ZOMER Landschapsnieuws. Stichting Landschapsbeheer Gelderland

Transcriptie

1 ZOMER 2014 Landschapsnieuws Stichting Landschapsbeheer Gelderland Het verhaal van Zieuwent Op ons verzoek hebben studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein samen met bewoners van Zieuwent het dorp en het landschap onder de loep genomen. Resultaat is een boeiende en inspirerende landschapsbiografie. Tijdens het proces werd duidelijk dat de bewoners enorm veel kennis hebben van de geschiedenis van het dorp en de relatie met het landschap. De bundeling van krachten van studenten en bewoners heeft geresulteerd in een dik boekwerk, een film en een lijst met uitvoerbare landschapsprojecten waar de bewoners de komende jaren mee aan de slag kunnen om de kwaliteit en de historie van het landschap te herstellen en te versterken. Een landschapsbiografie is een beschrijving van de veranderingen in de loop der eeuwen, de beleving en de betekenis van het landschap. Ook de komende generaties leren via de biografie meer over hun geboortegrond en (vroegere) gebruiken. De kansenkaart die de studenten op basis van de gesprekken met de bewoners hebben samengesteld vormt een aanbeveling aan de inwoners om samen met andere partijen, zoals de gemeente aan de slag te gaan. Voorbeelden van kansen zijn het ontwikkelen van lesmateriaal voor de basisschool, het ontwikkelen van wandelpaden, het herstellen van oude (drink)poelen en het aanleggen van een bijenlint. Hip en trendy Het is hip en trendy om in het landschap actief te zijn. Het past in een moderne leefstijl om samen met anderen bij te dragen aan een streekeigen landschap en er ook letterlijk de vruchten van te plukken. Zo laten eigenaren van hoogstamfruit hun appels en peren versappen. Op de Wageningse Eng en de Doesburger Eng wordt heerlijk bier gebrouwen van lokaal geteelde gerst. Vanaf het door twee Commissarissen van de Koning geopende Doesburgermolenpad kijken de wandelaars uit over de gerst. Zij kunnen in De Glind middels een foodwalk hun eigen maaltijd bij Ook bij het vervolg naar uitvoering staan we de bewoners bij. Dit jaar willen we nog twee Gelderse dorpen de kans bieden om samen met studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein een landschapsbiografie te maken. Heeft uw dorp interesse? Neem contact op met Sander Nijhuis. Actueel Op vrijdag 11 juli organiseren we i.s.m. Stichting Heg en Landschap een inspiratieavond over heggen. Na een inleiding over de soorten heggen, het onderhoud en de meerwaarde voor het landschap, gaan we naar buiten. Locatie: landgoed De Doornik in Bemmel. Kosten 10,- p.p. incl. koffie/thee met iets lekkers. Tijd van 19:00 22:00 u. Trek wandelschoenen aan. Voor meer informatie en aanmelden zie onze website. elkaar plukken. In de Waalsprong bij Nijmegen zetten burgers de stichting Co-bomen op om de resterende monumentale fruitboomgaarden te gaan onderhouden De deskundigheid van medewerkers van Stichting Landschapsbeheer Gelderland en het beschikbaar stellen van gereedschap vormen een smeermiddel om met al deze initiatieven landschapswinst te behalen.

2 Veel te doen in Park Lingezegen deze zomer Deze zomer is Park Lingezegen, het landschapspark in aanleg tussen Arnhem en Nijmegen, het decor voor de derde editie van de Landschapstriënnale. Midzomernachtfietsdiner Van 25 mei t/m 21 september zijn er tal van activiteiten voor iedereen om het landschap te beleven en te vieren. Samen met enkele lokale ondernemers organiseren we op 20 juni een Midzomernachtfietsdiner. De verschillende gangen van het diner krijgt u respectievelijk in een hoogstamboomgaard en bij een fruitbedrijf opgediend. De dinergasten fietsen via een speciaal uitgezette route van de ene gang naar de andere. Aanmelden voor dit bijzondere diner kan tot en met dinsdag 17 juni via de website van Atelier de Beleving. Zie ook de kalender op pagina 5. Zeegsepad Op 29 juni, Dag van het Park, openen we het Zeegsepad, het eerste Klompenpad in Park Lingezegen en de gemeente Lingewaard. De 6 km lange wandelroute loopt door boomgaarden en over historische wegen. Vanaf 29 juni is het Zeegsepad te vinden op en in de Klompenpaden app. Bekijk het hele programma van de Landschapstriënnale op: landschap in beeld Salamanders in de poel In het Jaar van de Salamander besteden we aandacht aan de salamander en zijn omgeving. Een natuurrijk erf met een sloot of een poel en beplanting daaromheen vormen een goede leefomgeving voor kikkers, salamanders en padden. Alle amfibieën beginnen hun leven als larve in het water en gaan later het land op. Sommige soorten overwinteren daar, andere juist in het water. In het voorjaar keren alle amfibieën terug naar het water waar ze zijn geboren om zich voort te planten. Amfibieën zijn dus gebaat bij poelen maar ook bij ruige gebieden zoals overhoekjes en houtwallen om in te schuilen, te overwinteren of om insecten te vangen. Kleine watersalamander De meest algemene salamander is de kleine watersalamander, een grijze salamander van zo n tien centimeter groot met een oranje buik met zwarte vlekken. In de paartijd van eind maart tot juni kunt u ze in het water zien. De zeldzame kamsalamander kan twintig centimeter groot worden. Mannetjes hebben in het voorjaar een fraaie getande rugkam. Ook deze salamander heeft een oranje gevlekte buik. Allerlei insecten, vogels en kleine zoogdieren maken ook dankbaar gebruik van de poel. Wist u dat het uitzetten van vissen of een directe verbinding met sloten funest is voor salamanders? Wij kunnen u adviseren bij een nieuwe poel en bij onderhoud. Neem voor meer informatie contact met ons op.

3 Gereedschap voor schone poelen Een poel vraagt om onderhoud anders groeit hij dicht. Verwijder jaarlijkse opslag van elzen en wilgen en maai de kanten. Wist u dat uw vrijwilligersgroep bij ons allerlei materialen kan lenen voor onderhoud aan poelen? Voor het maaien van beplanting hebben we zeisen, een rietmaaier en ook een ruwe terreinmaaier te leen. U kunt zelfs een aanhangwagen bij ons lenen. De kanten van de poel maakt u schoon met een hekkel of heinhaak. Om de poel op diepte te houden, kunt u periodiek het slib uitbaggeren met een baggernet. Moet u hierbij diep in de poel, dan kunt u een waadbroek of lieslaarzen lenen. Dan blijft u droog. Ph-meter en schepnet Wat leeft er in de poel? De zuurgraad van het water bepaalt in hoge mate welke planten- en diersoorten in het water voorkomen. In erg zuur water kunnen maar weinig dieren leven. Met een ph-meter kunt u de zuurgraad van het water meten. Met een schepnet, aquariumbak en handige zoekkaarten kunt u bekijken welke waterdieren de poel bewonen. Op onze website staat een informatieblad over welk gereedschap u kunt lenen voor het onderhoud van de poel. Wilt u gereedschap reserveren? Stuur dan twee weken voor de geplande werkdag een mailtje naar gereedschap@landschapsbeheergelderland.nl. Poelencursus In mei gaven we een poelencursus voor de bij ons aangesloten vrijwilligers in de gemeente Overbetuwe. Zij leerden hoe zij een poel moeten onderhouden en wat er in en om de poel leeft. Naast een theorieavond was er een praktijkdag in en om de poel. Bewoners betrokken bij Liniewacht Samen met de Zoogdiervereniging hebben we eind vorig jaar een vrijwillige Liniewacht voor het beheer van de groepsschuilplaatsen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) opgericht. De informatieavond trok veel geïnteresseerde vrijwilligers. De ecologische, cultuurhistorische en landschappelijke waarde van deze kleine objecten van de waterlinie gaat veel mensen aan het hart. Vooral de waarde die ze hebben voor allerlei soorten vleermuizen maakt dat de Liniewacht nu 25 vrijwilligers telt. Doel van de werkzaamheden van deze bijzondere groep vrijwilligers is het zo goed mogelijk landschappelijk onderhouden van de groepsschuilplaatsen en ze monitoren op vleermuizen. De Liniewacht adopteert de schuilplaatsen, beheert en inspecteert ze. De vrijwilligers hebben een vleermuisexcursie en een training voor het monitoren van de vleermuizen en het onderhouden van het groen rondom de schuilplaatsen doorlopen. Achtergrond project Het opzetten van de Liniewacht is één van de 14 pilots binnen het INTERREG project SHARE om het beheer van de NHW in de toekomst duurzaam te beheren. Hierin wordt geëxperimenteerd met diverse beheersvormen: nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan, nieuwe beheertechnieken worden getoetst en brede maatschappelijke betrokkenheid wordt verworven.

4 Verhalen verzameld De afgelopen tijd zijn oral history vrijwilligers zeer actief geweest met het verzamelen van verhalen over allerlei thema s. Binnenkort starten we een nieuw oral history project over scholtenboerderijen. Over het landgoed Hackfort in Vorden hebben vrijwilligers maar liefst 35 verhalen opgetekend. Daarnaast heeft de werkgroep Oral History Gelderland 25 verhalen verzameld in heel Gelderland over het leven op het boerenerf en het platteland. Op dit moment werken we voor beide projecten aan een boekuitgave. Werkgroep Oral History De werkgroep Oral History Gelderland bestaat uit 20 vrijwilligers die in heel Gelderland interviews afnemen over diverse thema s. SLG en Gelders Erfgoed faciliteren deze werkgroep. Lees alle verhalen op onze website. Hier staan ook verschenen uitgaven. Scholtenboerderijen In de gemeente Winterswijk starten we in het najaar een oral history project over scholtenboerderijen. Het thema is leven en werken op en rond scholtenboerderijen in Winterswijk in de jaren 40, 50 en 60. We gaan verhalen optekenen van mensen die op deze boerderijen hebben gewerkt en geleefd. De cursus om nieuwe vrijwilligers op te leiden start in oktober. Heeft u hiervoor belangstelling of kent u iemand die over dit thema geïnterviewd wil worden? Meldt u zich dan aan bij ons secretariaat. AW Ede onderhoudt de geschiedenis De Archeologiewacht Ede (AW Ede) zorgt er sinds 2011 voor dat de grafheuvels in Lunteren en Wekerom er weer netjes bij komen te liggen. Op de Veluwe liggen honderden archeologische monumenten, zoals grafheuvels en raatakkers (Celtic fields). Zonder beheer dreigen deze cultuurhistorische elementen te overwoekeren. Regelmatig onderhoud is erg belangrijk. Niet alleen voor de zichtbaarheid, maar ook om aantasting van de archeologische sporen door (diep)wortelende bomen en struiken te voorkomen jaar oude grafheuvels geknipt en geschoren Gerda Haagen, coördinator AW Ede: In 1930 zijn in Lunteren zeven en in Wekerom acht grafheuvels ontdekt. Op basis van een klein onderzoek stelden de archeologen vast dat de grafheuvels ruim 5000 jaar oud zijn. De provincie Gelderland wil deze zichtbare archeologische resten onder de aandacht van de bewoners brengen en samen met hen het beheer ervan regelen. Daarom is sinds november 2011 de vrijwillige Archeologiewacht Ede actief. Liep de wandelaar voorheen langs de grafheuvels zonder deze te zien, door ons onderhoudswerk liggen inmiddels zes van de Zeven Heuveltjes in Lunteren er geknipt en geschoren bij. Aan nummer zeven wordt gewerkt. Vanaf het moment dat ze er alle zeven puntgaaf bij liggen verleggen we ons werkgebied naar Wekerom. Nieuwe vrijwilligers welkom De Archeologiewacht Ede (AW Ede) werkt elke eerste zaterdag van de maand aan de grafheuvels in Lunteren en Wekerom. Vrijwilligers (vanaf 12 jaar) die hen een keer willen helpen zijn van harte welkom. De leden vertellen graag meer over de betekenis van de grafheuvels. Bekijk ook hun pagina op onze website. Aanmelden Meld u, in verband met het regelen van voldoende gereedschap, aan bij de coördinator: Gerda Haagen, vrijwilligers

5 Landschapskalender Een zomer vol zeisen 20 juni 2014 Opening Alemschepad en Zandslagenpad Deze zomer extra aandacht voor een oud ambacht: het zeisen. In alle rust met gebruik van het hele lichaam maaien. Was het vroeger de enige manier om te maaien, nu is het een oud ambacht dat door liefhebbers wordt uitgeoefend. 20 juni 2014 midzomernacht fietsdiner Park Lingezegen Speciaal voor die liefhebber organiseren we drie cursussen, is er een heus kampioenschap en zoeken we aspirant cursusleiders die het leuk vinden om het team van cursusdocenten uit te breiden. De cursussen vinden plaats op 5 juli in Ermelo, op 12 juli in Sinderen en op 12 september in Rozendaal (bij ons kantoor) plaats. De kosten zijn 55,- en u kunt een zeis kopen, lenen of natuurlijk zelf meebrengen. 29 juni 2014 Opening Zeegsepad en Dag van het Park Kampioenschap Zeisen Op 6 september vindt het NK Zeisen in het Openluchtmuseum in Arnhem plaats. We zoeken nog enthousiaste kandidaten om het Gelderse team te versterken! Meer informatie over de cursussen, het kampioenschap en aspirant cursusleiders staat op onze website. 27 juni 2014 Opening Kuilenburgerpad en Engelroderpad 3 juli 2014 Opening cultuurhistorische fietsroute Nijkerk 5 juli 2014 Cursus maaien met de zeis in Ermelo 9 juli 2014 Informatieavond Hoogstamfruit in Beusichem 11 juli 2014 Inspiratieavond over heggen in Bemmel 12 juli 2014 Cursus maaien met de zeis in Sinderen Maaien met de Hannekemaaiers Even een korte geschiedenisles over zeisen. De Hannekemaaiers waren trekarbeiders uit verschillende delen van Noord-Duitsland die in de 17e tot en met de 19e eeuw in het voorjaar naar Nederland liepen om daar gras bij boeren te gaan maaien. In het najaar liepen ze weer terug naar huis. Ze reisden meestal te voet, via verschillende routes en in groepen die onderweg almaar groter werden. Ze waren bepakt met gereedschap en grote hoeveelheden spek en gerookt varkensvlees, omdat die goederen in Nederland duurder waren. De trekarbeiders die elk jaar uit Westfalen naar Nederland kwamen, waren keuterboeren die in eigen land amper hun brood konden verdienen. Tussen de 17de en het begin van de 19de eeuw groeide hun aantal tot zo n per jaar. Hannekemaaiers is een samentrekking van Hanne, verkleinvorm van de voornaam Johann, en het woord maaier. Een mooie film waarin men de zeis nog hanteert en waarin ook andere oude gebruiken sfeervol in beeld worden gebracht is Paul dans sa vie. 6 september 2014 NK Zeisen en Beleef Landleven in Arnhem 13 september 2014 Cursus maaien met de zeis in Rozendaal Volg ons nieuws ook via

6 We hebben het landgoed opgeruimd met respect voor deze oude relieken Adriaan en Wietske van Apeldoorn, eigenaren Adriaan en Wietske van Apeldoorn zijn de eigenaren van Landgoed de Vosse in Heerde. Ze fokken IJslandse paarden. We bezochten hun erf vanwege de nieuwe brochure Maak je erf goed. Wat maakt jullie erf bijzonder en wat hebben jullie gedaan om het erf landschappelijk aantrekkelijk te maken? De Vosse is een nieuw landgoed op een oude locatie. De Vosse werd al genoemd in De boerderij met zijn hallehuis en bomensingel staat op de kadasterkaart uit Bijzonder zijn de schuur, de notenbomen en een oude boomgaard met moestuin omheind door een beukenhaag. We hebben het landgoed opgeruimd met respect voor deze oude relieken, nieuwbouw in aangepaste vorm gedaan en veel omheind met opgaand groen. Zo blijft het een harmonisch geheel. Mijn schoonvader was fruitteeltadviseur in deze streek. Hij was enthousiast toen wij deze boerderij konden verwerven. Hij wist veel van oude rassen en heeft ons kunnen adviseren. Eén boom kon hij niet thuisbrengen totdat de vorige eigenaar verklapte dat er ooit een snoei- en entcursus had plaatsgevonden: er zitten 2 rassen aan 1 boom. We hebben nieuwe fruitbomen aangeplant met ook oude rassen, zoals de Yellow Transparant, het eerste appeltje van het seizoen. Waarop zijn jullie trots? We zijn trots dat we een mooi stukje Nederland zowel functioneel hebben gemaakt als behouden hebben voor het nageslacht. Brochure: Maak je erf goed Colofon Uitgave van: We heben voor bewoners in het buitengebied een speciale ervenbrochure gemaakt. In de brochure Maak je erf goed geven we bewoners in het buitengebied inspirerende voorbeelden voor het inrichten van het eigen erf. De basis van de voorbeelden en de tips vormt het verhaal over het ontstaan van verschillende landschapstypen. Daarnaast geven we uitleg over het vroegere gebruik van de elementen die op het erf voorkwamen en over de indeling in het voor en het achter. Samen met de informatie op onze website hopen we praktische handvaten te bieden voor het inrichten van een streekeigen erf. Meer informatie en bestellen: Zelf aan de slag met uw erf? Bekijk of download de brochure vanaf onze site. Of vraag hem gratis aan door een mailtje te sturen naar info@landschapsbeheergelderland.nl. Stichting Landschapsbeheer Gelderland Tel info@landschapsbeheergelderland.nl Beeldmateriaal: Marijke Domhof, Daan Rohof (St. waarde), Archeologiewacht Ede, fam. van Apeldoorn en SLG.