Gamma-scout Stralingsmeter

Transcriptie

1 Bestnr Gamma-scout Stralingsmeter Alle rechten, ook vertalingen, voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatische gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van CONRAD ELECTRONIC NEDERLAND BV. Nadruk, ook als uittreksel is niet toegestaan. Druk- en vertaalfouten voorbehouden. Deze gebruiksaanwijzing voldoet aan de technische eisen bij het in druk gaan. Wijzigingen in de techniek en uitvoering voorbehouden. Copyright 2005 by CONRAD ELECTRONIC NEDERLAND BV Windmolenweg 42, 7548 BM Boekelo Internet:

2 Belangrijk! Beslist lezen! Deze gebruiksaanwijzing is een integraal onderdeel van dit product. Er staan belangrijke aanwijzingen in betreffende de ingebruikneming en het gebruik. Lees deze gebruiksaanwijzing zorgvuldig door! Bij schades, die ontstaan door het niet opvolgen van de handleiding, vervalt het recht op garantie. Voor volgschades, die hieruit ontstaan zijn wij niet aansprakelijk. Bewaar deze gebruiksaanwijzing zorgvuldig! Introductie Geachte klant, Hartelijk dank voor het kopen van de stralingsmeter GAMMA SCOUT. Lees eerst deze gebruiksaanwijzing volledig en zorgvuldig door voordat u de stralingsmeter in gebruik neemt. U dient zich beslist te houden aan de aanwijzingen betreffende de veiligheid en het gebruik. Bij vragen kunt u zich wenden tot onze Technische helpdesk: Nederland: Tel helpdesk@conrad.nl 2

3 Inhoudsopgave Pagina Functies van de GAMMA-SCOUT stralingsmeter 4 Toelating van de meter, technische aanwijzingen, aanwijzingen bij CD en handboek 5 Het bedieningsgedeelte 6 De spleetkeuze- schakelaar 7 Straling meten 8 Actuele straling tonen 8 Gemid. straling van de afgelopen dag van uur 8 Autom. signaal bij bereiken drempelwaarde (Alert- versie) 8 Normale stralingsbelasting en limietwaarden 8 Gebruikslimieten 9 Puls-telling 10 Pulssnelheidmeting 11 Tijd en datum 12 Tijd en datum tonen 12 Tijd instellen 12 Datum instellen 12 Batterij 13 Batterijspanning tonen 13 Vervangen van de batterij 13 Drempelwaarde - waarschuwing 13 Overschrijding van de drempelwaarde (Alert- versie) 13 Invoer van de drempelwaarde 13 Protocol- instelling 14 Protocol instellen 14 GAMMA-TOOLBOX software 15 Systeemvoorwaarden 15 Meegeleverde verbindingskabel voor data- overdracht 15 Installatie van het programma 15 Toepassing van het programma 16 Verbinden van de apparaten 16 Data- overdracht 16 Weergave van ruwe data 17 Werking van de interface en batterijverbruik 17 De Log- file 18 Lezen, opslaan en weergeven van data 19 Grafische weergave van de meetresultaten 20 Verdere verwerking van de data met Excel 21 De menu- bevelen 21 Hulp 23 Gamma- Scout 23 Info systeem 23 Info CSV- data 23 Foutmeldingen 23 Telbuis met maximumsnelheid 24 Notebooks met interface- niveau < 15 V 24 Notebooks met USB- interface 24 Technische specificaties 25 3

4 Functies van de GAMMA-SCOUT stralingsmeter Meting met één simpele druk op een toets: één druk is voldoende om te beginnen met het meten van de straling en direct een duidelijke meetwaarde te krijgen. Geteste precisie- apparatuur: Elke GAMMA-SCOUT wordt aan een eindtest onderworpen. Deze controle wordt bewaakt door het Institut für Strahlenschutz van een technische hogeschool. Bij elk apparaat wordt een testrapport opgemaakt, waarvan het testnummer overeenkomt met het nummer van het apparaat. Alle stralingssoorten: Anders dan normale stralingsmeters kan de GAMMA SCOUT niet alleen gammastralen, maar ook alfa- en bèta- stralen meten. Permanente werking: GAMMA SCOUT controleert de straling dag en nacht. In- en uitschakelen is overbodig, net als het vervangen van een batterij. Gering stroomverbruik: Dank zij de moderne techniek verbruikt de GAMMA SCOUT extreem weinig stroom. Daarom kunt u tot tien jaar doen met één batterij. Groot display: Alle waarden en instellingen worden u op een extra groot display getoond. Functiebreedte: Een zeer overzichtelijk toetsenbord leidt u door alle functies van het apparaat. Opslag van data: GAMMA SCOUT slaat het aantal geregistreerde pulsen op in zijn interne geheugen en houdt ze daar voor u paraat. Computer- evaluatie: De meegeleverde software maakt het mogelijk, de meetgegevens van uw GAMMA SCOUT op een computer te evalueren. Compact design: GAMMA SCOUT heeft zeer compacte afmetingen en is klein genoeg, om plaats te vinden in een handtas. Certificering: GAMMA SCOUT is door de TÜV getest op veiligheid en voldoet aan de Europese CE- standaard, net als aan de US- Amerikaanse FCC-15- standaard. De GAMMA SCOUT mag ook in vliegtuigen meegenomen worden. De uitbouwversie: GAMMA SCOUT w/alert geeft een akoestisch signaal, als er straling boven een instelbare limietwaarde vastgesteld wordt. 4

5 Toelating van de meter, technische aanwijzingen, aanwijzingen bij CD en handboek Dit apparaat voldoet aan hoofdstuk 15 van de FCC- regels (toelatingsautoriteiten USA). De werking werd onderworpen aan de volgende tests: het apparaat mag geen storende signalen afgeven het apparaat moet bestand zijn tegen binnenkomende storende signalen, inclusief signalen die ongewenste functiefouten zouden kunnen veroorzaken. Wees bij het omgaan met radio- activiteit voorzichtig en houdt u aan de wetgeving betreffende bescherming tegen straling. Verdere aanwijzingen aangaande dit thema vindt u bijvoorbeeld in de publicaties van de door de regering ingestelde commissie voor bescherming tegen straling op het Internetadres: (Duits). Deze handleiding is gedrukt op Er is een CD-ROM bijgevoegd. Deze CD-ROM bevat een evaluatie- programma Gamma-Scout-Toolbox - Voor de PC- systemen WIN 98 / SE, WIN NT 4.0, WIN 2000, WIN XP. - In het Engels of Duits. Verder vindt u op de CD-ROM de tekst van dit handboek. Updates van de software en van het gebruikershandboek worden regelmatig op onze Internet- site wsww.gamma-scout.com geplaatst om te downloaden. Als u bij belangrijke veranderingen door ons geïnformeerd wilt worden, laat u dan via bovengenoemde Internet- site registreren in het klantenbestand. 5

6 Het bedieningsgedeelte Spleetopening Spleetkeuzeschakelaar Display 1x interval impulstelling 2x impulsmeting Tijd / datum Batterijspanning Pulssnelheid- meting (aanduiding in aantal pulsen/ sec) Data- overdracht Stralingsaanduiding (in microsievert per uur) Waarde verhogen Waarde invoeren Waarde verlagen 1x protocol- instelling 2x instelling alarmdrempel Interface naar PC 6

7 De spleetkeuze- schakelaar De GAMMA-SCOUT is uitgerust met een Geiger-Müller telbuis, die niet alleen gammastralen, maar ook alfa- en bètastralen kan aantonen. Met de spleetkeuze- schakelaar kunt u, als volgt, de soort van straling begrenzen: - Zet de spleetkeuze- schakelaar in het midden (symbool γ), als u alleen gammastralen wilt registreren. In deze positie schermt een aluminium plaat het telbuisvenster af tegen bètaen gammastralen. - Schuif de spleetkeuze- schakelaar naar links (symbool β en γ), als u gamma- en bètastralen, maar geen alfastralen wilt meten. Nu schermt een aluminium folie het telbuisvenster af tegen alfastralen. - Schuif de spleetkeuze- schakelaar naar rechts (symbool α, β en γ), als u alle drie stralingssoorten wilt meten. Het telbuisvenster is nu open en kan door alle drie de stralingssoorten bereikt worden. Voor normale metingen dient u deze schakelaar in de middelste positie te laten staan. Alfaen bètastralen hebben slechts geringe reikwijdtes van een paar centimeter resp. een paar meter en zijn daarom alleen in de directe omgeving van de stralingsbron aan te treffen. Daarom heeft het geen zin, de spleetkeuze- schakelaar permanent open te laten staan, vooral omdat het telbuisvenster in deze positie vernield kan worden, bijvoorbeeld als u er met een potlood tegenaan stoot. 7

8 Straling meten Bij standaard gebruik informeert de GAMMA SCOUT u snel en betrouwbaar over de actuele stralingsbelasting. De zogenaamde equivalent- dosis wordt momenteel met de voor het meetbereik van de GAMMA SCOUT geldige factor van 114,67 [impulsen per minuut / µsv /h ] uit de geregistreerde impulsen per tijd berekend. Actuele straling tonen Druk op de toets [ ]. De GAMMA SCOUT gaat over naar de standaard- werkingssoort en toont u op het display de actuele stralingsbelasting in de eenheid micro- Sievert per uur (µsv/h) en wel niet alleen als getal, maar ook in de vorm van een staafdiagram. Let er svp op, dat dit staafdiagram bij kleine stralingshoeveelheden slechts als een enkele streep verschijnt. Om beeldend te maken wat veel of weinig straling is, staan er onder het staafdiagram afkortingen zoals > 1a (verblijf langer dan één jaar tot aan het totaal van de limietwaarde van 50 msv per jaar), < 1m (kleiner dan 1 maand), enz. Gemiddelde straling van de afgelopen dag van tot uur Als u een tweede keer op de toets [ ] drukt, wordt gedurende een paar seconden de gemiddelde straling van de afgelopen dag van tot uur getoond, en wel eveneens in de eenheid micro- Sievert per uur. Daarbij knippert het symbool [ ] op het display. Let er op, dat deze functie tot 48 uur nadat u de GAMMA SCOUT in gebruik heeft genomen, nog niet correct kan zijn. Automatisch waarschuwingssignaal bij overschrijden van de drempelwaarde (Alertversie) Â Het overschrijden van de ingestelde drempelwaarde wordt op dat moment akoestisch en permanent optisch via een knipperend symbool [ ] op het display getoond. Dit symbool kan gewist worden door tweemaal op de toets [.] te drukken. Wat betekent een micro- Sievert? In de natuurkunde kent men drie soorten radio- actieve straling: alfa-, bèta- en gammastralen. Ze verschillen niet alleen aanzienlijk in de natuurkundige kenmerken, maar ook in het effect dat ze op mensen hebben. Om de effecten van deze drie stralingssoorten op de mens vergelijkbaar te maken, heeft men een grootheid ingevoerd voor de biologische werking van stralen: het is de zogenaamde equivalent- dosis, met als eenheid Sievert. 1 REM = 0,01 Sievert (Sv) Met het omrekenen van de getelde stralingsimpulsen worden de verschillende componenten van een gemengde straling in een eenheidsmaat voor het biologisch effect omgerekend. Daarbij wordt uitgegaan van een standaardmengsel, kobalt 60. De omrekening naar de equivalent- dosis heeft betrekking op de gamma- quanten van de radioactieve kern kobalt 60 met een quantenenergie van ca. 1,2 mev. Omrekeningsfactor GAMMA SCOUT : 114,67 impulsen per minuut = 1,0 µsv er uur. Normale stralingsbelasting en limietwaarden Bij de uitleg over 28 Wet Bescherming tegen Straling (drukwerk Duits parlement 1989, 11/6/6144, 5), worden de stralingsbelastingen van het jaar 1988 opgesomd. Als natuurlijke blootstelling aan straling worden gemiddeld 2,4 milli- Sievert (msv) genoemd. Uit burgerlijke bronnen kwam er in 1988 gemiddeld 1,55 msv bij, waarbij 1,5 msv teruggevoerd kan worden op medische oorzaken. De wet schrijft gebruikers van technische inrichtingen voor, dat ze aan het milieu geen stralingsbelasting mogen toevoegen, die groter is dan 1,5 msv p.j. ( 44 StrahlSchV) waarbij 8

9 voor afgeleiden van lucht en water die direct effect op mensen hebben, afhankelijk van het lichaamsdeel het effect bovengrenzen van 0,3 tot 1,8 msv p.j. gelden (( 45 StrahlSchV). Sinds 1996 wordt in de EU- richtlijn 96/29 als bovengrens voor de gebruikers van technische installaties 1,0 msv p.j. voorgeschreven die in de nationale wetgeving opgenomen dient te worden (ambtelijke mededeling van de EU L 159, 39 e jaargang van ). Als men de genoemde 2,4 msv uit natuurlijke oorzaken optelt bij de genoemde limietwaarde van 1.0 msv uit technische bronnen, maar daarbij de van individuele gevallen afhankelijke belasting om medische redenen achterwege laat, levert dat een bovengrens op van 3,4 msv permanente belasting, resp. 0,4 micro- Sievert per uur, als deze straling het hele jaar werkt. Op de plaats waar de GAMMA SCOUT gemaakt wordt (Heidelberg), wordt een milieubelasting gemeten die tussen 0,1 en 0,2 msv/h schommelt. Onder de cijfers van de meetwaarde- aanduiding wordt de stralingsdosis in een staafdiagram verduidelijkt. De symboliek betekent: men kan zich langer dan een jaar in deze straling ophouden, tot het wettelijke maximum van 50 msv p.j. (>1a) bereikt wordt. Grotere stralingen verkorten het verblijf dienovereenkomstig. Bij de meetgrens van 80 µsv/h zou de 50 msv p.j. reeds bij een verblijf van minder dan een maand (< 1 m) bereikt zijn. Gebruikslimieten De GAMMA SCOUT is bedoeld voor de controle (permanente monitor met protocol) van normale arbeids- en milieuomstandigheden. Zeer sterke stralingsbronnen groter dan 80,00 µsv/h (500 x de normale straling in Heidelberg) kunnen met deze techniek niet gekwantificeerd worden. Als zich een dergelijk geval voordoet, geeft de GAMMA SCOUT op het display knipperende cijfers aan (N.N.N.N ) en verschijnt er op het display tevens een waarschuwingsteken [ ]. Data boven de meetbereik- grenzen worden in de evaluatietabel aangegeven met (*). Het icoon [ ] wordt gewist door twee keer op de toets [ ] te drukken. 9

10 Puls-telling De GAMMA SCOUT kan ook gebruikt worden als normale geigerteller en telt dan het aantal inkomende pulsen, zonder ze om te rekenen in de eenheid Sievert. Deze functie is nuttig als de meetwaarden geïntegreerd moeten worden in reeds bestaande procédés en procedures, of als het meetproces zelf in beeld gebracht of getest moet worden. Het aantal inkomende pulsen wordt door GAMMA SCOUT opgeslagen in het interne geheugen. Puls- telling inschakelen Druk op de toets [ ] om de GAMMA SCOUT om te schakelen op de werkingssoort impuls- telling. Op het display verschijnt nu het pulssymbool. Er wordt nog niet geteld. Bij de tweede keer drukken op [ ] wordt het tellen gestart zonder invoer van de meettijd. Druk op de toets [ ] als u een meettijd wilt vastleggen: - als de meettijd in seconden geteld moet worden, drukt u éénmaal op de toets [ ]. Als de meettijd in minuten geteld moet worden, drukt u tweemaal op de toets [ ] Als de meettijd in uren geteld moet worden, drukt u driemaal op de toets [ ]. Stel nu de exacte getalwaarde van de gekozen meettijd met behulp van de toetsen [ ] of [ ] in op de gewenste grootte. Start de meting, door een tweede keer op de toets [ ] te drukken. Tijdens de meting knippert het pulssymbool op het display. Als u een meettijd vastgelegd hebt, knippert het symbool tot aan het einde van de meettijd en is daarna weer permanent te zien. Op het display ziet u nu het aantal geregistreerde pulsen in het ingevoerde interval. Zo kunt u de meting stoppen: - door een tweede keer op [ ] te drukken. Het meetresultaat blijft nu op het display zichtbaar. door een andere werkingssoort te kiezen. Daardoor is het meetresultaat niet meer zichtbaar. 10

11 Pulssnelheidsmeting In de werkingssoort pulssnelheidsmeting worden de door de telbuis geregistreerde pulsen doorlopend gemeten en omgerekend in een pulssnelheid. De eenheid van deze pulssnelheid is het aantal per seconde (counts per second). Aanwijzing: Berekend wordt de in de telbuis vastgestelde snelheid van de ionisaties per seconde. Dat is niet identiek aan de activiteit van de isotoop, die in Becquerel gedefinieerd wordt. Pulssnelheid tonen Druk op de toets [Bq], om over te schakelen op de werkingssoort pulssnelheidsmeting. Het symbool [#] knippert nu, zolang de meting loopt. Na beëindiging van de meting is het symbool [#] permanent te zien. De pulssnelheidsmeting geeft het gemiddelde aantal pulsen per seconde aan. Omdat de stralingsintensiteit over een korte periode sterk kan schommelen, is deze aanduiding van het gemiddelde des te preciezer, naarmate de meting langer duurt. De GAMMA SCOUT geeft al na een paar seconden een eerste resultaat, en verlengt dan zelf de meettijd tot maximaal 4096 seconden, om een zo exact mogelijke gemiddelde waarde te krijgen. 11

12 Tijd en datum In de GAMMA SCOUT is ook een kwartsklok geïntegreerd, waarvan u de aanduiding via een druk op een toets kunt oproepen. Tijd en datum dienen voor de correcte protocollering van de gemeten straling. In het data- uitleesprogramma is een functie ingebouwd, die de GAMMA SCOUT tijd aanpast aan de tijd op uw PC (zie aldaar). De tijdaanduiding van de GAMMA SCOUT is bedoeld voor protocollering. Datum instellen Tijd en datum tonen Druk op de toets [ ], om de tijd op te roepen. Op het display verschijnt de ingestelde tijd en het symbool [ ]. Druk een tweede keer op toets [ ], om de datum op te roepen. Op het display verschijnt de ingestelde datum en het symbool [ ]. Tijd instellen Roep eerst de tijd op door op de toets [ ] te drukken. Druk nu op de toets [ ] om de uren in te stellen. Op het display knipperen de beide uurcijfers. Met de toetsen [ ] en [ ] kunt u nu de uren vooruit of terugzetten. Met de toets [ ] bevestigt u de gekozen waarde en gaat u over naar de invoer van de minuten. Druk nu een tweede keer op de toets [ ] om de minuten in te stellen. Op het display knipperen nu de beide minuten- cijfers. Met de toetsen [ ] en [ ] kunt u nu de minuten vooruit of terugzetten. Met de toets [ ] bevestigt u de gekozen waarde en gaat u over naar de invoer van de seconden. Druk nu een derde keer op toets [ ] als u de seconden in wilt stellen. Op het display knipperen nu de beide seconden- cijfers. Met de toetsen [ ] en [ ] kunt u nu de seconden vooruit of terugzetten. Met de toets [ ] bevestigt u de gekozen waarde en beëindigt u het instellen van de tijd. Druk twee keer op toets [ ] om de datumaanduiding op te roepen. Al het volgende gebeurt zoals uitgelegd onder Tijd instellen. Het instellen van tijd en datum kunt u op elk moment stoppen door op toets [ bij het instellen van de datum ook door een vierde druk op toets [ ] ] te drukken, 12

13 Batterij De GAMMA SCOUT wordt door een lithium- thionylchloride batterij van stroom voorzien, die een spanning van 2,7 tot 3,7 Volt heeft. De functie van het apparaat blijft tot een celspanning van 2,7 Volt gegarandeerd. Als de celspanning onder deze waarde daalt, verschijnt het batterijsymbool op het display. De geprotocolleerde data moeten dan uit het interne geheugen uitgelezen worden. De data blijven echter ook bij volledig uitvallen van de spanning behouden en kunnen dan bij de Apparaat- Service- afdeling uitgelezen worden. Het apparaat niet openen, maar naar de Service- afdeling sturen! Batterijspanning weergeven Druk op de toets [ ], om de actuele batterijspanning weer te geven. Op het display verschijnt de celspanning die aanwezig is bij maximale belasting door de elektronica. Vervangen van de batterij Als de batterij uitvalt, is een reset van diverse elektronische parameters nodig. Daarom moet de batterij bij uitval door de Technische Service van de fabrikant vervangen worden. Waarschuwingsdrempel Overschrijding van de waarschuwingsdrempel (Alert- Versie) De GAMMA SCOUT w/alert merkt, dat een ingevoerde waarde van de dosisdrempel overschreden wordt, en geeft een akoestisch signaal. Af fabriek wordt de drempelwaarde 5 µsv/h (ca. 50 msv p.j. = limietwaarde voor personen, die beroepsmatig aan straling blootgesteld staan) ingesteld. Als de waarde van de waarschuwingsdrempel overschreden wordt door meting van radio- activiteit, wordt deze overschrijding bovendien aangegeven door een waarschuwingsdriehoek op het display. Invoer van de waarschuwingsdrempel [ ] toets (protocolsymbool) eenmaal indrukken en u schakelt over naar de werkingssoort protocolafstand (zie boven). Als u nogmaals op deze toets drukt, schakelt u over op de werkingssoort Alarmdrempel. De geldende alarmwaarde verschijnt op het display. Druk op de toets [ ] of [ ] om de waarde te verhogen of te verlagen. De ingestelde waarde verschijnt knipperend op het display. Minimumwaarde 1,0 µsv/h. Stapbreedte 1,0 µsv/h. Maximaal invoerbare waarde (en bovengrens voor GAMMA SCOUT ) 80,0 µsv/h. Druk op de [ ] toets om de nieuwe drempelwaarde te bevestigen. 13

14 Protocol- instelling GAMMA SCOUT protocolleert automatisch het aantal gemeten impulsen en legt deze data vast in het interne geheugen. U kunt deze data met een computer uitlezen en verder verwerken. Af fabriek is de protocol- procedure zo ingesteld, dat de GAMMA SCOUT steeds de impulsen van een week optelt en als weekwaarde opslaat. Op deze manier is de capaciteit van het geheugen voldoende om de weekwaarden van 10 jaar te protocolleren. Zoals uit onderstaande tabel blijkt, kunt u ook korte protocol- afstanden instellen, waardoor de totale registratieduur dienovereenkomstig verkort wordt: Protocolafstand Aanduiding Registratieduur 1 week 7d Ca. 10 jaar 1 dag 1d Ca. twee jaar 1 uur 1h Vier weken 10 minuten 10 min Ca. vier dagen 1 minuut 1 min 10 uur Protocol instellen  Druk op de toets [ ] om over te schakelen naar de werkingssoort Protocol. Op het display wordt nu het symbool protocol [ ] getoond. Kort verschijnt ook het staafdiagram, dat aangeeft hoeveel vrij protocolgeheugen er nog aanwezig is. (1 streep komt overeen met ca. 4% geheugenruimte). Door op de toets [ ] te drukken kiest u een protocollering over een kortere periode en daardoor korte protocolafstanden. Door op de toets [ ] te drukken kiest u een protocollering over een langere periode en daardoor grotere protocolafstanden. Dor op de toets [ ] te drukken bevestigt u de zojuist gekozen waarde voor de protocolafstand. GAMMA SCOUT verlengt zelfstandig de protocolafstand tot een week, zodra het geheugen voor meer dan driekwart gevuld is. U kunt de geprotocolleerde data op elk moment doorgeven aan een computer en het geheugen van de GAMMA SCOUT wissen om het opnieuw te gebruiken. Bijzonderheden hierover vindt u in het volgende hoofdstuk. Als het geheugen voor 75% beschreven is, schakelt de GAMMA SCOUT automatisch terug naar het protocolinterval van 7 dagen. In dit geval zijn kortere protocol- intervallen pas weer mogelijk na het wissen van het geheugen. 14

15 GAMMA TOOLBOX- Software De GAMMA SCOUT Toolbox software is bedoeld voor het uitlezen van de voor die tijd verzamelde meetgegevens van de GAMMA SCOUT uit het geheugen daarvan (Gamma- Hex-Dump), om deze dan een algoritmische berekening te laten ondergaan, die de meetgegevens voorbereidt voor weergave in lijsten of in een grafiek. Hiertoe wordt de GAMMA SCOUT aangesloten op de seriële interface van de computer en via het folietoetsenbord [ ] van het apparaat overgeschakeld op werking via de computerinterface. Systeemeisen Voor de Gamma-Scout Toolbox is een MS-WINDOWS PC met seriële RS232- interface vereist. Ondersteunde systemen zijn WIN 98 / SE, WIN NT 4.0, WIN 2000, WIN XP. Meegeleverde verbindingskabel voor data- transfer De verbindingskabel tussen PC- interface en de port van de GAMMA SCOUT wordt meegeleverd. Sluit de kabel aan op de passende stekkers/ bussen van de apparaten. Open hiertoe de beschermkap aan de onderkant van de GAMMA SCOUT, daar vindt u de interface naar de PC. Installatie van het programma 1. Op de meegeleverde CD bevinden zich: - het data- evalueringsprogramma - de installatie- routine en - de gebruiksaanwijzing met de laatste actualiseringen als PDF- bestand. Om dit bestand te kunnen lezen of printen hebt u het programma Adobe Acrobat Reader nodig. Downloaden gratis bij < >. 2. Installatie - CD-Rom in de drive leggen. - Installatie- routine start automatisch (bij geactiveerde Autostart- functie in Windows), anders uitpakken door dubbel te klikken op Filename Inst_E_Gamma_xyz.exe.(xyz = versienummer, b.v.: 320) - Uitvoeren volgens menu- voering. 3. Als u na de installatie het programma wilt gebruiken, start u de Gamma-Scout toolbox software door dubbelklik op "GammaTool.exe" op het adres waar u het programma opgeslagen heeft. 15

16 Gebruik van het programma U start het programma door dubbel te klikken op GammaTool.exe op het adres, waar u het programma heeft opgeslagen. Na de eerste start van GAMMA-TOOLBOX verschijnt éénmaal een melding, die u vraagt de seriële interface van uw computer te kiezen. Het programma onthoudt deze keuze. Verbinden van de apparaten Nadat u de GAMMA SCOUT via de meegeleverde kabel verbonden heeft met de computer, kenmerkt u de desbetreffende interface in het Pull-Down menu (b.v. COM1). Als de interface bezet of niet aanwezig is, verschijnt er een foutmelding. Na elke volgende start van het programma wordet u er op gewezen dat u uw GAMMA SCOUT aan moet sluiten op de gekozen seriële interface van uw computer. Data- overdracht Klik op de G-Scout uitlezen button en de overdracht van de data uit het geheugen van uw GAMMA SCOUT naar uw PC wordt gestart. Als de data- overdracht kabel niet correct aangesloten is, of de GAMMA SCOUT niet vooraf door het indrukken van de toets [ ] op het folietoetsenbord omgeschakeld heeft op PCinterface werking, verschijnt er een melding. 16

17 Weergave ruwe data De overgedragen data zijn nu in de weergave van de ruwe data zichtbaar en staan klaar voor bewerking. Deze ruwe data worden bij het genereren automatisch onder twee namen in het register opgeslagen waarin het Gammatoolbox programma geregistreerd is. De namen zijn: GAMMA_JJJJ_MM_TT_Std-Min-Sek.dat (jaar, maand, dag, uur, minuten, seconden) en GAMMA_JJJJ_MM_TT_Std-Min-Sek.csv. Door op de button Save te klikken kunt u deze data echter bovendien opslaan in een zelfgekozen register met eigen naaam (Format.dat. en.csv). Na een klik op de button berekenen worden de ruwe data in een leesbaar tabellenformaat omgevormd en op dezelfde beeldschermpagina getoond. (Voortzetting pag. 19) Interfacegebruik en batterijverbruik In de werkingssoort PC- Interface ontstaat een hoger stroomverbruik uit de batterij van de GAMMA SCOUT. Daarom kan deze werkingssoort alleen bij de in de Gamma-Toolbox via het informatievenster opgevraagde functies geactiveerd worden. Spaar de batterij van uw GAMMA SCOUT door na gebruik van de PC- interface- functie weer over te schakelen naar de functie Meten. Dat kan eenvoudig door op de Stralingstoets [ ] op het folietoetsenbord van de GAMMA SCOUT te drukken. Na 3 minuten springt de GAMMA SCOUT automatisch terug naar de werkingssoort Meten. 17

18 De log- file Bij het omrekenen van de ruwe data worden de aparte data onderzocht en wordt het resultaat naar een afloopprotocol geschreven. Met de button Berekenings- log- bestand opslaan kan dit opgeslagen worden. Deze log- file verschijnt alleen op de monitor, wanneer het programma een fout in de evaluatie vastgesteld heeft. Beëindig het programma met sluiten. 18

19 Lezen, opslaan en weergeven van de data Na converteren van de ruwe data in tabellenformaat (zie pag. ) wordt de volgende tabel getoond. De data kunnen nu in tekstvorm geprint of opgeslagen worden. Kies bestandsnaam en doelregister, het bestand wordt automatisch geformatteerd (.txt). Na klikken op Toon grafiek- data komt u in de grafische tabellenweergave- mode. 19

20 Grafische weergave van meetresultaten De data kunnen steeds in twee- of driedimensionale vorm als snelheids-, impuls- of dosisdiagrammen weergegeven worden. Deze diagrammen kunnen afgedrukt worden en als afbeeldingen opgeslagen worden in BMP- of WMF- formaat. 20

21 Verdere verwerking van de data met Excel Als u het CSV- bestand (zie pag. 17) in Microsoft Excel wilt weergeven en bewerken, importeert u het bestand naar Excel, zoals beschreven in de Gamma-Toolbox, Gamma- Scout / Info CSV- files. De menu- commando s In het hoofdmenu van Gamma- Toolbox vindt u de menu- begrippen Bestand, COM- PORT, datum en tijd, display en Gamma-Scout. Bestand/ ruwe data laden: Kies Ruwe data laden om al eer ingelezen data op te roepen Bestand / programma beëindigen Kies programma beëindigen om het programma te verlaten. COM- Port: Kies de seriële interface van uw computer, waarmee de GAMMA- SCOUT verbonden is. 21

22 Datum en tijd: Kies het menupunt Sync met PC om datum en tijd van de GAMMA- SCOUT aan te passen aan uw PC Willekeurig instellen: Kies willekeurig instellen om datum en tijd van de GAMMA SCOUT (b.v. in andere tijdzones) in te stellen. Display Log- venster Kies het menupunt Log- venster, om het venster in beeld te brengen waarop het afloopprotocol van de datumomrekeningsprocedure weergegeven wordt. 22

23 Hulp Gamma-Scout Info- systeem: Kies het menupunt Info Systeem om informatie te krijgen over het systeem van uw PC en van uw GAMMA SCOUT alsmede het versienummer en de fabrikant van uw GAMMA- TOOL- software. Deze systeem- info moet de fabrikant < > weten, om uw eventuele vragen meer gericht te kunnen beantwoorden. Verder vindt u hier het adres van onze website, waar onder andere de actuele versie van deze software ter beschikking staat om te downloaden. Info CSV- bestanden: Kies het menupunt Info CSV- bestanden om nadere informatie te krijgen over het CSVbestand, dat de GAMMA- TOOLBOX genereert voor verdere bewerking in Microsoft Excel. Foutmeldingen Als het evaluatieprogramma ongedefinieerde bestanden vindt, worden er foutmeldingen op het display getoond. De uitleg hierover kan gebeuren door onze service- afdeling onder < gamma@hsv-datentechnik.de >. 23

24 Telbuis en maximale snelheid Als de GAMMA SCOUT een dosissnelheid > 80 microsievert / uur meet, worden dergelijke meetwaarden gemerkt met een (*). Als dergelijke meetbereik- overschrijdingen in een langer interval vallen, dan wordt het impulstotaal van het gehele interval met (*) gemerkt. Notebooks met interfaceniveau < 15 V Bij sommige notebooks vallen de toegepaste spanningsniveaus op de seriële interface buiten de norm. Er komt dan geen verbinding tot stand tussen de GAMMA SCOUT en de PC. Hier helpt het tussenschakelen van een seriële niveau- omvormer, die in de handel te koop is. Als u bij evaluatieproblemen onze Servide- afdeling aanspreekt, geef dan svp het type van uw PC aan. Notebooks met USB- interfaces Sommige notebook- fabrikanten zien ondertussen af van het inbouwen van een seriële COM- interface ten gunste van USB- interfaces. Om in dit geval de seriële interface van de GAMMA SCOUT te kunnen verbinden met uw notebook, verdient het aanbeveling een geschikte USB-to-COM - adapter aan te schaffen, die u in de elektronicavakhandel kunt kopen. Deze adapter zet USB om in Serieel en er kan een communicatie opgebouwd worden tussen PC en GAMMA SCOUT. 24

25 Technische specificaties Display Stralendetector Straalsoorten Keuzespleet Vloeibaar kristal aanduiding (LCD), viercijferig, numeriek met benaming, quasi- analoog logaritmisch staafdiagram Werkingssoort- indicatoren Eindvenster- telbuis volgens het Geiger-Müller principe Edelstaal behuizing met neon- halogeenvulling Meetlengte 38,1 mm, meetdiameter 9,1 mm Micavenster 1,5 tot 2 mg/cm 2 Gamma- gevoeligheid 114,67 impulsen per minuut bij Co-60 straling = 1 µsv/h in energieband van de omgevingsstraling Nulsnelheid < 10 impulsen bij afscherming door 3 mm Al en 50 mm Pb Gebruikstemperatuur 20 tot +50 C, gebruiksspanning ca. 450 Volt (α + β +γ)(alfa) Vanaf 5 MeV β (bèta) Vanaf 0,2 MeV γ (gamma) Vanaf 0,02 MeV α +β + γ Zonder spleet β + γ Al-folie ca. 0,1 mm, schermt α volledig af γ bij spleetkeuze Al- scherm ca. 3 mm, schermt α volledig en β tot 2 MeV af, zwakt γ tot minder dan 7% af Levensduur batterij Ca. 10 jaar Bij 20 C en natuurlijke milieubelasting GAMMA-SCOUT w/alert: bij gemiddeld duizend akoestische signalen per jaar Stroomverbruik Geheugen Behuizing Afmetingen Storingsonderdrukking Service Stand: Gemiddeld lager dan 10 micro- Ampère 2 Kbyte Behuizing uit slagvaste kunststof Novodur Lengte 163 mm x breedte 72 mm x hoogte 30 mm Storingsonderdrukking Europese CE- standaard, US- standaard FCC 15 Dr. Mirow/ GAMMA SCOUT Postbus 1346, D Schriesheim Fax / drmirow@gamma-scout.com (veranderingen voorbehouden) 25

26 Natuurkundige grootheid Activiteit Si- grootheid Oude eenheid Referentie Becquerel (Bq) 1 Bq = 1/s Curie (Ci) 1 Ci = 3,7*10 10 Bq 1 Bq = 2,7*10-11 Ci = 27 pci Ionendosis Coulomb / kg Röntgen (R) 1R = 2,58*10-4 C/kg 1 C / kg = 3876 R Energiedosis Gray (Gy) Rad (rd) 1 rd = 0,01 Gy 1 Gy = 100 rd Equivalentdosis H Sievert (Sv) Rem (rem) 1 rem = 0,01 Sv 1 Sv = 100 rem Effectieve dosis H E Sievert (Sv) 1 Sv = 1 J/kg Rekenkundige grootheid bij stralingsprotectie 26