Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159

Transcriptie

1 Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek in het plangebied Oosterweg te Heemskerk, gemeente Heemskerk (N.-H.) projectnr revisie 00 december 2010 Auteur(s) A. Spoelstra I. Vossen Opdrachtgever Woon op Maat Postbus AA Heemskerk datum vrijgave beschrijving revisie 00 goedkeuring vrijgave Archeologisch Rapport A. Spoelstra I. Vossen

2 Colofon Titel: Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159. Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek in het plangebied Oosterweg te Heemskerk, (N.-H.) Auteur(s): L. Edens, A. Spoelstra, I. Vossen ISSN: Oranjewoud B.V. Postbus AA Heerenveen Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Ingenieursbureau Oranjewoud bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt, door een derde of voor enig ander werk of doel dan waarvoor het is vervaardigd. Disclaimer Archeologisch vooronderzoek wordt in zijn algemeenheid uitgevoerd door het steekproefsgewijs bemonsteren d.m.v. boringen, proefsleuven en/of veldkartering. Hoewel Ingenieursbureau Oranjewoud bv de grootste zorgvuldigheid betracht bij het uitvoeren van het archeologisch onderzoek, is het juist deze steekproefsgewijze benadering die het onmogelijk maakt garanties ten aanzien van de situatie af te geven op basis van de resultaten van een archeologisch vooronderzoek. Oranjewoud aanvaardt derhalve op generlei wijze aansprakelijkheid voor schade welke voortvloeit uit beslissingen genomen op basis van de resultaten van archeologisch (voor)onderzoek.

3 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Inhoud Blz. Administratieve gegevens 4 Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Bureauonderzoek Beschrijving onderzoekslocatie Begrenzing onderzoeks- en plangebied Landschappelijke situatie Historische situatie en mogelijke verstoringen Huidig en toekomstig gebruik Bekende archeologische waarden Archeologische verwachting Archeogische verwachtingskaarten Gespecificeerde archeologische verwachting Advies voor vervolgonderzoek 21 3 Veldonderzoek Doel- en vraagstelling Onderzoeksopzet en werkwijze Resultaten Bodemopbouw Archeologie 24 4 Conclusies en advies Conclusies Waardering en selectieadvies 25 Literatuur en geraadpleegde bronnen 27 Bijlagen 1 Archeologische perioden 2 AMZ-cyclus 3a ARCHIS: terreinen met archeologisch status 3b ARCHIS: archeologische waarnemingen 4 Boorprofielen Kaarten ARCHIS IKAW, AMK-terreinen en waarnemingen uit ARCHIS II S1 Situatiekaart met locatie boringen arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 3 van 27

4 projectnr december 2010, revisie 00 Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ /159 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Administratieve gegevens OW Projectnummer OM-nummer Provincie Gemeente Plaats Toponiem Noord-Holland Heemskerk Heemskerk Oosterweg Kaartblad 19C Coördinaten / / / / Kadaster Sectie E, nr en 1823 Opdrachtgever Uitvoerder Datum uitvoering Projectteam Woon op Maat Oranjewoud november 2010 I. Vossen (senior KNA-archeoloog) A. Spoelstra (archeoloog) Bevoegd gezag Beheer documentatie Oranjewoud Almere Vondstdepot n.v.t. Afbeelding 1 Locatie plangebied (Roze lijn) (Topografische Kaart 1: (hier verkleind weergegeven), Topografische Dienst Kadaster, Emmen) arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 4 van 27

5 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Samenvatting In november 2010 is door Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen uitgevoerd op een locatie aan de Oosterweg in Heemskerk (N.-H.) Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Woon op Maat naar aanleiding van de plannen om een woonzorgboerderij voor ouderen te realiseren aan de Oosterweg te Heemskerk. Ten behoeve van het verkrijgen van een vergunning voor het wijzigen van het bestemmingsplan van het plangebied dienen de archeologische waarden te worden geïnventariseerd. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat het gehele plangebied een hoge archeologische verwachtingswaarde heeft en binnen een AMK-terrein valt. De verwachting is dat er in het plangebied goed geconserveerde archeologische sporen kunnen voorkomen vanaf het laat neolithicum de late middeleeuwen. Op grond van eerder onderzoek binnen dit AMK-terrein is gebleken dat er intacte vondstlagen aanwezig zijn, maar dat het centrale deel van het terrein, waar het plangebied grotendeels in ligt, verstoord kan zijn door intensieve bodembewerking. Op basis van de resultaten van dit bureauonderzoek wordt geadviseerd een inventariserend veldonderzoek door middel van een booronderzoek (verkennende fase) uit te voeren. Hiermee kan de mate van eventuele verstoring van het plaggendek en de onderliggende strandwal worden vastgesteld en de aanwezigheid en de mate van conservering van de archeologische sporen. Dit veldonderzoek is vervolgens uitgevoerd op 22 november 2010, waarbij verspreid over het plangebied 6 boringen zijn gezet. Hieruit blijkt dat de bodemopbouw in alle de boringen vrijwel indentiek is. De bouwvoor is steeds meer dan 50 cm dik, maximaal 90 cm mv. De overgang naar de onderliggende laag is steeds scherp. De bouwvoor bestaat uit zwak humeus, (matig) fijn zand, donkerbruin van kleur. Onder de bouwvoor ligt een pakket matig fijn zand, licht beige(grijs) van kleur. Dit pakket varieert in dikte van cm. Deze laag gaat vervolgens vrij geleidelijk over een in sterk schelphoudend. grijs zandpakket. Als gevolg van bloembollenteelt is de bovengond sterk verstoord, minimaal 65 cm mv, maximaal 90 cm mv. Van een opgebracht plaggendek lijkt in elk geval geen sprake. Onder de bouwvoor liggen Oude Duinen die al snel overgaan in strand(wal)afzettingen. Als gevolg van de bodemverstoring door bloembollenteelt is de kans op de aanwezigheid van intacte archeologische vindplaatsen binnen het plangebied gering. Hierdoor kan de archeologische verwachting naar beneden worden bijgesteld, van hoog naar laag en wordt een archeologisch vervolgonderzoek niet noodzakelijk geacht. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 5 van 27

6 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 6 van 27

7 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk 1 Inleiding In november 2010 is door Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen uitgevoerd op een locatie aan de Oosterweg in Heemskerk (N.-H.) Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Woon op Maat naar aanleiding van de plannen om een woonzorgboerderij voor ouderen te realiseren aan de Oosterweg te Heemskerk. Ten behoeve van het verkrijgen van een vergunning voor het wijzigen van het bestemmingsplan van het plangebied dienen de archeologische waarden te worden geïnventariseerd. Een archeologisch onderzoek dat in het kader van ruimtelijke onderbouwing van de bestemmingsplanwijziging plaatsvindt, past als onderzoeksstrategie binnen de Archeologische Monumentenzorg (AMZ). Deze wordt toegelicht in bijlage 2. Doel van het onderhavige archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerd verwachtingsmodel en het formuleren van adviezen ten aanzien van de noodzaak en opzet van een eventueel vervolgonderzoek. Vervolgens zal het verwachtingsmodel worden getoetst door middel van het inventariserend veldonderzoek - verkennende fase. Zowel het bureauonderzoek als het veldonderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 7 van 27

8 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 8 van 27

9 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk 2 Bureauonderzoek Het doel van het uitvoeren van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Waar kunnen we wat verwachten? Voor het opstellen van een dergelijke verwachting wordt gebruik gemaakt reeds bekende archeologische waarnemingen, historische kaarten, de landschappelijke situatie en bodemkundige gegevens. Een gespecificeerde verwachting gaat in op de mogelijke aanwezigheid, het karakter, omvang, datering en verstoring van archeologische waarden binnen het plangebied. 2.1 Beschrijving onderzoekslocatie Begrenzing onderzoeks- en plangebied Met de term 'onderzoeksgebied' wordt het gebied aangeduid waarover informatie is verzameld om een goed beeld te krijgen van de eventueel aanwezige archeologische waarden. Het 'plangebied' is het gebied waarop de bouwplannen die in de inleiding zijn genoemd betrekking hebben. Binnen dit plangebied kunnen de eventueel aanwezige archeologische waarden verstoord zijn. Het plangebied ligt ten noorden van Heemskerk en ten zuidoosten van Noorddorp (zie afbeelding 1). De locatie ligt aan de westkant van de Oosterweg en aan de oostkant van de Kerkweg. Het plangebied is ca m² (1,2 ha) en staat kadastraal bekend als, sectie E, perceelnummers 2286 en Landschappelijke situatie Het landschap langs de Noord- en Zuid-Hollandse kust kent een zeer dynamische ontstaansgeschiedenis. De geologische afzettingen in dit gebied zijn gevormd in de laatste geologische periode, het Holoceen ( geleden heden). Deze periode volgde op een koude periode of ijstijd, het Weichselien. Gedurende het Weichselien waren de gemiddelde temperaturen dusdanig laag dat de poolijskappen enorme omvang groeiden. Het landijs bereikte Nederland echter niet, maar er heersten wel periglaciale omstandigheden. Tijdens het Midden Weichselien of pleniglaciaal ( jaar voor heden) bereikten deze omstandigheden hun hoogtepunt, waardoor het landschap het karakter van een poolwoestijn kreeg. 1. Door het gebrek aan begroeiing konden rivierafzettingen gaan stuiven. Als gevolg hirvan is gedurende het Weichselien door de wind een dik, golvend pakket dekzand afgezet. Het dekzand ligt ter hoogte van het plangebied op een diepte van NAP en wordt bedekt door een dik pakket afzettingen uit het Holoceen. Gedurende het Holoceen werd het klimaat warmer. Hierdoor raakte het voormalige open landschap snel dicht begroeid met diverse vegetatie. Door het afsmelten van de ijskappen liep de Noordzee geleidelijk vol. Samen met de zeespiegel steeg verder landinwaarts de grondwaterspiegel. Dit had als gevolg dat het plantenmateriaal niet volledig werd 1 Berendsen, 2008 arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 9 van 27

10 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk afgebroken. Hierdoor werd direct op het dekzand een laag veen gevormd (basisveen). Rond 7000 jaar voor heden bereikte de Noordzee de huidige kustlijn en werd de directe invloed van de zee merkbaar. Langs de kust werden strandwallen gevormd, met daarachter een kweldergebied. Door de voortdurende sterke zeespiegelstijging werden deze strandwallen echter steeds weer afgebroken. Het veen werd in deze periode deels geërodeerd. Achter de strandwallen lag een kweldergebied, waarin door middel van een uitgebreid kreek- en geulensysteem een dik pakket mariene kleiafzettingen werd gesedimenteerd: de Formatie van Naaldwijk Laagpakket van Wormer. 2 Vanaf circa 5000 jaar voor heden nam de zeespiegelstijging af. In tegenstelling de voorgaande periode vond nu kustuitbouw plaats. Er ontstond een gesloten kustlijn: onder mariene omstandigheden gevormde, langgerekte zandruggen. De strandwallen zijn niet gelijktijdig ontstaan, maar opeenvolgend gedurende de periode van circa voor Chr.; de jongere meer westwaarts dan de oudere. Op de toppen van de strandwallen is duinvorming opgetreden, waarbij de zogenaamde Oude Duinen werden gevormd. Strandwallen worden gerekend mariene sedimenten (door de zee aangevoerd en afgezet) en duinen onder eolische omstandigheden gevormd (door de wind aangevoerd en afgezet). Vaak worden ook de strandwallen de Oude Duinen gerekend. Tussen de strandwallen lagen strandvlaktes, waar op veel plaatsen veenvorming is opgetreden. Daarnaast verzandden diverse zeegaten, waardoor grote delen van het landschap buiten de directe invloed van de zee kwam te liggen. Het gebied hierachter verzoette, en door de slechte afwatering ontstond er in geheel West- en Midden-Nederland een dik pakket veen. De kustbarrière sloot de zee overigens niet geheel buiten; deze kon nog regelmatig ver in het achterland doordringen door enkele zeegaten. Hierbij werden mariene sedimenten (zand en klei) op het land afgezet (Formatie van Naaldwijk Laagpakket van Walcheren). Dit was ook in het plangebied het geval door het zeegat van de Oer-IJ. Rond 1500 voor Chr. nam de invloed van de zee sterk toe, ook in de omgeving van het plangebied. De zee drong via grote getijdegeulen het veengebied binnen. Vanuit het Oer-IJ werd plaatselijk zand en zandige klei afgezet. Rond het begin van de jaartelling werd het Oer-IJ door de uitbouw van strandwallen definitief afgesloten. Tussen circa 1000 en 1200 na Chr. begon een nieuwe periode van duinvorming. De duinen die vanaf deze fase zijn ontstaan worden aangeduid als 'Jonge Duinen'. Het zand waaruit deze duinen zijn gevormd is voornamelijk afkomstig van de stranden en van het onderzeese gebied vlak voor de kust. De vorming van de Jonge Duinen ging gepaard met een verschuiving van de kustlijn landinwaarts. Als gevolg van zee-inbraken werd ook achter de strandwallen materiaal afgezet; in de omgeving van het plangebied is dit een dunne laag (matig) zware klei, afkomstig vanuit de voormalige IJ-boezem (Laagpakket van Walcheren) 3. 2 De Mulder et al, Berendsen, arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 10 van 27

11 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Zeegat van de Oer-IJ Afbeelding 2. Ligging van de strandwallen en zeegaten (estuaria) en de ligging van het plangebied (rode stip). (Bron: Berendsen 2004, naar Zagwijn 1986) Bodem en grondwater In het plangebied bestaat de bodem uit hoge bruine enkeerdgronden (zie afbeelding 3). Deze grondsoort is kenmerkend voor de late middeleeuwen. In deze periode werd de landbouwgrond opgehoogd met mestplaggen die afkomstig waren uit de potstal. Direct ten noorden van het plangebied liggen kalkarme leek-/woudeerdgronden, met eveneens een opgebrachte laag van ten minste 50 cm. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 11 van 27

12 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Afbeelding 3. De bodemtypen in het plangebied (roze lijn) en de directe omgeving. In het plangebied komen hoge bruine enkeerdgronden voor (bruin, code bez21g) Direct ten noorden van het plangebied komen kalkarme leek-/woudeerdgronden voor (groen, code pmn52c). Ten zuiden van het plangebied komen vlakvaaggronden voor (geel, code Zn21F)4. De grondwatertrap in het plangebied bedraagt IV. Dit betekent dat de hoogste gemiddelde grondwaterstand zich meer dan 40 cm onder het maaiveld bevindt en de laagste gemiddelde grondwaterstand zich tussen de 80 en 120 cm onder het maaiveld bevindt. 5 Op het Actueel Hoogtebestand Nederland wordt de hoogteligging ten opzichte van het Normaal Amsterdams Peil gevisualiseerd. Op het AHN is te zien dat het plangebied licht afloopt van het westelijk deel naar het oosten. Het westelijk deel van het plangebied ligt ongeveer 80 cm boven het NAP, het oostelijk deel ligt cm boven NAP (zie afbeelding 4). 4 Bron: ARCHIS 5 Bron: Alterra. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 12 van 27

13 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk + 0,3 + 0,4 + 0,8 Afbeelding 4: Het AHN met daarop de ligging van het plangebied (roze lijn) Historische situatie en mogelijke verstoringen De bewoningsgeschiedenis in het onderzoeksgebied is sterk bepaald door de geologische en landschappelijke ontwikkelingen. In grote lijnen geldt dat in de relatief natte omgeving het reliëf sterk bepalend was voor de vestigingslocatie van de mens. Op de hogere en drogere delen werden nederzettingen, akkers en begraafplaatsen gevestigd. In de lagere nattere delen werd aanvankelijk vooral gejaagd en gevist en lagen de weidegebieden voor het vee. Aangetoond is echter wel dat in de hogere delen van de voormalige wad- en kwelderplaten ten noorden en zuidwesten van het plangebied tegen het einde van de prehistorie ook bewoning aanwezig was. Dit blijkt vooral uit de vindplaatsen die hier aanwezig zijn. 6 Gezien het feit dat de zee circa 3000 v. Chr. nog in het gebied aanwezig was, mag met grote zekerheid worden gesteld dat de eerste bewoningsactiviteiten pas na het ontstaan van de eerste strandwallen verwacht mogen worden, vanaf het laat-neolithicum. Na het ontstaan van nieuwe strandwallen westelijk van de oudere strandwallen, werden deze vermoedelijk zeer snel als bewoonbaar gebied ingenomen. Ook op de strandvlaktes zijn vindplaatsen bekend. Deze dateren vanaf de ijzertijd. Het gaat daarbij om de strandwallen waar verkavelings- en nederzettingsporen uit de ijzertijd en de Romeinse tijd zijn aangetroffen. 7 Gedurende de hele middeleeuwen is bewoning op de strandwallen mogelijk geweest en er zijn dan ook veel sporen van bewoning uit de vroege en late middeleeuwen aangetroffen binnen en in de nabijheid van het plangebied. Op de toenemende invloed van de zee in de lage delen tussen en oostelijk van de strandwallen werd vanaf de 12 e eeuw gereageerd door de aanleg van dijken en dammen. Op die manier probeerde men het land te 6 Bron: ARCHIS 7 Besselen & Nyst, arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 13 van 27

14 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk behouden. In de directe nabijheid van het plangebied zijn middeleeuwse dijken aangetroffen. 8 Heemskerk is een oude plaats met een hele rijke geschiedenis. Waar de naam Heemskerk vandaan komt is niet met zekerheid te zeggen. Heemskerk was al in de middeleeuwen bekend. In een officiële oorkonde uit het jaar 1063 werd zij vermeld als "Hemezen Kyrica", gelatiniseerd Fries voor "Kerk van Hemezen". Historisch kaartmateriaal De oudste, betrouwbare historische kaart waarop het plangebied voorkomt is de kadastrale minuut ( ). Op deze kaart staan zowel de Oosterweg als de Kerkweg al aangegeven. Het plangebied beslaat het grootste deel uit één perceel en is onbebouwd. Aan de overzijde van de Oosterweg staat een huis of boerderij, evenals iets verder zuidelijk aan deze weg (zie afbeelding 5). Op de militaire topografische kaart uit 1879 is te zien dat er ten zuiden van het plangebied een weg is aangelegd: de Marquettelaan. Deze weg wordt omringd door beboste percelen. Verder zijn er aan zowel de Oosterweg als de Kerkweg een paar huizen of boerderijen verschenen. Het plangebied is in gebruik als bouwland (zie afbeelding 6). Op de militaire topografische kaart uit 1900 is te zien dat het perceel in gebruik is als akker- of tuinland. De bebouwing langs de Oosterweg en de Kerkweg neemt in de decennia daarna langzaam toe met enkele huizen of boerderijen die direct aan beide wegen gelegen zijn. Het perceel waar het plangebied op gelegen is blijft heden in gebruik als bouwland; het huis aan de Oosterweg 5 is pas te zien op de topografische kaart uit Direct ten westen van het plangebied wordt in de eerste helft van de vorige eeuw een boerderij gebouwd, vermoedelijk vanaf die tijd behorend bij het bouwland. Direct ten oosten van het plangebied is op de topografische kaart uit 1994 een tweede huis te zien, waarschijnlijk is het plangebied toen ook in meerdere percelen opgedeeld (zie afbeelding 7). Afbeelding 5. Het plangebied (roze lijn) op de kadastrale minuut uit (noorden is links) 8 Stiboka, arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 14 van 27

15 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Afbeelding 6. Het plangebied (roze lijn) weergegeven op de militaire topografische kaart uit 1879 Afbeelding 7. Het plangebied (roze lijn) op de topografische kaart uit 1994 Mogelijke verstoringen Tot op heden is het plangebied alleen in gebruik geweest als akker- en tuinbouwland. Met name het gebruik in het kader van de bloembollenteelt kan gevolg hebben dat de ondergrond relatief diep is verstoord door her zogemaande 'omzanden' (zand van dieper niveau naar het oppervlak halen. Bouwhistorie Het plangebied is in de 20 e eeuw onbebouwd. Het huis aan de Oosterweg 5 vormt de eerste bebouwing ter plaatse, en is voor het eerst te zien op de topografische kaart uit arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 15 van 27

16 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Huidig en toekomstig gebruik Huidig gebruik plangebied Op dit moment is het plangebied in gebruik als bouwland. Consequenties toekomstig gebruik Als gevolg van de geplande bouwwerkzaamheden zal er op deze locatie sprake zijn van grootschalige verstoring van de bodem. 2.2 Bekende archeologische waarden Eerder onderzoek In de omgeving van het plangebied heeft al eerder archeologisch onderzoek plaatsgevonden en de vorm van bureauonderzoeken en een archeologisch booronderzoek. In augustus 2007 heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau een archeologisch booronderzoek uitgevoerd direct ten noorden van het plangebied in het kader van de waardering van terreinen van archeologische waarde op de AMK-Noord-Holland. Hierbij is het selectieadvies uitgebracht om de status van het AMK-terrein (zie AMKterreinen) te handhaven als een terrein van archeologische waarde. Voor het AMK-terrein geldt dat de begrenzing niet is gebaseerd op de verspreiding van archeologische oppervlaktevondsten of op vlakdekkend archeologisch onderzoek. Ook buiten de huidige AMK-begrenzing is het goed mogelijk dat er eventuele bewoningssporen kunnen worden aangetroffen. Er zijn aanwijzingen voor relatief intacte vondstlagen daterend uit de ijzertijd/inheems-romeinse tijd, met name direct ten westen van het plangebied. Het centrale deel van het betreffende AMK-terrein, waar het plangebied grotendeels in valt, kon ten tijde van dit booronderzoek nog niet onderzocht worden. Wel is de verwachting dat de mate van verstoring hier groter zal zijn in verband met intensieve bodembewerking. 9 AMK-terreinen Het plangebied ligt in het AMK-terrrein Dit is een terrein met archeologische waarde, waarin bewoningssporen uit de merovingische en karolingische periode worden verwacht (zie ook: eerder onderzoek). Het terrein ligt op de oude geest van Heemskerk. In een straal van 1500 m rond plangebied zijn nog 7 AMK-terreinen geregistreerd. De meeste hiervan dateren uit de late middeleeuwen. Hierbij gaat het om kasteel Marquette en de voorloper van dit kasteel, twee dijken, de historische dorpskern van Heemskerk en het terrein van de oudste kerk van het gebied. Verder is er ten westen van het plangebied een AMK-terrein geregistreerd dat bewoningssporen bevat uit de ijzertijd en de inheems- Romeinse periode, de Schepelenberg. Een overzicht van de AMK-terreinen is gegeven in tabel 1 en wordt gevisualiseerd op de kaartbijlage ARCHIS. Een overzicht van de AMK-terreinen in de wijdere omgeving van het plangebied is te vinden als bijlage 3a. 9 OM-nummer: arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 16 van 27

17 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk AMK-nr Complextype Periode Status 1391 Schepelenberg; Terrein met sporen van bewoning uit ijzertijd/inheems-romeinse IJzertijd/inheems- Romeinse tijd, middeleeuwen Zeer hoge archeologische waarde, beschermd tijd, huldigingsplaats in middeleeuwen Terrein van vroegste kerk in dit gebied Late middeleeuwen Hoge archeologische waarde 4661 Kasteel, vermoedelijk voorloper van kasteel Marquette 4655 Kasteel Marquette (of: Huis te Heemskerk) Middeleeuwen vroeg - B - middeleeuwen laat Late Middeleeuwen Historische dorpskern van Heemskerk Late middeleeuwen - nieuwe tijd Dijk Late middeleeuwen - nieuwe tijd Terrein met vondsten uit de Middeleeuwen vroeg B merovingische en - middeleeuwen vroeg karolingische periode, C mogelijk Schupeltheim Dijk Middeleeuwen laat - nieuwe tijd Archeologische waarde Zeer hoge archeologische waarde Hoge archeologische waarde Archeologische waarde Archeologische waarde Archeologische waarde Tabel 1. AMK-terreinen in de directe omgeving (straal ca 1500 m.) van het plangebied10 Archeologische waarnemingen In het plangebied en in de omgeving hiervan zijn verschillende archeologische waarnemingen bekend. In het plangebied en de nabije omgeving is door AWN Beverwijk een archeologische veldkartering uitgevoerd (waarneming t/m 23135) waarbij aardewerk is aangetroffen dat dateert vanaf de vroege middeleeuwen de nieuwe tijd. Op de percelen direct naast het plangebied werd vroeg-middeleeuws aardewerk aangetroffen. Ten westen van het plangebied zijn nederzettingssporen aangetroffen waarbij het vondstmateriaal eveneens teruggaat de vroege middeleeuwen. Ook de nabije middeleeuwse dijken, historische dorpskern en kerkterrein wijzen op bewoning van het onderzoeksgebied vanaf in elk geval de vroege middeleeuwen. De Schepelenberg, die ca. 500 meter ten westen van het plangebied ligt, bevat bewoningssporen uit de ijzertijd/inheems-romeinse tijd. De archeologische waarnemingen op en dichtbij het plangebied staan in tabel 2 en worden gevisualiseerd op kaartbijlage ARCHIS. Een overzicht van de archeologische waarnemingen in de wijdere omgeving van het plangebied is te vinden als bijlage 3b. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 17 van 27

18 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Waarnemin Object/complextype Begin periode Eind periode gsnummer Losse vondsten - middeleeuws aardewerk, - Badorf Middeleeuwen vroeg C: na Chr. Middeleeuwen laat: na Chr Kerkhof - tufstenen grafkist Schepelenberg; Huldtoneel. Nederzetting en ophogingslagen - aardewerk (o.a. kogelpot, paffrath, badorf, roodbakkend) - botmateriaal Onbekend, -aardewerk, handgevormd Onbekend, - kogelpotaardewerk Onbekend, - kogelpotaardewerk Onbekend, - aardewerk (datering deels onzeker, o.a. Andenne, steengoed, roodbakkend) - verbrande leem - brons Nederzetting, -aardewerk Nederzetting, -aardewerk -vuursteen (datering onbekend) Nederzetting - aardewerk Nederzetting -aardewerk Onbekend (veldkartering door AWN Beverwijk, op twee van de akkers mogelijk een nederzetting), -aardewerk Middeleeuwen laat A: na Chr. Middeleeuwen laat A: na Chr. IJzertijd laat: v. Chr. Nieuwe tijd C: na Chr. Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Middeleeuwen laat: na Chr. Middeleeuwen laat: na Chr. Neolithicum v. Chr Middeleeuwen vroeg B: na Chr. Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Middeleeuwen vroeg A: na Chr. Middeleeuwen vroeg A: na Chr. Middeleeuwen vroeg B: na Chr. Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Middeleeuwen laat: na Chr. Middeleeuwen laat: na Chr. Nieuwe tijd C: na Chr. Middeleeuwen vroeg C: na Chr. Middeleeuwen laat: na Chr. Middeleeuwen vroeg C: na Chr. Middeleeuwen laat B: na Chr. Middeleeuwen vroeg C: na Chr Oude waterloop volgestort met puin -aardewerk -glas -metaal -houtskool Puinsporen, aard onbekend (veldkartering AWN Beverwijk) -(bouw)aardwerk Middeleeuwen laat A: na Chr. Middeleeuwen laat A: na Chr. Nieuwe tijd: na Chr. Nieuwe tijd: na Chr Kasteelgracht Middeleeuwen laat B: na Chr. Middeleeuwen laat B: na Chr. Tabel 2. Waarnemingen en vondstmeldingen in de nabije omgeving van het plangebied (straal van ca m) Bron: ARCHIS 11 Bron: ARCHIS arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 18 van 27

19 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk 2.3 Archeologische verwachting Archeogische verwachtingskaarten IKAW De Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) is een door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed opgestelde kaart waarop aan de hand van eerder gedane archeologische waarnemingen en de bodemkundige gegevens is aangegeven wat de kans is in een bepaald gebied archeologie aan te treffen: laag, middelhoog of hoog. Zoals de naam al aangeeft gaat het hier - vanwege schaal en extrapolatie - slechts om een ruwe indicatie. Op de IKAW ligt het plangebied in een zone met een hoge trefkans op archeologie. De noordoosthoek van het plangebied heeft een middelhoge archeologische verwachting. Provinciale verwachtingskaart Op de Cultuurhistorische Waardenkaart van Noord-Holland komt de archeologische verwachtingswaarde van het plangebied overeen met de IKAW en is het plangebied weergegeven als een terrein van archeologische waarde. Gemeentelijke verwachtingskaart Voor de is een beleidskaart archeologie vastgesteld. Op deze kaart ligt het plangebied in een archeologisch waardevol gebied van de derde categorie, met de codering Heem 07. Het betreft de top van een strandwal waar resten van bewoning vanaf de ijzertijd de late middeleeuwen kan worden aangetroffen. Voor het gebied geldt dat bij bodemverstoringen met een oppervlakte groter dan 500 m² en een verstoringsdiepte van 0,4 m - mv of dieper archeologisch vooronderzoek noodzakelijk is Gespecificeerde archeologische verwachting datering In het plangebied kan vanaf het laat-neolithicum bewoning op de strandwallen hebben plaatsgevonden, met een zwaartepunt in de periode ijzertijd - Romeinse tijd. Het AMKterrein, waar het plangebied onderdeel van uitmaakt, bevat bewoningssporen uit de ijzertijd/inheems-romeinse tijd. De bekende waarnemingen uit de directe omgeving melden vondsten uit de vroege middeleeuwen de nieuwe tijd, deze kunnen ook in het plangebied verwacht worden. complextype Uit het laat-neolithicum kunnen nederzettings- en agrarische sporen verwacht worden. Uit de ijzertijd en met de vroege middeleeuwen kunnen resten van huizen/nederzettingen worden aangetroffen (paalgaten, haardplaatsen, greppels, funderingen), alsmede schuren, spiekers en opstallen. Tevens kunnen uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd resten van agrarische activiteit worden aangetroffen (bijvoorbeeld percelerings- en afwateringsgreppels). De complexen kunnen bestaan uit een enkel woonerf of uit een cluster van meerdere erven. Ook landinrichtingselementen zoals greppels en sloten maken onderdeel uit van deze arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 19 van 27

20 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk vindplaatsen. omvang Voor de nederzettingsgerelateerde vindplaatsen moet rekening worden gehouden met een vindplaats variërend van enkele honderen vierkante meters meer dan 1 ha. diepteligging In de top van de C-horizont, de strandwal, kunnen er archeologische sporen worden verwacht vanaf het laat neolithicum de late middeleeuwen. In het plaggendek dat in de late middeleeuwen op de C-horizont is aangebracht kunnen archeologische sporen uit deze periode en de nieuwe tijd worden verwacht. locatie Binnen het gehele plangebied zijn archeologische waarden te verwachten. uiterlijke kenmerken Nederzettingen: paalgaten (huizen, spiekers, opstallen, schuren), greppels, waterputten met houten beschoeiingen, afvalkuilen. Vondsten: aardewerk, glas, huttenleem. Vanwege de zandbodem is het niet waarschijnlijk dat er veel organische en metalen artefacten in het plangebied zullen worden aangetroffen. mogelijke verstoringen Archeologische sporen uit het laat neolithicum aan de late middeleeuwen zijn bedekt door het opgebrachte plaggendek en hierdoor waarschijnlijk goed bewaard gebleven. Wel is het mogelijk dat er in het plangebied intensieve bodembewerking heeft plaatsgevonden, en dat hierdoor vondstlagen verstoord zijn. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 20 van 27

21 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk 2.4 Advies voor vervolgonderzoek Uit het bureauonderzoek is gebleken dat het gehele plangebied een hoge archeologische verwachtingswaarde heeft en binnen een AMK-terrein valt. De verwachting is dat er in het plangebied goed geconserveerde archeologische sporen kunnen voorkomen vanaf het laat neolithicum de late middeleeuwen. Op grond van eerder onderzoek binnen dit AMK-terrein is gebleken dat er intacte vondstlagen aanwezig zijn, maar dat het centrale deel van het terrein, waar het plangebied grotendeels in ligt, verstoord kan zijn door intensieve bodembewerking. Op basis van de resultaten van dit bureauonderzoek wordt geadviseerd een inventariserend veldonderzoek door middel van een booronderzoek (verkennende fase) uit te voeren. Hiermee kan de mate van eventuele verstoring van het plaggendek en de onderliggende strandwal worden vastgesteld en de aanwezigheid en de mate van conservering van de archeologische sporen. Naar aanleiding van het bureauonderzoek en de aanvullende boringen wordt een advies uitgebracht over de eventuele vervolgstappen met betrekking de archeologie in het onderzoeksgebied. De opzet en resultaten van het veldonderzoek worden uiteengezet in hoofdstuk 3. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 21 van 27

22 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 22 van 27

23 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk 3 Veldonderzoek 3.1 Doel- en vraagstelling Doel van het onderhavige verkennende veldonderzoek is het toetsen van de archeologische verwachting op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek, het vaststellen van de bodemkwaliteit (gaafheid) teneinde te bepalen waar de bodem nog zodanig intact is dat er werkelijk nog intacte of deels intacte archeologische resten aanwezig kunnen zijn, en het vaststellen van de geomorfogenese (is er sprake een strandwel). Dit onderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: 1. Wat is de bodemopbouw binnen het plangebied? 2. Waar is de bodem verstoord en hoe diep? 3. Zijn er binnen het plangebied archeologische indicatoren aangetroffen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats? 4. Indien archeologische indicatoren zijn aangetroffen; wat is de aard, locatie, omvang, conserveringstoestand en datering ervan? 5. In welke mate stemmen de resultaten overeen met de verwachtingen? 6. Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? Op basis van de resultaten wordt in dit rapport een advies uitgebracht over de mogelijke vervolgstappen m.b.t. de archeologie. 3.2 Onderzoeksopzet en werkwijze Het veldwerk is uitgevoerd op 22 november 2010 door Ivo Vossen, senior KNA-archeoloog van Oranjewoud. De weersomstandigheden waren goed: iets mistig, temperatuur ca. 10 graden Celsius. Er zijn in aal 6 boringen gezet met een Edelmanboor (diameter 10 cm) een diepte van 1,2 m mv. De boringen zijn geplaatst in een driehoeksgrid van 40 bij 50 m. De boorprofielen (textuur en bodemkundige horizonten) zijn digitaal opgenomen voor verdere bewerking met het programma TerraIndex. De boorstaten zijn beschreven conform NEN 5104 en ASB. De positie van de boringen is ingemetenmet behulp van GPS. Aangezien het een verkennend booronderzoek betrof, zijn de boorkernen niet gezeefd. Ze zijn wel met de hand doorwoeld ter inspectie op archeologische indicatoren. De vondstzichtbaarheid aan het oppervlakte was op het noordoostelijke perceel (ca. tweederde van het plangebied) redelijk en op het zuidwestelijke slecht (afgedekt met hooi). Op het eerste perceel is langs de boorraai en één tussenliggende raai een oppervlaktekartering uitgevoerd. De veldwerkzaamheden zijn uitgevoerd op basis van het Plan van Aanpak en de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.2. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 23 van 27

24 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Voor de ligging van de boringen wordt verwezen naar kaartbijlage S1, voor de boorstaten zie bijlage Resultaten Bodemopbouw De bodemopbouw is in alle de boringen vrijwel indentiek. De bouwvoor is steeds meer dan 50 cm dik, maximaal 90 cm mv. De overgang naar de onderliggende laag is steeds scherp. De bouwvoor bestaat uit zwak humeus, (matig) fijn zand, donkerbruin van kleur. Onder de bouwvoor ligt een pakket matig fijn zand, licht beige(grijs) van kleur. Dit pakket varieert in dikte van cm. Deze laag gaat vervolgens vrij geleidelijk over een in sterk schelphoudend. grijs zandpakket. Als gevolg van bloembollenteelt is de bovengond sterk verstoord, minimaal 65 cm mv, maximaal 90 cm mv. 12 Van een opgebracht plaggendek lijkt in elk geval geen sprake. Onder de bouwvoor liggen Oude Duinen die al snel overgaan in strand(wal)afzettingen Archeologie Er zijn tijdens het veldwerk aan zowel het oppervlak (behalve subrecent puin en een enkel roodgeglazuurd aardewerkfragmentje) als in de boorkernen geen archeologische indicatoren aangetroffen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats. Hierbij dient echter wel opgemerkt te worden dat het onderzoek verkennend van aard was en niet per se geschikt is voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen; hiervoor is de gehanteerde boordichtheid en -diameter te gering. 12 De boer die het terrein heeft verkocht en recent gebruikt, wist inderdaad te melden dat het perceel in het verlden is 'omgezand' t.b.v. de bollenteelt. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 24 van 27

25 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk 4 Conclusies en advies 4.1 Conclusies Aan de hand van het uitgevoerde vedlonderzoek kunnen de onderzoeksvragen als volgt worden beantwoord. 1. Wat is de bodemopbouw binnen het plangebied? De bodemopbouw is in alle de boringen vrijwel indentiek. De bouwvoor is steeds meer dan 50 cm dik, maximaal 90 cm mv. De overgang naar de onderliggende laag is steeds scherp. De bouwvoor bestaat uit zwak humeus, (matig) fijn zand, donkerbruin van kleur. Onder de bouwvoor ligt een pakket matig fijn zand, licht beige(grijs) van kleur. Dit pakket varieert in dikte van cm. Deze laag gaat vervolgens vrij geleidelijk over een in sterk schelphoudend. grijs zandpakket. Als gevolg van bloembollenteelt is de bovengond sterk verstoord, minimaal 65 cm mv, maximaal 90 cm mv. Van een opgebracht plaggendek lijkt in elk geval geen sprake. Onder de bouwvoor liggen Oude Duinen die al snel overgaan in strand(wal)afzettingen. 2. Waar is de bodem verstoord en hoe diep? De bodem is binnen het hele plangebied verstoord een dipete van cm mv. 3. Zijn er binnen het plangebied archeologische indicatoren aangetroffen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats? Er zijn geen archeolgische indicatoren aangetroffen. 4. Indien archeologische indicatoren zijn aangetroffen; wat is de aard, locatie, omvang, conserveringstoestand en datering ervan? Niet van toepassing: rezijn geen archeolgische indicatoren aangetroffen. 5. In welke mate stemmen de resultaten overeen met de verwachtingen? Als gevolg van de bodemverstoring door bloembollenteelt is de kans op de aanwezigheid van intacte archeologische vindplaatsen binnen het plangebied gering. Hierdoor kan de archeologische verwachting naar beneden worden bijgesteld, van hoog naar laag. 6. Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? Zie paragraaf Selectieadvies Als gevolg van de bodemverstoring door bloembollenteelt is de kans op de aanwezigheid van intacte archeologische vindplaatsen binnen het plangebied gering. Hierdoor kan de archeologische verwachting naar beneden worden bijgesteld, van hoog (volgens de IKAW en verwachtingskaart ) naar laag en wordt een archeologisch vervolgonderzoek niet noodzakelijk geacht. arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 25 van 27

26 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Selectieadvies Geadviseerd wordt het plangebied vrij te geven voor wat betreft het aspect archeologie. Ook voor vrijgegeven (delen van) plangebieden bestaat altijd de mogelijkheid dat er tijdens graafwerkzaamheden toch losse sporen en vondsten worden aangetroffen. Het betreft dan vaak kleine sporen of resten die niet door middel van een booronderzoek kunnen worden opgespoord. Op grond van artikel 53 van de Monumentenwet 1988 dient zo spoedig mogelijk melding te worden gemaakt van de vondst bij de Minister (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHISmeldpunt, telefoon ). Een vondstmelding bij de gemeentelijk of provinciaal archeoloog kan ook. Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Almere, december 2010 arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 26 van 27

27 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/ / december 2010, revisie 00 BO en IVO plangebied Oosterweg Heemskerk Literatuur en geraadpleegde bronnen Berendsen, H.J.A (4 e druk). De vorming van het land. Inleiding in de geologie en geomorfologie. Van Gorcum, Assen. Besselsen, E.A. & C.L. Nyst, Archeologische effectenrapportage in het kader van de geplande realisatie van een ondergrondse gasopslag in Bergermeer (Noord-Holland). (AAC-notitie 63). Molenaar, S., Actualisatie Archeologisce Monumentenkaart provincie Noord- Holland (RAAP-rapport 1837). RAAP, Amsterdam. Mulder, E.F.J. de, et al De ondergrond van Nederland., Wolters-Noordhoff, Groningen. Stiboka Bodemkaart van Nederland (schaal 1:50.000). Toelichting bij kaartblad 19 Oost Alkmaar en 20 West Lelystad (Noordhollands gedeelte). Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Kaarten Topografische kaart 1:25000 ( Bodemkaart van Nederland, 1:50000 Minuutplan ( Internet arch2.2 Vakgroep Archeologie blad 27 van 27

28

29 Bijlage 1 : Archeologische perioden

30

31 Bijlage 1 : Archeologische perioden Als bijlage op de resultaten en verzamelde gegevens wordt hieronder een algemene ontwikkeling van de bewonersgeschiedenis in Nederland geschetst. Gedurende het Paleolithicum ( voor Chr.) hebben moderne mensen (homo sapiens) onze streken tijdens de warmere perioden wel bezocht, doch sporen uit deze periode zijn zeldzaam en vaak door latere omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager-verzamelaars rond in kleine groepen en maakten gebruik van tijdelijke kampementen. De verschillende groepen jagerverzamelaars exploiteerden kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. In het Mesolithicum ( voor Chr.) zette aan het begin van het Holoceen een langdurige klimaatsverbetering in. De gemiddelde temperatuur steeg, waardoor geleidelijk een bosvegetatie ontwikkeling kwam en de variatie in flora en fauna toenam. Ook in deze periode trokken de mensen als jager-verzamelaars rond. Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk uit voor de jacht ontworpen vuurstenen spitsjes. De hierop volgende periode, het Neolithicum ( voor Chr.), wordt gekenmerkt door een overschakeling van jager-verzamelaars naar sedentaire bewoners, met een volledig agrarische levenswijze. Deze omwenteling ging gepaard met een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals huizen, geslepen bijlen en het gebruik van aardewerk. Door de productie van overschot kon de bevolking gaan groeien en die bevolkingsgroei had gevolg dat de samenleving steeds complexer werd. Uit het Neolithicum zijn verschillende grafmonumenten bekend, zoals hunebedden en grafheuvels. Het begin van de Bronstijd ( voor Chr.) valt samen met het eerste gebruik van bronzen voorwerpen, zoals bijlen. Het gebruik van vuursteen was hiermee niet direct afgelopen. Vuursteenmateriaal uit de Bronstijd is meestal niet goed te onderscheiden van dat uit andere perioden. Het aardewerk is over het algemeen zeldzaam. De grafheuveltraditie die tijdens het Neolithicum haar intrede deed werd in eerste instantie voortgezet, maar rond 1200 voor Chr. vervangen door begravingen in urnenvelden. Het gaat hier om ingegraven urnen met crematieresten waar overheen kleine heuveltjes werden opgeworpen, eventueel omgeven door een greppel. In de IJzertijd ( voor Chr.) werden de eerste ijzeren voorwerpen gemaakt. Ten opzichte van de Bronstijd traden er in de aardewerktraditie en in het gebruik van vuursteen geen radicale veranderingen op. De mensen woonden in verspreid liggende hoeven of in nederzettingen van enkele huizen. Op de hogere zandgronden ontstonden uitgebreide omwalde akkercomplexen (celtic fields). In deze periode werden de kleigebieden ook in gebruik genomen door mensen afkomstig van de zandgebieden. Opvallend zijn de verschillen in materiële welstand. Er zijn zogenaamde vorstengraven bekend in Zuid-Nederland, maar de meeste begravingen vonden plaats in urnenvelden. Met de Romeinse tijd (12 voor Chr. 450 na Chr.) eindigt de prehistorie en begint de geschreven geschiedenis. In 47 na Chr. werd de Rijn definitief als rijksgrens van het Romeinse Rijk ingesteld. Ter controle van deze zogenaamde limes werden langs de Rijn castella (militaire forten) gebouwd. De inheems leefwijze handhaafde zich wel, ook al werd de invloed van de Romeinen steeds duidelijker in soorten aardewerk (o.a. gedraaid) en een betere infrastructuur. Onder meer ten gevolge van invallen van Germaanse stammen ontstond er instabiliteit wat uiteindelijk leidde het instorten van de grensverdediging langs de Rijn. Over de Middeleeuwen ( na Chr.), en met name de Vroege Middeleeuwen ( na Chr.), zijn nog veel zaken onbekend. Archeologische overblijfselen zijn betrekkelijk schaars. De politieke macht was na het wegvallen van de Romeinen in handen gekomen van regionale en lokale hoofdlieden. Vanaf de 10e eeuw ontstaat er weer enige stabiliteit en is een toenemende feodalisering zichtbaar. Door bevolkingsgroei en gunstige klimatologische omstandigheden werd in deze periode een begin gemaakt met het ontginnen van bos, heide en veen. Veel van onze huidige steden en dorpen dateren uit deze periode. De hierop volgende periode 1500 heden wordt aangeduid als Nieuwe Tijd.

32

33 Bijlage 2 : AMZ-cyclus

34

35 Bijlage 2 : AMZ-cyclus Het AMZ-proces Archeologisch onderzoek in Nederland wordt in de meeste gevallen uitgevoerd binnen het kader van de zogenaamde Archeologische Monumentenzorg (AMZ). Het gehele traject van de AMZ omvat een aantal stappen die elkaar kunnen opvolgen, afhankelijk van het resultaat van de voorgaande stappen. In de procedure wordt volgens een trechtermodel gewerkt. Het startpunt ligt eigenlijk al bij het bepalen van de onderzoeksplicht. Op diverse provinciale en landelijke archeologische waardenkaarten kan namelijk worden ingezien of het plangebied ligt in een zone met een archeologische verwachting. Indien dit het geval blijkt te zijn, dan zal er in het kader van de planprocedure onderzoek verricht moeten worden om te bepalen of er archeologische waarden binnen het plangebied aanwezig zijn. Hiermee start de zogenaamde AMZ-cyslus (zie afb. 1 en 2) Afb. 1: de AMZ-cyclus De eerste fase: bureauonderzoek Uitgangspunt voor het bureauonderzoek is het vaststellen van een gespecificeerd verwachtingsmodel dat op detailniveau voor het plangebied aangeeft wat er aan archeologische vindplaatsen aanwezig kan zijn. Op basis van dit verwachtingsmodel wordt bepaald of er een veldonderzoek nodig is en wat de juiste methode voor dit veldonderzoek zou moeten zijn om deze mogelijk aanwezige archeologische resten te kunnen aantonen.

36 Afb. 2: proces van de AMZ De tweede fase: inventariserend veldonderzoek (IVO) Het inventariserend veldonderzoek kan worden opgesplitst in drie subfases. Fase 1. verkennend onderzoek In sommige gevallen wordt er gestart met een verkennend onderzoek. Een verkennend onderzoek kent een relatief lage onderzoeksintensiteit en word feitelijk uitgevoerd omdat er bij het bureauonderzoek onvoldoende gegevens beschikbaar zijn om dit voldoende te kunnen onderbouwen. Dit is bijvoorbeeld het geval als er te weinig bodemkundige of geologische gegevens zijn om binnen het plangebied de verwachtingswaarden te kunnen onderbouwen of zelfs überhaupt een verwachtingswaarde te komen. Met een verkennend onderzoek kan in detail de verwachtingswaarde worden aangebracht. Zodoende kan door terugkoppeling een aangescherpt verwachtingsmodel worden gemaakt en kan karterend veldonderzoek in een vervolgfase gerichter en daarmee ook kostenefficiënter worden ingezet. Fase 2. karterend onderzoek In de regel wordt er gestart met een karterend onderzoek. Dit veldonderzoek dient om het verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek te toetsen en eventueel aanwezige vindplaatsen op te sporen. Het onderzoek wordt vrijwel altijd vlakdekkend uitgevoerd door middel van boringen en/of oppervlaktekarteringen of proefsleuven. Het resultaat is in de regel een overzichtskaart met de resultaten van het onderzoek. Eventueel aangetoonde vindplaatsen worden daarbij aangegeven. Indien er geen archeologische vindplaatsen worden aangetroffen of wanneer bijvoorbeeld al blijkt dat deze geheel zijn

37 verstoord, dan wel van geen waarde zijn, is dit meestal ook het eindstadium van de AMZcyclus. Als er wel archeologische vindplaatsen worden aangetroffen of het blijkt uit de onderzoeksgegevens dat deze met zeer grote zekerheid kunnen worden verwacht, dan dient er een waardestellend onderzoek te worden uitgevoerd. Meestal is van de vindplaatsen die bij een karterend onderzoek zijn aangetroffen nog slechts in beperkte mate bekend wat de waarde ervan is. Fase 3. waarderend onderzoek Een waarderend onderzoek dient de fysieke kwaliteiten van een eerder aangetoonde of reeds bekende archeologische vindplaats vast te stellen en dient te leiden een waardestelling. Voor een waardestelling is het van belang om in elk geval de aard van de vindplaats, de exacte begrenzing in omvang en diepteligging, de datering en de mate van conservering en intactheid te weten. Een waarderend onderzoek kan worden uitgevoerd door middel van boringen of proefsleuven. Wat de beste methode is hangt sterk af van de omstandigheden en de aard van de vindplaats. In de meeste gevallen worden er voor een waardestelling proefsleuven of proefputten gegraven. omdat met deze methode meer en betere informatie over de vindplaats kan worden verkregen dan met aanvullende booronderzoek. Proefsleuven zijn lange sleuven van twee vijf meter breed die worden aangelegd in de zones waar in de voorgaande onderzoeksfase aanwijzingen voor vindplaatsen zijn aangetroffen. De derde fase: Selectie en waardering Het eindresultaat van een waardestellend onderzoek is een selectieadvies waarin op basis van de waardestelling van de vindplaats(en) wordt aangegeven of een vindplaats behoudenswaardig is. Deze waardestelling geschiedt op basis van verschillende waarderingscriteria. De term behoudenswaardig is sterk gerelateerd aan de essentie van het rijks- en provinciaal beleid ten aanzien van de archeologische monumentenzorg. In eerste instantie gaat dit namelijk uit van het behoud van het bodemarchief in situ (ter plekke in de bodem). Alleen wanneer dit binnen een belangenafweging niet kan zal het stuk waardevol bodemarchief voor het nageslacht bewaard dienen te worden door middel van een opgraving. Dit wordt ook wel behoud ex situ genoemd. Wanneer behoud niet gewenst is vanwege een relatief gering waarde van de vindplaats(en) kan nog worden besloten om de bodemingrepen onder archeologische begeleiding te laten uitvoeren. Ook is het natuurlijk nog mogelijk dat er helemaal geen archeologisch onderzoek meer hoeft plaats te vinden en kan het terrein worden 'vrij gegeven'. Het bevoegd gezag zal op basis van het selectieadvies uiteindelijk aangeven welke maatregelen er dienen te worden genomen. Deze beslissing wordt het selectiebesluit genoemd. Plaats van de AMZ-cyclus in de planvorming Net als met andere omgevingsfactoren waarmee binnen de planvorming rekening gehouden dient te worden, is het ook voor de archeologie van belang om dit in een zo vroeg mogelijk stadium in te steken. Niet alleen is dit voor een aantal onderzoeksfasen vanwege provinciaal of gemeentelijk beleid al een vereiste, het geeft bovendien al vroeg inzicht in eventuele risico's qua exploitatie en potentiële vertragingen in een project. Indien er een middelhoge of hoge kans op de aanwezigheid van archeologische resten bestaat, zal het bevoegd gezag een inventariserend onderzoek verplicht stellen ten behoeve van de ruimtelijke onderbouwing. Dit onderzoek is gebaseerd op het specifieke verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek dat daaraan vooraf dient te gaan. In praktijk worden deze onderzoeken gecombineerd uitgevoerd en in één verslag gerapporteerd.

38 Wanneer eenmaal een planprocedure is voorgenomen zal met het archeologisch onderzoek al kunnen worden begonnen. In principe kan het gehele inventariserend veldonderzoek, inclusief een selectieadvies, voorafgaand aan een planprocedure worden afgerond. Dit heeft als voordeel dat binnen het toekomstige plan de omvang van de archeologische vindplaats(en) definitief kan worden afgebakend en er, bij behoud in situ, de bestemming 'archeologische waardevol' kan worden opgenomen. Ook kunnen dan in bijvoorbeeld een aanlegvergunning specifieke voorschriften worden opgenomen om aantasting te voorkomen. In dit kader en deze planfase kan ook een voorschot worden genomen op inrichtingsmaatregelen (aanpassing van een eventueel al beschikbaar stedenbouwkundig ontwerp of het voorschrijven van bijvoorbeeld een groenzone, speelveld, parkeerplaatsen etc.). Indien dit mogelijk is kan ook worden voorgeschreven dat er archeologievriendelijk gebouwd dient te worden door aanpassing van funderingswijze of ander technische maatregelen. Het nadeel van het uitvoeren van een waardestellend veldonderzoek na de een planprocedure is dat daarmee ook de consequenties ervan pas later in beeld komen, wat leidt een aantal risico's. Vaak blijkt dan behoud in situ veel lastiger te zijn en is dit dan alleen met technische maatregelen nog mogelijk. Soms is alleen behoud ex situ door middel van opgravingen de enige nog resterende kostbare optie.

39 Bijlage 3a: AMK-terreinen uit ARCHIS II

40

41 monumentnr waarde Terrein va n zeer hoge archeologische kaartblad + volgnr. 19C 002 complextype Graf, onbepaald provincie Noord-Holland Romeinse tijd: 12 vc nc plaats Commandeurs toponiem Rijksstraatweg; Schepelenberg; Huldtoneel coordinaten datering Romeinse tijd: 12 vc nc monumentnr waarde Terrein va n zeer hoge archeologische kaartblad + volgnr. 19C 001 provincie Noord-Holland toponiem Hoflaan/ Zuidermaatweg; Oud-Haerlem coordinaten complextype Kasteel Middeleeuwen laat: nc datering Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 014 complextype Landbouw datering provincie Noord-Holland Middeleeuwen vroeg: nc Nieuwe tijd: plaats Castricum gemeente Castricum complextype Nederzetting, onbepaald toponiem CASTRICUMMERPOLDER; HEEMSTEDERWEG datering coordinaten IJzertijd laat: vc Romeinse tijd: 12 vc nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 015 complextype Nederzetting, onbepaald provincie Noord-Holland IJzertijd laat: vc plaats Castricum Middeleeuwen laat: nc gemeente Castricum toponiem CASTRICUMMERPOLDER; HEEMSTEDERWEG coordinaten datering Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 016 complextype Nederzetting, onbepaald provincie Noord-Holland Romeinse tijd: 12 vc nc plaats Castricum gemeente Castricum toponiem CASTRICUMMERPOLDER coordinaten datering Romeinse tijd: 12 vc nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 022 complextype Nederzetting, onbepaald datering provincie Noord-Holland IJzertijd laat: vc Romeinse tijd: 12 vc nc plaats Castricum Middeleeuwen vroeg: nc Nieuwe tijd: gemeente Castricum toponiem CASTRICUMMERPOLDER; CRONENBURG coordinaten Pagina 1 van 4 Bijlage 3a. ARCHIS: Terreinen met archeologische status

42 projectnr Archeologisch Rapporten Oranjewoud 2010/159 monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 023 complextype Nederzetting, onbepaald provincie Noord-Holland Romeinse tijd: 12 vc nc plaats Castricum Middeleeuwen laat: nc gemeente Castricum toponiem CASTRICUMMERPOLDER; HEEMSTEDERWEG coordinaten datering Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 028 complextype Kerk provincie Noord-Holland Middeleeuwen laat: nc toponiem KERKPLEIN coordinaten datering Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n zeer hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 030 complextype Kasteel provincie Noord-Holland Middeleeuwen laat: nc toponiem TOLWEG; ASSUMBURG coordinaten datering Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n zeer hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 009 complextype Kasteel provincie Noord-Holland Middeleeuwen laat: nc toponiem KASTEEL MARQUETTE OF HUIS TE HEEMSKERK coordinaten datering Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A06 provincie Noord-Holland toponiem HEEMSKERKERNOORDBROEKPOLDER; coordinaten complextype Kasteel datering Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen laat: nc Pagina 2 van 4 Bijlage 3a. ARCHIS: Terreinen met archeologische status

43 projectnr Archeologisch Rapporten Oranjewoud 2010/159 monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A11 complextype Nederzetting, onbepaald provincie Noord-Holland Romeinse tijd: 12 vc nc plaats Castricum gemeente Castricum toponiem CASTRICUMMERPOLDER coordinaten datering Romeinse tijd: 12 vc nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 037 complextype Nederzetting, onbepaald provincie Noord-Holland Romeinse tijd: 12 vc nc plaats Castricum gemeente Castricum toponiem CASTRICUMMERPOLDER coordinaten datering Romeinse tijd: 12 vc nc monumentnr waarde Terrein va n hoge archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C 052 complextype Nederzetting, onbepaald datering provincie Noord-Holland Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: toponiem coordinaten monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A30 provincie Noord-Holland plaats Onbekend toponiem OUDENDIJK coordinaten complextype Dijk datering Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A31 complextype Nederzetting, onbepaald datering provincie Noord-Holland Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc plaats Onbekend toponiem OOSTERWEG coordinaten Pagina 3 van 4 Bijlage 3a. ARCHIS: Terreinen met archeologische status

44 projectnr Archeologisch Rapporten Oranjewoud 2010/159 monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A34 provincie Noord-Holland plaats Onbekend gemeente Castricum toponiem MAER- O F KORENDIJK coordinaten complextype Dijk datering Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A35 provincie Noord-Holland plaats Onbekend toponiem NOORD ERMAATWEG coordinaten complextype Dijk datering Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A36 complextype Steen-/pannenbakkerij provincie Noord-Holland Middeleeuwen laat: nc plaats Onbekend toponiem HOFLAA N coordinaten datering Middeleeuwen laat: nc monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A37 provincie Noord-Holland plaats Onbekend toponiem ZUIDERMAATWEG coordinaten complextype Dijk datering Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: monumentnr waarde Terrein va n archeologische waarde kaartblad + volgnr. 19C A38 provincie Noord-Holland plaats Onbekend gemeente Uitgeest toponiem KOOGDIJK coordinaten complextype Dijk datering Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: Pagina 4 van 4 Bijlage 3a. ARCHIS: Terreinen met archeologische status

45 Bijlage 3b: Waarnemingen uit ARCHIS II

46

47 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem SCHEPELENBERG; HULDTONEEL coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1863 type vindplaats Grafveld, onbepaald Romeinse tijd: 12 vc nc type vindplaats Religie, onbepaald Middeleeuwen vroeg D: nc Romeinse tijd: 12 vc nc waarnemingsnr toponiem MARQUETTE coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk vondstdatum 1981 type vindplaats Kasteel Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd A: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd A: nc Nieuwe tijd A: nc waarnemingsnr toponiem HEEMSHOF coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: boring vondstdatum type vindplaats Kasteel Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc waarnemingsnr toponiem MARQUETTE coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk vondstdatum type vindplaats Kasteel Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat B: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1989 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG-HEEMSHOF coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1990 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd A: nc Pagina 1 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

48 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc waarnemingsnr plaats Noorddorp toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1991 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Romeinse tijd: 12 vc nc Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg D: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc type vindplaats Onbekend Onbekend Onbekend waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Pagina 2 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

49 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1990 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr plaats Onbekend toponiem coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1994 type vindplaats Nederzetting, onbepaald IJzertijd laat: vc Romeinse tijd: 12 vc nc Pagina 3 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

50 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem BOLLANDERBEEK coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum 1969 type vindplaats Onbekend IJzertijd laat: vc Middeleeuwen: nc Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen: nc waarnemingsnr toponiem SCHEPELENBERG; HULDTONEEL coordinaten vondstomstandigheden Onbekend vondstdatum type vindplaats Onbekend Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen vroeg: nc waarnemingsnr type vindplaats Nederzetting, onbepaald plaats Onbekend Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd A: nc toponiem DEUTZSTRAAT; A.DE RENESSESTRAAT Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc coordinaten Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc vondstomstandigheden Archeologisch: inspectie vondstdatum type vindplaats Onbekend Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg D: nc waarnemingsnr toponiem DEUTZSTRAAT coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk vondstdatum type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen vroeg B: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc waarnemingsnr toponiem KERKPLEIN (BOUWPUT MIJMAN) coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: onbepaald vondstdatum 1969 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc Pagina 4 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

51 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem KERKPLEIN; CAFE DAM coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: onbepaald vondstdatum 1970 type vindplaats Landbouw Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc type vindplaats Nederzetting, onbepaald Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd: heden Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd A: nc type vindplaats Onbekend Nieuwe tijd: heden Onbekend waarnemingsnr toponiem RAADHUISPLEIN coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: onbepaald vondstdatum 1951 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc Onbekend Middeleeuwen laat: nc waarnemingsnr toponiem KERKWEG coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: onbepaald vondstdatum type vindplaats Akker/tuin IJzertijd laat: vc type vindplaats Onbekend IJzertijd laat: vc Middeleeuwen laat: nc Romeinse tijd midden: nc Romeinse tijd midden: nc Middeleeuwen laat: nc waarnemingsnr toponiem KERKWEG (VOORHEEN MOLENWEG) coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: onbepaald vondstdatum 9999 type vindplaats Onbekend Romeinse tijd midden A: nc Romeinse tijd midden A: nc waarnemingsnr plaats Noorddorp toponiem DE GEEST ; OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: onbepaald vondstdatum 1992 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen vroeg A: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg D: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd B: nc Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc Pagina 5 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

52 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem HEEMSHOF coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: inspectie vondstdatum 1992 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc waarnemingsnr toponiem DEUTZSTRAAT HOEK KERKWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: inspectie vondstdatum 1992 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd A: nc Nieuwe tijd A: nc type vindplaats Onbekend Onbekend Onbekend waarnemingsnr toponiem HEEMSHOF coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1993 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Nieuwe tijd: heden Nieuwe tijd: heden Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd C: heden type vindplaats Weg Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: heden Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc waarnemingsnr toponiem DE VLOTTER coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1993 type vindplaats Huisplaats, onverhoogd Nieuwe tijd: heden Nieuwe tijd: heden waarnemingsnr type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat: nc toponiem BOERDERIJ HEEMSHOF ; OOSTERWEG Middeleeuwen laat A: nc coordinaten Middeleeuwen laat B: nc vondstomstandigheden Niet-archeologisch: onbepaald Onbekend vondstdatum 1994 Nieuwe tijd: heden Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd: heden Onbekend waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1994 type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd A: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat B: nc Pagina 6 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

53 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem OOSTERWEG ; HEEMSHOF coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: opgraving vondstdatum 1994 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: heden Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd B: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd: heden Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd A: nc Nieuwe tijd A: nc Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd A: nc Nieuwe tijd A: nc waarnemingsnr plaats Noorddorp toponiem OOSTERWEG coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: onbepaald vondstdatum 1994 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen vroeg A: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem MARQUETTE - BOLLANDERBEEK coordinaten vondstomstandigheden Indirect: literatuur vondstdatum 9999 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen vroeg: nc Middeleeuwen vroeg: nc waarnemingsnr toponiem KERKWEG - MOLEN coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: onbepaald vondstdatum 1990 type vindplaats Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen vroeg A: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc Middeleeuwen vroeg C: nc waarnemingsnr toponiem KERKHOF NH KERK coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk vondstdatum 1968 type vindplaats Kerkhof Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat A: nc waarnemingsnr toponiem Kerkhof Nederlands-Hervormde kerk coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk vondstdatum type vindplaats Kerk Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd A: nc Nieuwe tijd A: nc Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd A: nc Pagina 7 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

54 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/159 waarnemingsnr toponiem Kerkhof Nederlands Hervormde Kerk coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk vondstdatum type vindplaats Kerk Middeleeuwen laat A: nc Middeleeuwen laat B: nc waarnemingsnr type vindplaats Kerk Middeleeuwen laat A: nc toponiem Begraafplaats Nederlands Hervormde type vindplaats Kerkhof coordinaten vondstomstandigheden Niet-archeologisch: graafwerk Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd A: nc vondstdatum Nieuwe tijd A: nc Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd A: nc waarnemingsnr toponiem Waterakkers-Lunetten coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: proefputten/proef OM-nr vondstdatum type vindplaats Nederzetting, onbepaald Bronstijd: vc Nieuwe tijd B: nc Bronstijd: vc IJzertijd: vc Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd B: nc waarnemingsnr plaats Commandeurs toponiem Schepelenberg; Huldtoneel coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: booronderzoek vondstdatum type vindplaats Onbekend Neolithicum: vc IJzertijd laat: vc Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd: heden Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd C: heden Romeinse tijd: 12 vc nc Middeleeuwen vroeg: nc Middeleeuwen laat: nc Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd: heden Nieuwe tijd C: heden waarnemingsnr plaats Castricum toponiem coordinaten vondstomstandigheden Archeologisch: (veld)kartering vondstdatum type vindplaats Onbekend Middeleeuwen laat B: nc Middeleeuwen laat B: nc Pagina 8 van 8 Bijlage 3b. ARCHIS: Archeologische waarnemingen

55 Bijlage 4: Boorbeschrijvingen

56

57 Projectnr.:236411A IVO Oosterweg 5 Heemskerk Schaal: 1: X-coördinaat: ,96 Y-coördinaat: ,25 0 (65) -65 (65) -130 (20) -150 akker Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, bv Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk schelphoudend, grijs X-coördinaat: ,96 Y-coördinaat: ,67 0 (70) (5) (55) -130 (20) -150 akker Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, bv Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, bruinzwart, humeuze laag Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk schelphoudend, grijs X-coördinaat: ,17 Y-coördinaat: ,31 0 (70) akker Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, bv X-coördinaat: ,66 Y-coördinaat: ,45 0 (90) akker Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, bv (65) -135 (15) -150 Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk schelphoudend, grijs (20) -110 (20) -130 Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk schelphoudend, grijs X-coördinaat: ,62 Y-coördinaat: ,27 0 (70) akker Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, bv X-coördinaat: ,02 Y-coördinaat: ,87 0 (75) akker Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, bv (50) Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige (45) Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige (10) -130 Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk schelphoudend, grijs Getekend volgens NEN 5104

58

59 Kaartenbijlage

60

61 / / IKAW, AMK, waarnemingen ARCHIS Oosterweg Heemskerk N Archis2 500 m plangebied PROVINCIES niet gekarteerd water hoge trefkans (water) middelhoge trefkans (water) lage trefkans (water) hoge trefkans middelhoge trefkans lage trefkans zeer lage trefkans Schaal 1: IKAW zeer hoge arch waarde, beschermd zeer hoge archeologische waarde hoge archeologische waarde archeologische waarde archeologische betekenis MONUMENTEN TOP10 ((c)tdn) HUIZEN WAARNEMINGEN Legenda x: /y: november 2010

62

63 definitief MY NR DATUM WIJZIGING GET. Tekenaar I. Vossen PROJECTLEIDER I. Vossen SCHAAL FORMAAT KAARTNUMMER WIJZ.NR S1 1:1.000 A4 BLAD IN BLADEN 1 IN 1 00 (r:\ \ \arcgis\mxd\ s1.mxd) !( 1!( 2!( 3!( !( 5!( 4 OPDRACHTGEVER Woon op Maat Legenda:!( boringen kadastrale ondergrond PROJECTOMSCHRIJVING IVO d.m.v. boringen Oosterweg te Heemskerk KAARTTITEL Situatieschets STATUS definitief