Memo. Kleine Koppel PH Amersfoort +31 (0) overmorgen.nl

Transcriptie

1 Kleine Koppel PH Amersfoort +31 (0) overmorgen.nl Memo. IBAN NL48RABO BIC RABONL2U BTW B01 KVK AAN : Carola Helmendach VAN : Tom van Goeverden KOPIE : Coen Bernoster DATUM : 6 juni 2019 ONDERWERP : CO2 uitstoot warmte gebouwde omgeving provincie Zeeland

2 Hoe kunnen verschillende CO2-emissie cijfers het beste worden toegepast? Wat betreft CO2 uitstoot gegevens zijn er altijd twee vragen die gesteld moeten worden; 1. Gaat het hier om CO2 of CO2-equivalenten? 2. Gaat het hier om Well To Tank, Tank To Wheel of Well To Wheel uitstoot, oftewel WTT, TTW of WTW? Naast CO2 uitstoot wordt er ook wel eens uitstoot in CO2-equivalenten gemeten. Bij CO2-equivalenten worden andere broeikassen gemeten naar de mate van impact op het broeikaseffect in vergelijking met CO2. Bijvoorbeeld: Methaan draagt over een periode van 100 jaar 25 keer meer bij aan het broeikaseffect. Dit betekent dat 1 kg methaan gelijk staat aan 25 kg CO2-eq. Afhankelijk van het onderwerp spelen overige broeikassen een grotere of kleinere rol. Bij industrie, landbouw, maar ook luchtvaart leveren andere sen dan CO2 een significante bijdrage aan het versterkte broeikaseffect. Het nadeel wat betreft CO2-equivalenten is dat de data vaak beperkt is. Omdat andere broeikassen een relatief kleine rol spelen binnen de onderzochte vormen van mobiliteit en om een eenduidig beeld te geven is besloten om zuiver met CO2-uitstoot te rekenen. Deze uitstoot in CO2 of CO2-eq is daarnaast nog onder te verdelen in Well To Tank, Tank To Wheel of Well To Wheel. Het onderscheid zit hem hier in welke uitstoot veroorzakende processen worden meegenomen. Well To Tank bevat alle uitstoot die vrijkomt gedurende het proces dat de brandstof doorgaat voordat het bij de eindgebruiker is aangekomen. De Tank To Wheel uitstoot bevat de uitstoot die vrijkomt bij het gebruik van de brandstof door de eindgebruiker. Well To Wheel uitstoot is de optelling van de twee. Bijvoorbeeld: De Well To Tank uitstoot van een cv-ketel ontstaat tijdens het winnen van het aard, het transport van het aard, de verwerking en het vervoer naar uiteindelijk jouw Cv-ketel. Tank To Wheel is zuiver de CO2 uitstoot die ontstaat bij de verbranding van het in jouw cv-ketel. Maar wanneer gebruik je dan welke vorm van uitstoot? Voor het meten van uitstoot op een specifieke locaties is Tank To Wheel vaak het meest geschikt. Deze uitstoot is immers heel direct toe te rekenen aan de exacte locatie en dit voorkomt dubbeltellingen. Heb je echter als doelstelling om CO2-uitstoot te minderen dan is het slim om Well To Wheel te gebruiken. Dit stelt je in staat om de uitstoot mindering door heel het proces te kunnen afwegen. Dit geeft een completer beeld en maakt een eerlijkere vergelijking. Vaak is WTW uitstoot echter maar beperkt beschikbaar en zeer speculatief omdat er verschillende aannames moeten worden gedaan over het proces dat de brandstof heeft afgelegd tot de eindgebruiker. Bronnen als Klimaatmonitor kiezen voor de toerekenbaarheid naar gebieden en het vermeiden van deze speculatie voor het weergeven van een TTW CO2 uitstoot. Hierin nemen ze alleen CO2 mee en geen overige broeikassen. Voor herkenbaarheid en vergelijkbaarheid sluiten wij ons aan bij deze methode. 3

3 Hoeveel CO2 werd er uitgestoten bij het verwarmen van gebouwen in de Provincie Zeeland in 1990? We zien dat bronnen als Klimaatmonitor een beperkt bereik hebben aan historische gegevens. Het eerstgenoemde jaartal in deze data is 2010, 20 jaar na het gevraagde jaar. Daarnaast zien we dat verder terug in de tijd er meer data ontbreekt, dit wordt gedaan omdat er een risico is dat gegevens herleidbaar kunnen zijn naar een individu of bedrijf. Om toch een inschatting te kunnen maken van historische CO2-uitstoot is gebruik gemaakt van een trend op basis van de CO2 uitstoot gegevens van 2010 en 2016 van Klimaatmonitor en de nationale trend van CO2 uitstoot. In deze trend zien we dat CO2-emissie in Nederland na 1990 groeide tot een piek rond 1996, waarna CO2-emissie afnam en gedurende jaren 2000 rond het niveau van 1990 bleef. Vanaf 2010 zien we weer een afname van CO2 uitstoot. 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Ontwikkeling CO2 emissie Nederland (Mton CO2- equivalenten) Ontwikkeling CO2 emissie Nederland Figuur 1 Ontwikkeling emissie CO2-eq (bron: Compendium voor de Leefomgeving) 4

4 Om de emissie van CO2 te berekenen hebben we waar beschikbaar gegevens van 2010 en anders 2016 uit de klimaatmonitor geëxtrapoleerd via de bovenstaande trend naar Hieronder zijn de totalen weergeven voor 2016 en 2010 volgens klimaatmonitor. Provincie Zeeland Borsele Goes Hulst Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen- Duiveland Sluis Terneuzen Tholen Veere Vlissingen Tabel 1 TTW CO2 uitstoot 2016, ton CO2 (bron: Klimaatmonitor) Provincie Zeeland Borsele Goes Hulst Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen-Duiveland Sluis Terneuzen Tholen Veere Vlissingen Tabel 2 TTW CO2 uitstoot 2010, ton CO2 (bron: klimaatmonitor) We zien dat de CO2 uitstoot in 2010 significant lager ligt dan in 2016, een deel hiervan kan worden verklaard door de ontbrekende gegevens in 2010, vooral in de hoek van de commerciële. Op basis van deze gegevens en de nationale trend hebben we de onderstaande inschatting gemaakt van CO2 uitstoot voor verwarming van de gebouwde omgeving in

5 Provincie Zeeland Borsele Goes Hulst Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen-Duiveland Sluis Terneuzen Tholen Veere Vlissingen Tabel 3 TTW CO2 uitstoot 1990, ton CO2 (bron: klimaatmonitor) In de Zeeuwse Regionale Energie Strategie wordt gewerkt met vijf verschillende doelgroepen binnen de gebouwde omgeving. De Klimaatmonitor werkt met drie categorieën. Onderstaande tabel laat zien hoe dit zich tot elkaar verhoudt. Zeeuwse doelgroepen Categorieën Klimaatmonitor Sociale woningbouw en Particuliere woningbouw Publiek vastgoed Commercieel vastgoed Recreatief vastgoed Tabel 4 Verhouding Zeeuwse doelgroepen en categorieën Klimaatmonitor. 6

6 Hoe groot is de CO2-reductie die gerealiseerd kan worden bij een realistische en optimale warmtevraag reductie. Om CO2 uitstoot voor het verwarmen van gebouwen te reduceren zijn vier factoren van invloed: - Het reduceren van de warmtevraag en verlagen van de verwarmings; - Het aanpassen van de infrastructuur, zodat duurzame energiebronnen ontsloten kunnen worden, bijvoorbeeld een warmtenet of het verzwaren van het elektriciteitsnet); - Het duurzaam opwekken van energie; - Het tijdelijk opslaan van elektriciteit en warmte. In dit onderzoek beschouwen we alleen de warmtevraag reductie. Het maatregelenpakket voor woningbouw kan bestaan uit een combinatie van (een deel) van onderstaande maatregelen:; Isolatiemaatregelen, zoals vloerisolatie, gevelisolatie, dakisolatie en het vervangen van kozijnen en/ of glas; Het verbeteren van de kierdichting; Het verbeteren van het ventilatiesysteem; Het aanpassen van de radiatoren. Bij utiliteitbouw kunnen vergelijkbare maatregelen worden genomen. Vaak zien we dat bij utiliteitbouw grote besparingen kunnen worden gehaald met goed energiemanagement. Bij utiliteit is de opgave meer installatietechnisch in vergelijking met woningbouw en minder gefocust op warmte dan bij woningbouw. We gaan uit dat een gemiddelde besparing kan worden gerealiseerd van circa 15-25% op de warmtevraag ten opzichte van de huidige situatie. Deze besparing van 15-25% vertaalt zich direct terug in de CO2 uitstoot. Om de warmtevraag reductie van woningen te berekenen is een realistische aanname gedaan, waarbij de warmtevraag voor ruimteverwarming wordt verlaagd naar kwh/m2. De totale huidige warmtevraag is gemiddeld 94,5 kwh/m2 woonoppervlak, hiervan wordt ca kwh/m2 gebruikt voor verwarming van tapwater. De huidige warmtevraag voor ruimteverwarming komt neer op een ca 77 kwh/m². Her reduceren van de warmtevraag voor ruimteverwarming tot kwh/m2 komt neer op een besparing van 13-29% op de totale warmtevraag van woningen. De totale reductie van de warmtevraag komt daarmee uit op ca. 28,1 tot 39,2 % ten opzichte van De combinatie van deze maatregelen levert uitstoot op van tot ton CO2 TTW, een besparing van bijna tot ton CO2 (13,9 tot 27,2%) ten opzichte van de uitstoot in Provincie Zeeland Borsele Goes Hulst Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen-Duiveland Sluis Terneuzen Tholen Veere Vlissingen Tabel 5 TTW CO2 uitstoot na optimale warmtevraag reductie, ton CO2 (bron: klimaatmonitor)

7 Met vriendelijke groet, Over Morgen B.V. Tom van Goeverden Adviseur duurzame leefomgeving 8