Verontrustende investeringen van acht grote banken. december januari - februari 2008

Transcriptie

1 België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366 december januari - februari 2008 nieuwsbrief Netwerk Vlaanderen verschijnt driemaandelijks, 25 e jaargang, nr 4 Verontrustende investeringen van acht grote banken Afgiftekantoor 1000 Brussel 1, P2A Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

2 Edito: Een flinke stap vooruit! 2 In de kijker: Werknemers financiële instellingen en Netwerk Vlaanderen kraken bankgeheimen 3 In de kijker: Bankgeheimen. Een verontrustende wereldtrip 5 Portfolio: Het Huis van de Duurzame Ontwikkeling 10 Mijn geld. Goed geweten?: Protestactie tegen uraniumwapens 11 Reportage: Zilverzet 12 Blik op nieuws: Financiële en maatschappelijke verliezen van de kredietcrisis 14 Achter de schermen: Zilverzet 16 Edito een flinke stap vooruit Veel mensen gaan op zoek naar díe financiële instelling en díe beleggingsformule, die hun net iets meer r e n d e m e n t belooft. Een formule waarbij de totstandkoming van dat rendement niet in de kijker komt. Maar rendement is een mes dat aan twee kanten snijdt. Wat baat een appeltje voor de dorst, als mede dankzij jouw geld het milieu zo verontreinigd raakt, dat jij er ziek van wordt en aan dat appeltje niet toe komt? Wat baat jou je winst uit wapenproductie, als de overheid je belast omwille van haar engagement voor het ruimen van wapentuig in oorlogsgebieden? In de vakbond (in mijn geval LBC-NVK) zijn we actief rond het geld dat in de pensioenfondsen en vormingsfondsen gestopt wordt. Door samenwerking met Netwerk Vlaanderen leerden we dat elders in de wereld ondernemingen worden opgericht met dit geld. In die ondernemingen zijn de personeelskosten vaak lager, omdat de regels van de Internationale Arbeidsorganisatie lang niet altijd worden gerespecteerd. Mede om die reden wordt het werk naar ginder uitbesteed. Conclusie is dus dat niet alleen werknemers worden uitgebuit met ons geld, maar ook onze tewerkstelling hier nog eens wordt afgebouwd. Een zelfde soort verhaal geldt voor mensen die belang hechten aan leefmilieu, vrede, mensenrechten enzovoort: werk waar zij zich voor inzetten, wordt tenietgedaan door investeringen van banken. Samenwerking van vakbond en Netwerk Vlaanderen wapent werknemersvertegenwoordigers vandaag om beter hun rol te spelen bij het nemen van beslissingen over de besteding van gelden uit fondsen, waarin zij vanuit hun functie inspraak hebben. De website is een nieuw en bruikbaar hulpmiddel voor alle mensen die zich inzetten voor mens en milieu en dus ook anders met geld willen omgaan. Dit project helpt hen bewuste keuzes te maken. Naarmate meer mensen

3 een bewuste keuze maken, die ze ook aan hun financiële instelling kenbaar geven, zullen financiële instellingen hun beleid inzake anders omgaan met geld (moeten) bijsturen. Deze website is niet alleen een project om fier op te zijn, het is vooral een actiemiddel dat we moeten promoten en dus aan zoveel mogelijk mensen moeten aanreiken. Met zullen we onze achterban verruimen en met deze mensen kunnen we het beleid van banken bijsturen en weer een flinke stap vooruit zetten naar het anders omgaan met geld. Daags na de lancering van liet ik collega s uit EU-landen kennismaken met deze website. Hun waardering en enthousiasme waren zeer groot. Dus, wat weerhoudt ons ervan dit project naar héél Europa en gericht op meer banken uit te breiden? We vinden beslist gehoor en medewerking in de omringende landen. Tjeu Tijskens Bestuurslid Netwerk Vlaanderen Ex-nationaal secretaris financiële sector (LBC-NVK) In de kijker Werknemers financiële instellingen en Netwerk Vlaanderen kraken bankgeheimen 13 november. Op een persconferentie in Brussel lanceert Netwerk samen met de bediendenvakbond LBC-NVK een nieuw initiatief voor duurzaamheid in de financiële sector. Bedoeling is dat bankmedewerkers en bankklanten samen hun bank aanspreken op haar investeringspraktijken. De noodzaak daarvoor blijkt uit het nieuwe rapport Bankgeheimen dat investeringen in zware milieuvervuiling en mensenrechtenschendingen blootlegt. Bedoeling is dat bankmedewerkers en bankklanten samen hun bank aanspreken op haar investeringspraktijken In dit rapport worden verontrustende investeringen van AXA, ABN Amro, Citibank, Deutsche Bank, Dexia, Fortis, ING en KBC onthuld. De investeringen zijn niet alleen participaties via aandelen, maar ook leningen of andere vormen van financiële dienstverlening. Netwerk bracht de informatie samen in het lijvige dossier Bankgeheimen. Acht bankgroepen en hun verontrustende investeringspraktijken. Op de interactieve website kunnen bankklanten de investeringen van hun bank volgen op de wereldkaart. Voor het eerst lijkt er ook wat te bewegen in de bankwereld. Stefaan Decock secretaris van de LBC, de grootste vakbond voor bankpersoneel, verklaar- tam tam LBC-NVK nodigt militanten uit om het debat aan te gaan binnen het sociaal overleg in de financiële sector

4 België heeft het voorbeeld getoond in het weren van investeringen in controversiële wapens, nu kunnen we ook pionier zijn in het uitsluiten van ontoelaatbare praktijken op vlak van milieu of mensenrechten de: Zulke investeringen kunnen voor het bankpersoneel niet langer door de beugel. We vinden dat de financiële instellingen meer rekening moeten houden met belangrijke milieuen mensenrechtennormen in hun investeringsbeslissingen. We ijveren voor een ethische ondergrens: geen geld meer voor dictators, zware milieuvervuiling, controversiële wapens of mensenrechtenschenders. Om dat te bereiken wil de LBC- NVK al haar militanten in de bank- en verzekeringssector uitnodigen en ondersteunen om het debat aan te gaan binnen het sociaal overleg in gans de sector. België heeft het voorbeeld getoond in het weren van investeringen in controversiële wapens, nu kunnen we ook pionier zijn in het uitsluiten van ontoelaatbare praktijken op vlak van milieu of mensenrechten. De bundeling van krachten tussen bankpersoneel en bankklanten is daarin een belangrijke stap.

5 In de kijker Bankgeheimen Een verontrustende wereldtrip Als Netwerk de banken vraagt waarin ze het geld van hun klanten investeren, blijven banken het antwoord vaak schuldig. Onder het mom van vertrouwelijkheid en bankgeheim worden de financieringen aan het oog van de buitenwereld onttrokken. Daarom ging Netwerk zelf op onderzoek uit. Het dossier Bankgeheimen neemt je mee op wereldreis en is het resultaat van maandenlang graven in jaarverslagen, onderzoeksrapporten, financiële databanken en gespecialiseerde media. Het rapport geeft een verontrustend overzicht van investeringen in bedrijven die een loopje nemen met fundamentele mensenrechten, zoals het recht op leven, het recht op proper water, gezondheid en voedselvoorziening. Bij wijze van voorbeeld lichten we een aantal investeringen toe die uit dit onderzoek naar voren komen. Al deze investeringen zijn bovendien samengebracht op Wapens voor Birmese dictators Met ontzetting hebben we onlangs de bloedige onderdrukking van de monniken in Birma gevolgd. Er heerst een EU embargo op wapenleveringen aan Birma, maar dat verhindert niet dat wapens nog altijd hun weg vinden naar dit land. Vaak gebeurt dit met steun van Westerse banken en bedrijven De media-aandacht voor de onderdrukking door de Birmese dictators, bracht de aanwezigheid en de verantwoordelijkheid van buitenlandse bedrijven in dit land terug in de actualiteit. Niet alleen oliegiganten zoals Total en PetroChina liggen onder vuur omdat ze de Birmese generaals steunen, er is ook protest tegen wapenleveringen aan het land. Er heerst een EU embargo op wapenleveringen aan Birma, maar dat verhindert niet dat wapens nog altijd hun weg vinden naar dit land. Vaak gebeurt dit met steun van Westerse banken en bedrijven. Eén van de bedrijven die in deze zaak wordt genoemd is de Chinese wapenproducent AviChina. AviChina is een Chinese producent van militaire trainingsvliegtuigen en gevechtshelikopters. Het bedrijf verkoopt haar militair materiaal aan de Chinese overheid en ook aan Birma en Soedan. Op al deze drie landen rust een EU wapenembargo. Toch investeren Europese banken in dit bedrijf. Op deze manier overtreden zij tam tam Netwerk onthult bankgeheimen in een nieuw gelijknamig dossier

6 de geest van dit embargo en ondersteunen ze indirect wapenleveringen aan deze landen. AviChina is in 2003 op de beurs gekomen, het was voorheen een overheidsbedrijf. In totaal werden voor 248 miljoen US dollar aandelen op de markt gegooid. ING regelde samen met Bank of China deze uitgifte voor Avi- China. Ook ABN Amro onderschreef deze uitgifte. Bloedgeld in Congo Een andere industrie waar de banken graag een oogje dichtknijpen als het om mensenrechtenschendingen gaat, is mijnbouw. Deze sector komt nochtans geregeld in opspraak omwille van grove milieuvernietiging en steun aan gewapende groepen in ruil voor toegang tot goud, zilver of koperreserves. Landen die rijk zijn aan grondstoffen worden vaak het slachtoffer van het cynisme van investeerders. We zoomen in op de Democratische Republiek Congo (DRC). Dit land is sinds het midden van de jaren 90 in een quasi continue staat van oorlog. Over gans de DRC hebben al meer dan 4 miljoen mensen het leven gelaten in dit conflict, het grootste dodental sinds WO II. De nationale regering krijgt het land niet onder controle. Ondertussen wordt het land al tientallen jaren beroofd van zijn natuurlijke rijkdommen (zoals goud, kobalt, koper, hout,...). Congolese regeringsleiders, militaire leiders, lokale milities en rebellengroepen smelten verbonden met buitenlandse ondernemingen om de situatie uit te buiten. Deze praktijken vormen een gevaarlijke mix van van economische belangen en machtshonger van gewapende groepen. Anvil Mining, een Australisch mijnbouwbedrijf, is in opspraak gekomen door haar steun aan moordende militairen in de buurt van haar activiteiten. Het bedrijf graaft koper en zilver op in de buurt van de stad Kilwa. Toen in 2004 een groepje van zes mannen het stadje bezetten, reageerde het Congolese leger met een repressieve aanval die monsterlijke afmetingen aannam. Alle middelen waren goed: arbitraire aanhoudingen, plunderingen, platbranden van huizen en standrechtelijke executies. Twee dagen na deze moorddadige klopjacht van de Congolese militairen, kon Anvil haar activiteiten terug hervatten. De generaals van het leger verklaarden achteraf dat deze operatie was gelukt dankzij de logistieke steun van Anvil. Onderzoek van de VN wees uit dat de militairen werden vervoerd in vliegtuigen die waren geleased door Anvil en dat het bedrijf voertuigen en chauffeurs leverde aan de moordcommando s. Niet alleen heeft Anvil logistieke steun verleend voor dit bloedbad, maar het bedrijf heeft ook op geen enkel moment melding gemaakt van de moorddadige praktijken van het leger aan de overheid of de VN. Anvil Mining heeft in 2007 haar activiteiten in de mijn nog uitgebreid. De gruwelijke feiten dateren van 2004 en zijn uitgebreid gedocumenteerd. Banken konden hier dus perfect hun handen van afhouden. Toch kreeg Anvil Mining in juni 2006 een doorlopende kredietfaciliteit van 15 miljoen US dollar, onder meer voor de overname van twee nieuwe mijnbouwprojecten in de DRC. De lening werd verstrekt door Fortis en Banque Commerciale du Congo. Cyanidevergiftigingen en milieuvernietiging Papua Nieuw-Guinea is een paradijselijk eiland, met regenwouden waarin wetenschappers onlangs nog honderden nieuwe planten- en diersoorten ontdekten. Naast de biodiversiteit is ook de culturele rijkdom indrukwekkend. Er worden meer dan 250 verschillende talen gesproken. Maar Papua Nieuw- Guinea is niet alleen bekend omwille van haar ecologische

7 en culturele waarde. Het is ook één van de laatste plaatsen ter wereld waar een zeer omstreden mijnbouwtechniek wordt gebruikt: het rechtstreeks dumpen van giftig steenpuin dat zwaar vervuild is met chemicaliën. In plaats van dit afval op te slaan, wordt het rechtstreeks geloosd in de rivieren waarvan mensen afhankelijk zijn voor visvangst en drinkwater. In Papua Nieuw- Guinea buit DRD Gold een goudmijn uit langs de Auga rivier. In de 100 km lange loop van Auga tussen de mijn en de zee, leven naar schatting mensen. Ze zijn afhankelijk van visvangst en kleinschalige landbouw. De mijn loost lood, arseen, cadmium, nikkel, koper en chroom in hun water. Die giftige stoffen zijn niet alleen schadelijk voor het waterleven, ze accumuleren zich ook in organismen en verspreiden zich zo over het ecosysteem. Ook voor de mensen kunnen deze zware metalen dodelijk zijn. Een andere belangrijke zorg is de manier waarop goud wordt onttrokken aan de rotsen. Hiervoor wordt het uiterst giftige cyanide gebruikt. Wat overblijft na het onttrekken van het goud is een uiterst giftig restproduct. Eén Papua Nieuw-Guinea is niet alleen bekend omwille van haar ecologische en culturele waarde. Het is ook één van de laatste plaatsen ter wereld waar een zeer omstreden mijnbouwtechniek wordt gebruikt: het rechtstreeks dumpen van giftig steenpuin dat zwaar vervuild is met chemicaliën theelepel met cyanide, is dodelijk voor de mens. Als deze stof in het grondwater of rivieren terechtkomt, doodt het alle leven in het water en ook de vogels die de vergiftigde vissen opeten. Er zijn bij dit soort mijnbouwprojecten al verschillende keren ongevallen voorgevallen, waarbij grote hoeveelheden cyanide en anderen giftige bijproducten terecht kwamen in de voedselkringloop en talloze slachtoffers maakten. Het Australisch mijnbouwbedrijf Emperor Mines baat de Tolukuma mijn in Papoea Nieuw-Guinea uit. Tot oktober 2007 was Emperor Mines voor 78 procent in handen van het Zuid-Afrikaanse DRD Gold. Sinds eind oktober staat het bedrijf echter op eigen benen. Vanuit de Tolukuma mijn loost Emperor Mines ton chemisch afval per maand in de Auga rivier. Voldoende reden voor bepaalde investeerders om het bedrijf te weren uit de portefeuille. Zo heeft het Noors Pensioen Fonds, dat zorgt voor het begrotingsevenwicht en de pensioenen in Noorwegen, beslist niet langer in DRD Gold te investeren. De motivatie: Het dumpen van mijnafval in een rivier heeft ervoor gezorgd dat de lokale gemeenschap een belangrijke bron van drinkwater verliest. De mensen raakten visgronden, wasplaatsen en cultureel belangrijke sites kwijt. Het gezaghebbende fonds trekt hier een duidelijke ondergrens, het wenst geen winsten te genereren op deze vernietigende praktijken van DRD Gold. Andere investeerders hebben daar minder problemen mee. In het voorjaar van 2007 hadden vier banken aandelenbelangen van DRD Gold in bezit of beheer: AXA, Citibank, Deutsche Bank en Dexia. ABN Amro regelde in dezelfde periode een uitgifte van aandelen voor Emperor Mines. Het dossier Bankgeheimen toont aan dat banken medeplichtig zijn en zelfs verdienen aan de wanpraktijken van bedrijven. Banken horen hun verantwoordelijkheid op te nemen. Dat kunnen ze doen door het voorbeeld van het Noorse overheidsfonds te volgen en een ethische minimumgrens voor hun investeringen in te stellen. Zo kunnen ze ervoor zorgen dat ze niet medeplichtig blijven aan schendingen van mensenrechten. Inez Louwagie Campagne banken en mensenrechten tam tam Het dossier Bankgeheimen neemt je mee op wereldreis

8

9 Via een website de wereld veranderen? Dat klinkt ideaal. Of juist idealistisch? Hoe dan ook, Netwerk waagde een poging en bracht de wortels van het onrecht mondiaal in kaart: de financiering van dertien bedrijven die in strijd zijn met de mensenrechten. Via een interactieve wereldkaart kun je zien waarin jouw bank zoal investeert. Er is uitleg over controversiële investeringen, hoeveel geld welke bank precies waarin investeert en hoe dit in verhouding staat met haar beleidsverklaringen. Spijtig genoeg geeft het niet zo n fraai beeld. Naast de ontmaskering van destructieve geldstromen reikt Netwerk op de website ook actiemiddelen aan om ze te buigen. Want Netwerk gelooft dat je zelf al een stap in de goede richting kan zetten. Je kunt bijvoorbeeld je bank aansporen om schadelijke investeringen stop te zetten, door een e-card te sturen naar de bank. Je kan ook je stoute schoenen aantrekken en een vriendelijk gesprek aangaan met je bankbediende over je bezorgdheid. Op onze website vind je een handige checklist die als basis kan dienen voor dit gesprek. Neem ook het bankprofiel van je bank mee. Op deze twee pagina s vind je het beleid én de verontrustende investeringen van je bank uit het rapport. Wil je liever een positief signaal geven? Dat kan via onze fotowedstrijd. Plaats een foto van een project waarvan jij vindt dat het financiering verdient. De leukste, origineelste, interessantste inzending krijgt 100 euro op een duurzame spaarrekening. Je kunt de foto op een eenvoudige manier uploaden via de site. Je kunt er ook de andere inzendingen bekijken. Als je zelf wilt voorkomen dat jouw geld naar destructieve projecten gaat, kan je ook kiezen voor een duurzame spaarrekening. Op de site vind je informatie over Triodossparen, Krekelsparen en VDK sparen. En last but not least, als je er mee wilt voor zorgen dat we dit werk kunnen verder zetten, aarzel dan niet om deze campagne financieel te steunen. Via de website kan je daarvoor een formulier downloaden. Direct storten kan ook op rekening van Netwerk Vlaanderen met de mededeling bankgeheimen. bestaat ook in het Frans en Engels TAM TAM Liever een positief signaal geven? Dat kan via onze fotowedstrijd op

10 Portfolio Het Huis van de Duurzame Ontwikkeling La Maison du Développement Durable Een eigen plek, aangepast aan de behoeften van de eigen organisatie. Dat was de wens die verschillende organisaties in Brussel samenbracht ruim twee jaar geleden. De dertien organisaties leerden elkaar kennen, omdat ze rond twee gemeenschappelijke thema s actief zijn: ecologie en duurzaamheid. De droom om organisaties die dezelfde doelstellingen nastreven, samen te brengen in één pand in Brussel begon zich langzamerhand verder te ontwikkelen. Centre Urbain, Coordination Senne, Groupe One, Green, Green Fact, Habitat-santé, IEB, Max Havelaar, Natagora, NBV, Réseau Financement Alternatif en Wervel zijn de organisaties die momenteel betrokken zijn bij dit project. Deze organisaties goten een aantal basisprincipes en behoeften in een overeenkomst. De gezamenlijke aankoop van een pand moet zorgen voor een betere zichtbaarheid, een aangepaste infrastructuur, een synergie tussen de deelnemers en zekerheid van huisvesting in een ecologisch huis. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest was danig geïnteresseerd in dit idee en gaf het project een duwtje in de rug. Via een subsidie kon de groep een projectontwikkelaar aanwerven. Deze consultant werkte de ideeën verder uit en goot deze in een structuur en financieel plan. Er werd een coöperatieve vennootschap opgericht, met de dertien Brusselse organisaties en de Engelse Ethical Property Company als aandeelhouders. Samen zijn deze goed voor bijna 200 werkposten. In november 2007 heeft de vennootschap een aankoopoptie genomen op een geschikt pand in het centrum van Brussel. Alle deelnemers waren enthousiast en ondanks dat er nog een aantal praktische beslommeringen zijn, ziet het ernaar uit dat ze het pand zullen aankopen. Naast bureau- en vergaderruimtes voorzien ze een sociaal restaurant op de benedenverdieping. In 2008 zullen ze het pand laten verbouwen, zodat alle organisaties zich er kunnen installeren. De financiering van het pand gebeurt in drie delen: een kapitaalinbreng door de deelnemende organisaties, leningen toegekend door een aantal deelnemende organisaties en een lening toegekend door een privé-financier. De dertien organisaties zullen à rato van hun personeelsaantal zich als het ware inkopen in de vennootschap en worden meteen medeeigenaar van het gebouw. Een aantal organisaties beschikken momenteel over onvoldoende liquide middelen om het nodige aantal aandelen te betalen. De projectleider bracht hen in contact met Netwerk Rentevrij. De kredietcel van Netwerk Rentevrij was enthousiast over het plan en wil daarom graag tegemoetkomen in de investering. Deze organisaties zullen bij hun eigen achterban een oproep doen voor rentevrije leningen, Netwerk Rentevrij zal hier nog het dubbele bedrag bovenop leggen aan rentevrije lening. Interesse om ook je steentje bij te dragen aan dit project? Of wil je meer over weten over rentevrij lenen? Neem dan contact op met Netwerk Rentevrij. Netwerk Rentevrij cvba so Tel nr: 02/ info@netwerkrentevrij.be 10

11 Campagne Mijn Geld. Goed geweten? Protestactie tegen uraniumwapens Op 6 november organiseerden actievoerders van de Coalitie tegen Uraniumwapens, Friends of the Earth en Netwerk Vlaanderen een radioactief buffet in de inkomsthal van het Brusselse filiaal van de Bank of New York. Dit was één van de vele acties die plaatsvonden bij bankkantoren in verschillende steden ter wereld, naar aanleiding van de internationale dag tegen uraniumwapens. Deze wapens zijn radioactief en chemisch giftig en veroorzaken ernstige gezondheidsproblemen bij burgers en militairen. Het nieuwe onderzoeksrapport Too Risky for Business. Financial Institutions and Uranium Weapons werd die dag voorgesteld aan de pers. Het rapport illustreert de steun van internationale financiële instellingen aan de vervaardiging van deze controversiële wapens. De Brusselse actie was georganiseerd om de gevolgen van de investeringen van the Bank of New York in Amerikaanse wapenbedrijven in het daglicht te stellen. Actievoerders gehuld in smokings en galajurken deelden radioactieve hapjes en drankjes uit aan het personeel van de bank, onder begeleiding van een cellist die Bach vertolkte. Gevaar van uraniumwapens Verarmd uranium is een radioactief en chemisch toxisch afvalproduct van de nucleaire industrie. Het wordt gebruikt in anti-tankwapens en in tankbepantsering. Door het gebruik van deze wapens ontstaan er stofwolken van kleine metalen deeltjes die het slagveld en de aangrenzende omgeving voor miljoenen jaren besmetten. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat verarmd uranium kanker, geboorteafwijkingen en andere ernstige gezondheidsproblemen veroorzaakt. Na een aanval met uraniumwapens worden burgers nog generaties lang blootgesteld aan deze radioactieve en toxische besmetting. Richting een verbod Er heerst een groeiend bewustzijn in de wereld dat deze wapens de meest fundamentele mensenrechten schenden. Militaire vakbonden, mensenrechtenorganisaties en de milieuen vredesbewegingen roepen op tot een wereldwijd verbod op de productie van uraniumwapens. In juni 2007 heeft België een wet gestemd die uraniumwapens verbiedt. België is hiermee het eerste land ter wereld dat een verbod instelt op productie, gebruik, opslag, aanschaf, verkoop, toevoer en transport van uraniumwapens. Het verbod op uraniumwapens roept ook vragen op over financiële instellingen die bijdragen aan de productie van deze controversiële wapens. De investeerders De bedrijven die deze wapens produceren, worden gesteund met kapitaal van grote financiële instellingen. Het zijn hun investeringen die de productie van deze wapens mogelijk maken. Het onlangs verschenen rapport Too Risky for Business. Financial Institutions and Uranium Weapons bevat informatie over meer dan 47 financiële instellingen die investeren in producenten van uraniumwapens. Drie beursgenoteerde Amerikaanse bedrijven, Alliant Techsystems, GenCorp en General Dynamics, worden gesteund door financiers uit Canada, de VS, Japan, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Taiwan, Singapore en Italië. In de periode van juli 2004 tot en met juni 2007 maakten deze instanties kredietvoorzieningen mogelijk die minstens 3 miljard US dollar waard zijn. De financiële instellingen hebben ook de emissie van 4,2 miljard US dollar in obligaties gegarandeerd en 120 miljoen US dollar in aandelen in deze bedrijven. Verschillende financiers hebben ook aandelen in de producenten van uraniumwapens. Inez Louwagie Campagne banken en wapens TAM TAM Nieuw dossier: Too Risky for Business Financial Institutions and Uranium Weapons 11

12 Reportage zilverzet Na 25 jaar, 5 maanden en 5 dagen is het moment dáár: Netwerk Vlaanderen viert haar Zilverzet. Op zaterdagavond 1 december stroomt de oude textielfabriek Art Cube vol met gasten. De meer dan 300 bezoekers, waaronder politici, NGO medewerkers, vakbondslieden, bankmedewerkers, donateurs, duurzame spaarders, vrienden, vrijwilligers en sympathisanten maken de avond tot een bijzonder geslaagd verjaardagsfeest! En, zo spreekt Netwerk voorzitter Erik Baelus: al deze verschillende mensen hebben één zaak gemeen. Ze zetten zich allen op hun manier in voor een mens- en milieuvriendelijkere omgang met geld. Bijpraten en kennismaken onder het genot van een hapje en een drankje in de sfeervolle ambiance van de bodega. Salon de tango: met strakke staccato bewegingen en Argentijnse zang mengt het theaterduo Fou de Coudre zich tussen de gasten. 12

13 The King of Rock and Roll is back, en wel in vrouwelijke gedaante. De zangeres van de Elvis coverband The Slow Club geeft een stoer tintje aan het optreden. No slow moves at all! De Belgisch-Chileense groep Savannah Station verovert podium en publiek met hun reggea ritmes en latin muziek. Het dansen wordt tot in de vroege uurtjes verder gezet TAM TAM Op 1 december vierde Netwerk haar 25e verjaardag 13

14 Blik op nieuws Financiële en maatschappelijke verliezen van de kredietcrisis Lange rijen verontruste Britten die hun geld ophalen bij de hypotheekbank Northern Rock, economische groeivertraging die zelfs reikt tot aan het booming China, banken die hortend en stotend berichten over mogelijke verliezen. Wat is er aan de hand op de financiële markten? Het zijn de gevolgen van de kredietcrisis die zes maanden geleden begon in de VS. Stilaan komt er steeds meer duidelijkheid, niet alleen over de financiële, maar ook over de maatschappelijke verliezen. De laatste schattingen van het Amerikaans Congres geven aan dat twee miljoen, vooral minder begoede inwoners van de VS hun huis verliezen en op straat komen te staan als gevolg van de crisis. Vooral Amerikaanse, maar ook Europese banken hebben reeds voor 60 miljard euro aan verliezen bekend gemaakt. Een analist van de Deutsche bank schat in dat verliezen in de financiële sector zullen oplopen tot 275 miljard euro. Ter vergelijking: met 275 miljard euro kan je een jaar lang het inkomen verdubbelen van de 1 miljard mensen, die leven met minder dan 1 dollar per dag. Het ontstaan De oorsprong van de crisis ligt in de VS. Jarenlang zijn de rentes op hypothecaire kredieten, uitzonderlijk laag geweest. Deze lage rentes zorgden ervoor dat vele Amerikanen gingen lenen om hun droomhuis aan te schaffen. De woonkredieten in de VS zien er anders uit dan bijvoorbeeld in België. In de VS zijn ongeveer De laatste schattingen van het Amerikaans Congres geven aan dat twee miljoen, vooral minder begoede inwoners van de VS hun huis verliezen en op straat komen te staan als gevolg van de crisis de helft van alle woonkredieten verstrekt zonder onderzoek te doen naar de terugbetalingsmogelijkheden van de ontlener. De rente waaraan geleend wordt, is bovendien bijna steeds variabel. Dat betekent dat de kredietverstrekker deze rente maandelijks kan optrekken. Bovendien wordt er gemiddeld voor 95 procent van de totale waarde van het huis geleend. Daarenboven kun je na enig afbetalen, opnieuw bijlenen tot het oorspronkelijke bedrag. Doorschuiven van risico s Een lening wordt pas terugbetaald over een aantal jaren. Om evenwel sneller aan nieuw geld te komen, verpakten kredietverstrekkers hun krediettegoeden in nieuwe financiële producten. Deze producten verkochten ze vervolgens weer door aan andere financiële instellingen. Dit zorgde niet alleen snel voor nieuw geld, ook werden zo de bijbehorende kredietrisico s doorgegeven. Ze mengden bovendien de herverpakte hypotheken met andere herverpakte tegoeden, zoals consumenten- en bedrijfskredieten of tegoeden op kredietkaarten. Opkopers verknipten en herverpakten opnieuw met weer een andere samenstelling en verkochten deze door over de hele wereld. Dat leidde ertoe dat zelfs professionele investeerders niet meer wisten wat ze kochten. Ze dekten zichzelf in door te verwijzen naar de goede kredietwaardigheidsratings die de verpakte hypotheken kregen van kredietratingsbureau s. Wel zagen ze over het hoofd dat deze bureaus geen eindverantwoordelijkheid dragen voor de eventuele verliezen. Van onverantwoorde hypotheken in de VS tot wereldwijde crisis Je hoeft geen financieel specialist te zijn om te beseffen dat hier vroeg of laat brokken van komen. En ja, na enkele jaren gebeurde het onvermijdelijke. De historisch lage rentes die kredietverstrekkers voor hun geld moesten betalen, begonnen terug te stijgen. De kredietverstrekkers rekenden deze verhoogde rentes door aan hun klanten. Veel Amerikanen konden de verhoogde rente niet betalen en dienden hun huis te verkopen. Op de al oververhitte woningmarkt zorg- 14

15 den deze verkopen voor het ineenzakken van de vastgoedprijzen. Kredietnemers werden aangemaand om een deel van hun leningen versneld terug te betalen, omdat de dekking door hun hypotheek onvoldoende geworden was. Dit leidde opnieuw tot wanbetalingen, waardoor er meer huizen op de markt kwamen en de huisprijzen in de VS verder daalden. Ook de waarde van de herverpakte hypotheken zakte. Enkele financiële instellingen die zeer speculatief op die producten hadden ingezet, kondigden hun faillissement aan. De alarmklok luidde op de financiële markten. Iedereen wist dat de herverpakte hypotheken wereldwijd verknipt en verkocht waren, maar niemand wist bij wie ze zaten en hoe hoog de mogelijke verliezen waren. Gevolg: financiële instellingen hadden nog wel geld, maar durfden geen kredieten meer te verstrekken aan elkaar. De korte termijn geldmarkt dreigde droog te komen staan. De Britse bank Northern Rock, die 65 procent van zijn hypothecaire kredieten financierde via gelden afkomstig van die korte termijnmarkt, raakte in ademnood. Klanten startten een run op de bank uit vrees dat ze al hun spaarcenten kwijt zouden raken. Dat vergrootte de tekorten van de bank nog meer. De Britse centrale bank diende tussen te komen met een noodlening. Meer transparantie Het gebrek aan transparantie zorgde er voor dat financiële instellingen geen kredieten meer wilden verstrekken aan elkaar. Dit omdat ze niet wisten wie met de verliezen opgezadeld zat. Nu 6 maanden na de start van de crisis is nog maar van 60 miljard euro van de geschatte 275 miljard euro aan verliezen bekend. Deels komt dit doordat de eventuele toekomstige waardedaling van de verpakte hypotheken nog onduidelijk is. Maar het komt vooral omdat vele financiële instellingen hun concrete betrokkenheid onvoldoende bekend maken. Dit wekt natuurlijk een blijvend wantrouwen in de hand en heeft dus een terughoudendheid van investeerders tot gevolg. Meer transparantie is nodig, want het zorgt voor een sneller terugkeren van het vertrouwen en het normaliseren van het geldverkeer. Meer transparantie laat ook toe dat zowel kopers als toezichthouders, risico s beter kunnen inschatten. Grenzen aan investeringsvrijheden Citibank wordt in België aangewezen als één van de hoofdverantwoordelijken voor de overkreditering van vele kleine vooral minder begoede kredietnemers. Iedereen wist dat de herverpakte hypotheken wereldwijd verknipt en verkocht waren, maar niemand wist bij wie ze zaten en hoe hoog de mogelijke verliezen waren Het is niet toevallig dat deze bank, in deze crisis rond onverantwoorde hypotheekverstrekking, het grootste verlies (11 miljard euro!) moest opbiechten. In België worden kredietnemers gelukkig beter beschermd dan in de VS, maar ook hier leven nog veel mensen in de wurggreep van overmatige financiële schulden. Meer algemeen toont de crisis ons dat er weinig rekening is gehouden met de financiële en maatschappelijke gevolgen. De Amerikaanse kredietvertrekkers, de herverpakkers, de handelaren en de kopers van de herverpakte hypotheekleningen staarden zich blind op de korte termijnwinsten. De crisis toont aan dat een vorm van collectieve blindheid voor de realiteit niet uitgesloten is. Bovendien waren veel transacties opgezet vanuit nauwelijks gereglementeerde instellingen en werden riskante producten buiten het oog van de toezichthouders verhandeld. Hoe lang duurt het tot een volgende luchtbel pal in ons eigen gezicht uiteenspat? Er dienen bijkomende grenzen gesteld te worden aan het gebruik van en de handel in riskante financiële producten. Daarom is het belangrijk dat de samenleving meer het stuur van de financiële markten in handen neemt en dit niet overlaat aan direct belanghebbenden en centrale banken. Hun recepten volstaan niet. We dienen meer onafhankelijke onderzoekers, politici en consumenten in het verhaal te betrekken. Het gaat ons allen aan wat er met ons spaar- en beleggingsgeld gebeurt. Dat is niet alleen een doelstelling van de campagne Mijn Geld. Goed Geweten?. De financiële markten zijn veel te belangrijk om alleen aan de financiële sector over te laten. Luc Weyn Duurzaam sparen en beleggen TAM TAM Citibank wordt in België aangewezen als één van de hoofdverantwoordelijken voor de overkreditering 15

16 Achter de schermen zilverzet Netwerk Vlaanderen, met Lea goedemorgen! Tot jou spreekt het onthaal van Netwerk. Misschien heb je al eens op de een of ander manier te maken gekregen met mij. Ik ben het manusje van alles bij Netwerk. Er werd me gevraagd een artikel te schrijven over de voorbereidingen voor ons 25-jarig jubileum, genaamd Zilverzet. Zilverzet? Wasdavooriets? Wel een originele naam, dat moet ik toegeven. Zou dat woord echt bestaan? Of is het een gevolg van een diepe Netwerk brainstorm? Effe gaan vragen aan Google wat hij ervan denkt? Z i l. v e r z.e.t, enter. Bedoelt u Zilverzout: geen schoonheidssalon als een ander. Line is schoonheidsspecialiste, maar ook bedrijvig in Feng Shui. t Heeft blijkbaar iets te maken met leven in harmonie met de natuur. Daar kan ik inkomen. Maar neen, op dit ogenblik is het niet van enig nut in onze festiviteiten. Ik wil Zilverzet! Alle gekheid op een stokje: Netwerk heeft Zilverzet geïntroduceerd bij Google. Op verschillende websites werd ons feest in de kijker gezet. Je kon er zelfs duotickets winnen. Eens de uitwerking van het feest concreet werd, staken we alweer de koppen bij elkaar om een lijst samen te stellen met genodigden. Het was in september toen onze tenen begonnen te kriebelen. Als het kriebelt moet je krabben! Actie dus! Adressen werden vakkundig verzameld en ingevoerd in het nieuwe CRM systeem dat de naam Tijgertje draagt. Want, als hij honger heeft moet hij eten. We verstuurden de uitnodigingen en een speciaal jubileumnummer: terugblikken naar het verleden en de evolutie van ons 25-jarig bestaan herbeleven. Geld een positieve draai geven. Daar gaan we de komende jaren voor. Is getekend, Lea COLOFON Anders Omgaan met Geld. De nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen Verschijnt vier maal per jaar REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/ Brussel Tel: 02/ , Fax: 02/ info@netwerk-vlaanderen.be WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Frederik Matthijs, Inez Louwagie, Lea De Meulenare, Luc Weyn, Mathias Bienstman, Tjeu Tijskens HOOFDREDACTIE Leontien Aarnoudse EINDREDACTIE Christophe Scheire, Luuk Besamusca VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch Vooruitgangstraat 333/ Brussel DRUKKER De Wrikker ONTWERP EN LAY OUT Iguane, Brussel Tel FOTOGRAFIE Netwerk Vlaanderen João Lopes Cardoso (IndyMedia) ABONNEMENTEN Een jaarabonnement kost 10 euro en kan op ieder moment ingaan. Maak dit bedrag over op rekeningnummer op naam van Netwerk Vlaanderen met de mededeling Nieuwsbrief. Je ontvangt dan het eerstvolgende nummer in de brievenbus. Ook sturen we je alsnog de voorafgaande nieuwsbrieven van dit jaar toe. Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. Geld is een instrument dat een duurzame en eerlijke samenleving kan bevorderen als het goed wordt aangewend. Netwerk voert campagne met de slogan Mijn geld. Goed geweten? en wil zo het investeringsbeleid van de banken publiek maken en inspraak afdwingen voor de spaarder/belegger in de bestemming van zijn geld. Netwerk is een wegwijzer op de markt van ethische en duurzame spaar-en beleggingsvormen. Netwerk Rentevrij ondersteunt, adviseert en financiert organisaties en bedrijven die mens- en milieuvriendelijk omgaan met geld. Steun de activiteiten van Netwerk Vlaanderen en stort uw gift op: (met mededeling: gift NB). De nieuwsbrief wordt gedrukt op kringlooppapier, met vegetale inkten. 16