boomblad I N F O R M A T I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S

Transcriptie

1 boomblad Driemaandelijks tijdschrift van de West- Vlaamse Bosgroepen OK TOBER/ NOVEMBER/ DECEMBER 2014 Afgiftekantoor: 8000 brugge 1 - afd. 2 / P3A9048 Afzendadres: Bosgroep Houtland vzw - Tillegemstraat Sint-Michiels I N F O R M A T I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S Houtland IJzer en Leie Ecologisch bosbeheer in Natura 2000 Bestrijding van kraaien en eksters, mag dat? Houtrot bepalen met de Picus-Tomograaf

2 INHOUD & COLOFON Voorwoord 3 Ecologisch bosbeheer in Natura Acht hectare korteomloophout in West-Vlaanderen 7 Bestrijding van kraaien en eksters, mag dat? 8 Nieuws uit Bosgroep Houtland 10 Nieuws uit Bosgroep IJzer en Leie 12 Kurk oogsten in Spanje 16 Varia 19 Begin september stelde de Bosgroep Houtland een erkend boomverzorger aan om een houtrotbepaling te doen bij een oude beuk met aantasting van tonderzwam. Voor de meting werd gebruik gemaakt van een 'Picus geluidstomograaf '. Lees verder op pagina 10. Colofon Boomblad (Herfst 2014), jaargang 12 - nummer 4 Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse Bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het agentschap voor Natuur en Bos van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Redactie: Clint Callens, Chris Couwelier, Ines Garrein, Jan Goris, Marie-Louise Martens Foto s: Clint Callens en Jan Goris Druk: PurePrint - Oostkamp Papier: Gedrukt op papier met FSC-label Oplage: exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Albert de Busschere, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels 2 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

3 VOORWOORD Beste lezer, Het najaar is een mooie periode om te genieten van de bossen. Ongetwijfeld hebt u rond deze tijd al enkele aangename herfstwandelingen gemaakt. De herfst is traditioneel ook een periode waarin we de vruchten van ons bosbeheer kunnen plukken. De kastanjes zijn rijp en het jachtseizoen op o.a haas, konijn, eend en fazant is geopend. Of u ook kraaien mag vangen, leest u op bladzijde 8. Ten slotte wordt heel wat hout nu geëxploiteerd. Wat het kappen van hout betreft, hebben we het bepaald niet getroffen met het natte zomereinde. Augustus en september zijn meestal de droogste maanden van het jaar. Zelfs natte bossen kunnen dan vaak zonder veel bodemschade aangepakt worden. De overvloedige regens eind augustus hebben letterlijk heel wat plannen in het water doen vallen. Dezelfde vochtproblemen hadden we bij de uitvoering van graafwerken op natte gronden in functie van de aanleg van nieuwe poelen en waterpartijen. Zulke weersomstandigheden doen telkens ook vragen rijzen over de zin en onzin van werken met zwaar materiaal in kwetsbare gebieden. Met de Bosgroep proberen we zo veel als mogelijk geschikte oplossingen hiervoor te vinden. We staan ook klaar om onze ervaringen met u uit te wisselen. In dit boekje ontdekt u ook nog hoe u uw bos zonder veel moeite kan inrichten volgens de Europese natuurvereisten, wij hebben oog voor de instandhoudingsmaatregelen, dat een Vlaamse prioriteit is voor het beleid in functie van Natura Als private beheerders hebben we een wel afgesproken taak en nemen we deel aan het globaal overleg, een belangrijke rol voor het Aanspreekpunt Privaat Beheer (APB). Omdat natuurbeheer voor velen een nieuwe manier van beheren vormt, ontwikkelde het INBO (Instituut voor Natuur en Bos-Onderzoek) 2 handboeken voor de private beheerder in Natura 2000 gebieden. Deze zijn verkrijgbaar in de boekhandel ( 39,99). Digitaal kan u bestellen via En voor wie al weer heimwee heeft naar de vakantie, hebben we een verslag opgenomen over een bosgroepenreis naar Spanje. Veel leesplezier, Albert de Busschere Voorzitter Bosgroep Houtland vzw foto: RLH vzw: Wouter Demey In 2007 financierde de Bosgroep Houtland het verwijderen van de kroon uit een zieke beuk op het terrein van het Therapeutisch Centrum De Berkjes te Sint-Michiels. Aangezien de kinderen spelen in het bos was het niet langer veilig om de boom te behouden. Door het weghalen van de kroon kon de stam toch behouden blijven. Deze is nu prachtig begroeid met zeer grote tonderzwammen en een pretpark voor spechten, holenbroeders en misschien wel vleermuizen. De kinderen (en volwassenen) in het centrum genieten en leren er van de pure natuur. Boomblad oktober/november/december

4 BO S I N FO Ecologisch bosbeheer in Natura 2000 (Bron: de bosbode - informatieblad Oost-Vlaamse Bosgroepen - editie april-mei-juni 2014) In Vlaanderen vallen vele bostypes onder de habitatrichtlijn van Europa. Het gaat om heel verschillende types bos van oud eiken-berkenbos op arme zandgronden tot vallei- en bronbossen. Wil je meer weten over deze verschillende soorten bos dan kan je de website bezoeken. Daar vind je onder europees_beschermde_natuur/bossen een beschrijving van alle Europees beschermde bostypes met een opsomming van de kenmerkende en indicatieve soorten. Die laatste groep kan je gebruiken om het type te herkennen. Belangrijke aandachtspunten Het natuurbeleid in Vlaanderen heeft als doel de Europees beschermde bostypes in goede ecologische staat te houden of te brengen. Maar wat is een goede ecologische staat? Voor elk type van natuur is deze beschrijving anders. Maar bij bossen zijn er over de verschillende types heen een aantal terugkerende aandachtspunten. Een ecologisch bosbeheer heeft aandacht voor:» een goede gevarieerde horizontale structuur» een goede ontwikkeling van boom-, struik-, kruid- en moslaag» voldoende dood hout» voldoende dikke en oude bomen» typische inheemse boomsoorten in de boomlaag» aanwezigheid van kenmerkende soorten in de kruidlaag» afwezigheid van exoten en verstoringssoorten» aandacht voor waardevolle open plekken Bosanemonen in de kruidlaag. 4 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

5 BOSINFO Dood hout brengt leven in een bos.» ontwikkeling van goede bosranden. In wat volgt gaan we dieper in op enkele van deze maatregelen. Gevarieerde horizontale structuur en typische boomsoorten Vele bossen hebben een homogene boomlaag wat leeftijd en boomsoort betreft en daardoor een gebrek aan variatie. Dit kan doorbroken worden door kleinere kapvlaktes (minder dan 1 ha) en groepsgewijze verjonging. Bij voorkeur kap je dus niet langer meer bestand per bestand, maar in kleinere groepen. Zo ontstaan er verspreid over het bos kleine vlekken die verschillen in leeftijd. Samen met een voldoende menging van soorten is dit de beste garantie om een gevarieerde structuur te bekomen. Bij dunningen is het van belang te waken over voldoende menging in de boomsoorten. Bij de aanplanting is standplaatsgeschikt materiaal van het juiste bostype aangewezen. Bijvoorbeeld voor de Eiken-Beukenbossen op zure bodems zijn dit beuk, zomereik, wintereik, gewone esdoorn, ruwe berk, haagbeuk en lijsterbes. Een goed ontwikkelde verticale structuur en typische kruidlaag Naast een gevarieerde opbouw van de boomlaag streef je naar een goede ontwikkeling van de struik- en kruidlaag. Door voldoende te dunnen en te zorgen voor een ijler bovenscherm, neemt de boomlaag niet alle licht weg. De manier waarop gedund wordt, heeft ook zijn invloed. Neem nu een doorgedreven dunning waarbij een beperkt aantal bomen per hectare (bijvoorbeeld 40 bomen) stevig vrijgezet worden. Hoe stevig, hangt van de boomsoort af. In de tussenzones wordt niet gedund. Naast een groter verschil in dikke Boomblad oktober/november/december

6 BO S I N FO en dunne bomen, krijg je zo ook meer licht tot op de kruid- en struiklaag in het bos. Je krijgt zo meer variatie met lichtrijke en donkere plaatsjes. Ten slotte moet de aanwezige kruidlaag bestaan uit kenmerkende kruiden. Dit laatste is niet zo eenvoudig en ook niet altijd op te lossen met beheermaatregelen. Verzuring en vermesting zorgen namelijk voor de aanwezigheid van verruigingssoorten zoals bramen en stekelvarens. Voldoende dood hout en dikke oude bomen Dood hout is belangrijk voor heel wat soorten zoals paddenstoelen, kevers en spechten. Daarom streef je bij ecologisch bosbeheer naar minstens 4% dood hout (in verhouding tot de totale houtige biomassa in het bos). Niet alleen de hoeveelheid is van belang maar ook de variatie in dood hout. Zowel dun als dik dood hout is nodig. Vaak ontbreekt echter het dik dood hout. Dood hout zit trouwens ook al in oude bomen. Je kan het alleen krijgen als je in het bos bomen bewust 'opzij' zet voor de natuur. Het kunnen bomen zijn met al vele holtes of merkwaardige bomen die je wilt laten staan. Wanneer je een groot bos hebt, kan je werken met verouderingseilanden. Dit zijn groepen van bomen die je niet meer oogst en oud laat worden. We spreken van dikke bomen als de omtrek groter is dan 250 cm. Wil je onmiddellijk iets doen aan het percentage dood hout, dan kan je een aantal bomen ringen. Daarmee los je echter nog niet alles op. Deze bomen sterven vrij vlug, maar kunnen wel niet meer verder oud worden. Open plekken Naast het bos is er ook aandacht nodig voor de meer open biotopen. Dit zijn de open plekken en bosranden. Open plekken kunnen ontstaan als een eindkap plaatsvindt. In grotere bossen heb je zo altijd open plekken, omdat elk jaar wel ergens een eindkap gebeurt. Daarom is het belangrijk om te streven naar grote boscomplexen. Open plekken door een eindkap zijn echter tijdelijk want na een tijd groeien ze terug dicht of worden ze beplant. Ook permanente open plekken zijn zeer waardevol. Die vragen wel een aangepast beheer (meestal is dit een maai- of begrazingsbeheer) en dus ook meer inspanning. Daarom leg je ze best op een locatie met een belangrijke ecologische waarde, zoals een stuk met goede kansen voor soortenrijk grasland of voor heide - ontwikkeling. Bosranden Een bruuske overgang tussen het bos en een andere biotoop of weg komt veel voor. De aanleg van ecologisch interessante bosranden is daarom een grote meerwaarde voor de biodiversiteit, wanneer er tenminste voldoende plaats voor is. Een goed ontwikkelde bosrand met een mantel (struweel) en zoom (ruigte) heeft best een breedte van minstens één boomhoogte. Bosranden hebben een aangepast beheer nodig. Zo moet de mantel een struweel blijven, dit kan via hakhoutbeheer. De zoom moet je elke twee tot drie jaar maaien. Zowel het hakhout- als het maaibeheer doe je best in fasen, zodat planten en dieren de meeste overlevingskansen hebben. Dit artikel werd geschreven door Wim Massant Inverde Verschillende soorten vleermuizen hebben baat bij ecologisch bosbeheer. 6 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

7 BOSINFO Acht hectare korteomloophout in West-Vlaanderen (Artikel door Sophie Toback, POM West-Vlaanderen) POM West-Vlaanderen (Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij) en Inagro (Onderzoek en Advies in Land- en Tuinbouw) planten korteomloophout aan op industrieterreinen en landbouwgrond in West-Vlaanderen. Korteomloophout (KOH) is een dichte aanplant van snelgroeiende boomsoorten zoals Wilg en Populier. Het hout wordt 3 à 5 jaarlijks geoogst en gebruikt als hernieuwbare energiebron. Een wilgenaanplant zal 21 jaar haar opbrengst garanderen. Een populierenaanplant 10 jaar. KOH op onbenutte industrieterreinen Industrieterreinen die een strategische reserve vormen voor bedrijven liggen er vaak onbenut bij. Met de aanplant van KOH op dergelijke gronden slaat de POM twee vliegen in één klap. Enerzijds krijgen de braakliggende terreinen een tijdelijke meerwaarde in afwachting van hun definitieve benutting in de toekomst. Daarnaast vormt het geoogste hout een duurzame energiebron die de ondernemer op het eigen bedrijf of extern kan valoriseren. Bovendien geeft de aanplant een esthetische meerwaarde aan de terreinen. Binnen het project werd aangeplant op terreinen van A&S (1 ha te Oostrozebeke) MIROM (1,6 ha te Roeselare), OB&D (0,8 ha te Meulebeke), Vanhalst (0,4 ha te Wevelgem), Cras (0,4 ha te Brugge) en Vyncke (0,6 ha te Harelbeke). Door de aanplant van KOH zetten deze bedrijven nog eens extra in de verf dat zij duurzaamheid hoog in het vaandel dragen. KOH en biodiversiteit KOH mag beschouwd worden als een landbouwteelt met een interessante biodiversiteit. Het gebruik van streekeigen hakhoutsoorten op deze percelen zorgt voor een betere landschappelijke integratie en verhoogt tegelijk ook de genetische diversiteit op de percelen. De kopakkers worden ecologisch beheerd door het inzaaien van gras-kruidenmengsels. Verder is het de bedoeling om met behulp van nestkasten de nestgelegenheid in dergelijke aanplanten te verbeteren. De oogst van het hout zal gefaseerd gebeuren zodat er steeds een zone hout beschikbaar blijft voor de biodiversiteit. Binnen het project worden twee biodiversiteitsaanplanten met KOH gerealiseerd: 1,5 ha te Zonnebeke en 1 ha te Oostkamp. Chicken and chips Buitenlopen voor kippen kunnen heel wat aantrekkelijker gemaakt worden door de aanplant van KOH. Kippen zijn van nature bosdieren die houden van beschutting om zich veilig te voelen. Een beschutting van KOH kan leiden tot een grotere weerstand tegen ziekten en het minder voorkomen van verenpikkerij. De geoogste houtsnippers bezorgen de kweker bovendien een extra inkomensbron. Binnen het project wordt er een aanplant van 1 ha met KOH gerealiseerd bij een pluimveehouder te Poeke. Rentabiliteit en ondersteuning Om geïnteresseerden te helpen bij het berekenen van de rentabiliteit van een aanplant van korteomloophout, werd een rekentool ontwikkeld. Zie: Deze activiteiten gebeuren binnen het AR- BOR-project. ARBOR is een Europees project dat o.a. het gebruik van biomassa voor de productie van hernieuwbare energie ondersteunt. Voor meer info: POM - Sophie Toback ( sophie.tobback@pomwvl. be) of Inagro - Pieter Verdonckt ( pieter.verdonckt@inagro.be). Boomblad oktober/november/december

8 BO S I N FO Bestrijding van kraaien en eksters, mag dat? (Bron: door Jan Goris) In heel wat private bossen tref je wel eens een kraaienval aan. De eigenaars of jagers willen daarmee het aantal vogels onder controle houden om schade aan landbouwgewassen of aan andere diersoorten te beperken. Hoe zit het ook alweer met de regelgeving hieromtrent? Algemeen Indien er na het nemen van preventieve maatregelen geen andere bevredigende oplossing bestaat voor het vermelde probleem, kan het hele jaar door bestrijding plaatsvinden op Zwarte kraai, Ekster en Kauw om belangrijke schade aan professioneel geteelde gewassen te voorkomen. Met professioneel geteelde gewassen wordt bedoeld, gewassen op percelen die geregistreerd staan op basis van de wetgeving van het meststoffenbeleid en het landbouwbeleid. Ter bescherming van fauna, kan het hele jaar door, in bossen en akkers en weilanden, zwarte kraai en ekster bestreden worden. De bestrijdingsactiviteiten zijn enkel toegelaten ten aanzien van de volgroeide individuen van deze soorten en tussen het officiële uur van zonsopgang en het officiële uur van zonsondergang. De bestrijding mag alleen worden uitgevoerd met welbepaalde middelen, door bevoegde personen en na melding aan de overheid (zie verder in dit artikel). De dieren worden gedood conform de regelgeving inzake dierenwelzijn. Het is verboden de dieren te kopen of te verkopen. De kadavers moeten worden opgeruimd conform de regelgeving voor de verwerking van dierlijk afval. De wetgeving voorziet ten slotte geen vergoeding voor schade aan gewassen, teelten of goederen door deze soorten. Hoe mag je bestrijden? 1 vuurwapens en munitie die voldoen aan de bepalingen van het Jachtdecreet en zijn uitvoeringsbesluiten. Wat betreft de munitie moet het meer bepaald gaan om hagelpatronen waarvan de maximale korrelgrootte van de hagel dezelfde is als de maximale korrelgrootte toegelaten voor de jacht op klein wild en waterwild. Het gebruik van vuurwapens is enkel toegelaten aan personen die in het bezit zijn van een geldig jachtverlof. Het schieten met vuurwapens in nesten is verboden; 2 roofvogels die in bezit worden gehouden conform de bepalingen en besluiten; 3 trechtervallen, waarvan de wanden bestaan uit draden waartussen een cirkel kan worden getrokken met een straal van minimaal 2 cm. Deze vallen mogen enkel gebruikt worden onder de volgende voorwaarden: a) voor de bestrijding van zwarte kraai en ekster; b) in bossen mogen deze vallen enkel vangklaar worden opgesteld in de periode van 16 februari tot en met 10 juli; c) op akkers en weilanden mogen deze vallen enkel vangklaar worden opgesteld in de periode van 16 februari tot en met 15 oktober; d) de vallen mogen geen vlees of slachtafval bevatten als lokaas; e) de vallen moeten dagelijks worden nagezien en alle andere vogels dan zwarte kraaien en eksters moeten dadelijk ter plekke worden in vrijheid gesteld. 8 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

9 BOSINFO 4 Larssen-kooien, zijnde kleine, gemakkelijk verplaatsbare kooien die bestaan uit twee of meer compartimenten, met één of meerdere neervallende kleppen, waarbij geen andere dieren meer gevangen kunnen worden na het neervallen van de klep. Deze kooien mogen enkel gebruikt worden onder de volgende voorwaarden: a) voor de bestrijding van ekster; b) de kooien mogen geen vlees of slachtafval bevatten als lokaas; c) de kooien moeten dagelijks worden nagezien, en alle gevangen dieren andere dan eksters moeten dadelijk ter plekke worden in vrijheid gesteld. Wie mag bestrijden? 1 de eigenaar van het terrein waar de bestrijding plaatsvindt; 2 de huurder van het terrein waar de bestrijding plaatsvindt; 3 de exploitant of grondgebruiker van het terrein waar de bestrijding plaatsvindt. De bestrijding mag tevens worden uitgevoerd door de volgende personen, op voorwaarde van een schriftelijke toestemming van de eigenaar, de verhuurder of de exploitant of grondgebruiker: 1 de jachtrechthouder(s) van het terrein waar de bestrijding plaatsvindt; 2 de bijzondere veldwachters (conform het Veldwetboek); 3 de houders van een geldig jachtverlof. Hoe de bestrijding melden? De bestrijding moet schriftelijk worden gemeld aan de burgemeester van de gemeente waar de bestrijding zal plaatsvinden en aan de Provinciale Dienst van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Dit moet gebeuren aan de hand van een modelformulier (zie website onderaan). Deze melding moet minstens 24u voor de aanvang van de bestrijding plaatsvinden. Je dient bij de melding ook een kaart op schaal 1: te voegen met precieze aanduiding van de locatie waar de bestrijding zal plaatsvinden. Wildbeheereenheden en individuele jagers die een geldig jachtplan hebben ingediend worden vrijgesteld van deze verplichting als zij bestrijden met het vuurwapen, roofvogels en/of Larssen-kooien. De locaties van trechtervallen moeten steeds worden aangeduid op een kaart. Zowel de burgemeester als het ANB kunnen de bestrijding, zo nodig en bij gemotiveerde beslissing, ten allen tijde verbieden of beperken. Na een bestrijdingsactiviteit of na afloop van de uitvoering van een bestrijdingskalender moet de bestrijder het aantal dieren dat werd gedood rapporteren aan de Provinciale Dienst van het Agentschap voor Natuur en Bos. Deze rapportering moet gebeuren aan de hand van een modelformulier (zie website onderaan). Voor erkende wildbeheereenheden en onafhankelijke jachtrechthouders volstaat het om te rapporteren via hun jaarlijkse wildrapport. Meer info en meldingsformulieren: Surf naar doorklikken naar: Natuurbeleid - Soortenbeleid - Overlast of schade - Natuur als goede buur Kraaiachtigen Boomblad oktober/november/december

10 NIEUWS UIT BOSGROEP HOUTLAND Houtrot bepalen met de Picus-Tomograaf Stel je het volgende voor: op de stam van één van uw favoriete oude bomen verschijnt plots een paddenstoel. Vroeger zou men dan al snel de kettingzaag ter hand nemen en de boom vellen vooraleer er meer ellende van voortkomt. Tegenwoordig is het echter een ecologische en landschappelijke noodzaak dat we zuinig omgaan met monumentale bomen. De moderne technologie en bomenkennis laat toe om een zieke boom grondig te onderzoeken vooraleer de beslissing tot kappen te nemen. De Bosgroep wou hiervan wel eens het fijne weten. Begin september stelde de Bosgroep een erkend boomverzorger aan om een houtrotbepaling te doen bij een oude beuk met aantasting van tonderzwam (zie foto). De beuk staat op een privaat domein te Brugge en in de directe nabijheid van twee woningen. Voor de meting werd gebruik gemaakt van een Picus geluidstomograaf. Eerst wordt de vorm van de stam nauwkeurig opgemeten en ingelezen in de computer. Op 12 punten langsheen de stam worden geluidsensoren geplaatst. Op elke sensor slaat men een aantal keer met een hamertje. Dit geluid wordt telkens opgevangen door de 11 andere sensoren. Op basis van de snelheid waarmee het geluid door de verschillende zones van de stam gaat, berekent de computer de locaties van gezond hout, aftakelend hout, rot hout en zelfs holten. Het resultaat is een kleurenafbeelding van de doorsnede van de boom op de hoogte van de meting. Aan de hand van een schaal in 5 kleuren wordt de aantastingsgraad van het hout afgebeeld (zie figuur). De beoordeling van het resultaat gebeurt op basis van normen die werden opgesteld door 2 Duitse wetenschappers (Prof. Mattheck en Prof. Wessoly). Onafhankelijk van elkaar zijn deze tot de conclusie gekomen dat een aanzienlijk deel rot hout nog niet noodzakelijk een probleem voor de stabiliteit hoeft te betekenen. Een holle buis is soms sterker dan een massieve buis. In het geval van onze beuk is er nog slechts 52% gezond hout over maar voldoet de boom toch nog aan de normen voor stabiliteit. Een nieuwe meting binnen 2 tot 3 jaar om de snelheid waarmee de schimmel zich voortplant te leren kennen is wel noodzakelijk. De methode bleek verrassend doeltreffend te werken. Een dergelijke meting is richting verzekeraars ook een sterk bewijs dat de eigenaar als goede huisvader zijn boom beheert. Een bijzonder nadeel is de prijs van de meting. Reken op ruim 1 euro per cm boomomtrek dus enkele honderden euro s voor een echte monumentale boom. We kunnen er dan ook van uitgaan dat dergelijke metingen vooral uitgevoerd worden bij echt waardevolle bomen met een reëel risico op schade bij een ongeluk. Op de foto zie je de zwam zitten ter hoogte van sensor nr. 1. Uit de computeranalyse blijkt ook dat hier het meeste houtrot voorkomt (blauw en paars ge - kleurde zones). 10 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

11 NIEUWS UIT BOSGROEP HOUTLAND Bordjes "Wij houden van het bos" beschikbaar De Bosgroep heeft een leuk infobordje ontworpen dat vanaf nu voor alle leden gratis verkrijgbaar is. De bordjes meten 16cm x 12cm en geven de boodschap Wij houden van het bos. Hiermee kan u als boseigenaar aan de omwonenden en passanten duidelijk maken dat u bewust bezig bent met uw bos en dat u als lid van de Bosgroep samen met de andere boseigenaars een steentje bijdraagt aan het groen in de streek. De bordjes zijn gemaakt uit sterk materiaal. U kan zelf de nodige gaten boren voor de bevestiging of zonder veel problemen een schroef doorheen het materiaal vijzen. De bordjes zijn op afspraak af te halen bij het kasteel van Tillegem. De Bosgroep zal deze ook verdelen bij allerlei activiteiten zoals de algemene vergadering of tijdens een bezoek van de coördinator. We voorzien voorlopig geen verzending per post. Stand van zaken opmaak gezamenlijke bosbeheerplannen Beheerplan Bulskampveld Op 15 oktober liep het openbaar onderzoek af. Dit plan zal nu ter definitieve goedkeuring worden voorgelegd aan het Agentschap voor Natuur en Bos. Mogelijk is de opmaakprocedure dan tegen de jaarwisseling afgewerkt. Het plan omvat 420ha bos- en natuurgebied van het Agentschap voor Natuur en Bos (Domein Bulskampveld), De Watergroep ( Waterwinning Lindeveld te Beernem), de Provincie West-Vlaanderen (10ha recente aankopen bij Bulskampveld) en een 30 tal private boseigendommen in Wingene, Beernem en Oostkamp waaronder de kasteelparken van Wildenburg, de Varens, Drie Koningen en de Warande. Het geïntegreerd beheerplan is opgemaakt voor een periode van 20 jaar en beoogt een duurzame en multifunctionele bosontwikkeling en natuurbeheer. Het beheer besteedt vooral aandacht aan duurzame houtopbrengst, bosomvorming van homogene bestanden, kleinschalig heideherstel te Bulskampveld en de Blauwhuisbossen, lokale herinrichting van de Bornebeek, het behoud en herstel van dreven met zomereiken en beuken en de aanleg van bosranden. Daarnaast krijgen de graslanden in de waterwinning een belangrijke opwaardering. Ook voor de gebruiker in de openbare bosgedeelten zijn er interessante items opgenomen. Zo komt er een nieuwe hondenzone en worden enkele recreatieve netwerken uitgebreid. Beheerplan Baesveld (Zedelgem) Begin september werd een volledige ontwerpversie door het studiebureau Landmax aan de Bosgroep toegestuurd. Deze wordt intern bestudeerd en dit najaar met de eigenaars en het Agentschap voor Natuur en Bos besproken. Een openbaar onderzoek zou rond de jaarwisseling kunnen doorgaan waarna de definitieve goedkeuring kan gebeuren. Beheerplan Verloren Kost - Domein d Aertrycke (Zedelgem-Torhout) De start van de opmaak werd uitgesteld gezien de nieuwe natuurwetgeving en de onzekerheid die dit tot op heden tot gevolg heeft voor de opmaaksubsidies. Een overgangsregeling lijkt in de maak en de Bosgroep voorziet om begin 2015 de zoektocht naar een studiebureau te kunnen starten. Boomblad oktober/november/december

12 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE Bezoek aan Quick-win-project 'Bosomvorming Hemsrode': Bosgroep IJzer en Leie draagt zijn steentje bij binnen Natura 2000! Op zondag 31 augustus 2014 organiseerden de familie de Maere d Aertrycke de Limburg Stirum en de Bosgroep IJzer en Leie in samenwerking met het ANB, de provincie West-Vlaanderen en de gemeente Anzegem een bezoek aan het uitgevoerde, prestigieuze Quick-win-project Bosomvorming Hemsrode dat in de periode zich voltrok. eens verschillende broekbossen voorkomen rond de grote, prachtige vijvers. Rond het kasteel werd een landschappelijke tuin aangelegd naar een ontwerp van de bekende Franse architect François Verly. Na een hartelijke verwelkoming door eigenaar en voorzitter van de Bosgroep IJzer en Leie, Benoit de Maere d Aertrycke, werd het project ingeleid door Clint Callens, coördinator van de Bosgroep. Na de inleiding werd de grote groep van ruim 100 aanwezigen opgesplitst in twee groepen waarna een geleide wandeling langsheen de 4 omgevormde zones gegeven werd begeleid door Stefan Vidts, Clint Callens en Benoit de Maere d Aertrycke. Geleide wandeling langsheen de projectresultaten. foto: Bart Augustijns foto: Bart Augustijns Hartelijke verwelkoming door voorzitter Benoit de Maere d'aertrycke. Het Domein Hemsrode dat zich in de rand van onze Vlaamse Ardennen bevindt, is een landgoed, een prachtig, historisch kasteeldomein, eigendom van de familie de Maere d Aertrycke de Limburg Stirum, dat het best kan omschreven worden als een waardevol, open bos met een parkachtig karakter met een afwisselende struiklaag waar even- Het bosomvormingsproject te Hemsrode is een Quick-win-project waarmee het Agentschap voor Natuur en Bos de kans gaf om snel (Quick) een bijdrage te leveren aan de instandhoudingsdoelstellingen. IHD s of instandhoudingsdoelstellingen zijn verbeter- of behoudopgaven voor het behouden, herstellen of ontwikkelen van een gunstige staat van instandhouding van in het Vlaams gewest voorkomende Europees te beschermen habitats en/of soorten. Eenvoudiger gezegd zijn IHD s welbepaalde natuurdoelen voor welbepaalde soorten en habitats binnen welbepaalde speciale beschermingszones in Vlaanderen. En die speciale beschermingszones zijn meer specifiek de Vogelrichtlijngebieden en Habitatrichtlijngebieden die we samen de Natura 2000 zones noemen. Het Domein Hemsrode is grotendeels gelegen in het Habitatrichtlijngebied Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere Zuidvlaamse bossen. Het Quick-win-project dat hier uitgevoerd 12 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

13 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE 4,42 ha bosomvorming verdeeld over 4 zones. werd in de loop van betreft een bosomvormingsproject. In totaal werd 4,42 ha ziek populierenbos verdeeld in 4 zones omgevormd. De populieren die hier stonden waren cultuurpopulieren, geselecteerde uitheemse hybriden. Met andere woorden, ze komen hier van nature niet voor en bovendien waren ze zwaar aangetast door roestziekte, een vaak voorkomende schimmelziekte op deze cultuurpopulieren. Het betreft vooral het boshabitattype 91E0 of alluviaal bos met zwarte els en ge - wone es dat in gedeeltelijk gedegradeerde toestand aanwezig was onder andere door de aanwezigheid van de zieke, exotische cultuurpopulieren, de afwezigheid van de voor het bostype typische soorten, gebrek aan structuur, dood hout etc. Alluviaal bos met zwarte els en gewone es is een bostype van jonge, voedselrijke gronden met een goede vochtvoorziening (vochtig tot zeer nat). De bodem kan zelfs periodiek onder water staan. Concreet, wat is er precies uitgevoerd? De zieke populieren werden in het voorjaar van 2013 gekapt en geruimd nadat zij in 2012 opgemeten en gekubeerd werden met hulp van de Bosgroep IJzer en Leie. Gezien de natte omstandigheden werd een relatief droog moment in het voorjaar van 2013 afgewacht om de exploitatie te laten plaatsvinden. Op die manier werd de spoorvorming ten gevolge van de zware exploitatiemachines en dus de bodemschade zoveel als mogelijk beperkt. De 4 zones werden in het najaar van 2013 plantklaar gemaakt. De oprukkende kruidachtige vegetatie werd gemaaid. Direct daarna werd gestart werd met de aanplantingswerken met voor alluviaal bos typische boom- en struiksoorten. Boomsoorten zoals zwarte els, boskers, zomereik, haagbeuk, zachte berk en grauwe abeel en struiksoorten zoals Europese vogelkers, hazelaar, meidoorn, gelderse roos, rode kornoelje. Er werd bewust geen gewone es aangeplant hoewel deze heel typisch is voor alluviaal bos omwille van de essenziekte. De aanplantingswerken werden beëindigd in het voorjaar van Een van de vele aangeplante struiksoorten: gelderse roos. Met dit Quick-win-project bosomvorming Hemsrode werd snel een bijdrage geleverd aan de realisatie van de specifieke instandhoudingsdoelstellingen, in dit geval aan de specifieke natuurdoelen die in de IHD rap- foto: Bart Augustijns Boomblad oktober/november/december

14 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE foto: Bart Augustijns Behouden solitaire eik. porten geformuleerd worden voor voornamelijk het boshabitattype 91E0 of dus alluviaal bos. Wat zijn die doelen dan precies voor dit bostype? In het betreffende IHD rapport wordt voor alluviaal bos gestreefd naar een toename van de oppervlakte door uitbreiding en omvorming. In dit concreet geval is het dus omvorming door de exotische soort (populier) te verwijderen en inheemse, typische loofhoutsoorten aan te planten. Er worden ook kwaliteitsdoelstellingen geformuleerd, zo worden een betere structuurdiversiteit, waterhuishouding en meer dood hout nagestreefd voor dit bostype. Door de omvorming van homogeen cultuurpopulier naar een divers soorten mengsel die zich in de 3 etages zal manifesteren zal een toename van de structuurdiversiteit gerealiseerd worden. De waterhuishouding wordt nauwlettend in het oog gehouden en het aandeel dood hout zal voornamelijk door beheer toenemen. Zo werden onder andere solitaire eiken in de onder- en nevenetage van de populieren zo veel mogelijk behouden. Deze eiken hebben slechts een beperkte stamlengte en zijn dus economisch gezien weinig waardevol maar ecologisch gezien hebben ze een grote waarde of zullen in de toekomst een grote waarde gaan betekenen. Deze zomereiken zijn bedoeld om nooit gekapt te worden en dus oude bomen of veteraanbomen te worden en uiteindelijk staand en liggend dik dood hout in het bos. Oude bomen met holtes en dood hout in het bos betekent kansen voor allerhande schimmel-, vogel-, insecten- en vleermuizensoorten. Er werden overal 1800 planten per ha aangeplant. Dit is veel meer dan er uiteindelijk bomen zullen staan in een volwassen climaxbos. Dit grote aantal planten heeft als doel enerzijds een zekere uitval van het plantgoed zonder inboeten aan te kunnen, anderzijds zullen de jonge planten elkaar de lucht in jagen precies omdat ze zo dicht bij elkaar staan en aldus sneller een bosklimaat creëren en dit levert ten derde ook veel onderlinge competitie en natuurlijke selectie op waardoor voornamelijk vitale, sterk groeiende exemplaren uiteindelijk zullen overblijven en een gezond bos vormen. Alle planten werden ook voorzien van een zwart, biodegradeerbaar netje dat de jonge plant tijdens de eerste jaren moet beschermen tegen wildvraat van voornamelijk konijnen. Ook werd er reeds 2 keer gemaaid na de aanplanting in 2014 om het jonge plantgoed vrij te stellen, zodanig dat de jonge planten niet overwoekerd worden door de ruigtekruiden die dit jaar bijzonder snel groeiden door de vochtige zomer. Betreffende het plantgoed werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt van zogenaamd autochtoon plantmateriaal. Autochtoon plantmateriaal betekent dat de gebruikte planten afkomstig zijn van planten die hier in onze streek zich sinds de laatste ijstijden ter plaatse spontaan hebben verjongd. Bijvoorbeeld de zomereiken zijn gekweekt uit eikels afkomstig van zomereiken die zich spontaan hebben verjongd in deze streken en dus niet afkomstig van bijvoorbeeld Oost-Europese zomereiken. Autochtoon plantmateriaal 14 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

15 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE foto: Tineke Desodt levert de beste slaagkansen op door het feit dat de planten geheel aangepast zijn aan onze omstandigheden. Dit Quick-win-project is niet het werk van 1 man maar wel het resultaat van een heuse samenwerking tussen verschillende partners. Het projectvoorstel werd opgesteld door eigenaar Benoit de Maere d Aertrycke en tuin- en landschapsarchitect Stefan Vidts in samenwerking met de Bosgroep IJzer en Leie en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Dit Quick-win-project werd op het terrein uitgevoerd door de sociale werkplaats vzw Constructief uit Kortrijk onder coördinatie van de Bosgroep IJzer en Leie. Het project werd financieel ondersteund, namelijk euro, door het ANB en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Voor deze dag, dit infomoment konden we naast de reeds opgesomde partners ook nog rekenen op de steun van de provincie West-Vlaanderen, de gemeente Anzegem en Natuurpunt Anzegem! de borden rond het uitgevoerde project officieel ingehuldigd werden door burgemeester van Anzegem, Claude Van Marcke. Een prachtig evenement met grote belangstelling, dat aantoont dat samenwerking tussen private boseigenaars en de overheid werkt en resultaat oplevert voor de natuur in Vlaanderen! Vervolg met het nieuwe Quickwin-project Bovenbos Aansluitend aan zone 4 van het domein Hemsrode bevindt zich het 5 ha grote Bovenbos waarvoor ook een Quick-win-project ingediend en dat recentelijk goedgekeurd werd door het ANB. Het betreft een bosomvormingsproject waarbij 2,8 ha zieke populieren zullen gekapt worden waarbij dan terug zal aangeplant worden met voor alluviaal bos typische boom- en struiksoorten. Daarnaast zal nog 1 volledig verlande poel in het bos gebaggerd en hersteld worden en zal nog een slibpoel aangelegd worden om het afspoelende slib vanuit de omgevende landbouwvelden te gaan opvangen om te verhinderen dat dit slib een verder stroomafwaarts gelegen poel dichtslempt en in het kerngedeelte van het domein Hemsrode terechtkomt. Als alles verloopt volgens plan zullen de populieren komende winter gekapt worden, waarna de maai-, aanplantings- en graafwerken zouden uitgevoerd worden in het najaar van 2015 en het voorjaar van Inhuldiging borden Quick-win-project 'Bosomvorming Hemsrode'. Na afloop van de wandeling kon iedereen nabij het kasteel nog wat napraten, werd een hapje en drankje aangeboden terwijl Bovenbos in Anzegem. Boomblad oktober/november/december

16 BO S I N FO Kurk oogsten in Spanje (Artikel op basis van informatie van Inverde en diverse deelnemers) Begin juni organiseerde Inverde een vierdaagse studiereis naar Catalonië (Spanje) voor leden en coördinatoren van de Vlaamse bosgroepen. Ook nu weer spatte het enthousiasme er van af, zowel bij de lokale gidsen als bij de deelnemers! ook hier in de actualiteit. Oude en dode bomen worden gespaard voor spechten en vleermuizen. Waterlopen en rivierbegeleidende bossen worden natuurlijk ingericht. We zagen eveneens een groeiende aandacht voor toerisme en recreatie. Het bos in Catalonië in een kleine notendop: Er is relatief veel bos: ongeveer 2 miljoen hectare, dit is bijna 70% van de totale oppervlakte. We zagen een grote biodiversiteit (Mediterraanse, Euro-Siberische en Alpiene bioregio s). Een hoog brandgevaar en de beschikbaarheid van water in de zomer vormen een grote beperkende factor voor het bosbeheer. Zo n 73% van het Catalaanse bos is in privé -eigendom. Opvallend is ook dat meer dan de helft van de boseigenaars een eigendom van minder dan een hectare bezit. Veel voorkomende boomsoorten zijn Steeneik (Quercus ilex), Kurkeik (Quercus suber), Grove den (Pinus sylvestris), Aleppoden (Pinus halepensis), Beuk (Fagus sylvatica), Parasolden (Pinus pinea), Zeeden (Pinus pinaster), Tamme kastanje (Castanea sativa), Bergden (Pinus uncinata). De Europese natuurbeschermingsdoelstellingen staan Enkele bezienswaardigheden op onze tocht Net als in de meeste Europese berggebieden neemt de bosoppervlakte fors toe door het wegvallen van extensieve landbouw en het leeglopen van dorpen. Hout is aan een opmars bezig en vooral het gebruik 16 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

17 BOSINFO van hout als biomassa voor het stoken van verwarmingsinstallaties neemt toe. In Alp, in de Pyreneeën, worden in de gemeente heel wat publieke gebouwen nu reeds verwarmd met hout uit de eigen bossen. In de sportzalen alleen al wordt hierdoor euro/jaar bespaard. In een ander zonovergoten dorp, Arenys d Empordà, maken we kennis met de Parasolden (Pinus pinea). De boom levert niet alleen hout, maar is vooral gegeerd voor z'n vruchten. Deze eetbare dennenzaden of ook wel pijnboompitten genaamd zijn onder andere nodig voor de bereiding van pesto. We bezochten een inventieve eigenaar die 100ha landbouwgrond heeft bebost voor de productie van deze pitten. Op de foto hierboven kijk je naar 6-jarige populieren... zoek de bosbeheerder op deze foto... Door oude scheuten van Parasolden te enten op jonge bomen starten deze al met de productie van pijnboompitten na 9 jaar terwijl dit anders 15 tot 20 jaar duurt. Ook een vleugje klassieke bosbouw ontbrak niet op deze bosgroepenreis. In Celrà treffen we een populierenbos aan waar door intensieve teelt (bemesting + irrigatie) kaprijpe bomen na reeds 8 tot 10 jaar be - komen worden! Een geoogste populier is dan goed voor gemiddeld 1m³ werkhout, die zal dienen voor de productie van fineer. De jaarlijkse bijgroei bedraagt zo'n slordige 30 m³ hout per hectare. Van boomschors tot wijnkurk Catalonië, goed voor 2% van de wereldproductie kurkstoppen, telt zo n hectare kurkeikenbos. Rond half juni begint normalerwijs de kurkoogst. Een kurkeik kan voor de eerste keer ontdaan worden van zijn kurken jasje als die 40 jaar gegroeid heeft. De minimale diameter van de bomen voor een eerste oogst bedraagt 20cm. Veel kwaliteit kan hier nog niet uit gehaald worden. Deze eerste oogst wordt verwerkt tot isolatiemateriaal. Het is telkens 14 jaar wachten voor een volgende oogst. Op leeftijd van 54 jaar wordt de kurk gebruikt voor vloeren, op 68 jaar voor lage kwaliteit kurkstoppen en het is pas op 82 jaar dat de kurk een hoge kwaliteit kan opleveren. De totale opbrengst is ongeveer een ton kurk per hectare. Hoe Boomblad oktober/november/december

18 BO S I N FO dichter de kurkeiken bij elkaar staan, hoe trager deze groeien. Kurk van traag groeiende bomen is elastischer dan deze van snelgroeiende. Ook het al dan niet kunstmatig bewateren (irrigeren) van de bomen kan de kwaliteit beïnvloeden. De kurkeik zelf kan brand overleven. Natuurlijk is die oude, verbrande kurk dan niks waard. Een kurkeik beleeft z n topdagen als hij rond de 150 jaar oud is. Het beheer moet ook continu doorgaan. Stel dat er 25 jaar niet geoogst wordt, dan daalt de kwaliteit van de kurk. De oogst gebeurt volledig manueel met een speciaal vervaardigde bijl. De bijl is strikt persoonlijk, elke streek heeft z n typisch ontwerp en ze fungeert zowel als bijl, hamer en als hefboom. Bij het oogsten van de kurk wordt als volgt tewerk gegaan: een eerste kap is met de vezel mee (axiaal). Hierbij wordt geluisterd naar het lossen van de schors bij zachtjes wrikken met de bijl (voor- en achterkant stam). Bij een tweede kap wordt de ontschorsingshoogte bepaald, afhankelijk van de vitaliteit van de individuele boom. Na goed inschatten van de schorsdikte wordt rondom rond gekapt (dwars op vezelrichting dus). In een volgende stap wordt de axiale snede verdergezet. In een finale stap wordt met de steel van de bijl de schors losgemaakt met als eindresultaat 2 grote stukken kurkschors. Vervolgens het productieproces. Na 9 maanden gedroogd te hebben in de buitenlucht, wordt de kurk gekookt op 90 C om te reinigen. Na een eerste sortering op kwaliteit en verdere manuele reiniging, wordt alles in een autoclaaf op 120 C bij 1 bar gedurende een half uur gesteriliseerd. De kurkvellen worden op repen gezaagd en nadien met de hand ingevoerd in de stans- machine die de halffabricaten aflevert op een diameter van 24,8 mm. Hoe dikker de repen gezaagd worden, hoe langer de kurkstop zal zijn. Langere kurken van 54 mm worden gebruikt voor betere, duurdere wijnen. Na een automatische sortering volgt een visuele sortering, dan worden de kurken nog door een matrijs geperst tot hun uiteindelijke diameter. Voor goedkopere wijn zijn meer defecten in de stop toegelaten. Zo komt men uiteindelijk tot 4 kwaliteitsniveaus. Kurk die wordt uitgeworpen bij kwaliteitscontrole, wordt vermalen en geperst tot lage kwaliteit kurkstoppen. Deze krijgen bovenen onderaan een laagje zuivere kurk gelijmd en dienen vaak voor witte wijn. De overblijvende restfractie kan ook verkocht worden voor de verwerking tot isolatiematerialen, schoenen (vb. Birkenstock) en meststof. Na bleken met een ammoniakoplossing krijgen de stoppen een beschermlaag, worden ze bedrukt en komt er finaal een paraffinelaag over om de kurk makkelijker in de fles te laten persen. Voornamelijk worden wijnkurken gemaakt. Champagne- en Cava-kurken worden gestanst op een grotere diameter en onderaan de stop worden laagjes zuivere kurk gelijmd om de fles zo goed mogelijk gasdicht te maken. De prijzen van gestanste kurken variëren met de kwaliteit tussen 0,12 cent en 4 euro. 18 Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2014

19 VARIA Wat diepe wortels vertellen aan jonge knoppen Bos+ zoekt gemotiveerde senioren (50+) die willen voorlezen in een school of bibliotheek voor kinderen tussen de 7 en 10 jaar (1e tot 4e leerjaar). In het kader van dat project schreef de bekende jeugdauteur Marc de Bel in de reeks Spikkel en Spekkie het kersverse boek 'Het verhaal van Mascopiro'. Hij baseerde zich hiervoor op de verhalen van Peruaanse en Vlaamse senioren over hun veranderende band met het bos en het belang van bos in hun leven. BOS+ begeleidt de voorleessessies en zorgt voor een gezellige inkleding. De hele sessie duurt een uurtje en er wordt gezocht naar een school in de buurt van de voorlezers. Meer info: Geïnteresseerden nemen best contact op met BOS+ via kim.claes@bosplus.be of bel Natuur- en Bosbouwkennis verzameld op één website: Ecopedia.be Ecopedia is een kennisdelingswebsite waar Inverde samen met partners zoals het Agentschap voor Natuur en Bos, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek en Natuurpunt wil bouwen aan de kennis rond natuur-, groen- en bosbeheer. Het is de bedoeling om de kennis te verzamelen en te bergen. Vervolgens wordt die kennis dan aan elke geïnteresseerde aangeboden in een inspirerende en toegankelijke vorm zoals video of beheerschema's. Op dit moment kan je op de website al informatie vinden over graslandbeheer, Europees beschermde natuur en het Europees kettingzaagcertificaat. Ga dus zeker eens kijken op Samenleven met wilde dieren, hoe doe je dat? De natuur in Vlaanderen evolueert. Het is niet alleen kommer en kwel, een aantal planten- en dierensoorten zijn de laatste jaren zelfs terug van weggeweest. De toename van sommige diersoorten kan echter problemen veroorzaken. Schade door wild en beschermde soorten was de afgelopen jaren een actueel thema. Via een ministrieel besluit (vanaf 1 juli 2014) werd door minister Schauvliege een Code Goede Praktijk opgesteld om dergelijke zaken te behandelen. In veel gevallen is het nu bijvoorbeeld verplicht om preventieve maatregelen te nemen vooraleer men aanspraak kan maken op een schadevergoeding of kan overgaan tot bestrijding van bepaalde soorten. Bijvoorbeeld voor de beveiliging van kippen tegen de vos betreft dit o.a. het plaatsen van een omheining van min. 180cm hoogte met ingegraven onderkant of het afsluiten van het nachthok. Rond de Code Goede Praktijk is een informatiecampagne gestart. Er zijn een website www. natuuralsgoedebuur.be, een overzichtelijk handboek (download via de website of te bestellen via bij Dirk Demeyere) en informatiefolders over elke diersoort beschikbaar. Boomblad oktober/november/december

20 BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN Legende Openbare bossen Privébossen Bosgroep IJzer en Leie Bosgroep Houtland Wat is een bosgroep? Een bosgroep is een vereniging van en voor boseigenaars. In deze samenwerking staat de beheersvrijheid van de eigenaar centraal. De bosgroep zorgt vrijblijvend voor de praktische ondersteuning voor het beheer van uw bos. De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder. Bosgroep Houtland vzw Streekhuis Noord-West-Vlaanderen (Kasteel Tillegem) Tillegemstraat Sint-Michiels (Brugge) Tel.: Fax: bosgroephoutland@west-vlaanderen.be Website: en BTW: BE Bosgroep IJzer en Leie vzw Bezoekerscentrum De Palingbeek Vaartstraat Zillebeke (Ieper) Tel.: Fax: clint.callens@west-vlaanderen.be Website: Ondern.-nr.: Coördinator: Jan Goris Coördinator: Clint Callens DE WEST-VLAAMSE BOSGROEPEN WORDEN GESTEUND DOOR: