Thuis na succesvolle piratenjacht. Shanghai naar Rotterdam: risicovolle reis. Alle Hens

Transcriptie

1 Thuis na succesvolle piratenjacht Shanghai naar Rotterdam: risicovolle reis Alle Hens

2 Colofon: Coverfoto: Hr.Ms. Evertsen is weer terug in Den Helder na een succesvolle anti-piraterijmissie. (Foto: Rob van Eerden) Uitgave: Alle Hens is een uitgave van de Koninklijke Marine, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensiemedia. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden verleend. Hoofdredactie: KLTZSD Robin Middel Eindredactie: LTZ2OC Maartje van der Maas Met medewerking van: LTZ2OC Astrid Talma-van Dam LTZSD2OC Joost Margés Lay-out: Grafische Dienst, Audiovisuele Dienst Defensie, Den Haag Druk: OBT B.V., Den Haag Voor adreswijzigingen Adreswijzigingen KM-personeel: Adreswijzigingen Veteranen: Stichting Veteraneninstituut Postbus AC Doorn Telnr.: Adreswijzigingen betalende abonnees: Abonnementenland Postbus AA Uitgeest Telnr.: (10ct p/m) Redactieadres: Alle Hens Postbus CA Den Helder Telnr.: DSN Internet: Kopijdatum: De deadline voor het volgende nummer van Alle Hens valt op 17 september. Abonnementenwet Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed voor abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website nl en de specifieke pagina voor dit blad/ deze krant. Abonnementsprijs: 17,02 (buitenland 21,55 per jaar) Aanhaling uit en overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding. ISSN Shanghai-Rotterdam: risicovolle route De 1000e plof Marinemuseum bestaat 50 jaar 22 Hr.Ms. Rotterdam multi-inzetbaar tegen piraten En verder: 8 Interview 32 Logboek 38 Mensen & Mutaties Alle Hens juli-augustus

3 column Bescherm de welvaart van Nederland Het grootste gedeelte van Nederland is na een welverdiende zomervakantie weer aan het werk gegaan. Wij kunnen terugkijken op een drukke operationele zomerperiode waarin de Koninklijke Marine opnieuw een flink aantal relevante bijdragen leverde aan het bevorderen van vrede en veiligheid in de wereld. In Kunduz leiden onze marinecollega s samen met andere krijgsmachtdelen politieagenten op in hoog opera tioneel tempo. We doen dat goed, het politietrainingscentrum wordt gezien als hét voorbeeld voor de hele internationale gemeenschap, die inzet op stabiliteit en bevordering van recht en orde in Afghanistan. Ook op zee lag het tempo hoog. Marineteams beschermden koopvaardijschepen en zowel Hr. Ms. Evertsen en Hr.Ms. Rotterdam boekten successen in de bestrijding van piraterij, onder andere door het bevrijden van de gegijzelde bemanningen van gekaapte dhows. Hr.Ms. Tromp, het huidige stationsschip in de West, boekte een grote drugsvangst in. En de mijnendienst maakte (met een supersnelle actie van Hr.Ms. Willemstad) een mijn in de vaarroute naar Antwerpen onschadelijk, terwijl kort daarna ook het 1000ste explosief in de Noordzee werd geruimd sinds een verdwaalde zeemijn in 2005 het leven kostte van drie Nederlandse vissers. Deze wapenfeiten tonen echter ook aan dat de wereld nog lang niet veilig is. En het lijkt voorlopig niet beter te worden. Deze zomer liep de situatie in Syrië verder uit de hand. In de Golfregio neemt de spanning toe. Iran heeft het afgelopen jaar gedreigd de Straat van Hormuz af te sluiten met mijnenvelden. Dit soort acties heeft ook in Nederland direct effect op de prijzen van brandstof en energie. Maar ook andere, voor Europa belangrijke goederentransporten, worden hierdoor gehinderd. Dit raakt onze Nederlandse economie. Vaak nog véél meer dan Nederlanders denken. Revoluties, burgeroorlogen en conflicten in Afrika, het Midden-Oosten en Azië zorgen voor omvangrijke vluchtelingenstromen. Maar ook de smokkel van illegale wapens en drugs vindt in grote mate via zee plaats. Deze illegale stromen dragen bij aan de groeiende sociale onrust in Europa. Daarom valt ook een toenemende behoefte te constateren aan het bieden van veiligheid op en vanuit zee, met name aan de Europese buitengrenzen. Het grootste gevaar dat ons echter bedreigt, zijn mogelijk verdere bezuinigingen op Defensie. Onze huidige minister, de Commandant der Strijdkrachten en vertegenwoordigers van verschillende politieke partijen springen voor ons op de bres. Toch zijn er ook politieke partijen die menen dat er nog minder aan Defensie moet worden besteed. Het is daarom belangrijker dan ooit tevoren dat het grote publiek zich bewust wordt van het belang van Defensie. Belangrijk voor de bescherming van Nederland, maar vooral ook van onze wereldwijde handelsstromen. Daarom heb ook ik de petite ondertekend die aangeeft dat het nu even genoeg is geweest bij Defensie. De Koninklijke Marine, en de andere krijgsmachtdelen, vertegenwoordigen samen een belangrijk vermogen. Het vermogen om ons land, onze manier van leven en onze economie te beschermen. Een vermogen om een relevante bijdrage te leveren aan de bondgenootschappen waartoe we behoren. Het is belangrijk dat wij de komende tijd blijven aantonen dat de Koninklijke Marine op een efficiënte manier een concrete bijdrage levert aan de veiligheid en welzijn van onze maatschappij. Ondertussen gaan wij door met onze kerntaak: het bieden van veiligheid op en vanuit zee Vice-admiraal Matthieu Borsboom Commandant Zeestrijdkrachten, Admiraal Benelux 3 Alle Hens juli-augustus 2012

4 Achtergrond Marine onmisbaar onderdeel van economische motor Een zee vol risico s De risico s waaraan de wereldwijde handel over zee aan bloot staat, nemen toe. Maar de mogelijkheden van de Koninklijke Marine om die te verkleinen, nemen door de verregaande reorganisatie steeds verder af. Waar ligt de kritische grens? De toekomst zal het leren. Maar dat de Nederlandse havens niet zonder veiligheid, toegankelijkheid en betrouwbaarheid kunnen, staat als een paal boven water. Foto s: Archief (AVDD) De inzet van fregatten, patrouilleschepen, mijnenjagers en onderzeeboten is van grote waarde voor de economie. Piraten die voor de kust van Somalië een bulkcarrier kapen om losgeld te vragen, trekken een zware wissel op de wereldhandel, die valt of staat bij een onbelemmerde scheepvaart. Om dat belang af te dekken, is de marine onmisbaar. Maar ook dichter bij huis bewijst het varende krijgsmachtdeel zijn nut. Een zeemijn uit de Tweede Wereldoorlog die in de Eurogeul terechtkomt kan zomaar voor miljoenen euro s schade zorgen. Daarnaast zijn er zaken die niet snel in het oog springen. De ervaring leert dat handelspartners kiezen voor havens van landen die zich bereid toont op het gebied van internationale veiligheid bij te dragen. Denk hierbij criminaliteitsbestrijding op zee, maar ook aan het veilig laten passeren van schepen langs instabiele staten en door conflictregio s. Kortom, de inzet van de Koninklijke Marine ver van huis dient rechtstreeks het belang van de Nederlandse havens en daarmee het belang van de Nederlandse economie. Spil daarin is de haven van Rotterdam. Veiligheid is voor dit industriële complex van ruim tienduizend hectare van grote betekenis. Het is dan ook zaak dat allerlei verstoringen, zoals terrorisme en georganiseerde misdaad (drugshandel, illegale wapenhandel en mensensmokkel) zo ver mogelijk buiten de Europoort moeten blijven. Maar ook de permanente toe- Alle Hens juli-augustus

5 Achtergrond Een zeemijn uit de Tweede Wereldoorlog in de Eurogeul kan zomaar voor miljoenen euro s schade zorgen. gankelijkheid is een factor van belang. Op al die gebieden speelt de marine een rol. Maar haar verantwoordelijkheid gaat verder dan de landsgrenzen. Om de haven optimaal te laten draaien, dient ook de veiligheid van internationale handelspartners te zijn gewaarborgd. Schepen uit andere landen escorteren in door piraterij geteisterde gebieden is daarvan een spin off. De inzet van de marine dient rechtstreeks het belang van de Nederlandse havens Veilige haven Gelukkig is Rotterdam een veilige bestemming. Van een eventuele terroristische dreiging valt in het Rijnmondgebied weinig te bespeuren. Wie niet beter weet, realiseert zich niet direct hoe bijzonder het eigenlijk is dat jaarlijks tienduizenden internationale goederentransporten ongeschonden de Eurogeul binnenvaren. De goederen die worden aan- en afgevoerd gaan vaak de halve wereld over voordat zij hun uiteindelijke plaats van bestemming bereiken. Zo is Rotterdam verreweg de belangrijkste Europese haven voor lading vanuit en naar Azië. Volgens het Rotterdamse Havenbedrijf komt ongeveer zeventien procent van alle aanvoer uit Azië en gaat circa 28 procent daar naartoe (bron: portofrotterdam.com). Het gaat om alle denkbare goederen: olie, olieproducten, kolen, mineralen, metalen, palmolie, agrarische grondstoffen, voedsel, auto s, chemische producten en stukgoed in containers, zoals textiel, elektronica, computerbenodigdheden, meubilair en huishoudelijke artikelen. Voor de Rotterdamse containersector is Azië sinds 1995 de belangrijkste markt, met een aandeel van 45 procent. Dat olietankers ongehinderd hun weg vinden naar de Rotterdamse haven is van groot economisch belang. 5 Alle Hens juli-augustus 2012

6 Achtergrond Ook in delen van Azië (met name rond Indonesië) en aan de westkust van Afrika (vooral in de wateren bij Nigeria) beschieten, enteren en beroven piraten regelmatig koopvaardijschepen. Piraterij neemt wereldwijd toe Het bedrijf ICC Commercial Crime Services houdt op zijn website een actueel overzicht bij van zeepiraterij en gewapende overvallen op schepen wereldwijd. Begin augustus telde deze lijst al 192 gemelde incidenten. Het actuele overzicht van op de wereldkaart geplotte locaties ( laat zien dat piraterij zich niet alleen voordoet in en rond het Somalisch Bassin. Ook in delen van Azië (met name rond Indonesië) en aan de westkust van Afrika (vooral in de wateren bij Nigeria) beschieten, enteren en beroven piraten regelmatig koopvaardijschepen. De bemanningsleden worden in het gunstigste geval alleen gegijzeld voor losgeld, maar vaak toch ook bedreigd, mishandeld of vermoord. Het mijden van de Golf van Aden en omvaren via Kaap de Goede Hoop maken de zeereis van Shanghai naar Rotterdam bijna anderhalf keer zo lang. Deze route kost ook meer brandstof en heeft eveneens als nadeel dat het traject dwars door een ander piratengevaarlijk gebied loopt, aan de westflank van Afrika. Onrust stuwt prijzen op Dat de olieprijs direct verband houdt met de veiligheidssituatie in Arabische landen is algemeen bekend. Instabiliteit in het olieproducerende Libië heeft recentelijk bijgedragen aan een stijging van de olieprijs, net als onrust in Syrië en Irak. Omdat zo n 80 procent van de voor Europa bestemde olie afkomstig is uit het Midden-Oosten, is de impact van stagnerende aanvoer voor iedereen in Nederland voelbaar. Een stijgende olieprijs maakt niet alleen het varen met schepen kostbaarder, ook energie- en brandstofprijzen gaan omhoog. Talloze andere producten waarin olie is verwerkt, variërend van petflessen tot lippenstift en matrassen, worden dan ook duurder. Dat olietankers uit de Golfregio ongehinderd hun weg vinden naar de haven van Rotterdam is dan ook van groot belang voor onze economie. Een andere dreiging komt door toenemende spanning tussen landen, die kan ontaarden in een gewapende conflict, waarbij ook op zee strijd woedt. In De zee: speeltuin van de supermachten stelt The Hague Centre for Strategic Studies vast dat India in 2011 de grootste importeur van wapens ter wereld was. Vooral de Indiase marine wordt in hoog tempo gemoderniseerd en vergroot. India, maar ook China, heeft een niet-aflatende behoefte aan grondstoffen en energie. Beide landen betwisten bepaalde zeegebieden. In augustus vorig Voor de Rotterdamse containersector is Azië sinds 1995 de belangrijkste markt, met een aandeel van 45 procent. Alle Hens juli-augustus

7 Achtergrond jaar nog kwamen de landen voor de kust van Vietnam met elkaar in conflict. Ook Noord- en Zuid-Korea leven op gespannen voet met elkaar en laten hun militaire macht gelden op zee. De opbouw van Aziatische marines heeft inmiddels al gezorgd voor een verschuiving in het maritiem-militaire machtsevenwicht. Tachtig procent van de voor Europa bestemde olie is afkomstig uit het Midden-Oosten Budget krimpt Wat de bescherming van onze handelsbelangen betreft, vertrouwt Nederland steeds meer op samenwerking met internationale partners. Die samenwerking met marines van andere landen draagt bij aan de slagvaardigheid van de internationale gemeenschap bij de beheersing van crises en het terugdringen van criminaliteit. Echter, decennia van bezuinigingen op defensiebudgetten hebben ook bij andere Europese landen geresulteerd in forse reducties van het aantal marineschepen. De 27 lidstaten van de Europese Unie geven samen jaarlijks circa 194 miljard euro uit aan defensie; dat is slechts iets meer dan een derde van wat de Verenigde Staten eraan besteden. In Nederland moet de Koninklijke Marine de exploitatie doen met een jaarbudget van zo n 590 miljoen euro; minder dan een tiende van het totale budget voor Defensie van 7,2 miljard euro. En het budget krimpt nu al tientallen jaren. De Koninklijke Marine is sinds haar oprichting in 1488 een loyale uitvoerder van het beleid van de Nederlandse regering. De organisatie is er altijd geweest als het er echt op aankwam. Als maritieme handelsnatie heeft Nederland heel wat te verliezen. De haven van Rotterdam is veilig en floreert vooralsnog ook in deze economisch moeilijke tijden, maar of dit zo blijft en of het zeeverkeer van en naar Rotterdam mogelijk zelfs kan groeien, hangt sterk af van wat ons land in de rest van de wereld presteert. De inzet van de Koninklijke Marine is daarbij een onmisbare factor. 7 Alle Hens juli-augustus 2012

8 Interview Voorzitter redersvereniging pleit voor goed uitgeruste marine Garantie voor vrije doorvaart op zee Als minister van Verkeer en Waterstaat was Tineke Netelenbos ooit al sterk betrokken bij de zeevaart. Ook in haar huidige functie van voorzitter van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders is er grote verbondenheid met het water, de handel overzee en uiteraard de Koninklijke Marine. De inzet van de marine wordt door mijn achterban ontzettend gewaardeerd, aldus Netelenbos. Natuurlijk heeft de voorvrouw van de reders nog wel wat te wensen over. Tekst: Joost Margés I Foto s: Maurits van Hout Het instellen van Vessel Protection Detachments (VPD) door het huidige, demissionaire kabinet ziet Netelenbos als een zegen. Eerder bestond er geen politieke steun voor mariniers aan boord. Dat het nu wel kan, is een geweldige ontwikkeling. En het is natuurlijk ook de taak van de Koninklijke Marine om de vrije doorvaart op zee te garanderen. Vooropgesteld, de marine doet het geweldig en de inzet wordt door mijn achterban zeer gewaardeerd Er klinkt een maar en die blijkt te maken te hebben met het aantal beschikbare VPD s, hun grootte plus kostprijs, de flexibiliteit van hun inzet en het feit dat rederijen niet mogen werken met particuliere beveiligers. Nederland heeft niet veel grote koopvaardijschepen waarvoor een detachement van elf man nodig is. Voor zware ladingschepen is euro per dag minder bezwaarlijk dan voor een normaal schip. Een gemiddeld koopvaardijschip mag tegenwoordig al blij zijn wanneer er enige winst wordt geboekt op een reis. In Nederland zijn we vooral groot in short sea-verbindingen, met kleinere schepen. De opbrengst is navenant en dan liggen de kosten voor een groot VPD dus veel te hoog. Voor de economische en geografische positie van Nederland is een sterke marine toch vanzelfsprekend? Verlengde zwaardmacht Wat ziet Netelenbos als oplossing of aanvulling? Er is behoefte aan meer flexibiliteit met soms kleinere teams van vier tot acht mariniers en een snellere inzetbaarheid. Nu nog blijken diplomatieke beperkingen en internationale afspraken tijd te kosten bij de inzet van mariniers. Daarnaast moet de prijs marktconform zijn, vind ik. En waarom kan het eigenlijk niet gratis, net als in bijvoorbeeld Italië? Collectief moeten we als Nederland toch bereid zijn om de Defensieorganisatie te financieren? Iedereen heeft volgens de voorzitter van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR) belang bij een gezonde koopvaardij die ook in Nederland gevestigd blijft. Vindt een verlader een Nederlandse reder te duur omdat deze een VPD moet doorberekenen dan gaat een opdracht naar een niet-nederlands schip dat gebruik maakt van goedkopere, particuliere, beveiliging. Maar ook wij kunnen toch werken met een verlengde zwaardmacht van gecertificeerde Private Armed Guards die gebonden is aan strikte Rules of Engagement? Binnen de International Maritime Organisation (IMO) zijn hier al mondiale afspraken over gemaakt. Hiervoor biedt de Nederlandse wet geen ruimte, aangezien deze stelt dat de zwaardmacht exclusief bij de overheid ligt. Aan Defensie dan ook de taak en verantwoordelijkheid om zo goed mogelijk aan de vraag naar bescherming te voldoen. Vandaar ook dat er steeds meer mariniers worden klaargestoomd voor inzet binnen VPD s. Tegelijkertijd wordt er momenteel hard aan gewerkt om de kosten van VPD-inzet te verlagen, door het samenstellen van kleinere teams met vooruitgeschoven bewapening. Prangende vraag Als ander argument, om ook privébeveiliging toe te laten, noemt Netelenbos flexibiliteit. De marktsector koopvaardij valt niet te voorspellen. Soms is het lastig om op tijd een VPD aan boord te krijgen bij wisselingen in het vaarschema. Zeker bij de wilde vaart en de termijnhandel weet je vaak pas op het laatste moment waar je vracht moet laden en afleveren. Neem nou bijvoorbeeld een schip vol benzine; zelfs nog tijdens de vaart wordt er dooronderhandeld en kan er plotseling een andere bestemming komen. Inmiddels lukt het Defensie steeds beter om op de prangende vraag naar snelle, flexibele, inzet een antwoord te vinden, bijvoorbeeld dankzij aanleg van meer depots en uitvalsbases in landen binnen het risicogebied. Hierdoor valt de reactietijd voor operaties aanzienlijk te verkorten. Netelenbos ziet dit als een positieve ontwikkeling, maar met in het achterhoofd toch graag het uitgangspunt: VPD, tenzij. De KVNR-voorzitter zou het betreuren als reders schepen zogenoemd uitvlaggen om toch meer de vrije hand te hebben in de keuze van beveiligers. Om fiscale redenen is het ook voor Nederlandse zeevarenden van belang dat schepen onder Nederlandse vlag blijven; zeker ook voor jonge Alle Hens juli-augustus

9 Interview KVNR-voorzitter Netelenbos: Een goed geëquipeerde marine is voor een land met de grootste haven van Europa noodzakelijk. mensen in opleiding die hierdoor anders kansen op de arbeidsmarkt mislopen. Daarnaast kost elk uitgevlagd schip de Nederlandse schatkist gemiddeld euro per jaar. Ik doe graag een oproep aan de politiek: regel het nou goed! Of zorg voor flexibel en liefst gratis in te zetten militairen of sta gecertificeerde beveiliging toe, volgens Europese of IMOnormen. Sterke marine vanzelfsprekend Hoewel Nederlandse reders nu uit kostenoverwegingen over een alternatief zouden willen beschikken, werken ze volgens Netelenbos toch ook zelf het liefst met militairen. Wij raden reders ook altijd aan om bescherming te vragen bij Defensie. Het is belangrijk dat zij laten zien hoe groot de behoefte is. Zo n 150 aanvragen per jaar lijkt ons als KVNR reëel; dat bleek uit gesprekken met de CEO s van betrokken rederijen met wie ik voor de zomer bij de minister van Defensie om de tafel zat. Er zijn echter ook rederijen die er al voor kiezen om niet meer door het piraatgevaarlijke gebied van India tot en met de Golf van Aden te varen. Voorheen waren er zo n 500 scheepsbewegingen door deze Golf door schepen onder Nederlandse vlag, maar sinds de piraterijexplosie nog maar 250. Ik weet zeker dat de markt weer aantrekt, wanneer we de beveiliging nog beter op orde krijgen. Onder deze beveiliging rekent de oud-minister niet alleen gewapende teams aan boord van koopvaarders, maar vooral ook varende marine-eenheden in het risicogebeid. Een goed geëquipeerde marine is voor een land met de grootste haven van Europa noodzakelijk; noblesse oblige - adel verplicht, stelt zij nadrukkelijk. Voor de economische en geografische positie van Nederland is een sterke marine toch vanzelfsprekend? En dat vraagt nu eenmaal om investeringen. Daar hebben we vroeger binnen het kabinet ook wel discussie over gehad. Vanuit de politiek werd er dan soms gedacht: Ach, die onderzeeboten, hebben we die nou wel nodig? Maar als je ziet welke rol die spelen bij de informatievoorziening bij antipiraterij- en counterdrugs-operaties! Je kunt daarnaast ook niet alles door een ander laten opknappen. Europa begint in dit opzicht ook wel achterop te raken, ten opzichte van de VS en China die hun marines sterk doorontwikkelen. Een voorbeeld: in de toekomst wordt deepsea mining de ontginning van grondstoffen diep in de oceanen steeds belangrijker. Het zou een slechte zaak zijn als alleen de supermogendheden daarvan profiteren, omdat zij wel in staat zijn om hun belangen op zee te beschermen. Al met al tonen Netelenbos en haar achterban zich ingenomen met de inspanningen van de KM om de koopvaardij te beschermen. En daarin staat de redersvereniging niet alleen, zo laat Netelenbos ten slotte weten: Ook de Bond van Verzekeraars en de vakbonden steunen ons hier nadrukkelijk in; het gaat ten slotte om veiligheid van personeel en lading. 9 Alle Hens juli-augustus 2012

10 operationeel Van Durban naar Dubai Marineteams beveiligen kwetsbare scheepvaart Foto s: Peter van Bastelaar (AVDD) Defensie en de reder maken duidelijke afspraken wie waarvoor verantwoordelijk is. De kapitein richt zich de navigatie van het schip. Bij eventueel gebruik van geweld, is Defensie verantwoordelijk. Aan het gebruik van geweld zijn strikte voorwaarden verbonden, zo moet het bijvoorbeeld proportioneel zijn. Eventueel geweldgebruik wordt volgens bestaande procedures aan het Openbaar Ministerie gemeld en vervolgens door het Openbaar Ministerie beoordeeld. Voor de rest van dit jaar kan Defensie nog ruim 80 keer een beveiligingsteam inzetten om de Nederlandse handelsbelangen te beschermen. Voor volgend jaar houdt Defensie rekening met de inzet van 175 teams, maar mocht dit aantal niet voldoende blijken dan kunnen er meer teams worden ingezet. Eerder dit jaar verlaagde Defensie de kosten voor de inzet van een VPD naar 5000 euro per dag. Alle Hens juli-augustus

11 operationeel Een beveiligingsteam van het Korps Mariniers beveiligt het Nederlandse schip MS Swan van de firma Dockwise. Dit schip, wat vanwege zijn snelheid en lage reling extra kwetsbaar is voor aanvallen van piraten, voer met haar lading en de mariniers aan boord van Durban in Zuid-Afrika naar Dubai. Sinds vorig jaar zet Nederland met succes VPD s in. Al ruim 20 teams beschermden kwetsbare schepen te beschermen tegen aanvallen van piraten. Zij beoefenen noodprocedures met de bemanning in geval van een aanval en passen beveiligingsmaatregelen toe om de kans op een kaping zo klein mogelijk te maken. 11 Alle Hens augustus-september 2012

12 Operationeel Hr.Ms. Willemstad maakt 1000e explosief onschadelijk Mijlpaal bereikt in het mijnenruimen Het kost enige moeite om het sabel door de taart te snijden maar dat symboliseert tegelijkertijd de zware taak die Hr.Ms. Willemstad en haar mede-mijnenjagers voor de kiezen heeft. "Het is goed dat we stilstaan bij dit moment maar het betekent niet dat we nu klaar zijn op de Noordzee, aldus Commandant Zeestrijdkrachten na de vernietiging van het 1000e explosief. Tekst: Doenja Zwaan I Foto s: Rob van den Eerden en Joyce Rutjes (AVDD) Op een afstand van zo n 150 meter van de mijnenjager ligt een rubberboot te wachten op het sein vanuit de mijnenjachtcentrale van Hr.Ms. Willemstad. Een geoefend oog zag op de beeldschermen die het sonarplaatje weergeven even daarvoor een duiker afdalen richting het te vernietigen projectiel. Hij liet een blik met achttien kilogram springstof achter bij de bom. Een speciale dit maal, niet vanwege de herkomst, grootte of lading maar vanwege het volgnummer. Op 6 april 2005 kwamen drie Ouddorpse vissers om het leven nadat zij zo n projectiel in hun net vonden, met een desastreuze explosie tot gevolg. Daarmee kreeg de mijnenjacht op de Noordzee onder de noemer Beneficial Cooperation een nieuwe dimensie. Sinds het ontstaan van de operatie zijn na vandaag duizend mijnen en bommen op de Noordzeebodem vernietigd. Wie zich realiseert dat er in dat relatief kleine stukje water, van vaargeul tot ankergebied van vislocatie tot havenmonding, nog naar schatting tussen de en explosieven bevinden, begrijpt dat mijnenjacht een voortdurende noodzaak is. Explosieve groei in meldingen Sinds er mijnen en bommen in de Noordzee zijn gelegd en gedumpt is een mensenleven verstreken maar veelal is de explosieve lading nog intact. Sterker nog, door het opvissen, verplaatsen of de invloeden van het getij worden die projectielen alleen maar instabieler. Het ironische is dat de vliegtuigbommen, waarvan er een heleboel in zee zijn gedumpt, van de geallieerden waren, vertelt luitenant-ter-zee 1 Michel Woltman, commandant Hr.Ms. Willemstad. Immers, voor vliegtuigen in dit geval Britse terugkeerden van een vlucht moesten ze de overgebleven explosieven uit veiligheidsoverwegingen dumpen in zee. Maar veiligheid is be- De taart wordt aangesneden ter ere van de 1000e ruiming. Alle Hens juli-augustus

13 Operationeel Hr.Ms. Willemstad ligt op ongeveer 150 meter van het te ploffen explosief. Dankzij het ruimen van explosieven leveren we een bijdrage aan een veilige Noordzee trekkelijk, zo bleek wel toen drie vissers in 2005 om het leven kwamen. Dat ongeval gaf aanleiding om mijnenjacht op de Noordzee te intensiveren. Dat wil niet zeggen dat we er voor die tijd niets mee deden, legt Woltman uit, Een lijst van gemelde explosieven die vernietigd moeten worden heeft altijd al bestaan. Maar na dat ongeluk was wel degelijk een explosieve groei in het aantal meldingen merkbaar. Woltman hield zich toentertijd zelf bezig met die meldingen, bijgehouden op de UXO-lijst (Unexploded Ordnance). Vissers zagen weer de risico s in en gaven massaal posities door. De scheepvaart wijzen op de gevaren en te nemen acties bij het vinden van een explosief is een taak van de Kustwacht. Vooral de visserij want dat is de belangrijkste doelgroep wordt door voorlichters van de Kustwacht gewezen op de gevaren van explosieven. De Nederlandse vissers (boomkorkotters) slepen met hun netten over de bodem van de zee, met alle gevaren van dien. De marine maakt onschadelijk Om nog een ongeval te voorkomen voorziet de Kustwacht zodoende in informatie en een explosievenkaart waarmee een gevonden explosief kan worden geïdentificeerd. De vinder zet het explosief liefst met een reflector weer rustig over boord en noteert die locatie. Samen met gegevens over het schip wordt bij het Kustwachtcentrum een melding ingediend. Daarna wordt de afhandeling overgedragen aan de marine, die zich ontfermt over het onschadelijk maken van het projectiel. Explosieven op zee worden vanaf een mijnenjager met behulp van een seafox (onderwater robot voorzien van lading) of door duikers vernietigd. Wanneer het projectiel dusdanig ondiep ligt kan ook een eenheid van de Maritieme Explosieven Opruimingsdienst Defensie (M-EOD) worden ingezet om de klus te klaren. De uitvoering van Beneficial Cooperation komt voor rekening van de marine en de Kustwacht is verantwoordelijk. De marine stelt voor deze taken 140 dagen per jaar een mijnenjager ter beschikking. Aan boord van deze schepen bevinden zich gespecialiseerde duikteams die deel uitmaken van de Defensie Duik Groep (DDG). Internationale steun De verankering van Beneficial Cooperation geeft het de internationale aandacht die het nodig heeft. Is een mijnenvrije Noordzee wel haalbaar? Woltman erkent dat het een taak is die Nederland niet alleen aan kan: Het is dan ook belangrijk dat NAVO-eenheden ons hierin assisteren. Met het afstoten van vier mijnenjagers is de capaciteit drastisch afgenomen. Dat neemt niet weg dat we nog steeds met dezelfde effort ons werk doen, maar met minder middelen bereik je nu eenmaal minder resultaat. Gelukkig is er wel de samenwerking met de Belgische marine en ook vanuit de NAVO kan op steun worden gerekend. Het bundelen van onze krachten in de binationale samenwerking heeft zeker geleid tot het efficiënter opruimen van explosieven, maar het aantal niet ontplofte bommen en mijnen uit WOI en WOII is zeer groot, licht de Belgische korvetkapitein Yvo Jaenen toe. Jaenen voert op dit moment het commando over het NAVOmijnenbestrijdingsflottielje Standing NATO Mine Counter Measures Group 1 (SNMCMG1) en kijkt vanaf BNS Godetia dat als stafschip fungeert toe op de vernietiging van bom nummer De deelname van het SNMCMG1 eskader aan Beneficial Cooperation komt op een uniek moment. Een Belgische commandant, bijgestaan door een Belgisch-Nederlandse staf voert momenteel het bevel over het NATO-eskader. Dit draagt ongetwijfeld bij aan een optimale integratie en coördinatie van de operatie. Terwijl Hr.Ms. Willemstad zich voorbereid op de vernietiging van het explosief met het magische getal, wordt aan boord van BNS Bellis ook met spanning af- 13 Alle Hens juli-augustus 2012

14 Operationeel gewacht. Het zusterschip ligt nabij contact 1001 en zal kort na haar voorganger het sein tot ontploffing geven. Het getal maakt uiteindelijk niet uit. Iedere vernietiging is weer bijzonder en iedere ruiming brengt risico s met zich mee, ligt Woltman toe. Het getal maakt niet uit. Iedere vernietiging is bijzonder Veiligheid voorop Sergeant ODOPS Mirjam van der Vinne is assistent mijnenjachtofficier aan boord van Hr.Ms. Willemstad en kijkt met toewijding naar het sonarplaatje. Een glimlach kan ze niet onderdrukken: Het mooie van dit werk is dat je daadwerkelijk resultaat boekt. Dankzij het ruimen van explosieven lever je een bijdrage aan een veilige Noordzee. Het sonarplaatje is in de loop der jaren behoorlijk verbeterd, je kunt veel verder kijken. Daarmee kun je de afstand van het schip tot het explosief vergroten en dat komt de veiligheid weer ten goede, legt Van der Vinne uit. En veiligheid staat uiteindelijk voorop. Een belangrijke taak ligt er dus ook voor de assistent mijnenjachtofficier, maar Van der Vinne blijft bescheiden: Maar ik doe het niet alleen, het is echt een team-effort. En daar zit ook de kracht achter deze tak van sport meent Commandant Woltman. Die 1000e plof doe ik niet persoonlijk, dat doen we met zijn allen. En dan is het zover, even voor twaalven, staat een groot deel van de bemanning op het voorschip van Hr.Ms. Willemstad. De spanning is van de gezichten af te lezen. De rubberboot van de mijnenjager neemt een grotere afstand tot het oranje boeitje dat de bom markeert. Na een korte stoot op de scheepshoorn dreunt het geluid van de explosie door tot in de wijde omgeving. Een indrukwekkende waterzuil visualiseert de knal en het schip trilt. De bemanning applaudisseert en natuurlijk is ook de trots van het gezicht van Woltman af te lezen. Aan boord van het Belgische zusterschip brengt de vernietiging van het 1001e explosief eenzelfde reactie teweeg. Maar dit betekent niet dat we nu klaar zijn op de Noordzee, besluit vice-admiraal Borsboom. En na de taart maakt de bemanning zich op voor het volgende contact Alle Hens juli-augustus

15 Hardware Civiel medegebruik Defensiehaven moet bedrijven en investeerders trekken Marine, centrum van regionale economie Het goud ligt voor het oprapen in Den Helder. De infrastructuur van de marinestad in combinatie met de aanwezige kennis en kunde bieden unieke mogelijkheden. Zo stelt de Taskforce Civiel medegebruik Defensiehaven Den Helder, die de afgelopen maanden onderzocht hoe civiel-militaire samenwerking de economische groei in de regio Den Helder kan stimuleren.- Tekst: Marlous de Ridder De VOS Trapper, een offshoreschip van de firma Vroon, wordt door de Defensiesleepdienst naar steiger 61 van het Marinebedrijf gebracht. Den Helder zou zelfs een van de grootste offshoreknooppunten van West-Europa kunnen worden. Om deze ambitie waar te maken, moeten kennis en faciliteiten beschikbaar komen en de samenwerking met het bedrijfsleven intensiveren. De Taskforce noemt het civiele medegebruik van onder meer haven- en onderhoudsfaciliteiten, apparatuur en opleidingsinstituten daarom de sleutel naar economisch succes. Tijdens het maritiem symposium Samen Slagvaardig begin juli, overhandigde de voorzitter van de Taskforce Ivo Weekenborg een actieplan aan demissionair minister van defensie Hans Hillen. De rapportage van de Taskforce komt op het moment dat de marine door de krimpende budgetten alle hulp van buiten kan gebruiken. Het onderzoek naar civiel medegebruik van de marinehaven staat dan ook niet op zichzelf. Vorig jaar kwam Defensie met gemeente en provincie tot een oplossing om het met sluiting bedreigde Maritiem Vliegkamp De Kooy open te houden dankzij civiel-militaire samenwerking. De Kooy is het schoolvoorbeeld van slimme partnership. Beveiliging Een gezamenlijk havenbedrijf, één bedrijfsbrandweer, het delen van opleidingsinstituten en civiel medegebruik van de simulatoren. Zomaar een greep uit mogelijke samenwerkingsverbanden. De komende tijd worden daarom diverse proefprojecten gehouden. De nadruk ligt op het woord proef, zegt Boelema Robertus beslist. We moeten kijken wat past binnen onze bedrijfsvoering. Natuurlijk gooien we niet zomaar onze hekken open. Net zo min als we aan broodroof doen. We gaan geen haventje spelen met de overslag van grote containerschepen. Bovendien zakken die door onze steigers. Op het gebied van beveiliging, vergunningen, aansprakelijkheid en veiligheid en milieuwetgeving onderzoeken we dus heel goed wat haalbaar is en wat niet. "We bereiken een win-win-situatie door civiel-militaire samenwerking" Winst Het is een heel concreet stappenplan waarin mogelijkheden worden geschetst die voor alle partijen winst en uiteindelijk werkgelegenheid in de regio opleveren, zegt commandeur Kees Boelema Robertus. Als nieuwe algemeen directeur Marinebedrijf én Directeur Ondersteuning vertegenwoordigt Boelema Robertus het Commando Zeestrijdkrachten in de Taskforce. Boelema Robertus: De gemeente en provincie willen de economische activiteiten uitbreiden, de marine is op haar beurt gebaat bij een technisch hoogwaardig en innovatief maritiem instandhoudingscluster, met als kern het Marinebedrijf. Alleen door civiel-militaire samenwerking bereiken we een win-win situatie. Proefballon Inmiddels zijn de eerste concrete stappen, de zogeheten quick wins, op weg naar civiel medegebruik van de defensiehaven zichtbaar. Zo verwelkomde het Marinebedrijf op 18 juli een offshore schip. Het schip maakte gebruik van de militaire infrastructuur terwijl civiele partijen reparaties uitvoerden. Ook verlaat de marine op korte termijn het gebied Buitenveld om meer ruimte voor technologische ontwikkeling te bieden en heeft het bedrijf Imtech aangekondigd een gedeelte van haar activiteiten voortaan vanuit Den Helder uit te voeren. Het project is een kwestie van de lange adem. Maar wel één met veel potentie, meent Boelema Robertus. Eentje die past bij het toekomstbeeld van defensie, die de regionale economie versterkt en die zorgt dat kennis, personeel en infrastructuur voor de Marine behouden blijft. 15 Alle Hens juli-augustus 2012

16 oefening Eerste Mariniersbataljon gecertificeerd tijdens Certifex 12 Mariniers op nieuwste stukje Nederland Midden in de nacht verschijnt er groepje zwarte schimmen op de rand van een duintop. Een terrorist opent het vuur. Snel wordt hij door de mariniers uitgeschakeld, de groep sluipt verder het kamp in op zoek naar informatie. Iedereen wist wat van hem verwacht werd. Tekst: Jochem van Wijk I Foto s: Henry Westendorp Van de compagniecommandant tot de individuele marinier, de hele keten wordt bekeken, legt luitenant kolonel der mariniers Peter Hengeveld, commandant van het Eerste Mariniers bataljon, uit. Zijn eenheid is een jaar lang bezig geweest met opwerken naar de oefening Certifex 12. De oefening vond plaats op de Tweede Maasvlakte en Budel en is bedoeld om het bataljon uit Doorn te testen op hun operationele gereedheid. De commandant is tevreden met de oefening. Het geeft een goed gevoel dat we gecertificeerd zijn, dan weet je dat alles werkt. Nieuw terrein In een realistische scenario voeren de mariniers amfibische operaties uit en treden op in verstedelijkt gebied. Hierbij hebben de eenheden beschikking over verschillende landingsvaartuigen en een Cougar Helikopter. De landing op de Maasvlakte worden uitgevoerd en gecoördineerd vanaf het Engelse transportschip RFA Mounts Bay. Het plaatje is compleet. Alle ingrediënten zitten in de oefening, aldus de commandant. Daarnaast is de Maasvlakte nieuw terrein voor zijn mannen en kloppen, door de recente drooglegging, de kaartgegevens niet, wat voor een extra uidaging zorgt. Eerste luitenant der mariniers Simon Aardema wijst naar een stukje blauw op zijn kaart. Dat is nu land. Vannacht landen we daar om ongezien het terroristenkamp te benaderen. Op het nieuwste stukje land van Nederland halen de mariniers alles uit de kast om een zo realistisch mogelijke Amphibious Raid uit te voeren op een terroristenkamp. Deze is tijdelijk neergezet en bewoont door reservisten van de marine Mariniers stappen op een LCRM (Landingcraft Rubber Motorized) op de achtergrond de RFA Mounts Bay transportschip. Alle Hens juli-augustus

17 oefening Twee mariniers houden terroristen onder schot tijdens een nachtelijke actie. die zich niet snel zullen overgeven. Een Amphibous Raid is een snelle en kortstondige aanval vanuit zee op land. Samenwerking tussen SOC (Special Operations Capable) eenheden van Eerste Mariniers Bataljon en SOF (Special Operations Forces) teams van het Unit Interventie Mariniers (UIM) staat centraal bij de acties die in de nacht worden uitgevoerd. Van de compagniecommandant tot de individuele marinier, de hele keten wordt bekeken Majoor der mariniers Theo Mestrini overlegt met zijn Engelse collega s. Nachtelijke actie Aardema stuurt de ruim vijfenvijftig man tellende Task Group tijdens één van de operaties aan. Hij heeft de opdracht gekregen om het kamp te doorzoeken, informatie te verzamelen en logistieke middelen te vernietiging en daarbij zo min mogelijk geweld te gebruiken. Hij is tevreden over het verloop van de operatie: De actie verliep volgens plan, iedereen wist wat van hem verwacht werd, zo konden we het kamp tot ongeveer zeventig meter ongezien naderen. Daarna stuiten de mariniers op weerstand. Hierbij zijn drie tegenstanders uitgeschakeld en zeven tijdelijke gevangen genomen, aldus Aardema. Na doorzoeking van het kamp en vernietiging van wapens zijn de krijgsgevangen weer vrij gelaten en keert de Task Group terug naar het RFA Mounts Bay transportschip. Internationale samenwerking Het Engelse schip RFA Mounts Bay is een 176 meter lang multifunctioneel amfibisch transportschip dat plaats biedt aan helikopters, landingsvaartuigen, voertuigen en circa 356 passagiers. Al 40 jaar werken de Nederlandse mariniers uitstekend samen met Engelsen in de UK/NL Amphibious Force en ook nu weten de partners elkaar goed te vinden. We kwamen Het Engelse transportschip RFA Mounts Bay van waaruit de Mariniers tijdens de oefening opereerden. hier op zondag en op maandagochtend waren we operationeel en kon de oefening beginnen, zegt Amphibisch Operatieofficier majoor der mariniers Theo Mestrini tevreden. Vanaf het schip is hij mede verantwoordelijke voor de planning en uitvoering van de amfibische operatie en logistieke zaken aan boord. Ook is hij zeer te spreken over de oefenlocatie. We moeten er rekening mee houden dat we steeds vaker acties in bewoonde gebieden gaan uitvoeren. Er is hier veel burgerscheepvaart, een ideale plek om te trainen. 17 Alle Hens juli-augustus 2012

18 Oefening Korps Mariniers traint in Martinique en Frans Guyana It s a jungle out there! Twee pelotons van de 32e infanteriecompagnie uit Aruba, het bootpeloton uit Curaçao en Aruba en een peloton van de 21e infanteriecompagnie uit Nederland trotseerden in Martinique en Frans Guyana hitte, water, modder, ongedierte en schreven amfibische geschiedenis. Dit is waar het Korps voor staat! Tekst: Vanessa Strijbosch I Foto s: Henry Westendorp (AVDD) Bijna continu liepen we tot onze schenen door het water en modder Een jungletraining met een sterk amfibisch karakter. Een omschrijving die het beste past bij de jungletraining van de mariniers van de Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied (CZMCARIB). In twee landen, Martinique en Frans Guyana, werden de militairen van de compagnie en het bootpeloton in samenwerking met de bemanning van Hr.Ms. Pelikaan onderworpen aan een veelzijdige training die in het teken stond van leven, overleven, bewegen en vechten in en rondom de jungle. In Frans Guyana voegde zich nog een peloton van de 21e infanteriecompagnie uit Nederland bij de groep. Unieke tocht Het te water laten van Boston Whalers vanaf Hr.Ms. Pelikaan is geen bijzonderheid te noemen. Echter, door de locatie in Frans Guyana en de tocht die de bestuurders van de zes boten te wachten stond, schreven zij een stukje geschiedenis. Geheel in de traditie van het Korps Mariniers voeren de zeesoldaten vanaf zee de junglerivier L Approuague op het binnenland van Frans Guyana in. Iets wat zelfs door de Franse marine nog niet eerder op deze manier is gedaan. Kerntaak Deze training omvatte precies waar het Korps Mariniers voor staat, reageerde eerste luitenant der mariniers Michiel Alberts, de commandant van het bootpeloton, vanuit de jungle van het Zuid-Amerikaanse land. Dit is onze kerntaak. Vanuit zee diep in het land infiltreren en daar verschillende operaties uitvoeren. Het was mooi om dit op deze manier Zeker in het Caribisch gebied zijn operaties vanaf water heel belangrijk omdat de meeste landen na een ramp vrijwel alleen bereikbaar zijn via het water. Alle Hens juli-augustus

19 oefening We kregen alleen een parang, machete, gevechtsvest en een wapen mee en moesten daarmee overleven. De beloning Instructeurs van het kenniscentrum Militair Optreden onder extreme omstandigheden (KC MOX) waren gedurende de training aanwezig voor observatie. Ze hebben besloten om de mariniers het kwaliteitsnummer Jungle Movement & Survival Course uit te reiken, zonder het combatgedeelte. In dit gebied van Frans Guyana is het niet toegestaan om met scherpe munitie te trainen. Daardoor kon het onderdeel live firing niet beoefend worden. Dat is een substantieel onderdeel om volledig jungle getraind te worden. Na afloop van de training stond de mariniers een verrassing te wachten. De Franse legionairs waren onder de indruk van de prestaties van de militairen en beloonden hen met een Franse jungle bagde. Een eer om te dragen, aldus marinier Huisman. Niet veel militairen hebben er zo n eentje. Optreden in rivierrijke gebieden, Riverine Operations, is een expertise van het Korps Mariniers. mee te maken, aldus Alberts. Optreden in rivierrijke gebieden, Riverine Operations, is een expertise die steeds belangrijker wordt. Zeker in het Caribisch gebied waar de meeste landen na een ramp vrijwel alleen bereikbaar zijn via het water. Het Korps Mariniers van het maritieme krijgsmachtdeel is gespecialiseerd in dit soort operaties. Overleven en vechten Nadat in Martinique de eerste survival basislessen waren afgevinkt, stond de mariniers in de jungle van Frans Guyana een stevige vervolgtraining te wachten. Met pittige momenten, zegt koporaal der mariniers Richard Doorn. Twee weken lang verbleven de mariniers continu in het veld waarvan ze bijna drie dagen compleet op zichzelf waren aangewezen. We kregen alleen een parang, machete, gevechtsvest en een wapen mee. Verder helemaal niets. We moesten ons eigen voedsel zoeken, onderkomen en vlotten maken. Bijna continu liepen we tot onze schenen door het water en modder. Volgens Doorn heeft dat de cohesie binnen de groep alleen maar goed gedaan. We zijn als groep gegroeid. Iedereen ging ervoor en hielp elkaar. Ondanks een vervelende blessure en andere ongemakken, zette Doorn toch door en rondde de training netjes af. Het was mooi om mee te maken maar ik ben wel blij dat het erop zit. Marinier 1 Joost Huisman had nog wel wat langer door willen gaan. Ik vond het leuk en leerzaam, is de eerste reactie van de marinier die zijn plaatsing in de West afrondt met deze jungletraining. Sommigen zijn tien keer liever in Noorwegen of in de bergen, maar dit ligt mij wel. Huisman was vooral onder de indruk van de schoonheid van de omgeving. Het is een behoorlijk veredeld oerwoud dat er prachtig uitziet. Je hoort de vreemdste geluiden om je heen. Best bijzonder. De jungletraining in Martinique en Frans Guyana geldt als een verkorte training. Niettemin dwongen de Nederlandse mariniers respect af bij commando mariniers van Martinique en de Franse legionairs in Frans Guyana. De bilaterale banden tussen CZMCARIB en de Franse marine zijn wederom aangehaald. Als compensatie voor het faciliteren van deze jungletraining nemen de Franse eenheden jaarlijks deel aan trainingen en oefeningen in de droge en amfibische omgeving van de Benedenwindse eilanden. 19 Alle Hens juli-augustus 2012

20 Succesvolle missie voor Hr.Ms. Evertsen Na deelname aan de antipiraterij-operatie Ocean Shield is Hr. Ms. Evertsen zaterdag 19 augustus thuishaven Den Helder binnengelopen. Minister Hans Hillen benadrukte het belang van de missie voor Nederland. Onze welvaart is immers afhankelijk van vrije handel, van onbelemmerd vervoer van goederen over zee en afhankelijk van de vrije toegang tot grondstoffen. Kleding, schoenen, elektronica, auto's en brandstof bereiken zo ongehinderd Nederland en blijven voor ons allemaal betaalbaar. Het luchtverdedigings- en commandofregat opereerde drie maanden in de wateren rond de Hoorn van Afrika. Naast het bestrijden van piraterij en het beschermen van koopvaardijschepen, voerde Hr. Ms. Evertsen dicht onder de Somalische kust diverse patrouilles uit. Hierbij werd waardevolle informatie verkregen over de kustactiviteiten en de normale levenspatronen. Met deze informatie kunnen mogelijk afwijkende patronen snel worden herkend en piraterij effectiever bestreden. Ten overstaan van honderden familieleden en vrienden reikten Hillen, enkele Kamerleden en plaatsvervangend Commandant Zeestrijdkrachten, generaal-majoor der mariniers Rob Verkerk, de medaille voor vredesoperaties uit aan de bemanning. Maar in het bijzonder stond de bewindsman stil bij de bevrijding op 29 juni van een gekaapt vissersschip en de aanhouding van 7 piraten. De Somalische piraten hadden de bemanning gegijzeld en gebruikten de veroverde boot om handelsschepen aan te vallen. Na een 2-daagse achtervolging wist de Evertsen de kapers te lokaliseren. Niet eenvoudig. We hebben het immers over een gebied van meer dan 2 miljoen vierkante kilometer. Met kustlijnen zo lang als die van Den Helder tot en met Zuid-Portugal. Foto: Rob van Scherpenzeel Alle Hens augustus-september

21 21 Alle Hens augustus-september 2012

22 Historie Marinemuseum 50 jaar Het geheugen van de marine Het Marinemuseum vierde deze zomer haar vijftigjarig bestaan. Een mijlpaal om bij stil te staan, maar niet te lang. Want het Marinemuseum kijkt vooruit naar de volgende decennia. Een gesprek met directeur kapitein-luitenant-ter-zee Harry de Bles over hoe een expositie op een zolderkamertje kon uitgroeien tot volgens ANWB-leden het leukste uitje van Noord-Holland. Tekst: Ingmar Kooman I Foto s: Marinemuseum Wat oude uniformen, een verzameling prenten en foto s, wapenschildjes en scheepsmodellen. De allereerste expositie van het Marinemuseum was bescheiden en vooral traditioneel. Objecten met wat teksten, dat was het in Grootste bezienswaardigheid op de zolder van het Peperhuisje: een periscoop van een onderzeeboot. Dwars door het dak geslagen. Zo n 500 objecten telde de collectie van de toenmalige Stichting Helders Marinemuseum. Tegenwoordig zijn dat er zo n , daar kun je wel iets van onze groei aan aflezen, zegt kapitein-luitenant-ter-zee Harry de Bles. De afgelopen vijftig jaar is een tijd van forse schaalvergroting: de omvang van de collectie, de oppervlakte, het budget maar ook de bezoekersaantallen, vertelt De Bles. In de eerste 25 jaar ontving het museum ongeveer 1 miljoen bezoekers. Tussen 1987 en 2011 waren dat er bijna dubbel zoveel, zo n 1,8 miljoen. Ook maakt het museum een flinke professionalisering door, ondermeer in het collectiebeheer, vervolgt hij. Toen ik in 1987 bij het museum begon, was onze depotruimte een voormalige sporthal, het centrum voor fysieke training en sport (CFTS). De wind en de regen sloegen daar soms letterlijk doorheen. Bij een flinke regenbui stonden echt overal pannetjes en schaaltjes. Museale horrorscenario s, maar De Bles kan hier inmiddels hartelijk om lachen. Voor beheer, conservatie en registratie hebben we nu gekwalificeerde medewerkers. Ook zijn de museumobjecten opgeslagen in geacclimatiseerde depots, helemaal volgens moderne museummaatstaven. Dienstondergoed Een onderzeeboot, een modeshow en een struisvogel. Voorbeelden van de inventiviteit van De Bles en zijn mensen in het trekken van bezoekers. De wijze waarop het Marinemuseum de maritieme geschiedenis presenteert is met de jaren ook sterk veranderd. Vroeger had je alleen objecttentoonstellingen, mooie spullen met teksten erbij. Een verhaal werd niet of nauwelijks verteld. Met dat traditionele concept alleen ben je er niet als museum. Je moet bezoekers prikkelen. De kans om Hr.Ms. Tonijn aan de collectie toe te voegen, grijpt hij dan ook met beide handen aan. Sinds 1993 is de onderzeeboot letterlijk een publiekstrekker van formaat, niet alleen voor het museum maar voor heel Den Helder. Met Alle Hens juli-augustus

23 Historie Panties, pumps en lipstick, over 50 jaar vrouwen bij de marine gooit het Marinemuseum het in 1994 over een heel andere publicitaire boeg. Op een heuse catwalk tonen mannequins marva-kleding, tot het dienstondergoed aan toe. Met De voorspelling van de Vogelstruys heeft het museum in 2002 haar eerste echte kindertentoonstelling. Naar je publiek luisteren is erg belangrijk. Door geregeld publieksonderzoek te doen, willen we leren hoe kan het nog beter, wat missen we nog? Belevingswaarde Als Marinemuseum zijn we meer dan alleen een attractie, stelt De Bles. We verzamelen niet alleen de topstukken, maar objecten en documenten die het verhaal van de marine over de hele breedte kunnen vertellen, legt hij uit. We zijn het geheugen van de marine. Bovendien verbinden we de operationele marine met de maatschappij. Als recent voorbeeld noemt hij de antipiraterijtentoonstelling. De eveneens lopende expositie Werfwerk belicht de band van de toenmalige Rijkswerf op Den Helder. Bijna elke basisschoolleerling uit de buurt is hier wel een of twee keer geweest, weet De Bles. We nodigen iedereen uit: stap in de wereld die marine heet. Want de belevingswaarde van onze collectie, de verhalen uit de eerste hand zijn van belang voor een modern museum. Juist daarom zijn we zo blij met onze vele vrijwilligers, merendeels oud-marinemensen. Zij zijn onze gastheren en gastvrouwen. Het verhaal van de Onderzeedienst op de Tonijn gaat pas echt leven als je het hoort van een oud-bemanningslid. De tientallen vrijwilligers vormen dan ook een zeer gewaardeerde aanvulling op de tien medewerkers van het Marinemuseum. Zonder hen zouden we niets kunnen. Ze verzorgen rondleidingen, zorgen voor de veiligheid en verrichten allerlei onderhoud. Zo sparen we ontzettend veel kosten uit. We zijn een hecht en gedreven team. Aan de horizon gloren wel de nodige veranderingen voor dat team. Het Marinemuseum zal ontvlochten worden uit het CZSK en vanaf 2014 deel gaan uitmaken van het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. Dat betekent niet dat de verhuisdozen gepakt moeten worden. Wel zal het museum het als dependance met een kleiner budget dan nu moeten zien te rooien. Dat biedt ruimte voor cultureel ondernemerschap, meent De Bles. Ik zie wel degelijk kansen om van buitenaf meer fondsen aan te trekken. We kunnen nu én in de toekomst leuke, spannende dingen blijven doen, daarvan ben ik overtuigd. De marine, Den Helder en het Marinemuseum hebben bloedband. We zijn en blijven een bruisend en eigentijds onderdeel van de marinestad Den Helder. 23 Alle Hens juli-augustus 2012