet krijgen, maar erg klantvriendelijk is het ook niet. Als een lamp het niet doet, dan kan deze doorgebrand zijn, maar het kan ook aan de zekering liggen of aan het kabeltje (sluiting, doorgebrand). Meestal is het vervangen van een lamp eenvoudig. Let er altijd op, dat je een zelfde lamp terugplaatst. Controleer hiervoor de gegevens op de lamp. Voor het vervangen van bijvoorbeeld kapotte halogeen koplampen, is het verstandig eerst het instructieboekje te raadplegen. Deze lampen mag je niet met de blote vingers aanraken. Gebeurt dit per ongeluk wel, dan moet je het glas schoonmaken met alcohol, anders zal de lamp geen lang leven hebben. Bij kortsluiting of overbelasting, is meestal de zekering doorgebrand. Dit is de zwakste schakel in het elektrisch systeem. Vervang een zekering van 5Ampère nooit door een zwaardere van bijvoorbeeld 20Ampère Voorkom kortsluiting door los liggende kabels vast te maken, door schuring tegen andere voorwerpen te vermijden of door ze goed in te tapen. Vragen 2.3 a Wat wordt bedoeld met oneigenlijk gebruik van machines of gereedschappen? b Hoe kun je de motor van een elektrische machine het beste laten afkoelen? c Waarvoor staan de letters in de afkorting B.O.K.? d Wanneer moet je de B.O.K. controle uitvoeren bij een machine? e Waarom mag je geen koude vloeistof in de radiateur van een hete motor doen? f Wat wordt bedoeld met een periodieke onderhoudsbeurt? g Noem twee punten van een periodieke onderhoudsbeurt. h Waarom is een instructieboekje van een machine zo belangrijk? 34 GOED VERBLIJF

35 2.4 Afsluiting In en rondom gebouwen zijn veel zaken die onderhoud nodig hebben. Denk bijvoorbeeld maar eens aan gas, water en elektra. Deze zaken zullen met het oog op veiligheid regelmatig moeten worden gecontroleerd. Maar ook houtwerk vraagt om onderhoud. Zeker het hout dat is blootgesteld aan de weersomstandigheden. Hierbij zul je vaak machines en gereedschappen bij gebruiken. Na het werk moet je deze schoonmaken en controleren op defecte of beschadigde onderdelen. Met andere woorden onderhouden. Het onderhoud van onder andere de trekkermotor kun je verdelen in dagelijks onderhoud en periodiek onderhoud. Bij het dagelijks onderhoud zijn de belangrijkste controlepunten: brandstofniveau, oliepeil en koelwaterpeil. Een vluchtige visuele controle op andere zaken, bijvoorbeeld lekkage is een goede gewoonte. Naast het regelmatig doorsmeren van de trekker hebben verschillende onderdelen van de trekker ook periodiek onderhoud nodig. Dit moment van onderhoud wordt bepaald door het aantal draaiuren van de trekker en staat vermeld in het instructieboekje. In het instructieboekje staat nauwkeurig omschreven hoe het onderhoud uitgevoerd moet worden. Het instructieboekje geeft verder specifieke informatie over de eventueel te vervangen onderdelen (type, nummer). Bij het uitvoeren van onderhoud aan een motor moet je voorkomen dat vloeistoffen of afvalstoffen in het milieu terecht komen. AFSLUITING 35

36 3 Oplossen storingen Oriëntatie Veel storingen zouden kunnen worden voorkomen door een regelmatige controle uit te voeren. Zeker bij gas, water en licht is dit geen overbodige zaak. Zo voorkom je een hoop ellende en werk door ruim voor de eerste vorstinval de buitenkranen af te sluiten en af te tappen. Veel storingen zie je echter ook niet aankomen. Er kan namelijk een gaslek ontstaan door graafwerkzaamheden. Belangrijk is dan dat je snel en adequaat handelt. Achteraf als de storing is verholpen, kan het geen kwaad om na te gaan hoe de storing is ontstaan. 3.1 Melden van storingen Storingen in de verschillende installaties zijn nooit helemaal te voorkomen. Zo is het ook met het verhelpen van de storingen. Je moet accepteren dat je niet op alle gebied deskundig kunt zijn. Je kunt wel zorgen dat het melden van een storing of achterstallig onderhoud direct en nauwkeurig gebeurt. Behalve mondeling is het ook verstandig om de melding schriftelijk te doen. Op verschillende plaatsen op het bedrijf kun je een vaste plek hebben waar je reparatieformulieren neerlegt. Op een dergelijk formulier kan alvast het volgende staan: plaats van de storing (gebouwnummer); naam van het apparaat; omschrijving van de storing; naam van de melder; datum melding. Vragen 3.1 Waarom is het verstandig om een melding van een storing ook schriftelijk te doen? 3.2 Kleine storingen oplossen Je leest het wel eens in de krant: er heeft ergens een gasexplosie plaatsgevonden. Bijvoorbeeld op boten zijn vaak mankementen aan gasinstallaties. Dan gaat het bijvoorbeeld om ontluchtingen die niet in orde zijn, verkeerd geplaatste gasflessen en te lange en poreuze gasslangen. Vaak worden de gevaren hiervan onderschat. 36 GOED VERBLIJF