Brussel en zijn sociaaleconomisch

Transcriptie

1 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 De Handelingen van het Colloquium Brussel en zijn sociaaleconomisch hinterland 18 juni 2008 Bladzijde

2 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Bladzijde 2

3 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Inhoudsopgave Voorwoord blz. 5 Welkomstwoord en inleiding door Joëlle Delfosse, Directrice ESRBHG blz. 9 Openingstoespraken : Charles Picqué, Minister-Voorzitter van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest blz. 11 Benoît Cerexhe, Brussels Minister van Economie en Tewerkstelling blz. 15 Internationale ervaringen Rijsel 1. Grootstedelijke ruimte door Nathan Starckman, Directeur-generaal van blz. 19 het Agence d urbanisme de Lille 2. Stadsgemeenschap door Stefaan De Clerck, Volksvertegenwoordiger- blz. 29 Berlijn 3. De verhoudingen Berlijn-Brandenburg : tussen grootstedelijke samenwerkingen en fusie door Caroline Van Wynsberghe, assistente UCL blz. 35 Vragen en bespreking blz. 41 Verschillende benaderingen van het sociaal-economisch hinterland 1. Brussel en zijn economisch hinterland door Jacques-François Thisse, blz De Brusselse ruimte door Christian Vandermotten, Professor aan de ULB blz. 61 Vragen en besprekingen blz. 77 Rondetafel blz. 81 O.l.v. Christophe Deborsu, Journalist van het Televisiejournaal van de RTBF François Tulkens, Onderwijsgelastigde aan de FUSL Didier Baudewyns, Wetenschappelijk onderzoeker aan het departement Dave Sinardet, Politocoloog aan de UA Vincent de Coorebyter, Directeur-generaal van het CRISP Frank Judo, Wetenschappelijk Medewerker aan het Instituut voor Besluiten door Philippe Van Muylder, Voorzitter van de ESRBHG blz. 115 Bladzijde 3

4 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Bladzijde 4

5 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Voorwoord O p 18 juni 2008 kwamen op initiatief van de Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bijna tweehonderd mensen samen voor het colloquium «Brussel en zijn sociaaleconomisch hinterland». Wij willen iedereen bedanken die op onze uitnodiging is ingegaan en heeft bijgedragen tot het welslagen van deze dag, zowel door hun kwaliteitsvolle tussenkomsten als door de rijke gedachtewisselingen gedurende de hele dag. De dag kende drie sleutelmomenten : de verduidelijking, aangebracht door de Brusselse politieke beslissers, die hun mening gaven over de economische, sociale en politieke toekomst van Brussel, met inbegrip van de verhoudingen tussen het Brussels-Hoofdstedelijk Gewest en zijn hinterland ; de verduidelijking aangebracht langs een economische, geografische en rechtsvergelijkende aanpak (ervaringen van Rijsel en Berlijn) ; de verduidelijking die ontstond uit de confrontatie van de meningen tussen politicologen, wetenschappers en juristen zonder hierbij de tussenkomsten van het aanwezige publiek te vergeten. Heel wat deelnemers hebben hun tevredenheid uitgedrukt, alsook hun wens om zo vlug mogelijk over de handelingen van dit colloquium te beschikken. Dit is vandaag een feit en we hopen dat ons colloquium en de handelingen ervan een nuttige bijdrage tot de reflectie zullen kunnen leveren, op een ogenblik waarop zich nieuwe institutionele hervormingen aftekenen. Joëlle DELFOSSE Directrice van de Economische en Sociale Raad Bladzijde 5

6 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Bladzijde 6

7 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Dankbetuigingen D e handelingen van dit colloquium zijn een weergave van de teksten, die de interveniënten ons hebben overgemaakt of die op basis van de opnames tijdens dit colloquium werden opgetekend. Ze werden aan de sprekers voor akkoord voorgelegd. De realisatie van deze handelingen is het resultaat van de werkzaamheden van de medewerkers van het secretariaat van de Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die we bedanken voor hun efficiëntie. Tevens bedanken wij Dhr. M. Vanhulst van het Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor zijn fotoreportage van het Colloquium. Bladzijde 7

8 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Joëlle Delfosse Bladzijde 8

9 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Welkomstwoord en inleiding Heren Ministers, Dames en Heren Door Joëlle Delfosse, Parlementsleden, Dames en Heren, Directrice van de ESRBHG W elkom op dit Colloquium, dat de Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft georganiseerd. Nu er nieuwe institutionele hervormingen op til zijn, heeft de Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de aanzet willen geven tot een diepgaande en kwaliteitsvolle reflectie over Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland, om zo te komen tot concrete en pragmatische pistes, die een geïntegreerd beheer van Brussel en zijn hinterland in aangelegenheden zoals ruimtelijke ordening, mobiliteit, leefmilieu en werkgelegenheid mogelijk maken. Het debat is niet nieuw. Al in 2000 wees de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad in haar jaarverslag erop dat «de grootste rem op de duurzame ontwikkeling van Brussel de regionalisering van het Koninkrijk België is, die het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tot 19 gemeenten heeft beperkt», en pleitte ze ervoor om een Brusselse stadsgemeenschap in te voeren. Hoewel het debat dus niet nieuw is, lijkt het vandaag een hernieuwde belangstelling op te wekken. In de voorbije maanden hebben talloze stemmen uit alle kringen zich aldus laten horen. Zo ook de sociale partners die in de Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zetelen. Aldus hebben op 18 maart jongstleden de vakbonden ACV-Brussel en ABVV-Brussel en de ondernemingen en handelszaken van BECI, hun project voor Brussel voorgesteld, samen met de leden van het Réseau des Arts à Bruxelles, het Brussels Kunstoverleg, de bewonerscomités van de BRAL, Inter- Environnement Bruxelles, Aula Magna, BruXselforum en Manifesto. In dit project voor Brussel komt de vraag naar een stadsgemeenschap voor, die de grenzen van het Gewest overschrijdt, die democratisch wordt beheerd en die aan de sociaaleconomische realiteiten van de betrokken gemeenten is aangepast. Ook de ACLVB wil graag steunen op de sociologische realiteit, die de link tussen Brussel en zijn sociaaleconomische omgeving vormt. Bijgevolg achtten wij het belangrijk om in eerste instantie de omtrek van dit hinterland zo objectief mogelijk te proberen afbakenen en om de ervaringen, die men in Rijsel en Berlijn heeft opgedaan, zo goed mogelijk te bevatten, om vervolgens na te denken hoe men deze ervaringen naar het aldus omschreven grote Brussel kan overbrengen. Op die manier hoopt de Economische en Sociale Raad om actief en op een heel open en constructieve wijze te kunnen bijdragen tot nieuwe, efficiënte en op een brede consensus gebaseerde voorstellen om een functionele uitbreiding van het Brussels Bladzijde 9

10 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Hoofdstedelijk Gewest mogelijk te maken, die iedereen ten goede zou komen. Deze voorstellen zou men aan de hand van een door de Raad geformuleerd initiatiefadvies kunnen doorgegeven. Als economisch en sociaal overlegorgaan verenigt de Raad de representatieve organisaties van de werkgevers, de middenstand, de social-profitsector en de werknemers van het Brussels Gewest. Het is dan ook zijn rol om, op eigen initiatief of op verzoek van de Regering, over alle aangelegenheden met een invloed op het economisch en sociaal leven van het Gewest, studies, adviezen en aanbevelingen naar de Regering toe te formuleren. Sinds zijn oprichting door de ordonnantie van 8 september 1994 heeft de Raad aldus niet minder dan 280 adviezen geformuleerd, waarvan bijna de helft tijdens deze legislatuur. Dit wijst erop dat de Regering de dialoog echt wil aangaan, hetgeen de Raad verheugt. Tevens heeft de Raad een bevoegdheid van overleg over alle kwesties betreffende gewestelijke ontwikkeling en planning via het Brussels Economisch en Sociaal Overlegcomité, waarin de Regeringsleden en de sociale partners zetelen. Tot slot werd de Raad specifieke adviesopdrachten, alsook het secretariaat van verschillende overlegplatformen toevertrouwd. Ziedaar onze voornaamste opdrachten. Maar laat ons terugkomen op de werkzaamheden van deze dag. Bij de aanvang van ons Colloquium ben ik fier om onze Minister-Voorzitter Charles Picqué en onze Minister van Economie en Tewerkstelling Benoît Cerexhe te verwelkomen en om hen het woord te verlenen. Charles Picqué Bladzijde 10

11 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Openingstoespraken Dames, Heren, I k dank u omdat u mij voor dit colloquium heeft uitgenodigd. Ik dank u omdat u het heeft georganiseerd en ik dank de sprekers omdat ze hun reflecties over dit bijzonder actueel thema met ons willen delen. Toespraak van Charles Picqué, Minister-Voorzitter van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Er bestaat heel wat literatuur over de uitzetting van de steden en de effecten hiervan. Verschillende factoren kunnen deze uitbreiding van de grootstedelijke gebieden verklaren. De rol van de auto, de voorwaarden voor toegang tot de eigendom, de aantrekkingskracht van de campagnes even buiten de stad, de afwezigheid van sociaal bevoorrechte of achtergestelde categorieën ten opzichte van de stedelijke centraliteit, de residentiële delokalisatie aangemoedigd door de wegennetten en de spoorwegnetten of de delokalisatie van ondernemingen omwille van onverenigbaar nabuurschap met de woonvereisten van het centrum, enz. En steeds meer heeft de kwestie van good governance betrekking op zowel het thema van het stedelijk leadership, van de verdeling van de taken tussen de verschillende machtsniveaus en wat ons vandaag interesseert, met name de juiste ruimteschaal die overeenstemt met de efficiëntie van het grootstedelijk beheer en de grootstedelijke realiteit. Sinds een twintigtal jaar hebben verschillende studies gewezen op de noodzaak van een planning van de Ruimtelijke Ordening, die verder gaat dan de administratieve grenzen die uit politieke of institutionele compromissen zijn ontstaan. Deze zorg om een coherent beheer van het grondgebied en de kwestie van de actieradius zijn terug te vinden in de verslagen 2000 en 2004 van de Europese Unie die in 1991 en 1994 zijn verschenen, alsook in het EROP (Europees Ruimtelijk Ontwikkelingsperspectief) in Of voorts nog in het «Esquisse de structure de Benelux n 2». Vermelden we ook nog het Waals SDER, het Vlaams Structuurplan en het Brussels GewOP. Tal van instrumenten die streven naar de ontwikkeling van de stadsnetten en van hun samenwerking met het hinterland. Terzelfder tijd hebben verschillende deskundigen zich gebogen over de verschillende soorten Stadsgewesten, met name : het monocentrisch Parijs model met één dominerende pool en kleinere secundaire polen, het Rijnmodel met verschillende ongeveer even grote stadscentra, het perifere model of het model van de gewestelijke metropool (Berlijn), dat een heel Gewest zonder belangrijke secundaire pool bedient. Bladzijde 11

12 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Nu komen we bij Brussel. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is vrij klein, gezien het zich uitstrekt over 161,4 km², maar Brussel levert ongeveer 20 % van het nationaal BBP van België. Het gaat hier dus wel degelijk om een zeer belangrijke economische pool, vanzelfsprekend op Belgische schaal, maar ook op Europese schaal. Een pool die ten volle deel heeft aan deze tendens van «vergrootstedelijking van de economie», die op Europese en ongetwijfeld mondiale schaal duidelijk waarneembaar is. De economie structureert zich omheen metropolen en netwerken, die deze metropolen met elkaar verbinden. Brussel verschaft ook werk aan de rest van het land, gezien Brussel het grootste tewerkstellingsbekken van het land is. Gelijktijdig draagt Brussel heel wat lasten (functionele kosten, maatschappelijke kosten, beheer van de migratiestromen, beheer van de veiligheid, enz.). Het is ondertussen voor iedereen duidelijk dat Brussel en zijn hinterland het zwaartepunt uitmaken van een economische zone die zich uitstrekt tot ver over de grenzen van het Gewest, zelfs tot over de landsgrenzen. De sociaal-economische realiteit weegt zwaarder dan de instellingen en zeker dan de gewestgrenzen. Uit onderzoek van de stromen en de wisselwerking tussen Brussel en zijn rand blijkt duidelijk dat het Brussels Gewest onmiskenbaar de kern van dit grootstedelijk gebied is, waarzonder het hinterland nooit de ontwikkeling had kunnen ondergaan die het vandaag kent. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dekt dus maar een deel van de sociaaleconomische invloedssfeer van Brussel-Hoofdstad. Dit is een essentieel gegeven als men de sociaal-economische dynamiek van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wil begrijpen. Concreet betekent dit immers dat de overheden van het Brussels Gewest niet over actiemiddelen beschikken voor een groot deel van de «Brusselse economische zone». Aan de hand van deze vaststelling kan men verschillende houdingen aannemen. De ene bestaat erin dat men botweg opeist wat hem toekomt. Dit steunt op de idee dat de rand dankzij Brussel een bloei kent en dat het daarom normaal is dat voor deze voorspoed betaald wordt, of dat nu gebeurt via rekeningrijden, een aparte belasting van de inkomens of zelfs transfers die nog veel directer zijn. Maar het is bijzonder belangrijk dat wij erin slagen een samenhangend beheer in te voeren voor een geografische entiteit die groter is dan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Enerzijds moet hierdoor een coherent beleid mogelijk worden inzake mobiliteit, ruimtelijke ordening (nieuwe winkelvestigingen bijvoorbeeld), opvang van ondernemingen, leefmilieu,... en anderzijds moet die entiteit zorgen voor een betere herverdeling van de rijkdom die gecreëerd wordt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is evident dat de financiering van Brussel structureel moet zijn. Het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest laten aansluiten op zijn sociaaleconomische ruimte vormt vanzelfsprekend een mogelijke vorm van herfinanciering. Bladzijde 12

13 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Maar voor welke institutionele formules men ook kiest, wat zijn de grenzen van Brussel? Volgens een recente studie telt Brussel 62 gemeenten en bakent het een homogeen sociaal-economisch gebied af rekening houdend met het woonmilieu, de migraties, de tewerkstelling en de uitwisselingen tussen het centrum en de rand. Andere studies menen dat Brussel in feite 31 gemeenten omvat. Men moet vanzelfsprekend structurele relaties met de buren tot stand brengen, waarin de partners gelijkwaardig zijn en waaruit iedereen een voordeel kan halen. De behoefte aan samenwerking mag niet enkel gegrond zijn op basis van de territoriale nabijheid. De deskundigen zijn van mening dat men eerst de domeinen moet vaststellen, die problemen stellen. Enkel nadat men de oorzaken of de gevolgen van deze problemen heeft geanalyseerd, kan men de schalen vaststellen (grondgebieden, gemeenten, provincies of gewesten voor samenwerking). Een laatste meer beleidsmatige beschouwing : hier en in de komende weken zal de stadsgemeenschap ongetwijfeld ter sprake komen als toverformule om zowel de problemen van de grenzen van Brussel als van BHV op te lossen. Laten we echter herhalen dat we het hier niet over gemeentelijke samenwerkingsverbanden hebben. Dat in de Belgische context een stadsgemeenschap die naam waardig het volgende veronderstelt : financiële solidariteit en evenwichtige financiële verdeling, een op de gewestelijke bestanddelen toegespitste ontwikkelingsstrategie (sociaaleconomisch, mobiliteit, enz.), dat men elke poging tot economische of fiscale concurrentie moet uitsluiten, dat een overheersende rol moet worden toegekend aan de grootstedelijke bewoners, dus aan de Brusselaars, op het gevaar af van de stadsgemeenschap een paard van Troje te maken voor het medezeggenschap van de andere twee Gewesten over Brussel. Wat hieruit ook zal voortkomen, het lot van Brussel en van zijn hinterland zijn met elkaar verbonden, terwijl communautaire passies tot fragmentatie en versnippering van de grondgebieden leiden, zonder enige sociaal-economische logica. Dit zou de mogelijkheden op het vlak van de uitstraling van Brussel, die het hele land ten goede komen, kunnen verzwakken. Wij zijn dus wel verplicht om zonder taboes en gelijktijdig over de toekomst van Brussel en van zijn hinterland na te denken. En indien de stadsgemeenschap geen lege doos wil zijn, zal men wel moeten raken aan het beginsel van de politieke integriteit van de grondgebieden, en dit op een ogenblik waarop volgens sommigen de taalgrens het voorkomen van een staatsgrens krijgt. De definitie van de stadsgemeenschap verdient dus wel degelijk een diepgaander onderzoek. Bladzijde 13

14 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Benoit Cerexhe Bladzijde 14

15 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Dames en Heren, K an de oprichting van een Stadsgemeenschap een buitenkans zijn voor Brussel? Kan de oprichting van een Stadsgemeenschap een buitenkans zijn voor de Brusselse randgemeenten? Toespraak van Benoît Cerexhe, Minister van Economie en Tewerkstelling Op beide vragen antwoord ik resoluut bevestigend. In de Franstalige politieke klasse groeit de idee. In de Nederlandstalige politieke klasse zijn, meer recentelijk, de eerste gunstige signalen opgedoken. Bij de sociale partners is de gezamenlijke stellingname van de patronale federaties en van de vakverenigingen ten gunste van een dergelijk project niet onopgemerkt voorbijgegaan. De idee was dan ook, en dat moet men onderstrepen, merkwaardig. Rest er ons alleen nog onze medeburgers te overtuigen in een Belgisch landschap waar de institutionele verwikkelingen legio zijn en waar de idee om een nieuwe administratieve structuur op te richten die andere administratieve structuren overlapt ongetwijfeld niet het meest glamoureuze noch uitnodigende project is. En toch! Ik ben hier niet gekomen om te proberen u te overtuigen van de weldaden van een nauwere samenwerking tussen een stad en zijn agglomeratie. Andere redenaars zullen u dit veel beter uitleggen op basis van hun persoonlijke ervaring en zullen proberen u ervan te overtuigen, dat hoop ik ten minste. Ik zou gewoonweg, bij deze gelegenheid, de bakens willen uitzetten van wat een Brusselse Stadsgemeenschap zou kunnen, zou moeten zijn. Communautair. In een land zoals het onze is de eerste baken natuurlijk... communautair. Het komt er eerst en vooral op aan de kwestie van het al dan niet creëren van een stadsgemeenschap voor Brussel en zijn agglomeratie te onttrekken aan de communautaire en taalkundige sfeer. Ik weet dat dit niet gemakkelijk, ja zelfs moeilijk is. Het moet zelfs volledig onbegrijpelijk zijn voor de buitenlandse deelnemers die hier in de zaal aanwezig zijn, maar het gaat om een noodzakelijke voorwaarde. Welnu, ik zeg het luid en duidelijk, de oprichting van een stadsgemeenschap is, in geen enkel opzicht, synoniem van territoriale uitbreiding van het Brussels Gewest. Er schuilt in de wil om een Brusselse Stadsgemeenschap te creëren geen enkele expansionistische, laat staan annexionistische drang van Brussel tegenover de omliggende gemeenten. Dit moeten we blijven herhalen omdat die irrationele schrik zodanig in de geesten verankerd ligt. Neen, in mijn ogen beantwoordt de stadsgemeenschap uitsluitend aan een vitale behoefte, voor alle partijen, om synergieën te ontwikkelen: de stadsgemeenschap is eerst en vooral een belangengemeenschap. Als Minister van Tewerkstelling en Economie ben ik bijzonder goed geplaatst om te zien hoezeer de zwakte van de samenwerkende dimensie tussen Brussel en zijn rand ons allen, Brusselaars, net Bladzijde 15

16 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland zoals de overheden in de rand, opsluit in een concurrentiespel dat niet productief en soms zelfs contraproductief is. Laten we onze inspanningen bundelen eerder dan elkaar stokken in de wielen te steken, zelfs al weet ik dat het adagium volgens hetwelk eendracht macht maakt niet bepaald meer op een goed blaadje staat in bepaalde middens. Werking. De tweede baken die ik zou willen uitzetten is die van het type stadsgemeenschap die we moeten overwegen. Een licht model, samengesteld uit opeenvolgende samenwerkingsakkoorden over diverse onderwerpen tussen het Brussels Gewest en Vlaanderen en Wallonië? Of een meer officiële structuur die het voorbeeld volgt van het intergemeentelijk instrument. Of meer nog, een geïntegreerd model waarin de Gewesten en de gemeenten afstand zouden doen van sommige van hun bevoegdheden ten voordele van de stadsgemeenschap? Wat mij betreft, pleit ik openlijk voor het tweede model. Wij werken reeds door middel van samenwerkingsakkoorden tussen gefedereerde entiteiten. Bij het afsluiten van een dergelijk akkoord over de problematiek van de intergewestelijke mobiliteit van de werkzoekenden tussen Brussel en Vlaanderen, heb ik kunnen vaststellen hoe lang de procedures wel zijn. De Brusselse Stadsgemeenschap zou een bijzondere entiteit zijn waarvan de opdracht erin zou bestaan bepaalde beleidspunten uit te voeren die gemeenschappelijk zijn voor de actoren van dit grondgebied. Er zou alzo een Raad van de Stadsgemeenschap worden samengesteld uit vertegenwoordigers van de drie Gewesten evenals van de gemeenten die deel zouden uitmaken van het grondgebied en die aan dit project zouden willen deelnemen. Het besluitvormingsmechanisme zou er bijvoorbeeld als volgt kunnen uitzien: eenparigheid wat de Gewesten betreft en dubbele meerderheid wat de gemeenten betreft (die van de stemmen van de vertegenwoordigers van de gemeenten van het Brussels Gewest en die van de stemmen van de vertegenwoordigers van de gemeenten uit de rand). Anderzijds zouden Vaste Commissies het licht kunnen zien, ingericht per bevoegdheid en waarvan de opdracht erin zou bestaan de eraan verbonden vraagstukken te bestuderen en aanbevelingen aan de Raad te maken. Bekwaamheden. Mijn derde baken heeft betrekking op het beleid dat door de Stadsgemeenschap gevoerd zou worden. Als Brussels Minister voor Tewerkstelling en Economie ben ik natuurlijk een bevoorrecht waarnemer om me rekenschap te kunnen geven van de dagelijkse overlappingen tussen het Brussels Gewest en de rand. Ik zal het hier enkel hebben over de inwoners van Vlaams-Brabant en de inwoners van Waals-Brabant die dagelijks naar Brussel komen werken. Wanneer men de afrekening maakt, wordt één job op vier in het Brussels Gewest ingenomen door inwoners uit de Brusselse rand. Ik heb reeds de gelegenheid gehad de staat van concurrentie die vandaag tussen Brussel en de rand bestaat op het vlak van economische ontwikkeling te betreuren... Bladzijde 16

17 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Dit is wat het «aanlokkelijkst» is - en ik gebruik bewust haakjes - om gene of andere onderneming, een buitenlandse, of in het beste geval een nieuwe, en die in de meeste gevallen op het grondgebied van de andere gelegen is, aan te trekken. Het gaat helaas vaak om een agressieve verleiding die, hoe het ook weze, door de overheid gespeeld wordt met behulp van miljoenen euro in de vorm van premies, verlaagde fiscaliteit of sociale dumping In die context kunnen enkel sommige ondernemingen, en dan nog, hier eventueel als overwinnaar uitkomen door de overheden te benaderen, waarbij ze die meer dan eens tegen elkaar uitspelen en door uiteindelijk voor de oplossing van de hoogste bieder te opteren. Deze wilde concurrentie is contraproductief voor alle partijen. Voor de Gewesten, voor de wereld van de arbeid. Laten we daarentegen onze inspanningen bundelen opdat die zone, die Brussel en zijn hinterland omvat, een gezamenlijk, coherent, overwogen economisch ontwikkelingsproject kan voorleggen, waar de ontwikkelingszones aanvullend en niet concurrerend zijn. Dit gezegd zijnde, Tewerkstelling en Economische Ontwikkeling zijn niet de enige beleidstakken die we gezamenlijk zouden moeten voeren. De noodzaak om ons beleid inzake mobiliteit te coördineren en coherent te maken is een evidentie. Waartoe dient het om de in de rand gelegen Brusselse ring over te dimensioneren om een betere doorstroming te verzekeren, als op hetzelfde ogenblik het in Brussel gevoerde beleid er daarentegen op gericht is de instroom van voertuigen in de hoofdstad te beperken? Waarom die middelen niet investeren om de metro te verlengen tot buiten de grenzen van het Gewest en/of om te zorgen dat de lijnen van de MIVB, De Lijn en de TEC complementair worden? Ik zie nog andere domeinen, die minder vaak aan bod komen, die door de Stadsgemeenschap behandeld zouden kunnen worden : het beleid inzake grote infrastructuren, de «community-marketing», de brandbestrijding en de dringende medische hulp, het afvalbeheer, de taxi's, en zelfs de harmonisering van sommige fiscaliteiten. Limieten. De vierde baken ten slotte is die van de limieten van de Stadsgemeenschap. Ik ga me er hier niet aan wagen te zeggen dat deze of gene gemeente er al dan niet deel van zou moeten uitmaken. De toetreding tot de stadsgemeenschap moet op vrijwillige basis gebeuren, door partners die overtuigd zijn van wat een deelname aan dit ambitieus project aan elk van hen en aan de gemeenschap kan bijbrengen. Ik zal me er hier toe beperken te onderstrepen dat de door de Brusselse Gewestregering aan de onderhandelaars van de Octopusgroep voorgelegde nota openlijk sprak over een hoofdstedelijke zone van 1,8 miljoen inwoners, gespreid over nagenoeg 35, in Vlaanderen en in Wallonië gelegen gemeenten. Bladzijde 17

18 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Dames en Heren, U zal het al begrepen hebben: ik ben rotsvast overtuigd van de weldaden die de oprichting en de institutionalisering van ware synergieën binnen een coördinatiestructuur zoals de stadsgemeenschap aan Brussel EN, en ik dring aan op de EN, aan de rand zou kunnen bijbrengen. De levende krachten van ons Gewest hebben dit ook begrepen. Het merendeel van de grote Europese steden zijn de weg ingeslagen van een geïnstitutionaliseerde samenwerking met hun hinterland. In een Europa waar de steden dag na dag steeds meer de polen van de economische ontwikkeling worden, kunnen wij het ons niet veroorloven de trein te missen en te zien hoe de andere metropolen hun ontwikkeling met hun hinterland organiseren en zelf, ieder aan zijn kant, zowel Brussel als de rand, opgesloten blijven in een rampzalige logica van territoriale isolering. Ik zal afronden door de Economische en Sociale Raad te feliciteren en te bedanken met de organisatie van deze themadag over de stadsgemeenschap. Het belang van het publiek hier vandaag, en de kwaliteit ervan, getuigen niet alleen van de intensiteit van het thema, het wijst ook op groeiende belangstelling voor het concept dat, als het erin slaagt de taalkundige en communautaire tegenstellingen te overstijgen, Brussel, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant als expertise cluster op de Europese kaart zal plaatsen. Ik dank u voor uw aandacht. Nathan Starckman Bladzijde 18

19 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Internationale ervaringen Rijsel E erst en vooral zou ik de organisatoren van dit colloquium willen bedanken voor de uitnodiging. Tijdens de uiteenzetting van Dhr. Picqué en Dhr. Cerexhe heb ik toch vastgesteld dat er een verschil bestaat tussen de situatie in Brussel en het experiment waarover ik het met u ga hebben en waarin het agentschap waarover ik de leiding heb, een leidinggevende rol speelt. Dit experiment staat vandaag nog in de kinderschoenen: het heeft betrekking op een groot gebied en de doelstellingen qua politieke structurering zijn niet zo uitgesproken als diegene die werden aangehaald voor Brussel en zijn hinterland. Waarover gaat het hier? 1. De grootstedelijke ruimte van Rijsel Nathan Starckman, Directeur-generaal van het Agence d urbanisme de Lille Nathan Starkman leidt sinds 2000 het Agence de Développement et d Urbanisme de Lille Métropole. Als Ingenieur van opleiding heeft hij het grootste deel van zijn loopbaan in stedenbouwkundige agentschappen, studiestructuren en projecten doorgebracht die in Frankrijk alle openbare en consulaire actoren verenigen die een rol in de ruimtelijke ordening en de stedenbouwkunde van de grote agglomeraties vertolken. Als Directeur van het stedenbouwkundig agentschap van Parijs (APUR) van 1989 tot 2000 heeft hij in 1999 de Grand Prix national de l urbanisme ontvangen. Bij de start in 2004 heeft de Franse regering een oproep tot samenwerking gelanceerd om de uitstraling van de Franse grootsteden te versterken. Dit initiatief vertrok vanuit een vaststelling die ik op deze afbeelding vereenvoudigd weergeef : - grootsteden vormen de drijvende krachten in de huidige wereld ; - en de Franse grootsteden zijn te zwak op Europese en internationale schaal (met uitzondering van Parijs natuurlijk). Er is dus een oproep gelanceerd tot vrijwillige samenwerking door de verkozenen van de grootstedelijke gebieden en die is uitgemond in de keuze voor 15 vrijwillige samenwerkingsverbanden, waaronder het grootstedelijk gebied Rijsel, waarover ik het hier ga hebben, maar ook het grootstedelijk gebied Duinkerken, eveneens in onze regio. Het bijzondere aan deze twee samenwerkingsverbanden is dat ze grensoverschrijdend zijn en dat er ook Belgische gebieden bij betrokken zijn. Op het ogenblik dat deze oproep tot samenwerking werd gedaan, werd ook een belangrijk voorstel gelanceerd : dat van «grootstedelijke contracten» dat de samenwerkende instanties zouden kunnen ondertekenen met de Staat, wat (voor de verkozenen) Bladzijde 19

20 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland betekende de Staat zal u helpen om grote projecten die u samen zult uitwerken, te financieren. Er werd al snel afgezien van dit idee, ik ga niet uitweiden over het waarom, maar het is van belang geweest in die zin dat de verkozenen in een samenwerkingsverband zich de vraag hebben moeten stellen: «wat gaan we doen nu er geen «stimulans» meer is?». En het antwoord voor het grootstedelijk gebied Rijsel luidde: «we doen voort». Wat al aangeeft hoeveel interesse de samenwerking binnen ons grootstedelijk gebied heeft opgewekt. Aanvankelijk reageerden 23 structuren op de oproep en samen hebben ze onder Pierre Mauroy (huidig voorzitter van het stadsgewest Rijsel) iets opgericht wat wij nu het grootstedelijk gebied Rijsel noemen. Figuur 1 : De partners Op deze kaart ziet u de partners in het geel. Aan Franse zijde zijn het intercommunale agglomeraties (een vijftiental), en aan Belgische zijde Waalse intercommunales : Bladzijde 20

21 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 IDETA (Intercommunale de Développement Economique du Tournaisis), IEG (Intercommunale d Etude et de Gestion van het arrondissement Moeskroen - Komen), Vlaamse intercommunales: LEIEDAL (Intercommunale van het arrondissement Kortrijk) en WVI (West-Vlaamse Intercommunale). Hier vindt u lijst van de partners : De partners : 11 Openbare instellingen voor intergemeentelijke samenwerking : Stadsgemeenschappen van Arras en Rijsel, Agglomeratiegemeenschappen van Artois, Lens-Liévin, Hénin-Carvin, Douaisis, Porte du Hainaut, Valenciennes metropool, Cambrai en Maubeuge - Val de Sambre, Gemeentengemeenschap Cœur d Ostrevent 4 Belgische Intercommunales : WVI (Ieper, Roeselare), Leiedal (Kortrijk), IEG (Moeskroen), IDETA (Doornik, Ath) 3 samenwerkingsstructuren : Mission bassin minier SMESCOTA (Syndicat mixte du SCOT de l Artois), GPCI (Grensoverschrijdende Permanente Conferentie van Intercommunales) De geassocieerde partners : de Regio Nord - Pas de Calais, de Departementen Nord en Pas-de-Calais, de Provincies West-Vlaanderen en Henegouwen. Figuur 2 : De partners en de geassocieerde partners Twee reeds bestaande samenwerkingsstructuren hebben zich bij deze samenwerking gevoegd: de Mission bassin minier (samenwerking tussen de gebieden van het mijnbekken van Nord Pas-de-Calais) en de GPCI (Frans-Belgische samenwerking van de intercommunales, waartoe de stadsgemeenschap Rijsel en de aangrenzende Belgische intercommunales behoren). De GPCI is onlangs geëvolueerd, maar hierover zal Stefaan De Clerck u meer vertellen in zijn toespraak. Tot dit grootstedelijk gebied zijn verder nog toegetreden: de regio Nord - Pas-de-Calais, de twee betrokken Franse departementen (de departementen Nord en Pas-de-Calais) en de twee betrokken Belgische provincies (West-Vlaanderen en Henegouwen). Deze afbeelding (Figuur 3) biedt een kijk op de administratieve complexiteit van het samenwerkingsgebied, vanwege het grensoverschrijdende karakter, maar ook vanwege de complexiteit binnen elk land: in België strekt het zich uit over Wallonië en Vlaanderen, in Frankrijk over twee departementen. Bladzijde 21

22 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Het samenwerkingsinitiatief werd eveneens ondersteund door een aantal openbare lichamen van aangrenzende gebieden. Wij hebben eveneens een vriendelijke steunbetuiging ontvangen van Dhr. Piqué waaruit bleek dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest interesse toonde voor dit initiatief. Figuur 3 : Het grondgebied De steun binnen de samenleving en het bedrijfsleven, in het bijzonder dan door de Ontwikkelingsraden, is eveneens heel belangrijk. In Frankrijk zijn deze raden zowat de vertegenwoordigers van de burgerbevolking in hun gebied ; naast de politieke structuren hebben ook zij gewerkt aan toenadering tussen de Franse gebieden, maar ook aan toenadering tot een aantal Belgische structuren. Aanvullende steun is er eveneens gekomen uit het bedrijfsleven - via haar consulaire vertegenwoordigingen, de universiteit en een aantal andere leidinggevende structuren uit de regio rond Rijsel. Bladzijde 22

23 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Hier volgt een afbeelding (Figuur 4) van het grondgebied van het grootstedelijk gebied, een groot gebied dat bestaat uit een vijftiental grote en middelgrote agglomeraties, goed voor meer dan 3,5 miljoen inwoners op meer dan 7000 km². Figuur 4 : Het grondgebied Dit gebied komt overeen met een leefwereld zoals de betrokkenen die ook daadwerkelijk ervaren, wat heel belangrijk is. Of men nu als indicatoren de bevolkingsdichtheid, de verhuizende gezinnen, of meer dagdagelijkse elementen zoals het woon-werkverkeer, of verhuizende ondernemingen neemt, de afbeeldingen lijken op elkaar, waarbij de uitwisseling tussen de agglomeraties op het hele grondgebied van het grootstedelijk gebied in het oog springt. Er tekent zich dus een echt grootstedelijk gebied af. Bladzijde 23

24 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Figuur 5 : Bevolkingsdichtheid en omtrek van de stedelijke gebieden Figuur 6 : De residentiële migratie tussen 1990 en 1999 tussen de stedelijke gebieden Bladzijde 24

25 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Figuur 7 : De woon-werkverplaatsingen tussen de stedelijke gebieden in 1999 Figuur 8 : Belangrijkste bedrijfsverhuizingen tussen de stedelijke gebieden van Nord - Pas-de-Calais tussen 1996 en 2001 Bladzijde 25

26 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Wanneer we andere indicatoren bekijken, zoals culturele of handelspraktijken, belangrijke elementen in het dagelijkse leven van mensen, zien we frequente verplaatsingen binnen het grootstedelijk gebied. Hier een ander beeld dat we graag zien, gebaseerd op een indicator van de bevolkingsdichtheid. Daaruit blijkt duidelijk dat ons grootstedelijk gebied, hier in het groen, behoort tot Noordwest-Europa in plaats van tot de iets zuidelijker gelegen Parijse regio. Figuur 9 : Het grootstedelijk gebied Rijsel in Noordwest-Europa De gehanteerde samenwerkingsvorm blijft heel eenvoudig. Ze omvat een «Samenwerkingsconferentie» (samengesteld uit politici die de partners vertegenwoordigen), een technisch comité (samengesteld uit technici uit de deelnemende structuren) en werkgroepen. Er vinden regelmatig vergaderingen plaats met alle verkozenen van de gebieden en met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de samenleving. In maart 2006 en december 2007 vonden twee zulke vergaderingen plaats. Bladzijde 26

27 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 Tijdens deze vergaderingen werden een aantal doelstellingen bepaald. Ik zou deze doelstellingen in één zin kunnen samenvatten met de woorden: «Dit strategisch gelegen gebied tussen drie hoofdsteden, Parijs in het zuiden, Londen in het westen en Brussel in het noorden, op de kaart van Europa plaatsen». De ligging tussen drie grote hoofdsteden is ongetwijfeld een buitenkans, maar vormt ook een risico. Ik hoef u niet uit te leggen dat men snel kan worden «weggedrukt» door drie grootsteden van dergelijke omvang. Voor de samenwerking werden zes doelstellingen geselecteerd : bereikbaarheid zowel binnen als buiten het gebied ; duurzame ontwikkeling ; Creativiteit ; innovatie en onderzoek. Vooral bij deze aandachtspunten komen de problemen om de concurrentie van de hoofdsteden te weerstaan, misschien wel het duidelijkst tot uiting ; aantrekkingskracht. Het plan om een nieuw toeristisch en economisch trefpunt te worden in Noordwest-Europa ; communicatie. De inspanningen en de ambities van het gebied kenbaar maken aan de buitenwereld. Ik overloop snel de lijst van de lopende werkzaamheden. Bovenstaande aandachtspunten worden daarbij in een reeks projectstudies uitgewerkt: duurzame stedenbouw, ontwikkeling van een «groen-blauwe» structuur op maat van dit grootstedelijk gebied, samen werken aan waterrijkdommen (een grote uitdaging), nadenken over de bereikbaarheid (stedelijk openbaar vervoer, uitwisselingen tussen agglomeraties, logistieke stromen), innovatie en onderzoek, creativiteit en design, grotere aantrekkelijkheid en betere promotie van de nieuwe schaal waar dit grootstedelijk gebied voor staat (met name via publicaties). Een eerste realisatie van deze samenwerking was de oprichting van een vereniging naar Frans recht, de vereniging «Aire métropolitaine de Lille», eind vorig jaar. Tot deze vereniging behoren de Franse leden en de IEG. De andere, Belgische, partners zijn hier veeleer waarnemer aangezien zij de voorkeur gaven aan het samenwerkingsverband dat wij Eurometropool hebben genoemd (en waarover Stefaan De Clerck u later meer zal vertellen). Maar deze positie als waarnemer neemt niet weg dat een aantal Belgische partners met ons samenwerkt aan onderwerpen die hen bijzonder interesseren. De statuten (van de vereniging) zijn eenvoudig en het doel beperkt, aangezien het enkel gaat om leiding geven, projecten bedenken en hun realisatie stimuleren door alle partners. De doelstellingen van de vereniging zijn dezelfde als de aandachtspunten die ik zonet heb aangehaald. Bladzijde 27

28 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland Tot zover in een notendop wat ik u wou meedelen over deze grootstedelijke samenwerking. Eén punt wil ik wel even benadrukken: deze grootstedelijke samenwerking is aan Franse kant gebaseerd op een nieuw uitgangspunt. Waar vroeger een grootstad er soms van verdacht werd enkel en alleen maar de beste elementen voor zich alleen aan te willen trekken, is het nieuwe uitgangspunt dat het beter is om samen te werken met een grootstad in plaats van zich er tegen te blijven verzetten of hem te negeren. Ik stel vast dat dezelfde opmerking zonet werd gemaakt ten aanzien van Brussel en zijn hinterland. De wil is dus aanwezig om op zoek te gaan naar thema's en middelen om samen te werken, door de administratieve grenzen van de gebieden te overstijgen. Wij denken dat door deze grenzen te overschrijden, en door deze nieuwe open vorm van samenwerking aan te gaan (een samenwerking die zich nog, zoals ik al zei, in een experimentele fase bevindt), er nieuwe kansen op vooruitgang en succes ontstaan voor onze streken. Ik dank u voor uw aandacht. Stefaan De Clerck Bladzijde 28

29 Handelingen van het Colloquium van 18 juni Stadsgemeenschap Dames en heren, M et dank voor uw vriendelijke uitnodiging wil ik kort drie onderdelen met u bespreken: Wat is samengevat de nieuwe publieke rechtspersoon Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai? In welke context is die tot stand gekomen? Is zo'n platform nuttig toe te passen in Brussel? Op 28 januari 2008 vond in Kortrijk de officiële installatievergadering plaats van de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai. Deze «Europese groepering voor territoriale samenwerking» (EGTS) vormt voortaan het officiële beheersorgaan van het grensoverschrijdende metropoolgebied waarin alle bevoegde overheden uit Lille, West- Henegouwen en Zuid-West-Vlaanderen rechtstreeks vertegenwoordigd zijn. De Eurometropool is erop gericht om de dialoog en de samenwerking tussen alle betrokken bestuurniveaus aan weerszijden van de Belgische grens te versterken en te verdiepen. De uiteindelijke doelstelling bestaat erin om het dagelijkse leven van de bijna 2 miljoen inwoners van het metropoolgebied te vergemakkelijken, door alle juridische en praktische belemmeringen weg te werken die er nog steeds zijn wanneer iemand aan de overkant van de grens wil werken, ondernemen, studeren of verzorgd worden Stefaan De Clerck, Volksvertegenwoordiger- Burgemeester van Kortrijk Stefaan Declerck heeft rechten gestudeerd aan de Katholieke Universiteit Leuven en was van 1975 tot 2001 ingeschreven aan de balie van Kortrijk. Hij heeft zich politiek geëngageerd en was Voorzitter van de CVP. Tijdens zijn Voorzitterschap heeft de CVP haar naam veranderd in CD&V. Daarna heeft hij zowel op het federaal niveau als op het lokaal niveau mandaten uitgeoefend. Zo is hij federaal Minister van Justitie geweest en vervolgens senator. Momenteel is hij lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers en Burgemeester van de Stad Kortrijk. Door zijn engagement in de Frans-Belgische samenwerking is hij sinds januari 2008 Ondervoorzitter van de Eurometropool Rijsel-Kortrijk- Doornik. Stefaan Declerck is tevens de auteur van werken, zoals «Het bos en de bomen, justitie hervormen» in 1997 en in samenwerking met Luc Martens, «Het open boek : Een boeiend verslag van wat leeft in de regio» in De oprichting van de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai is in twee opzichten een primeur. Het is de allereerste «Europese groepering voor territoriale samenwerking» die wordt opgericht. Deze Europese rechtsfiguur, die een nieuwe publieke rechtspersoonlijkheid creëert, werd pas in 2006 in het leven geroepen door de Europese Unie om de samenwerking tussen publieke rechtspersonen uit verschillende lidstaten mogelijk te maken. Maar wellicht nog belangrijker is dat het de Bladzijde 29

30 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland eerste keer is dat alle betrokken overheden uit het metropoolgebied deelnemen, dus niet alleen de lokale besturen (al of niet via hun intercommunales, wat in Frankrijk staat voor la Communauté Urbaine de Lille met zijn 85 gemeentes) maar ook de provinciale, departementale, regionale en centrale overheden. In casu gaat het om veertien overheden (4 Franse, 10 Belgische). Dat zorgt er voor dat de Eurometropool beslissingen zal kunnen nemen en projecten zal kunnen uitwerken die vanuit het gemeenschappelijke overleg groeien en die op alle niveaus worden gedragen en gesteund. De Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai is tweetalig, gezien het evidente respect voor ieders taal en cultuur. De Eurometropool is ook paritair, enerzijds tussen België en Frankrijk, anderzijds tussen Vlaanderen en Wallonië. De Eurometropool bestaat uit twee politieke organen en een kleine administratie van maximum tien personen. De politieke organen zijn enerzijds de Algemene Vergadering, bestaande uit 84 leden, anderzijds het Bureau, dat 32 leden telt. Alle 14 partners zijn vertegenwoordigd in deze instanties, met een nadruk op de lokale overheden. Naast de politiek samengestelde Algemene Vergadering en Bureau, kunnen uiteraard werkgroepen en adviesorganen in het leven worden geroepen rond bepaalde thema's. De zetel van de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai wordt in Lille gevestigd, de operationele diensten zullen in België worden gevestigd. Het geheel wordt voorgezeten door een equipe van Bladzijde 30

31 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 vier personen, twee Fransen en twee Belgen, waaronder één Vlaming en één Waal. Het voorzitterschap is jaarlijks roterend. Na 15 jaar kleinschalige voorbereidende werkzaamheden, vooral tussen onze Vlaamse en Waalse intercommunales en de Communauté Urbaine de Lille, is thans een structuur operationeel die de dagdagelijkse problemen concreet kan aanpakken en een aantal grote projecten kan op stapel zetten. Nu de gemeenteraadsverkiezingen in Frankrijk zijn afgewerkt en alle organen opnieuw zijn samengesteld, kan de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai onder leiding van de nieuwe voorzitter, Martine Aubry, burgemeester van Rijsel, van start gaan en een reeks prioritaire dossiers aanpakken. Een inventaris van de dossiers die kunnen worden behandeld, is overigens voorbereid geworden door een parlementaire werkgroep, bestaande uit 6 Franse en 6 Belgische parlementairen, die gedurende één jaar hebben gewerkt, enerzijds aan voormelde politieke structuur, anderzijds aan de lijst van concrete problemen die dienen te worden opgelost. Enkele van de honderden voorbeelden : betere trein- en busverbindingen, maar ook de 8 om over de grens te sporen ; de terugbetaling van medische kosten ; het fiscale en sociale statuut van de grensarbeider ; de politiesamenwerking. De nieuw opgerichte Eurometropool is natuurlijk gestoeld op 15 jaar dynamiek van onderuit, maar is slechts mogelijk dankzij een totaal nieuwe context. Ons nieuw vaderland is Europa. Niet alleen als politiek concept, maar ook als dagelijkse realiteit is Europa drager van veel politieke besluitvorming, van een groeiende gemeenschappelijke identiteit, maar evenzeer van de overtuiging dat onze diverse talen en culturen onze grootste rijkdom zijn. Het is evident dat de nationale staten in deze context fors aan belang verliezen. Onder die brede Europese koepel krijgen historische en natuurlijke verbindingen terug vorm in nieuwsoortige netwerken: de regio's, de steden, de grensoverschrijdende gebieden, de metropolen. Nieuwe allianties ontstaan en de regie daarvan gebeurt helemaal niet meer vanuit de hoofdsteden. Integendeel. Overigens is het merkwaardig om vast te stellen hoe zowel binnen de Europese als binnen de nationale context men graag neen zegt tegen nieuwe grondwettelijke rondes. Het klassieke grondwettelijke debat is gedepasseerd. De realiteit, maar ook de ambities van mensen, zijn veel complexer, vatbaar voor wisselende coalities, gevoelig voor diverse identiteiten, onderhevig aan andere belangen, dan een klassiek grondwettelijk kader vandaag nog kan bieden. Bladzijde 31

32 Brussel en zijn sociaal-economisch hinterland In de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai wordt op een vernieuwende manier een evenwichtspunt gezocht tussen een Europese grote realiteit en een dagelijkse concrete zorg van en voor iedere persoon. Alle tussenniveaus vervagen, in eerste instantie deze van de natiestaten. Dit is ook het uitdagende aan het lopende Belgische debat. In dit nieuwe spel van regio's en metropolen is het zonneklaar dat steden de meest verfrissende rol vervullen. Steden trekken aan: ze zijn de polen voor maatschappelijke vernieuwing, voor opvang van armoede en marginaliteit, voor de betovering van kunst en cultuur, voor de beleving van verrijkende vrijheid, voor een nieuwe economie. Sinds kort woont meer dan de helft van de wereldbevolking in de stad. Het is dus terecht dat Europa steeds meer inzet op haar palet van steden. Het is dus terecht dat Europa steeds nadrukkelijker ruimte biedt voor het subsidiariteitsprincipe en dus de regionale dynamiek erkent en stimuleert. «All politics are local». Steden zijn de enige plekken waar integrale ontwikkeling nog mogelijk is, op maat van de mens. In de steden vind je de wondere combinatie van nabuurschap en wereldburgerschap. Het is de verantwoordelijkheid van alle politici, op alle echelons, om deze as van ontwikkeling prioritair te ondersteunen en dus via een intelligent stedenbeleid het samenleven kwalitatief op te waarderen. Steden en gemeenten (samen met hun burgemeesters) moeten dus meer ademruimte krijgen om de identiteit van hun steden met steeds nieuwe technieken verder te kunnen uitbouwen. Het begrip rasterstad is overigens een perfect concept voor de nieuwe metropolen. Het zijn verzamelingen van steden en omliggende gebieden, die met elkaar interageren en waardoor een rijkdom in vraag en aanbod wordt gecreëerd. Alleen op deze manier kunnen uitdagingen inzake werkgelegenheid, vrije tijd, medische en onderwijsvoorzieningen creatief ontwikkeld worden en wordt diversiteit als echte rijkdom ervaren. De stedelijke dynamiek bevestigt dat ambitie en ritme steeds nadrukkelijker van onderuit groeien en zich via netwerken verspreiden. Nieuwe coalities worden gemaakt tussen partners die competitief willen blijven. Wie toetreedt tot de coalitie is welkom. Wie niet wil meegaan, kiest zelf voor stilstand. Politieke structuren moeten veel organischer en flexibeler worden. Steden en metropolen kunnen dat. Burgers vragen die proximiteit omdat alleen op dat niveau nog de complexiteit van het leven beheerst kan worden. In de stad wordt de toekomst geschreven. Dit alles wordt bevestigd door het feit dat zich inderdaad steeds nieuwere methodes ontwikkelen in onze maatschappelijke dynamiek. Het handelen wordt veel meer door emotie geïnspireerd dan door ratio. Een mooi project is dankbaarder dan een nieuwe structuur. De bottom-up inspiratie is veel vruchtbaarder dan de top-down instructie. Bladzijde 32

33 Handelingen van het Colloquium van 18 juni 2008 A fortiori is deze methodiek vruchtbaar in de mate een heldere visie ontwikkeld wordt die zowel politiek, economisch als academisch voluit gesteund en gevoed wordt. In dezelfde lijn heeft Pierre Mauroy - de echte founding father van onze Eurometropool - altijd begrepen dat emblematische projecten (zoals de HST in het centrum van Rijsel of de kandidatuur van Rijsel voor de Olympische Spelen ) veel meer mobiliserend werken dan (bijvoorbeeld) de loutere vraag naar meer financiële middelen. Daarmede kom ik aan het derde deel van mijn uiteenzetting. De vraag die u zich stelt: kan de structuur van de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai nuttig zijn voor Brussel? In het licht van wat ik zopas heb uiteengezet, begrijpt u dat naar mijn bescheiden mening de huidige politieke Belgische crisis het perfecte bewijs is dat de onderliggende lokaal-regionale dynamieken helemaal niet meer accuraat worden opgevangen door de natiestaat. Het is een historische opdracht om het lokale en het globale, om de subsidiariteit en het Europeanisme tot een nieuwe symbiose te brengen. De natiestaat hoeft daarbij helemaal niet te verdwijnen, de monarchie evenmin, maar een centraal gezag moet essentieel uitgebouwd worden als een brug tussen de nieuwe politieke realiteiten, eerder dan de schijn hoog te houden dat op het centrale niveau nog «centrale» beslissingen worden genomen. De federale regering moet dus een andere natuur en stijl aannemen, namelijk die van een overlegregering. Dat centrale gezag moet organisch bewegen als een gemeenschappelijk platform dat ter beschikking staat voor de gewesten en de gemeenschappen en de metropolen. Er is dus een attitude nodig die veel meer neigt naar bemiddeling, faciliteren, samenwerken. Ik herhaal dat de bestuurmethodes vandaag de dag meer moeten geïnspireerd worden door projecten, door wisselende coalities, door flexibele strategieën eerder dan door grondwettelijke bevoegdheden. Deze visie gaat er evident vanuit dat de regio's en metropolen de natuurlijke reflex hebben om zelf vanuit die subsidiariteit te zorgen voor een dynamische invulling van de politieke ruimte die ze kunnen krijgen. En in Europa hebben slechts een beperkt aantal gebieden de potentie om te fungeren als Eurometropool. Brussel heeft daarin bij uitstek een sleutelrol. Brussel heeft de onvoorstelbare troef zowel Eurometropool als Europese hoofdstad te zijn. Om dit waar te maken, moet geen enkele grens of corridor verlegd worden, wel moeten mentale grenzen doorbroken worden. Eurometropool zijn betekent voor Brussel dat het zijn natuurlijke en historische weefsel uitbouwt tot een inspirerend platform waarop iedere bestaande politieke structuur, zowel federaal, regionaal, provinciaal als lokaal, gerespecteerd wordt. Doordat Europa tot het wezen van Brussel is gaan behoren, moet niet een ander land zoals in onze Eurometropool, maar Europa als instelling volgens mij betrokken worden bij dit project. Bladzijde 33