Complexnummer:

Transcriptie

1 : Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort T F E info@cultureelerfgoed.nl Nieuwerhoek Aantal complexonderdelen Monumentnummers van complexonderdelen , , , , , , , , Woonplaats Gemeente Provincie Hoofdadres van hoofdobject Rijksstraatweg 78, 3632 AD Complexomschrijving BUITENPLAATS NIEUWERHOEK, kern van de vroegere buitenplaats, bestaat uit een aan de Vecht gelegen huis en twee bijgebouwen uit het eind van de 17e of begin van de 18e eeuw, een bakstenen brug met smeedijzeren hekwerk naar de Vecht, een bakstenen brug met smeedijzeren toegangshek aan de Rijksstraatweg, een beknopte aanleg in landschapsstijl uit de eerste helft van de 19e eeuw, met slingerpaden, gazon, een gesloten bosgedeelte en een piedestal in Lodewijk XV-stijl. Het bordes van de ingangspartij van het huis wordt gemarkeerd door twee manshoge laat 17e-eeuwse vazen in Marot-stijl op sokkels. Tussen het jaagpad en de plaats een 19e-eeuwse bakstenen stuw. Het 18e-eeuwse hek van de voormalige overtuin en moestuin ten westen van de huidige buitenplaats behoort nu tot de buitenplaats Cronenburgh. De aanleg grenzend aan de beide bijgebouwen is als particuliere tuin en erf bij deze bijgebouwen in gebruik. Deze tuinen en erven (kadastrale percelen Loenen nrs. B1380 en B1276), die van recente datum zijn, zijn in cultuurhistorisch opzicht van ondergeschikte betekenis. De huidige aanleg van de buitenplaats vond zijn beslag in en kort na 1827, toen W.B. Pook van Baggen het huis, de bijgebouwen en de plaats van de oorspronkelijk grotere buitenplaats Nieuwerhoek kocht, het perceel uitbreidde met een voordien tot de buitenplaats Ruygenhof behorend terrein, er een aanleg in landschapsstijl liet realiseren en verbouwingen aan het huis liet uitvoeren. Het omgrenzingsplan van de aldus verkregen plaats, dat geheel met het huidige omgrenzingsplan overeenkomt, is samengesteld uit onderdelen waarvan de aanleg uit het eind van de 17e of begin van de 18e eeuw dateren: de noordgrens wordt bepaald door een gedeeltelijk gedempte scheisloot en het kadastrale perceel Loenen nr. B1248, de oostgrens door het jaagpad langs de Vecht (door een scheisloot van de Pagina: 1 / 13

2 plaats gescheiden), de zuidgrens door een scheisloot en de westgrens door de Rijksstraatweg. In 1914 werd door de Firma Van Nes aan de zuidzijde van het huis een wintertuin op halfcirkelvormige grondslag gebouwd, met een bijbehorend terras met zinken siervazen op sokkels langs de randen. De historische buitenplaats Nieuwerhoek is samengesteld uit de volgende onderdelen:1. HOOFDGEBOUW (Huis Nieuwerhoek), zie voor omschrijving bij complexonderdeel met monumentnummer: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: NOORDELIJK BOUWHUIS (Rijksstraatweg 80), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: ZUIDELIJK BOUWHUIS (Rijksstraatweg 76), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: TOEGANGSBRUG MET HEKWERK AAN RIJKSSTRAATWEG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: BRUG MET HEKWERK TUSSEN HET JAAGPAD EN DE OOSTZIJDE VAN DE PLAATS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: TWEE SIERVAZEN MET SOKKELS BIJ BORDES INGANGSPARTIJ VAN HET HUIS, zie voor omschrijving bij complexonderdeel met monumentnummer: PIEDESTAL BIJ DE ZUIDELIJKE SCHEISLOOT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: BAKSTENEN STUW, TUSSEN HET JAAGPAD EN DE OOSTZIJDE VAN DE PLAATS, zie voor omschrijving bij complexonderdeel met het monumentnummer: De historische buitenplaats Nieuwerhoek is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang, omdat - het een goed en gaaf bewaard voorbeeld is van een kleiner Vechtbuiten met vroeg 19e-eeuwse aanleg in landschapsstijl; - bij deze aanleg diverse waardevolle oudere elementen van de historische buitenplaats bewaard zijn gebleven, zoals het huis, het architectonisch ensemble van huis en bijgebouwen, de laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse omgrenzing en het ernaast gesitueerde jaagpad; - de aan het huis gebouwde gaaf bewaarde wintertuin uit 1914, die in Nederland zeldzaam is geworden. Pagina: 2 / 13

3 Monumentnummer*: Monumentnaam** Nieuwerhoek Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD HOOFDGEBOUW. Onderkelderd symmetrisch witgepleisterd rechthoekig twee verdiepingen hoog huis uit het eind van de 17e of begin van de 18e eeuw, met vijf venster-traveeën brede voor- en achtergevel onder omlopend schilddak met grijze pannen gedekt; op de nokhoeken is het dak voorzien van vier vierkante witgepleisterde schoorstenen met overstekende loden pyramidevormige kappen met ingezwenkte vlakken. De vier hoeken van het huis zijn voorzien van vier omlopende pilasters, die - gezien verfrestanten op de pilaster aan de zuidwesthoek - waarschijnlijk eens roze van kleur waren. De witte pleisterlaag alsmede de empire schuifvensters dateren waarschijnlijk uit 1827 of kort hierna, toen Willem Pieter Pook van Baggen de buitenplaats verwierf en diverse verfraaiingen aan het huis liet aanbrengen (zoals vermoedelijk de empireramen en het geschilderd behang in de kamer aan de zuidwestzijde van het huis). Voor(west-)gevel: vijf traveeen brede voorgevel, met licht uitspringende twee bouwlagen hoge middenrisaliet, waarin dubbele glazen ingangsdeuren met halfrond 3-ruits bovenlicht met twee diagonale roeden. De deur wordt aan weerszijden en aan de bovenzijde omlijst door twee pilasters en een kroonlijst. Aan elke zijde van de middenrisaliet beganegrond-niveau twee empire schuifvensters, voorzien van een 6- ruitsindeling; aan weerszijden groene luiken. Op eerste-verdieping-niveau vijf empire schuifvensters, voorzien van een 4-ruitsindeling, aan weerszijden groen (buitenzijde) en witte (binnenzijde) persiennes. Zoals bij alle gevels wordt de bovenzijde van de gevel door rijke kroonlijst afgesloten waarin gootwerk. Boven tweede en vierde travee halfronde dakkapel met houten wangen. Noordgevel: op beganegrond-niveau een rechthoekige witgepleisterde uitbouw (waarin keuken), waarvan gevelvlakken aan de bovenzijde door kroonlijst (waarin gootwerk) wordt Pagina: 3 / 13

4 afgesloten. Eerste verdieping: twee aan de voorzijde identieke vensterpartijen. Tweede verdieping: een dakkapel als aan voorzijde. Oostgevel: identiek aan de voorgevel, met uitzondering van de licht uitspringende middenrisaliet, waarvoor een halfrond op hardstenen bordes van twee treden geplaatst zuilenportiek van vier houten wit geschilderde zuilen met entasis op ronde hardstenen sokkels, onder kroonlijst, waarboven een halfrond balkon met gietijzeren empire balustrade. Zuidgevel: in het midden op beganegrond-niveau gelegen half cirkelvormig uitgebouwde witgeschilderde wintertuin centraal op beganegrond-niveau, in 1914 gebouwd door Stoomtimmerfabriek K. van Nes te Boskoop, bestaande uit een bakstenen onderbouw, waarboven een koepelvormige dakconstructie van glas en gietijzer, aan de bovenzijde vlak afgeplat en afgedekt door een met geprofileerde kroonlijst omrand halfcirkelvormig dak. De onderbouw van deze, in Nederland zeldzaam geworden, wintertuin is samengesteld uit zeven traveeen met schuifvensters met 6-ruitsindeling. Centraal aan zuidzijde een dubbele deur met 6-ruitsindeling. De traveeen zijn van elkaar gescheiden door zes ronde zuilen en twee tegen de gevel van het huis geplaatste halfzuilen, die kroonlijst (waarin gootwerk) en dakconstructie schragen. De wintertuin is gebouwd op een aan de zijkanten kwartcirkelvormig en aan de voor(zuid-)zijde rechthoekig uitgebouwd bordes, waarop langs de randen ter afsluiting zeven sokkels en twee tegen de gevel van het huis geplaatste halfsokkels zijn aangebracht, waartussen smeedijzeren hekwerk. Boven de recentelijk door kopieën vervangen sokkels de oorspronkelijke afdekplaten, waarboven zeven hele en twee halve zinken siervazen uit Op tweede-verdiepingniveau een dakkapel als aan overige gevels. Interieur: hal over de gehele diepte van het huis met stucwerk van Van Logteren. Trappehuis met snijwerk van Van Logteren. De zuidwand van de wintertuin voorzien van grillig bewerkte in bruut kunststeen aangebrachte wandbekleding, waarin in een primitief patroon onbewerkte houten takken; laatstgenoemden aangebracht ter (schijnbare) ondersteuning van de dakconstructie. Kasteel, buitenplaats Pagina: 4 / 13

5 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD Bij LOENEN B 1380 LOENEN B 1276 LOENEN B 1248 Pagina: 5 / 13

6 Omschrijving HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG in landschapsstijl van beknopte omvang, die uit de eerste helft van de 19e eeuw dateert, waarvan de ruimtelijke indeling voor een deel wordt bepaald door de laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse symmetrische situering van de twee vroeger tot de plaats behoord hebbende bijgebouwen ten opzichte van de as vanaf de ingangspartij van het huis tot de toegangsbrug naar Nieuwerhoek aan de Rijksstraatweg, en door de laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse omgrenzing van de plaats door de scheisloot en het jaagpad aan de oostzijde, de gedeeltelijk gedempte scheisloot aan de noordzijde en de Rijksstraatweg aan de westzijde. De twee linden, grenzend aan de zuidzijde van de genoemde as ter hoogte van de toegangsbrug zijn de enige restanten van een formele laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse tuinaanleg op Nieuwerhoek. De ontwikkeling van de historische aanleg stabiliseerde zich in de tweede kwart van de 19e eeuw, toen W.B. Pook van Baggen in 1827 de buitenplaats kocht, het oorspronkelijk ten zuiden van Nieuwerhoek gelegen tot de buitenplaats Ruygenhof behorende perceel erbij verwierf, de scheisloot tussen Nieuwerhoek en dit perceel dempte en op het aldus verkregen terrein een parkje in landschapsstijl liet aanleggen. Deze grotendeels bewaard gebleven parkaanleg (kadastraal perceel Loenen nr. B1381) bestaat uit de rond een hartvormig veld aangelegde oprit tussen het huis en de bijgebouwen en een aanleg van slingerpaden met gazon met heesters en aan de zuidzijde met bos, aangekleed met rode beuk, eik, kastanje en linde. Tuin, park en plantsoen Historische aanleg Pagina: 6 / 13

7 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD LOENEN B 1276 NOORDELIJK BOUWHUIS. De voormalige, een verdieping hoge, met grijze pannen gedekt schilddak overkapte, over de westelijke scheisloot gebouwde tuinmanswoning, even ten noorden van de toegangsbrug gesitueerd. Voor(west- )gevel, aan straatzijde: drie traveeën brede gevel, met in het centrum halfronde dubbele houten deur in Lodewijk XVI-stijl, met aan weerszijden van een door groen geschilderde luiken geflankeerd empire schuifvenster met 6- ruitsindeling; erboven een dakkapel met geprofileerde wangen en koof in Lodewijk XVI-stijl. Bijgebouwen kastelen enz. Pagina: 7 / 13

8 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD LOENEN B 1380 ZUIDELIJK BOUWHUIS. Voormalige, een verdieping hoge, deels wit gepleisterde oranjerie en koetshuis, recent tot woning verbouwd,overkapt door een met grijze pannen gedekt mansardedak van recente datum, ter vervanging van een oorspronkelijk, aan de voormalige tuinmanswoning (zie onderdeel 3) identiek schilddak, gebouwd over de westelijke grenssloot, even ten zuiden van de toegangsbrug. Voor(oost-)gevel: centraal aan de gevel een dubbele glazen deur met 6-ruitsindeling, waarboven een bovenlicht met 6-ruitsindeling, met aan weerszijden luiken. Zuidgevel: twee empire- vensters met 6-ruitsindeling, met aan weerszijden luiken. Bijgebouwen kastelen enz. Pagina: 8 / 13

9 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD Tegenover TOEGANGSBRUG MET HEKWERK. Laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse bakstenen rondboogbrug, aan de uiteinden uitzwenkend, gelegen aan de ingang van de historische buitenplaats aan de Rijksstraatweg. Dwars op de brug, loodrecht boven de boogconstructie, een smeedijzeren sierhek uit het begin van de 19e eeuw, bestaande uit een dubbel traliehek en twee voluutvormige zijstukken met puntijzers. Aan de uiteinden van de brug vier hardstenen bollen op hardstenen sokkels. Tussen de uiteinden van de brug en het traliehek vier obeliskvormige houten stoeppalen, door smeedijzeren ketting met het hek en de hardstenen bollen verbonden. Tuin, park en plantsoen Pagina: 9 / 13

10 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD Bij BRUG MET HEKWERK TUSSEN HET JAAGPAD EN DE OOSTZIJDE VAN DE PLAATS. Laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse bakstenen rondboogbrug, aan de uiteinden uitzwenkend, waarin dam, tussen het jaagpad en de oostzijde van de plaats. Dwars op de brug, loodrecht boven de boogconstructie een smeedijzeren sierhek uit ca. 1830, bestaande uit een dubbel traliehek met twee voluutvormige zijstukken met puntijzers. Aan de uiteinden van de brug vier hardstenen bollen op hardstenen sokkels. Tussen de uiteinden van de brug en het hek vier obeliskvormige houten stoeppalen, door smeedijzeren ketting met hek en de hardstenen bollen verbonden. Tuin, park en plantsoen Pagina: 10 / 13

11 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD Bij TWEE SIERVAZEN TER WEERSZIJDEN VAN BORDES VOOR INGANGSPARTIJ VAN HET HUIS. Twee zandstenen siervazen met vermoedelijk niet bijpassende deksels met mythologische voorstellingen in reliëf, op rechthoekige hardstenen sokkels, manshoog, in Marot-stijl, eind 17e eeuw, ter weerszijden van het bordes aan de ingangspartij van het huis, in 1914 teruggevonden in een sloot, maar volgens een gezicht van Nieuwerhoek uit ca door Ludolf Backhuysen stonden de vazen met sokkels vanouds op deze plaats. Tuin, park en plantsoen Pagina: 11 / 13

12 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD Bij PIEDESTAL BIJ ZUIDELIJKE SCHEISLOOT. Piedestal in Lodewijk XV-stijl, 18e-eeuws, bij de zuidelijke scheisloot, waarop een tuinvaas van recente datum. Ten behoeve van de stabiliteit van het geheel is de voet van de piedestal onlangs in een vlak afgewerkt cirkelvormig basement ingemetseld. Tuin, park en plantsoen Pagina: 12 / 13

13 Monumentnummer*: Straat* Nr* Toev.* Postcode* Situering Locatie Rijksstraatweg AD Bij BAKSTENEN STUW, TUSSEN HET JAAGPAD EN DE OOSTZIJDE VAN DE PLAATS. Bakstenen stuw, 19e eeuw, aan bovenzijde met recent gemetselde ezelsrug afgewerkt, in de oostelijke grenssloot, tussen de oostzijde van de plaats en het jaagpad, even ten zuiden van de brug tussen de plaats en het jaagpad (zie onderdeel 6). Tuin, park en plantsoen Pagina: 13 / 13