Samenvatting Nederlands Domein A: leesvaardigheid en domein D: argumentatieve vaardigheden

Transcriptie

1 Samenvatting Nederlands Domein A: leesvaardigheid en domein D: argumentatieve vaardigheden Samenvatting door Denise 1323 woorden 7 mei keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Alle theorie op een rijtje voor het Nederlands eindexamen. De stof betreft: Domein A: Leesvaardigheid Subdomein A1: Analyseren en interpreteren De kandidaat kan: vaststellen tot welke tekstsoort een tekst of tekstgedeelte behoort; de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven; relaties tussen delen van een tekst aangeven; conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur; standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden; argumentatieschema s herkennen. Subdomein A2: Beoordelen De kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen. Subdomein A3: Samenvatten De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten. Domein D: Argumentatieve vaardigheden De kandidaat kan een betoog: analyseren; beoordelen; zelf opzetten en presenteren, schriftelijk en mondeling. Tekstdoelen Informerende tekst Pagina 1 van 5

2 De schrijver verstrekt informatie en gegevens zonder deze te beoordelen. Een informerende tekst is objectief. Onder informerende teksten vallen onder andere nieuwsberichten, logboeken en encyclopedieteksten. Verklarende tekst De schrijver legt uit hoe iets zit of hoe iets werkt. Voorbeelden van een verklarende tekst zijn uiteenzettingen, handleidingen, instructies, recepten en bijsluiters. Opiniërende tekst De schrijver kijkt vanuit verschillende invalshoeken naar een onderwerp. De schrijver laat soms zijn eigen mening doorschemeren, maar de tekst is vooral bedoeld om de lezer aan het denken te zetten en een mening te laten vormen over een bepaald onderwerp. Hieronder vallen beschouwingen, ingezonden brieven, commentaar en achtergrondartikelen. Overtuigende tekst De schrijver wil dat de lezer zijn standpunt overneemt. In een overtuigende tekst worden veel argumenten voor het standpunt gegeven. Tegenargumenten worden direct weerlegd. Een overtuigende tekst is altijd subjectief. Overtuigende teksten zijn meestal betogen, maar ook ingezonden brieven en commentaar kunnen vallen onder overtuigende teksten. Activerende tekst De schrijver wil de lezer tot actie aanzetten; ervoor zorgen dat de lezer iets onderneemt naar aanleiding van het lezen van de tekst. Voorbeelden van activerende teksten zijn pamfletten, reclames en advertenties. Amuserende tekst De schrijver wil de lezer louter vermaken. Gedichten, sprookjes, verhalen, romans en alle andere vormen van fictieve verhalen vallen hier onder. Kernzinnen De kernzin van een alinea is de zin die de belangrijkste informatie bevat. De kernzin is meestal de eerste zin van een alinea; soms de tweede zin en soms staat de kernzin aan het einde van de alinea. De kernzin is te herkennen aan de cruciale informatie die zij bevat en is vaak omringd door zinnen die cijfers, voorbeelden, feiten en uitleg geven. Hoofdgedachte De hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van deze tekst duidelijk wil maken. de hoofdgedachte geeft in 1 à 2 zinnen weer waar de tekst over gaat. In tegenstelling tot kernzinnen, hoeft de hoofdgedachte niet letterlijk in de tekst te staan en gaat de hoofdgedachte over de hele tekst, in plaats van over één alinea. Als je je bedenkt wat voor tekst je leest, zul je makkelijker op de hoofdgedachte komen: Vraag jezelf bij een uiteenzetting of een dergelijke informerende of verklarende tekst af wat de belangrijkste informatie is. De belangrijkste informatie is de hoofdgedachte van de tekst. Vraag jezelf bij een betoog of soortgelijke overtuigende tekst af wat de schrijver wil dat je van het onderwerp vindt. De mening van de schrijver staat centraal, dus de hoofdgedachte zou subjectief moeten zijn, onafhankelijk van wat jij als lezer van de tekst of het standpunt vindt. Pagina 2 van 5

3 Vraag jezelf bij opiniërende teksten, zoals beschouwingen, af waarover de schrijver wil dat je een mening vormt. Het onderwerp waarop gefocust + de cruciale informatie erover vormen de hoofdgedachte. Drogredenen Drogredenen zijn redeneringen die niet kloppen, maar wel aannemelijk lijken. Het zijn fouten die in de beredenering gemaakt worden. Onjuist beroep op causaliteit Tussen twee zaken wordt een oorzaak-gevolgrelatie gelegd, terwijl deze er niet is. De genoemde oorzaak hoeft er niet perse voor gezorgd te hebben dat het genoemde gevolg plaats heeft gevonden. De oorzaak en het gevolg kloppen allebei, maar de relatie ertussen niet. Je moet je afvragen of de genoemde oorzaak inderdaad leidt tot het genoemde gevolg en of het gevolg niet (mede) door iets anders verklaard kan worden. Verkeerde vergelijking Twee zaken worden onterecht met elkaar vergeleken. De twee zaken kunnen op elkaar lijken, maar zouden niet vergeleken moeten worden. Cirkelredenering Bij cirkelredenering wordt een standpunt herhaald. In plaats van een argument voor het standpunt te geven, wordt het standpunt opnieuw genoemd maar dan anders geformuleerd. Er wordt bij cirkelredenering niet echt een verklaring gegeven. Een voorbeeld van cirkelredenering is mensen onder de 18 mogen nog niet stemmen, omdat ze nog niet volwassen zijn. Overhaaste generalisatie Op grond van één of enkele voorvallen worden conclusies getrokken die betrokken worden op alle gevallen, maar niet representatief zijn. Een voorbeeld van overhaaste generalisatie is mijn opa dronk dagelijks een paar glazen whisky en is 96 geworden. Alcohol drinken is dus helemaal niet ongezond. Persoonlijke aanval Een persoon met een ander standpunt wordt aangevallen in plaats van dat zijn argumenten aangevallen worden. Persoonlijke aanvallen worden meestal gericht op iemands verleden, uiterlijk, religie of politieke voorkeur. Een voorbeeld is zeggen Jij weet niets van gezondheid, jij weegt 105 kilo! Het ontduiken van bewijslast In plaats van de argumenten te bewijzen, laat je je tegenstander het tegendeel bewijzen. Dat hoef ik niet te bewijzen, bewijs maar dat het niet zo is. Het ontduiken van bewijslast kan ook voorkomen in de vorm van ontkennen iets gezegd te hebben. Het ontduiken van bewijslast dient meestal als laatste redmiddel van iemand die doorheeft dat hij de discussie dreigt te verliezen. Vals dilemma/het vertekenen van een standpunt De tegenpartij krijgt de woorden in de mond gelegd. De onjuistheid van dergelijke uitspraken is moeilijk te ontkennen. Bij een vals dilemma wordt er gedaan alsof er slechts twee mogelijkheden voor iets zijn. Je doet het voorkomen alsof er twee keuzes zijn terwijl er veel meer mogelijkheden zijn. Je geeft de tegenpartij een mogelijkheid A en mogelijkheid B. Ben je het niet eens met mogelijkheid A, dan ben je het automatisch eens met mogelijkheid B. Pagina 3 van 5

4 Bespelen van het publiek Afwijkende meningen kunnen geminimaliseerd worden door zaken te beweren waar lastig tegenin te gaan is. Omdat deze zaken enigszins een diss op de tegenpartij vormen wanneer ze er niet mee instemmen, gaat de tegenpartij vaak redelijk goed mee in de zaak. Het publiek is te bespelen met onder andere onderstaande zinbeginsels: Iedereen weet dat Het is gewoon een feit dat Je bent niet goed bij je hoofd als je denkt dat Niemand twijfelt eraan dat Onjuist beroep op autoriteit Je beroept je op een bekend persoon die je mening deelt. Dit kan een politicus of geleerde zijn, maar ook een acteur bijvoorbeeld. Echter, hoeft deze bekende persoon helemaal niet deskundig op het gebied te zijn en kan het zijn dat hij of zij maar weinig van het onderwerp af weet. Tekstverbanden Verbindings-/ signaalwoorden geven aan wat voor verband er in een zin of tussen twee zinnen zit. De meest voorkomende verbanden met bijbehorende signaalwoorden zijn: Chronologisch verband (heeft met tijd te maken) Vroeger, nu, straks, eerst, zodra Tegenstellend verband (geeft een verschil weer) Maar, echter, hoewel, daarentegen, toch Opsommend verband En, ook, ten eerste, bovendien, verder, ten slotte Vergelijkend verband (geeft een overeenkomst weer) Zoals, ten opzichte van, in vergelijking met, soortgelijke Voorwaardelijk verband Als, wanneer, tenzij, in het geval dat Doel/middel Waarmee, met behulp van, om te, daarmee Samenvattend/concluderend Kortom, al met al, dus, samengevat Een goede samenvatting bij een tekst opstellen Pagina 4 van 5

5 1. Lees de tekst goed door, nog zonder na te denken aan het samenvatten ervan. Zorg dat je de tekst zelf in ieder geval goed begrijpt. 2. Schrijf op wat je denkt dat de hoofdgedachte is. Hier ga je in stap 4 een verhaaltje omheen proberen te bouwen. Welke vraag beantwoordt de tekst? En wat is het antwoord hierop? 3. Onderstreep/markeer de zinnen, zinsdelen en woorden die namens jou belangrijk zijn voor de hoofdboodschap. Voorbeelden hoef je niet mee te nemen en kies voor het onderstrepen van cijfers alleen op wat écht belangrijk is om de samenvatting aan te vullen. 4. Als je klaar bent met het filteren van de nuttige informatie, kun je beginnen aan het schrijven van een lopend verhaaltje. Maak een kloppend stuk tekst over de onderstreepte of markeerde tekst. 5. Lees de samenvatting kritisch na en tel het aantal woorden. Tips: Maak voor het maken van de samenvatting een schemaatje waarin je de 5 W s beantwoordt: wie, wat, waar, wanneer, waarom (+hoe). Haal je informatie rond de signaalwoorden vandaan. Overschrijd het aantal woorden niet. Je kunt beter een zin niet afmaken en zo onder je aantal woorden blijven. Docenten mogen je niet afrekenen op een onvolledige zin die wel gewoon te begrijpen is. Pagina 5 van 5