Betreft: Valorisatie met ambitie strategie van de gezamenlijke universiteiten en UMC s

Transcriptie

1 Aan de Vaste Kamercommissies van EZK en OCW Datum: 20 februari 2019 Ons kenmerk: VSNU 19/022 U NFU Telefoon: Uw kenmerk: feldberg@vsnu.nl Bijlage(n): - Betreft: Valorisatie met ambitie strategie van de gezamenlijke universiteiten en UMC s Geachte leden van de Vaste Kamercommissies van EZK en OCW, Binnenkort behandelt u de kabinetsreactie op de evaluatie van het Valorisatieprogramma (rapport Dialogic). Graag informeren wij u als bestuursleden van de Nederlandse universiteiten en universitaire medische centra (umc s) over ons standpunt over zowel het evaluatierapport als de kabinetsreactie. Daarnaast willen we uw Kamer graag meenemen in de mogelijkheden die wij zien om de impact van de Nederlandse wetenschap in de maatschappij verder te vergroten. We kijken daarbij allereerst naar wat we zelf willen en kunnen doen, maar schetsen ook een aantal randvoorwaarden die de succeskans van onze inspanningen zullen vergroten. Reactie evaluatie Valorisatieprogramma Wij herkennen ons in het beeld dat Dialogic schetst over het Valorisatieprogramma. De universiteiten genereren brede impact vanuit hun drie kerntaken onderzoek, onderwijs en valorisatie. Voor de umc s komt daar nog een kerntaak bij, namelijk patiëntenzorg. Maatschappelijke en economische valorisatie maken onderdeel uit van die brede impact. Er zijn de afgelopen jaren duidelijk stappen voorwaarts gemaakt op het gebied van valorisatie en het vertalen van onderzoek naar zinvolle toepassingen in markt en maatschappij. Er zijn Knowledge Transfer Offices (KTO s) opgericht bij de universiteiten en umc s. Er is meer aandacht voor ondernemerschapsonderwijs gekomen. Intellectual Property (IP) wordt overgedragen of gelicenseerd aan grote bedrijven en MKB-bedrijven of gebruikt om nieuwe spin-off bedrijven te creëren. De universiteiten en umc s kiezen daarbij het profiel dat hen het beste past en dat past in het regionale ecosysteem waarbinnen zij werken. Hierbij ligt de

2 nadruk op valorisatie in de breedte, of op tech transfer, of een combinatie van beide: de een werkt nauw samen met bedrijven in de regio, de ander richt zich meer op het creëren van nieuwe spin-offs. We delen ook de conclusie van Dialogic dat we er in Nederland nog niet zijn. Met name de ingezette cultuurverandering binnen universiteiten en umc s, waarbij valorisatie en het creëren van impact echt als kerntaak (naast onderwijs, onderzoek en bij umc s: zorg) wordt gezien, vraagt volharding en ruimte om verbeterde succesvolle aanpakken te ontwikkelen. Het wetenschapssysteem staat onder druk, onder andere door de groeiende studentenaantallen, benodigde matching voor het verwerven van onderzoekssubsidies, de grote inspanningen die geleverd moeten worden voor het binnenhalen van grants voor onderzoek en de (gevoelde) publicatiedruk. Het samenwerken met bedrijven en overheid of het starten van een bedrijf als wetenschapper roept binnen een deel van het universitaire stelsel alsook in de samenleving nog wel eens kritische vragen over de noodzakelijke wetenschappelijke onafhankelijkheid op. Dit alles veroorzaakt een dynamiek waarbij valorisatie nog steeds minder prioriteit krijgt dan gewenst. Reactie op kabinetsreactie evaluatie Daar waar wij ons herkennen in het rapport van Dialogic en de aanbevelingen die zij doen, vinden wij dat de kabinetsreactie onvoldoende aansluit op de uitkomsten van de evaluatie. Dialogic stelt duidelijk dat het programma succesvol is geweest, maar dat de cultuurverandering nog niet is voltooid. Het kabinet kiest er echter voor om geen vervolg op het Valorisatieprogramma te geven. De kabinetsreactie maakt duidelijk dat het wat het kabinet betreft nu aan de universiteiten en umc s zelf is. De gezamenlijke universiteiten en umc s gaan met zekerheid door op de weg die met het Valorisatieprogramma is ingeslagen. We willen dat valorisatie echt onlosmakelijk onderdeel wordt van het werk van de universiteiten. Binnen deze breed gedragen ambitie vinden we de terugtrekkende beweging van het kabinet daarom teleurstellend. Wij hadden graag gezien dat het Valorisatieprogramma een vervolg had gekregen. Er zijn immers nog genoeg stappen die gezet kunnen worden om de excellente wetenschap die in onze universiteiten en umc s bedreven wordt meer impact te laten hebben op de samenleving. Niettemin zullen wij zelf gevolg geven aan de kabinetsreactie door in te zetten op: A. de benodigde cultuurverandering; B. het versterken van de positie van knowledge transfer binnen de universiteiten en umc s; C. meer thematische samenwerking tussen universiteiten, bedrijfsleven en overheid om zo maximaal in te spelen op vragen uit de markt en maatschappij; D. het bewerkstelligen van een betere match tussen vraag en aanbod in de vroege fase financiering. A. Cultuurverandering doorzetten Binnen de universiteiten en umc s moet een cultuur gaan ontstaan waarbij samenwerken met het bedrijfsleven en overheid of het starten van je eigen bedrijf gewaardeerd en zelfs gestimuleerd wordt en erkenning oplevert. Excellente wetenschap en het samenwerken met derden gaan hand in hand. Alleen door excellente wetenschap en voor te lopen op het

3 bedrijfsleven ben je een interessante samenwerkingspartner voor bedrijven en overheid. Aandacht voor valorisatie betekent dus geenszins minder ambitie voor wetenschap. Aandacht voor valorisatie betekent wel dat die wetenschap de samenleving weet te bereiken, bijvoorbeeld via nieuwe producten en diensten. Juist in deze tijd van snelle technologische veranderingen en grote maatschappelijke uitdagingen, is het snel kunnen reageren vanuit de wetenschap op kansen en bedreigingen een must. Dat vraagt om een ondernemende en tegelijkertijd onafhankelijke maar betrokken houding van universiteiten en wetenschappers. Het vraagt echter ook om bereidheid tot het nemen van risico en ruimte om te falen, niet enkel in baanbrekend onderzoek maar ook in benutting van de uitkomsten. Niet ieder idee of iedere spin-off wordt een succes. Om deze cultuurverandering, gericht op een meer ondernemende houding van zowel studenten als wetenschappelijke staf, te bewerkstelligen en van een cultuur van controle naar vertrouwen te komen zetten de universiteiten en umc s daarom in op: 1. het inbedden van ondernemerschapsonderwijs in zowel de bachelor, master als PhDfase. Dit met als doel de ondernemende vaardigheden van studenten te versterken en een ondernemende houding te stimuleren en tevens de kennis over het onderwerp te vergroten. Hiermee wordt beoogd om verwachtingen over kennisbenutting, contracten en processen beter te laten aansluiten op de werkelijkheid en daarmee sneller en effectiever afspraken te kunnen maken; 2. het geven van een bredere basis aan meer flexibele arbeidsvoorwaarden voor ondernemende medewerkers waardoor afspraken over aandelen in een startup, tijd om bedrijven te adviseren en andere werkzaamheden voor derden transparant en consequent worden geregeld, waarbij we streven naar een level playing field in Nederland; 3. het in beoordeling van wetenschappers meewegen, naast publicaties, van het creëren van impact en dienstverlening aan maatschappij en de eigen organisatie, zoals beoogd in het VSNU project Waarderen en belonen van wetenschappers ; 4. meer zichtbaarheid voor impact en de wetenschappers die daar aan bijdragen vanuit de kennisinstellingen met als doel erkenning en waardering van deze bijdrage te vergroten. De volgende voorbeelden hiervan zijn: het Impactfestival, de veertien baanbrekende innovaties van de VSNU en de top tien Dutch Breakthrough Technologies van StartupDelta. Deze initiatieven worden samengevoegd en vormen in 2019 onderdeel van de Global Entrepreneurship Summit (GES) in Den Haag op 4 en 5 juni. Tijdens de GES zal veel aandacht zijn voor valorisatie. Zo zal de VSNU in samenwerking met AcTI en StartupDelta ook een academische spin-off competitie organiseren tijdens de GES. B. Versterken knowledge transfer infrastructuur Sinds 2007 wordt gewerkt aan het opbouwen van een infrastructuur rond knowledge transfer op de universiteiten en umc s. Alle universiteiten hebben inmiddels een KTO en vaak ook een holding. Er zijn landelijke richtsnoeren opgesteld voor het toegang geven tot intellectueel eigendom en voor het hebben van aandelen in spin-offs. Maar ook hier is zeker nog ruimte voor verbetering. Naast de octrooieerbare resultaten spelen ook andere vormen van IP een grote rol, bijvoorbeeld auteursrechten in het kader van software. De onderhandelingen over IP en aandelen duren vaak lang. Er zijn nog behoorlijke verschillen tussen universiteiten en umc s in hoe wordt omgegaan met aandelen en

4 investeringen in spin-offs. Dit maakt het voor zowel spin-offs als vervolginvesteerders complex om met deze partners in zee te gaan. Meer uniformiteit en vooral snelheid kunnen bijdragen aan voorspelbare processen, dit is waardevol voor betrokken onderzoekers en investeerders. Op die manier kunnen meer private investeringen in spin-offs en een hogere slagingskans van spin-offs worden gerealiseerd. Om de knowledge transfer infrastructuur binnen de universiteiten te versterken zetten we daarom in op: 1. meer aandacht voor scouting van kansrijke technologieën en diensten binnen KTO s door medewerkers van de KTO s, maar ook door wetenschappelijk personeel te betrekken bij het vinden van potentieel nuttige kennis en hen daar ook voor te belonen; 2. het verhogen van de transactiesnelheid bij betrokkenen bij het tot stand komen van samenwerkingen of spin-offs, bijvoorbeeld door gebruik te maken van modelovereenkomsten die bij voorkeur gezamenlijk zijn ontwikkeld met commerciële partners en onderzoeksfinanciers, naast het versterken van kennis; 3. het inrichten van een apart bestuurlijk overleg bij de VSNU en de NFU met als opdracht het versterken van valorisatie als activiteit, zowel gericht op de organisatorische kennis en kunde als op de benodigde cultuurverandering. C. Versterken thematische samenwerking tussen universiteiten, bedrijfsleven en overheid Door nauwer samen te werken met het bedrijfsleven en overheid rond maatschappelijke uitdagingen en de onderwerpen uit de NWA krijgen wetenschappers meer inzicht waar kansen liggen om impact te maken. Thematische roadmaps kunnen leiden tot meer gezamenlijk onderzoek met private partijen, maar ook tot meer spin-offs. Het ligt voor de hand om meer thematisch samen te werken, om de krachten van de universiteiten en umc s te bundelen en de drempel voor private partijen om samen te werken te verlagen. Oncode en RegMed zijn hier mooie voorbeelden van. Door aan deze thematische roadmaps ook gezamenlijke grants en acceleratorprogramma s te koppelen kunnen nieuwe clusters ontstaan, waar Nederland internationaal in uitblinkt: zowel qua wetenschappelijke kwaliteit als succesvolle spin-offs. Om de thematische samenwerking tussen universiteiten, bedrijfsleven en overheid te versterken, zetten de universiteiten in op: het doorontwikkelen van thematische roadmaps en samenwerkingsverbanden op strategische thema s (bijvoorbeeld Oncode, Regmed, PhotonDelta) gericht op 1) excellent onderzoek; 2) publiek en privaat ondernemerschap; 3) business development en acceleratie) waarbij in gezamenlijkheid met alle belanghebbenden duurzame strategische samenwerkingen worden gebouwd die effectief verbonden zijn aan de kennisinstellingen en de KTO s; fellowship grants voor PhD s op specifieke thema s binnen de maatschappelijke uitdagingen gekoppeld aan het ontwikkelen van kennis rond de mogelijke benutting en mogelijke commercialisatie; thematische financiering, acceleratorprogramma s gekoppeld aan NWO Take Off grants en thematische bundeling van regionale en universitaire fondsen voor seed en pre-seed financiering;

5 verdere uitbouw van ScienceFinder, het digitale platform voor het delen van kansen rond commercialisatie, samenwerking en spin-offs, met onder andere industrie, financiers en StartupDelta. D. Dichten gat tussen vraag en aanbod vroege fase financiering Het aantal private investeerders dat investeert in de vroege fase van universitaire spin-offs is in Nederland nog beperkt. Er is nog nauwelijks sprake van een netwerk van (alumni) angel investors rond de universiteiten en umc s en ook is nog nauwelijks sprake van syndicaatvorming tussen publieke, publiek-private en private investeringsfondsen voor dergelijke investeringen. Hoewel er geld wordt verstrekt, ontbreekt het vaak aan ondersteuning en ondernemend vermogen, dit kan in samenhang worden aangepakt. Door de thematische samenwerking tussen de universiteiten en umc s, bedrijfsleven en overheid te versterken, willen we ook de drempel verlagen voor private investeerders om te investeren in de vroege fase. Om de vroege fase financiering te versterken zetten we daarom in op: het versterken van samenwerking tussen alumni bureaus van de kennisinstellingen met het doel netwerken te creëren van ervaren ondernemers en andere relevante experts; het ontwikkelen van nieuwe (publiek-private) structuren om vroege fase financiering mogelijk te maken, zoals ontwikkelplatforms waarbij ook financiers, ondernemers en industrie betrokken zijn. Vragen aan het kabinet De universiteiten en umc s zullen met veel ambitie een vervolg geven aan het Valorisatieprogramma ten einde de derde kerntaak verder vorm, inhoud en kleur te geven. Dat kan echter niet zonder de juiste randvoorwaarden en een ambitieus kabinetsbeleid. Om tot een meer ondernemende en ambitieuze cultuur te komen, thematisch samen te werken en de infrastructuur voor knowledge transfer en vroege fase financiering te versterken, vragen wij u: om vroege fase financiering aantrekkelijk te maken, bijvoorbeeld door Take-off 1 en 2 en een nieuwe versie van 3; om Take-off fase 3 toe te voegen aan het instrumentarium van NWO, waarbij sprake is van co-financiering door private investeerders; om Invest-NL toegankelijk te maken voor valorisatie activiteiten, bijvoorbeeld door de rendementseisen te verruimen en de mogelijkheid investeringen meer tijd te geven (patient capital in plaats van venture capital); om regelingen die Nederland aantrekkelijker maken voor internationale ondernemers zodat zij makkelijker een onderneming kunnen (helpen) bouwen; om het budget van het Toekomstfonds voor Thematische Knowledge Transfer uit te breiden; om de valorisatieactiviteiten aan de universiteiten en umc s te blijven ondersteunen, bijvoorbeeld door een vervolg op het valorisatieprogramma of het opzetten van een matchingsregeling waarbij het kabinet matching beschikbaar stelt voor eigen investeringen in valorisatieactiviteiten door universiteiten en umc s; om durfkapitaal fiscaal aantrekkelijk te maken, zodat private investeringen in de vroege fase aangewakkerd kunnen worden.

6 Wij hopen dat uw Kamer onze ambities op het gebied van valorisatie deelt en mede mogelijk wil helpen maken, door de betreffende bewindspersonen te wijzen op bovenstaande punten. Hoogachtend, Pieter Duisenberg Voorzitter VSNU Willy Spaan Voorzitter NFU