Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Bestrijding langdurige werkloosheid Nr. 43 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 6 maart 2000 De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 1 heeft op 16 februari 2000 overleg gevoerd met minister De Vries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de sluitende aanpak en de regeling I/D-banen (23 972, nrs. 36, 38 en 39). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Terpstra (VVD), voorzitter, Biesheuvel (CDA), Schimmel (D66), Van Zijl (PvdA), Bijleveld-Schouten (CDA), Kalsbeek (PvdA), Noorman-den Uyl (PvdA), ondervoorzitter, Kamp (VVD), Essers (VVD), Van Dijke (RPF), Bakker (D66), Visser-van Doorn (CDA), De Wit (SP), Verburg (CDA), Smits (PvdA), Spoelman (PvdA), Van der Staaij (SGP), Örgü (VVD), Harrewijn (GroenLinks), Van Gent (Groen- Links), Bussemaker (PvdA), Balkenende (CDA), Wilders (VVD), Santi (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD). Plv. leden: E. Meijer (VVD), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Giskes (D66), Van der Hoek (PvdA), Dankers (CDA), Hamer (PvdA), Kortram (PvdA), Blok (VVD), Van Blerck- Woerdman (VVD), Van Middelkoop (GPV), Van Vliet (D66), Stroeken (CDA), Marijnissen (SP), Eisses-Timmerman (CDA), Schoenmakers (PvdA), Middel (PvdA), Van Walsem (D66), Weekers (VVD), Vendrik (GroenLinks), Rosenmöller (GroenLinks), Wagenaar (PvdA), Mosterd (CDA), De Vries (VVD), Oudkerk (PvdA), Klein Molekamp (VVD). Mevrouw Spoelman (PvdA) was er verheugd over dat, zoals de minister in zijn brief van 17 november 1999 (23 972, nr. 38) aangeeft, het project Sluitende aanpak volgens schema verloopt. Er zijn zelfs signalen dat het nog beter verloopt dan gepland. Derhalve is het nu tijd voor een verdere stap, een nog grotere inspanning. De huidige formulering van de sluitende aanpak, luidende dat een arbeidsgericht aanbod moet worden gedaan, is in feite nog te weinig ambitieus. Zijn de trajecten die tot nu toe worden aangeboden duurzaam van aard? Heeft de sluitende aanpak daadwerkelijk geleid tot het voorkomen van langdurige werkeloosheid? Het door de minister gehanteerde uitgangspunt dat de sluitende aanpak niet ten koste mag gaan van het zittende bestand zou, juist nu het Nederland economisch voor de wind gaat en er eveneens nog middelen uit het Europees sociaal fonds (ESF) beschikbaar zijn die in de toekomst wellicht zullen afnemen, dan ook omgezet moeten worden in het streven om in het kader van die aanpak daadwerkelijk iets extra s te doen voor dat zittende bestand dat absoluut niet als afgeschreven mag worden beschouwd. In dit verband refereerde mevrouw Spoelman aan de proef die hieromtrent in Alkmaar gaande is waarmee tot nu toe goede resultaten zijn geboekt. Vanuit het ESF krijgen arbeidsvoorziening 250 mln., de G mln. en het LISV 45 mln. voor de periode vanaf het jaar 2000, een verdeling die nogal wat onrust heeft veroorzaakt en die ertoe leidt dat bepaalde gemeenten in tegenstelling tot de voorafgaande periode veel minder of zelfs helemaal geen ESF-gelden meer krijgen, hetgeen toch een kwalijke ontwikkeling is. Bijvoorbeeld in het noorden van het land is door de nieuwe verdeling veel minder beschikbaar dan eerder is afgesproken, terwijl dit juist een gebied betreft met heel specifieke werkgelegenheidsproblemen, met veel meer langdurig werklozen, terwijl de arbeidsparticipatie van vrouwen er veel lager is. Een en ander roept dan ook de KST44366 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2000 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 1

2 vraag op hoe het beleid van de minister in dezen zich verhoudt tot het beleid van de gemeenten en arbeidsvoorziening. Medio 1999 hadden mensen een in- en doorstroom(i/d)-baan, maar slechts 2000 van hen zijn uitgestroomd naar ander werk, zijnde nog geen 5%, hetgeen een bijzonder laag percentage is, vooral in het licht van de gunstige economische ontwikkelingen. De minister heeft in antwoord op schriftelijke vragen aangegeven dat gemeenten er geen belang bij hebben om deze mensen te lang vast te houden in die banen. Dat zou het geval zijn, indien het zittende bestand niet inmiddels voor de I/D-banen een bijzonder afgeroomde groep is die een enorme afstand tot de arbeidsmarkt heeft en derhalve niet zomaar voor I/D-banen in aanmerking komt. Is niet veeleer aan de orde dat gemeenten baat hebben bij deze banen, die vooral liggen in de sfeer van het toezicht, de zorg en openbaar vervoer, zodanig dat ze minder hun best doen om mensen uit te laten stromen? Mevrouw Spoelman vond de informatievoorziening inzake onder andere het exacte aantal in- en uitstromers in het kader van de WIW en de I/D-regeling tot nu toe gebrekkig, ook waar het gaat om de onderlinge samenhang. Vooruitlopend op de nieuwe architectuur van de gegevensverstrekking die door de minister in het vooruitzicht is gesteld, verzocht zij hem op kortere termijn reeds meer specifieke gegevens te verstrekken, bijvoorbeeld ten aanzien van de 4000 I/D ers die inmiddels zijn uitgestroomd van wie echter niet bekend is waar en hoe deze mensen uiteindelijk terecht zijn gekomen. Overigens zullen de resultaten van het door haarzelf in november vorig jaar aangekondigde onderzoek van haar fractie naar de in-, door- en uitstroom bij een representatief aantal gemeenten naar verwachting na het zomerreces bekend worden. De heer Kamp (VVD) sprak er zijn waardering over uit dat de minister met voortvarendheid de gelegenheid, die de huidige economische groei biedt te baat neemt om een aantal moeilijke onderliggende problemen, waaraan men in Nederland jarenlang niet toe is gekomen, aanpakt. Dit jaar is op de rijksbegroting erg veel geld (in totaal 1,7 mld.) beschikbaar voor de reïntegratie van niet-arbeidsgehandicapten, nog los van de overheidsfinanciering in het kader van de specifieke afdrachtkorting (SPAK) en de gesubsidieerde banen. Daarnaast is er dankzij de hoge economische groei een snelle groei van de werkgelegenheid met veel vacatures, waardoor het aantal mensen dat aandacht moet krijgen, afneemt. Positief is ook dat de verdeling van de verantwoordelijkheden overzichtelijker wordt. De gemeenten hebben zich bezig te houden met de bijstandsgerechtigden, terwijl het Landelijk instituut sociale verzekeringen (LISV) en de uitvoeringsinstellingen (UVI s) zich concentreren op de WW-gerechtigden en arbeidsvoorziening zich bezighoudt met nietuitkeringsgerechtigden. Volgens de minister kan als gevolg van voornoemde gunstige omstandigheden, de doelstelling van de sluitende aanpak reeds een jaar eerder dan voorzien gerealiseerd zijn, namelijk in Overigens zouden die omstandigheden nog gunstiger zijn geweest zonder armoedeval. Het was naar het oordeel van de heer Kamp dan ook noodzakelijk dat dit beletsel voor mensen om te gaan werken of om zich extra in te spannen, weggenomen wordt. Met betrekking tot de sluitende aanpak en de I/D-regeling kan vastgesteld worden dat gemeenten grote moeite hebben om gesubsidieerde banen in te vullen, terwijl arbeidsvoorziening er niet in blijkt te slagen voldoende mensen voor reïntegratietrajecten te vinden. Hoe is dat mogelijk, gegeven het feit dat nog steeds mensen een WW- of ABW-uitkering hebben? Het proces van de sluitende aanpak is sterk gericht op het verdelen en uitgeven van het beschikbare geld. Over wie hoeveel mag uitgeven, is de informatie van de minister aan de Kamer helder, maar niet helder is wat voor dat geld wordt gepresteerd, laat staan wat er mee moet worden Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 2

3 bereikt. Kan alsnog aangegeven worden hoeveel van welke trajecten door wie voor hoeveel geld geleverd worden en hoeveel werklozen zich dankzij die trajecten weer op eigen kracht op de arbeidsmarkt kunnen redden? Bij de beleidsevaluatie zal zowel het functioneren van de gemeenten, de UVI s, arbeidsvoorziening en de reïntegratiebedrijven beoordeeld moeten worden, als ook het instrument sluitende aanpak als zodanig. Voor een zinvolle evaluatie alsdan is het nodig dat nu concrete, controleerbare doelstellingen zijn geformuleerd en dat de juiste gegevens geregistreerd worden. De heer Kamp vroeg de minister hiervoor zorg te dragen. In het kader van de I/D-regeling is het de bedoeling dat tussen 1994 en gesubsidieerde banen totstandkomen, banen voor langdurig werklozen die nog niet uit eigen beweging op de arbeidsmarkt kunnen slagen. In de zorgsector kunnen veel nuttige gesubsidieerde banen worden gecreëerd, maar de invulling ervan verloopt moeizamer. Er zijn te weinig kandidaten en de kwaliteit van de gegadigden is vaak onvoldoende. Ook gemeenten hebben moeite om voldoende geschikte kandidaten voor gesubsidieerde banen te vinden, waardoor ze zich steeds meer richten op WAO ers, WW ers en herintreders, terwijl gesubsidieerde banen toch bedoeld zijn voor langdurig werklozen met een bijstands- of WW-uitkering. Hoeveel personen komen op dit moment überhaupt in aanmerking voor een gesubsidieerde baan? Gegeven de huidige marktsituatie is het de vraag of het nog wel zinvol is om nog eens gesubsidieerde arbeidsplaatsen te creëren bovenop de al bestaande waarvan 15% nog niet vervuld is. In het besef overigens dat afwijking van afspraken in het regeerakkoord alleen kan na onderlinge overeenstemming, is het van belang de huidige situatie onder ogen te zien. Vindt inmiddels met iedereen die een gesubsidieerde baan heeft regelmatig een gesprek plaats over de doorstromingsmogelijkheden? Hebben de werkgevers van de betrokkenen wel voldoende belang bij doorstroming? Het aanbod van een baan, een gesubsidieerde baan of een voorbereidend traject mag nooit vrijblijvend zijn. Op een weigering, onvoldoende inzet of uitval zonder geldige reden, moet altijd een sanctie volgen. De heer Kamp had de indruk dat de registratie op dit punt tekort schiet, waardoor controle niet goed mogelijk is. Het verweer van de minister dat hij niet de werkgever is, is niet overtuigend. Hij is immers wel degene die de kosten draagt en kan dus wel degelijk de eis stellen dat al het mogelijke gedaan wordt om doorstroming naar de markt te realiseren. De vorige minister van SZW probeerde altijd tevergeefs uit te leggen dat gesubsidieerde banen geen gesubsidieerde banen zijn. De huidige minister verspilt zijn tijd daar gelukkig niet aan. De heer Kamp stelde hem dan ook maar voor om door te pakken en de WIW en de I/D-regeling in elkaar te schuiven. Ten slotte vroeg hij er aandacht voor dat via verschillende regelingen steeds meer geld beschikbaar komt voor de gemeentelijke sociale diensten, vooral in de grote steden, terwijl het aantal uitkeringsgerechtigden afneemt. Sociale diensten zijn vaak stroef functionerende organisaties. Het vele geld verhult de problemen en staat de oplossing ervan in de weg. Het is dan ook van belang dat in de sfeer van de uitvoering de druk op de ketel wordt gehouden, teneinde ervoor te zorgen dat het maximale met dat geld gepresteerd wordt. Mevrouw Van Gent (GroenLinks) vroeg zich af of de huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt niet nopen tot een fundamentele discussie over eventuele nadere aanpassingen van het instrument van de gesubsidieerde arbeid, inclusief de financieringsmethodiek, zonder overigens nut en noodzaak van dit instrument ter discussie te stellen. Het is uitermate belangrijk dat de juiste instrumenten en de juiste middelen bij de juiste personen terechtkomen, met name degenen die er het meest behoefte aan hebben. Men kan zich afvragen of dat laatste in dezen nog wel het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 3

4 geval is. Indien gemeenten I/D ers inderdaad langer blijken vast te houden omdat ze belang hebben bij het werk dat door hen wordt verricht maar diezelfde gemeenten dat werk op een andere manier niet willen of kunnen betalen, dan komt de gedachte op, juist waar het gaat om arbeid die direct dan wel indirect door de overheid wordt betaald, om naar andere financieringsbronnen te zoeken teneinde betrokkenen een plek te geven op de reguliere arbeidsmarkt binnen de instellingen waar ze op gesubsidieerde basis werkzaam zijn. De minister heeft een aantal weken geleden het probleem van de armoedeval terecht op de politieke agenda gezet. Is hij bereid om het aspect van de gesubsidieerde arbeid daarbij te betreken en is hij in staat nu reeds enige oplossingsrichtingen aan te geven om dit probleem te tackelen? Mevrouw Van Gent vroeg mede in het licht van de suggestie van de heer Kamp om WIW- en I/D-banen in elkaar te schuiven, aandacht voor het recente FNV-rapport waarin min of meer hetzelfde wordt voorgesteld, waarbij er een relatie is met de beloningsstructuur, scholing en doorstroming naar de reguliere arbeidsmarkt. De FNV verwijt het rijk dat het nog steeds te veel is gefixeerd op het aanbod waardoor de vraag te weinig aan bod komt. De reactie van de minister op de bij de behandeling van de SZWbegroting voor 2000 terecht aanvaarde motie-kamp die ertoe strekt om in het kader van de I/D-regeling te bevorderen dat regelmatig gesprekken zouden worden gevoerd met personen met een gesubsidieerde baan over doorstromingsmogelijkheden dat een en ander niet in de regels staat en dat dit meer een rol is voor de werkgevers, bestempelde mevrouw Van Gent als nogal bureaucratisch. Dergelijke gesprekken zouden juist een essentiële rol kunnen vervullen bij een adequate doorstroming naar reguliere arbeid. In dit kader zou zelfs gedacht kunnen worden aan het instellen van jobcoaches die de desbetreffende personen individueel begeleiden tot het moment waarop ze een plek op de reguliere arbeidsmarkt hebben. Zij sloot zich aan bij de vraag van de heer Kamp over de kwalitatieve en prestatiegegevens van de verschillende trajecten. Juist om te kunnen beoordelen hoe het in de toekomst verder moet met de gesubsidieerde arbeid, is het van belang om over niet al te lange termijn te beschikken over die gegevens. In het kader van het ESF is voor de periode mln. in het vooruitzicht gesteld, maar gelet op de huidige discussies rond dit fonds, rijst de vraag of dat bedrag daadwerkelijk los zal komen. Door de beoogde verdeling van die middelen tussen G25, arbeidsvoorziening en LISV, zullen kleinere gemeenten niet meer rechtstreeks uit ESF-middelen kunnen putten. Betekent dit dat sommige projecten van die kleinere gemeenten daardoor in de knel komen? Als gemeenten geen deel uitmaken van de G25, wil dat nog niet zeggen dat ze daar niet de nodige problemen hebben. Uit de voorliggende stukken is helaas op te maken dat de oudere werkzoekenden en de allochtonen nog niet echt meevissen in de vijver van de gesubsidieerde arbeid, in de zin dat het percentage van deze groepen achterblijft ten opzichte van dat van andere groepen. Een en ander versterkt de noodzaak om de gesubsidieerde arbeid als instrument flexibeler te maken, bijvoorbeeld wat betreft de leeftijdsgrenzen, zodat gemakkelijker kan worden aangesloten bij de arbeidsmarkt als zodanig en bij die groepen die de ondersteuning van het rijk het hardst nodig hebben. In het kader van de sluitende aanpak is essentieel dat de kaartenbakken worden geactiveerd. Welke extra actie is de minister bereid op dit punt te ondernemen? Wellicht is voor deze groep een andersoortige aanpak nodig, met veel meer voortrajecten, sociale activering en dergelijke. Met betrekking tot de positie van de allochtonen is een adviesaanvraag uitgegaan aan de SER, terwijl de taskforce Minderheden en arbeidsmarkt Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 4

5 onlangs rapport heeft uitgebracht. Bij onder meer het grotestedenbeleid, sociale zaken en onderwijs komt de problematiek van de allochtonen aan de orde, hetgeen vooralsnog een versnipperde indruk geeft. Onderkennen de verschillende betrokken departementen het belang van het zwaluwstaarten van een en ander om tot een goed beleid op dit punt te komen? Ten slotte was mevrouw Van Gent benieuwd te vernemen wat de stand van de uitvoering is van de motie-bussemaker c.s. inzake arbeidsplicht voor alleenstaande ouders. Mevrouw Verburg (CDA) maakte uit de voorliggende brieven van de minister op dat de werving in het kader van de I/D-regeling nog steeds moeizaam verloopt vanwege de afroming van de doelgroep. De WIW zal voor heel veel kandidaten voor de in- en doorstroombanen moeten gelden als een soort opstapregeling, met als gevolg dat vanuit die WIW het grote getouwtrek om de werknemer begint. Kan deze terecht in een I/D-baan of wordt hij weggezogen door de arbeidsmarkt? Deze spanning die zich in toenemende mate voordoet, zou reden moeten zijn om de I/D-regeling nog eens heel goed onder de loep te nemen. Het mag niet zo zijn dat op deze manier extra banen worden gecreëerd, terwijl de reguliere arbeidsmarkt al zoveel moeite heeft om de meer dan vacatures in te vullen? Uit experimenten met de sociale activering blijkt dat voor veel cliënten in fase 4, degenen die qua (re)integratie de moeilijkste groep vormen, perspectief op een baan bestaat. Op welke wijze wil de minister bewerkstelligen dat zij dat zo noodzakelijke zetje in de rug krijgen teneinde fase 4 te kunnen verlaten? Hoe denkt hij gemeenten zoals Tilburg aan te sturen, die aan fase 4-cliënten een vis- en hengelvergunning verstrekken en voor hen de sollicitatieplicht opheffen? Op welke wijze wil hij flexibel inspelen op ontwikkelingen waarbij er een tekort aan I/D-banen in de ene gemeente is en er in een andere gemeente juist een onderuitputting is op dat punt? Voor mevrouw Verburg bleef overeind staan dat waar het gaat om I/D-banen er sprake moet zijn van een verplichtende aanpak, waardoor een aanbod niet geweigerd kan worden zonder dat er sancties bij in het zicht komen. Antwoord 12 (23 972, nr. 36) dat arbeidsplaatsen die niet binnen de zorgsector kunnen worden vervuld, door andere gemeenten ook kunnen worden ingezet in andere sectoren, is feitelijk in strijd met een eerder voornemen van de minister om deze banen te reserveren voor de zorgsector. In de nieuwe regeling is zelfs de mogelijkheid geopend om banen op een andere manier in te vullen. Mevrouw Verburg was zowel verbaasd als verbijsterd over deze ontwikkeling, juist waar de knelpunten en de vraag om personeel in de zorg enorm zijn. Een ander aspect waarvoor zij aandacht vroeg, betreft de eisen die worden gesteld aan degenen die in aanmerking willen komen voor een I/D-baan. Waar blijkt dat van de 4000 sollicitanten voor een functie als tramconducteur, slechts 300 mensen geworven konden worden, kan gesproken worden van een soort mismatch in het verwachtingspatroon van werkgevers ten aanzien van de I/D-criteria. Hoe kan de minister verklaren dat gemeenten in toenemende mate hun wervingsfocus voor I/D-banen verleggen naar WW ers, WAO ers en herintredende vrouwen? Wordt hier niet een doelgroep aangesproken die niet werd en wordt beoogd met de I/D-regeling? Het feit dat in de nieuwe I/D-aanpak gekozen is voor maar liefst vier soorten uitstroompremies, geeft een indruk van de behoefte die de arbeidsorganisaties blijkbaar hebben om een I/D er vast te houden. In de praktijk blijkt dat een werkgever van iemand met een I/D-baan wel weet wat hij heeft, maar dat hij gelet op de zeer moeizame werving niet weet wat hij krijgt. In dat licht sloot mevrouw Verburg zich dan ook aan bij de vraag van mevrouw Van Gent over de motie-kamp. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 5

6 Uit de praktijk komt naar voren dat het voor WIW ers en I/D ers soms niet mogelijk is een dergelijke baan volledig te bezetten. De mogelijkheid is gecreëerd om de baan dan 60% te vervullen, maar ook dat blijkt voor sommigen nog een stap te ver. Er is meer behoefte aan een soort inschuifsysteem van eerst meer training en scholing naar arbeidsmarktgewenning. Juist waar het gaat om een steeds lastiger te werven groep, vroeg mevrouw Verburg de minister een dergelijk systeem te bevorderen. Waar de informatie- en communicatiesystemen en de monitoring inzake de I/D-regeling nog onvoldoende werken en er voorlopig nog geen zicht is op verbetering, verzocht zij de minister om zelf nadrukkelijk onderzoek te doen naar de vitaliteit en de conditie van de regeling. Hoofdvraag is overigens wat het nut, de noodzaak en de toegevoegde waarde van de I/D-regeling is. Aangezien er op dit moment sprake is van een arbeidsmarkt waar meer dan vacatures niet bezet zijn, moet men zich de vraag stellen of het wel nodig is om daarnaast nog weer nieuwe I/D-banen te scheppen in plaats van nu alles op alles te zetten in het kader van opleidingen en specifieke afdrachtkortingen om mensen voor te bereiden op een normale baan met perspectieven. Zou het beleid niet veel meer gericht moeten zijn op de huidige I/D-banen waardoor vacatures kunnen worden bezet en met relatief eenvoudige maatregelen betrokkenen in de reguliere arbeidsmarkt kunnen instromen? De voorspoedigheid waarmee de sluitende aanpak vorm krijgt, is verheugend. Wel is er nog onduidelijkheid over de definitie als zodanig. Is een aanpak sluitend op het moment dat iemand met een nieuwe baan begint en worden dan geen eisen gesteld aan de duurzaamheid van die baan? Dat laatste is wel degelijk belangrijk, teneinde te voorkomen dat er sprake is van een cirkelgang waarbij iemand steeds opnieuw in de sluitende aanpak komt. Gelet op het grote belang van een goed inzicht in de resultaten van de trajecten in het kader van de sluitende aanpak, vroeg mevrouw Verburg wanneer het eerder toegezegde monitoringsysteem zal worden gepresenteerd. Zoals de minister in zijn brief van 17 november 1999 (23 972, nr. 38) schrijft, wordt ongeveer tweederde van de trajecten ingezet voor cliënten in fase 4. Wat is echter zijn specifieke inzet voor de langdurig werkloze allochtonen? Een van de grootste problemen voor hen is het niet voldoende beheersen van de Nederlandse taal in combinatie met een gebrek een vakopleiding. Het is dan ook hoog tijd dat er in het kader van de sluitende aanpak voluit wordt ingezet op die doelgroep. Een deel van het reïntegratiebudget dat van vorig jaar is overgebleven, te weten 200 mln., zou kunnen worden aangewend voor taallessen in combinatie met een vakopleiding. Is de minister bereid om in het komend voorjaarsoverleg met de sociale partners afspraken hierover te maken? Deelname aan de arbeidsmarkt is een van de beste vormen van integratie en participatie van allochtonen. Met betrekking tot het ESF stelt de minister voor geen schotten aan te brengen tussen de middelen voor de sluitende aanpak en die voor de langdurig werklozen. Nu de sluitende aanpak zo voortvarend verloopt, vroeg mevrouw Verburg hem in dit kader apart te kijken naar de inzet van de ESF-gelden voor langdurig werklozen. Ten slotte sloot zij zich aan bij de eerdere vragen over de behoefte aan meer inzicht in de uitvoeringstrajecten. De heer Van Dijke (RPF) stipuleerde dat in de huidige arbeidsmarktsituatie de positie van de moeilijk plaatsbare cliënten steeds pregnanter naar voren komt en herhaalde dan ook zijn bij eerdere gelegenheden gedane verzoek om voor deze groep met meer kwantificeerbare doelen te komen, onder andere wat betreft streefcijfers. Verdient het bijvoorbeeld geen aanbeveling om ten behoeve van de inzichtelijkheid van de problematiek de cliënten uit fase 4 op te delen in categorieën die bemiddelbaar zijn voor de arbeidsmarkt en zij die uitgesloten zijn van arbeidsplicht? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 6

7 De voorspoedige werkgelegenheidsontwikkeling heeft ook consequenties voor de sluitende aanpak met betrekking tot nieuwe instroom van volwassen werkzoekenden. De minister durft in zijn brief van 17 november 1999 zelfs de verwachting uit te spreken dat wellicht in 2002 sprake zal zijn van een volledig sluitende aanpak van de doelgroep. Hoe optimistisch is hij daarin precies? Eind vorig jaar zei hij namelijk nog dat het hem niet zou verbazen dat over enkele maanden kan worden geconstateerd dat het vullen van de banen langzamer gaat dan in de cijfers was voorzien. In de Sociale nota wordt nog de verwachting uitgesproken dat in 1999 ongeveer trajecten meer worden gerealiseerd. Deze verwachting is inmiddels bijgesteld tot nu blijkt dat de gemiddelde trajectprijs die gemeenten hanteren, hoger is dan geraamd. De vraag dringt zich nu op waarom het ambitieniveau naar beneden wordt bijgesteld in plaats van dat de rijksbijdrage wordt verhoogd. Is de minister bereid de Kamer te informeren over het aantal reïntegratietrajecten en gesubsidieerde banen dat in 1999 is gestart en afgerond en wil hij daarbij dan meteen zijn oordeel verbinden aan het door LISV, arbeidsvoorziening en gemeenten behaalde resultaat? In 2000 worden meer rijksmiddelen beschikbaar gesteld onder gelijktijdige aanpassing van de verantwoordelijkheidsverdeling en uitbreiding van het aantal gemeenten dat zelf middelen ontvangt voor de sluitende aanpak. De overheveling van verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de zorgbanen naar de gemeenten is een verbetering. De vormgeving wat betreft de I/D-regeling beantwoordt meer aan de ideeën van de RPF-fractie over bestrijding van langdurige werkloosheid dan de opzet destijds van de Melkertbanen. Uit de voorliggende stukken wordt overigens niet helemaal duidelijk op welke wijze de verdeling over de gemeenten, LISV en arbeidsvoorziening totstandkomt. Kan daarin meer inzicht worden gegeven? De heer Van Dijke was benieuwd naar de reactie van de minister op een recent schrijven van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland waarin de vraag wordt opgeroepen of deze bewindsman zijn afspraken terzake wel nakomt, en naar zijn reactie op een aan hem gerichte brief van de vier grote gemeenten over Antillianen die gebruik gaan maken van de regeling. De positie van gemeenten die geen onderdeel van de G25 maken, blijkt wat betreft de sluitende aanpak minder gunstig te zijn. Op welke wijze kunnen deze gemeenten nog trajecten voor langdurig werklozen opzetten? Zijn zij in dezen helemaal afhankelijk van arbeidsvoorziening? De uitvoering door de minister van de motie-kamp waaraan al eerder is gerefereerd, kan als nogal marginaal worden getypeerd en getuigt van een te laag ambitieniveau op dit punt. In dat kader komt de suggestie van mevrouw Van Gent over jobcoaching sympathiek over. De constatering van de minister dat er geen zicht bestaat op het ziekteverzuim onder degenen die een gesubsidieerde baan hebben, is wat te gemakkelijk. Het moet toch mogelijk zijn om als subsidieverstrekker daarin meer inzicht te verkrijgen? Verder wekt het verbazing dat de regering blijkbaar over nauwelijks informatie beschikt over het lot van personen die niet zijn uitgestroomd naar andere banen. Waar vele honderden miljoenen worden geïnvesteerd in I/D-banen en andere werkgelegenheidsprojecten, moet toch ook nagegaan kunnen worden hoe effectief de besteding van die middelen is? Wat vindt de minister van de suggestie om de uitvoerders van de regeling financieel wat sterker te prikkelen om het doorstroompercentage zo hoog mogelijk te laten zijn? Het aandeel van 55-plussers in de I/D-regeling is verwaarloosbaar klein, hetgeen ongewenst is en vragen doet rijzen over de effectiviteit van het instrument. Het betreft hier bij uitstek mensen die veelal werkervaring hebben en die een relevante potentie hebben om in een normale baan in te stromen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 7

8 Zorgelijk is dat er een categorie mensen overblijft die steeds moeilijker zijn te bemiddelen in combinatie met het feit dat ze meer en meer zijn aangewezen op geprivatiseerde arbeidstrajectbemiddelaars. Ontstaat hierdoor niet een toenemende spanning, in de zin dat laatstgenoemden steeds minder interesse in dergelijke cliënten krijgen? De heer Van Dijke sloot zich aan bij de vraag van de heer Kamp over de uitvoering van de verschillende regelingen op gemeentelijk niveau en bij de vraag van mevrouw Verburg over de zorgelijke positie van de allochtonen op de arbeidsmarkt mede in relatie tot de kennis van de Nederlandse taal. Het antwoord van de regering De minister gaf aan dat de sluitende aanpak een regeling is met een additioneel karakter die apart gefinancierd wordt bovenop de middelen die reeds beschikbaar zijn ten behoeve van de arbeidstoeleiding. Gelet op de tot nu toe behaalde resultaten is optimisme over het welslagen van deze operatie in 2002 wel degelijk op z n plaats. Ook lukt het steeds beter om het zittende bestand van langdurig werklozen, onder wie fase 4-cliënten, terug te dringen. Dit alles laat onverlet dat het beeld van de arbeidsmarkt als zodanig nog niet bevredigend genoemd kan worden, aangezien nog steeds zeer veel mensen geen plaats op de arbeidsmarkt kunnen verwerven. Het is dan ook van groot belang om goed na te gaan waar de problemen precies zitten. Zo blijkt er nog steeds sprake te zijn van een mismatch, in de zin dat er een grote vraag is naar mensen op en boven MBO-niveau en een veel lagere vraag naar mensen die laag gekwalificeerde opleidingen hebben. Het is zaak met name voor laatstgenoemde groep stimulerende maatregelen te nemen. Daarnaast heeft ook de aanbodkant stimulansen nodig, in welk kader onder andere nagegaan wordt om remmen om te participeren op financieel niveau tengevolge van ongewenste neveneffecten van inkomensafhankelijke regelingen, op termijn weg te nemen. De aanpak in bijvoorbeeld Alkmaar heeft er overigens in geresulteerd dat eenderde van de cliënten in fase 4 aan de slag is gekomen. Het is mede om die reden dat met arbeidsvoorziening is afgesproken dat nog dit jaar alle fase 4-bestanden van arbeidsvoorziening met betrekking tot cliënten van sociale diensten en UVI s zullen worden doorgelicht. Voor die exercitie is in het budget van arbeidsvoorziening voor dit jaar ruim 30 mln. uitgetrokken en de verwachting is dat dit tot opschoning en herindicatie leidt, hetgeen voor velen de trajecten naar de arbeidsmarkt toegankelijker zal maken. In het kader van de nieuwe ordening, waarbij onder meer versnippering van het aantal opdrachtgevers wordt tegengegaan, is voor de periode gekozen voor de nu gehanteerde verdeling van ESF-gelden. Het LISV ontvangt 50 mln. De G25 ontvangen 100 mln. Het betreft hier een groep gemeenten die groot genoeg in volume en problematiek is om een dergelijk aanzienlijk bedrag weg te zetten. Het bedrag van 250 mln. voor arbeidsvoorziening is op basis van historische gegevens volstrekt geïndiceerd, waarop tevens van invloed is geweest de afschaffing van de verplichte winkelnering waardoor dit bedrijf dat voorheen inputgefinancierd werd, nu de slag naar de markt moet maken. De afspraak is gemaakt dat kleinere gemeenten die een beroep willen doen op ESF-gelden ten behoeve van arbeidsmarktstimulering zich tot arbeidsvoorziening, de G25 dan wel het LISV kunnen wenden om projecten te realiseren. Daarbij is het tevens denkbaar dat gemeenten die een beperkte problematiek op dit gebied hebben, in regionaal verband plannen maken en indienen. Refererend aan het noorden des lands hechtte de minister eraan te benadrukken dat de garanties die het kabinet aan dat gebied heeft gegeven nog steeds als een paal boven water staan. Met betrekking tot de ESF-verdeling tot 2000 geldt dat al het mogelijke is gedaan om alle Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 8

9 middelen die in dat kader beschikbaar waren, tot besteding te brengen. Voorzover het ministerie ooit nog een rekening gepresenteerd krijgt omdat er in het verleden op dat punt iets verkeerd is gegaan, zal geprobeerd worden een en ander binnen de begroting van SZW recht te trekken. Alle projectdeelnemers zijn er overigens van op de hoogte dat het niet om structurele middelen gaat, maar om op projectbasis verstrekte middelen, mede in het licht van de periode waarvoor het geld beschikbaar is. Desgevraagd door mevrouw Van Gent gaf de minister aan niet op de hoogte te zijn of een eventuele afwijzing van aanvragen van kleinere gemeenten gemotiveerd moet worden en of er een mogelijkheid tot beroep is ingebouwd. Hij zegde toe haar daarover schriftelijk te informeren. Mede onder verwijzing naar de tijdens de recente begrotingsbehandeling ingediende motie-kamp, worden per 1 januari 2000 in het kader van de I/D-banen uitstroompremies ter beschikking gesteld die vrij aanzienlijk zijn en netto ter beschikking komen, zodat alle partijen ermee gediend zijn dat de uitstroom totstandkomt. De minister had niet de indruk dat gemeenten een I/D er langer vast zouden houden omdat ze belang hebben bij het werk dat door hem wordt verricht. De huidige informatie leert dat voor mensen die gebruikmaken van de I/D- of WIW-regeling op de reguliere arbeidsmarkt geen plek is. Aldus is het mogelijk een zekere vorm van maatwerk te leveren om ervoor te zorgen dat men wel aan de slag komt door middel van werkzaamheden die als bijzonder nuttig kunnen worden bestempeld. Bij de WIW gaat het altijd om gescreende functies die een echte toegevoegde waarde hebben. In dat kader wordt meer in het bijzonder gekeken wat de desbetreffende persoon qua werk aankan. Veel van de functies die in de zorg vervuld kunnen worden, bestaan uit afsplitsingen van functies die een groot complex van taken omvatten. Ook in de zorg geldt dat hooggekwalificeerde krachten bepaalde werkzaamheden verrichten die even goed door lager gekwalificeerden zouden kunnen worden overgenomen. Wat dat betreft zou er meer diversificatie moeten komen. Waar gemeenten er gebaat bij zijn dat mensen uit hun bestanden zo goed mogelijk geplaatst worden, waarbij zij de opdracht hebben de zorg daarbij te bedienen, mag ervan worden uitgegaan dat hierdoor ook mensen in de zorg aan het werk komen die er in eerste instantie in veel mindere mate bij betrokken zijn. Een groot deel van hen is overigens van allochtone afkomst, in de grote steden waar de problematiek op dit gebied groter is dan elders, soms wel 35% tot 40%. Bij het opzetten van de verschillende regelingen in het kader van de bestrijding van de langdurige werkloosheid zijn systemen van informatieverzameling geïntroduceerd die niet goed op elkaar aan blijken te sluiten en een verschillende periodiciteit hebben. Alle inspanningen zijn er inmiddels op gericht om daarin verbetering te brengen, opdat op enige termijn de gegevens systematisch aangeleverd kunnen worden. Wat betreft de sluitende aanpak worden dit jaar nog aan de hand van steekproefsgewijs onderzoek de verschillende prestaties in kaart gebracht, terwijl het de bedoeling is dat vanaf volgend jaar een kwalitatief hoogstaande monitoring plaatsvindt. De vraag is gesteld of het wel zinvol is om gegeven de huidige arbeidsmarktsituatie nog eens gesubsidieerde arbeidsplaatsen te creëren bovenop de al bestaande Zolang er voor degenen die in aanmerking komen voor dit soort banen nog geen geloofwaardige alternatieven voorhanden zijn, is het verstandig om deze arbeidsplaatsen te blijven creëren, nog los van het feit dat er nog steeds voldoende zinnig werk voorhanden is, met name in de zorgsector, waarbij nog steeds sprake is van een achterstand qua introductie van eenvoudige arbeid. Wel is het in het licht van de zich ontwikkelende arbeidsmarkt als geheel, zinnig om na te gaan of WIW-banen en I/D-banen niet meer vervlecht kunnen worden. In het kader van de voorbereidingen inzake het fonds Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 9

10 Werk en inkomen wordt een werkfonds opgezet dat wellicht bij kan dragen aan de verdere vormgeving van die gedachte. Uitgangspunt is dat de doelstelling van beide regelingen wel bediend blijft worden, in de zin dat langdurig werklozen een aanbod voor werk krijgen. Daarnaast was de minister voornemens om in overleg met de VNG na te gaan of binnen de WIW gekomen kan worden tot ontschotting van gelden. Het blijkt dat er gegeven de huidige arbeidsmarktsituatie betrekkelijk weinig belangstelling is ten aanzien van dienstbetrekkingen, hetgeen leidt tot onderuitputting, terwijl die overblijvende middelen zeer goed voor scholing zouden kunnen worden aangewend. Het ligt in de bedoeling om in april a.s. een aanduiding te geven en een algemene maatregel van bestuur te bevorderen die genoemde ontschotting mogelijk maakt. De minister was het eens met mevrouw Van Gent dat het uitermate belangrijk is dat de juiste instrumenten en de juiste middelen bij de juiste personen terechtkomen, met name degenen die er het meest behoefte aan hebben en hij was dan ook graag bereid dit aspect nog eens nader onder de loep te nemen. De kern is en blijft het resultaat, waarbij ervan wordt uitgegaan dat 60% van de reïntegratie-inspanningen tot duurzame werkgelegenheid leidt. Het aandeel van 55-plussers in de I/D-regeling is inderdaad klein, hetgeen echter is terug te leiden tot het feit dat mensen van 57,5 jaar niet meer behoeven te solliciteren. Arbeidsvoorziening gaat zich intensief bezighouden met het activeren van de kaartenbakken, waarbij het de bedoeling is om in de loop van dit jaar meer zicht op de bestanden te krijgen. Ook bij de uitvoeringsinstellingen wordt door arbeidsvoorziening gekeken naar fase 4-cliënten met het oog op herindicatie. Met de huidige middelen kunnen in de meeste gemeenten de fases 2 en 3 behoorlijk bediend worden. Mevrouw Verburg heeft aangegeven dat de werving voor de I/D-banen moeizaam verloopt. Criterium is dat alleen mensen voor een dergelijke baan in aanmerking komen als ze niet op een andere plek terechtkunnen. Het is dus niet de bedoeling om kost wat kost mensen van de arbeidsmarkt te plukken om ze een I/D-baan aan te bieden. Als het aantal van gesubsidieerde arbeidsplaatsen om de goede redenen niet gehaald wordt, is dat eigenlijk toe te juichen, als men maar scherp selecteert op genoemd criterium. Ten aanzien van de vraag in hoeverre er flexibel ingespeeld wordt op ontwikkelingen waarbij er een tekort aan I/D-banen in de ene gemeente is en er in een andere gemeente juist een onderuitputting is op dat punt, antwoordde de minister dat herverdeling wel degelijk mogelijk en ook al toegepast is. Het voorbeeld dat van de 4000 sollicitanten voor een functie als tramconducteur, slechts 300 mensen geworven konden worden, geeft aan de plaatsingsproblematiek van bepaalde cliënten in de uitkeringssfeer, met alle gevolgen van dien. Wat betreft het door gemeenten in toenemende mate verleggen van hun wervingsfocus voor I/D-banen naar WW ers, WAO ers en herintredende vrouwen was de minister van oordeel dat wanneer betrokkenen inderdaad geen kans hebben op een reguliere arbeidsplaats en de I/D-baan voor hen de geëigende oplossing biedt, dit alleen maar positief is. De vitaliteit en de conditie van de regeling stemmen tot nu toe tot tevredenheid. De betrokken gemeentebestuurders zijn enorm gemotiveerd om er hard aan te trekken en stellen er een eer in om de regeling zo goed mogelijk uit te voeren, hetgeen ook is af te leiden uit de manier waarop de banen gevuld worden. Met betrekking tot de positie van de allochtonen verwees de minister naar het recent verschenen rapport van de taskforce-nijpels dat 28 heldere aanbevelingen bevat. Daarnaast zal nog een SER-advies verschijnen dat verwerkt zal worden in een schrijven dat in maart of iets later aan de Kamer zal worden gepresenteerd en waarin aandacht wordt besteed aan Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 de onderhavige problematiek, waaronder het belangrijke aspect van het onderwijs in de Nederlandse taal. Met betrekking tot het ESF zijn wat betreft het kabinet geen schotten voorzien tussen de middelen voor de sluitende aanpak en die voor de langdurig werklozen. Overigens is dit nog wel een discussiepunt met Brussel, aangezien men daar preciezer aangegeven wil zien waaraan het geld besteed wordt, terwijl Nederland juist wat meer flexibiliteit in dezen voorstaat. De minister was er geen voorstander van om ten behoeve van de inzichtelijkheid van de problematiek de cliënten uit fase 4 op te delen in categorieën die bemiddelbaar zijn voor de arbeidsmarkt en zij die uitgesloten zijn van arbeidsplicht. De metingen in het kader van de huidige fasenindeling worden steeds accurater door onder meer het instrument van de kansmeters. Er zijn grenzen aan verfijningen en subverfijningen. Degenen die in fase 4 zijn ingedeeld vormen qua kansen op arbeids(re)integratie de moeilijkste groep, waarbij de hoop erop is gericht om via herindicatie 30% van die groep perspectief op de arbeidsmarkt te bieden. In het kader van de I/D-regeling worden regelmatig gesprekken gevoerd met personen die deelnemen aan een traject. Als men een gesubsidieerde baan heeft, draagt de werkgever daar zorg voor. In verband met de duurzaamheid en het voorkomen van recidive wordt nagegaan of een en ander nog verder verbeterd kan worden in het belang van de betrokkene. De uitvoering van de verschillende regelingen op gemeentelijk niveau verloopt over het algemeen goed, hetgeen onverlet laat dat sommige gemeenten wel degelijk problemen hebben, niet alleen met het invullen van deze banen, maar ook met het functioneren van de eigen sociale dienst. Naast verbetertrajecten worden gemeenten waar nodig gewezen op de betekenis en het nut van de Wet boeten en maatregelen. Bij een beleid van activering behoort ook dat een gemeente cliënten erop aanspreekt wanneer ze niet mee willen werken. De samenleving moet een inspanning doen, maar ook het individu heeft de plicht om te presteren. De vervolgdiscussie op basis van de motie-bussemaker c.s. inzake arbeidsplicht voor alleenstaande ouders laat nog even op zich wachten aangezien op het ministerie de aan die motie verbonden aspecten nog grondig bestudeerd worden. Voorzover de minister bekend ging de brief waarop de heer Van Dijke doelde, over de effecten die de toestroom vanuit het buitenland zou hebben op het objectieve verdeelmodel dat in het kader van het Fonds werk en inkomen wordt gehanteerd. Nadere gedachtewisseling Mevrouw Spoelman (PvdA) constateerde dat waar de praktijk vaak weerbarstiger is dan de theorie, de kaartenbakken nog steeds bestaan uit zowel fase 4-cliënten als fase 2- en 3-cliënten die nog geen traject aangeboden is. Zij pleitte er dan ook voor dit gehele bestand te betrekken bij de sluitende aanpak teneinde die aanpak echt sluitend te maken. Waar I/D ers veelal heel nuttig en belangrijk werk verrichten, hebben gemeenten en werkgevers er belang bij dat die mensen op hun plek blijven werken, omdat de nieuwe instromers, degenen uit het zittende bestand niet of nog niet geschikt zijn voor die functies. De oplossing hiervan is er in gelegen om hun trajecten aan te bieden teneinde ze alsnog in de gelegenheid te stellen in te stromen. Het geld dat nu beschikbaar wordt gesteld voor het noorden des lands is vooral bedoeld voor de nieuwe instroom, terwijl dat gebied juist ook heel grote behoefte heeft aan extra middelen om het probleem van de langdurige werkloosheid dat zich daar manifest voordoet, aan te pakken. Is de minister bereid ook die extra middelen ter beschikking te stellen? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 Mevrouw Van Gent (GroenLinks) proefde uit het betoog van de minister dat er wel degelijk sprake is van gedrevenheid en goede wil zijnerzijds, maar dat hij af en toe opbotst tegen een bureaucratisch systeem dat moeite heeft om de ontwikkelingen op de dynamische arbeidsmarkt bij te benen. Het is essentieel dat de maatregelen inzake gesubsidieerde arbeid vooral gericht worden op degenen die de ondersteuning het hardste nodig hebben, te weten de mensen in de kaartenbakken. De tijdelijkheid van projecten die worden gesubsidieerd met ESF-middelen wil overigens niet zeggen dat op het moment dat ze aflopen, ze ook daadwerkelijk moeten worden stopgezet. De projecten kunnen zodanig geslaagd zijn dat het verstandig is om op dezelfde weg door te gaan. Mevrouw Van Gent vernam nog graag de reactie van de minister op haar suggestie inzake de jobcoach. Ten slotte wees zij ten aanzien van het voornemen tot vervlechting van de I/D-regeling en de WIW op het inkomensniveau en de armoedeval als belangrijke aandachtspunten. Mevrouw Verburg (CDA) was verheugd over de aangekondigde ontschotting tussen de WIW en de I/D-regeling in relatie tot het Fonds werk en inkomen en over de opmerking van de minister dat nieuwe in- en doorstroombanen geen doel op zichzelf zijn. Zij vroeg naar de bereidheid zijnerzijds om een afhankelijk onderzoek te doen verrichten naar de effecten van het I/D-beleid, aangezien in de voortgangsrapportages tot nu toe op een aantal cruciale onderdelen, zoals het ziekteverzuim, de functies waarnaar men uitstroomt, de scholing en de plekken die uitstromers innemen, het inzicht ontbreekt. Mede met het oog op de in 2001 voorziene monitoring van de sluitende aanpak had mevrouw Verburg behoefte aan een nadere definiëring van die aanpak. Stopt die op het moment dat iemand aan het werk gaat of zit er een duurzaamheidselement in, in de zin dat mensen ten minste een halfjaar of langer aan het werk zouden moeten? Na ommekomst van de beoordeling door Brussel ten aanzien van de ESF-methodiek is het van belang dat de Kamer zich daarover zorgvuldig buigt. Mede vanwege het grote succes van de sluitende aanpak, is het verstandig na te gaan of niet een extra inzet kan worden gepleegd ten behoeve van langdurig werklozen en scholing van werkenden. De heer Van Dijke (RPF) had waardering voor de flexibele houding waarmee de minister de onderhavige problematiek, die zich kenmerkt door de snel wisselende ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, benadert. Ten aanzien van de intensiteit van de problemen waarvoor gemeenten in dezen staan, is sprake van een wisselend beeld. Wanneer sommige gemeenten een aantal jaren achtereen slecht presteren op dit gebied, is dat in feite dramatisch voor degenen die op die gemeenten zijn aangewezen. Is het dan niet denkbaar dat die gemeenten te maken krijgen met een nadrukkelijker rijksbemoeienis teneinde de situatie aldaar te doen verbeteren? De heer Van Dijke stemde in met het voornemen om de WIW en de I/D-regeling wat meer in elkaar te schuiven, maar ging er daarbij wel van uit dat zicht blijft bestaan op de onderscheiden doelgroepen en hun behoeftes. De heer Kamp (VVD) sloot zich aan bij de waarderende woorden van mevrouw Verburg en de heer Van Dijke. Graag kreeg hij nog reactie op zijn eerdere opmerking over stroef functionerende sociale diensten in vooral de grote steden. Behalve dat de overheid alles moet doen mensen op gang te helpen richting een plaats op de arbeidsmarkt geldt dat ook zijzelf zich hiervoor maximaal moeten inspannen. De heer Kamp had op basis van persoonlijke gesprekken en werkbezoeken de indruk dat het voor veel gemeenten en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

13 sociale diensten lastig is om de druk te organiseren die sommige cliënten nodig hebben. Op die manier blijven degenen buiten spel staan voor wie de overheid zich juist verantwoordelijk moet voelen om ze een duw in de rug te geven. Hij deed dan ook de suggestie om bij wijze van voorbeeld in een bepaalde gemeente via een gericht onderzoek onder de betrokken groep cliënten in beeld te brengen hoe de situatie daadwerkelijk is. De minister hechtte er aan de indruk bij mevrouw Spoelman weg te nemen als zouden cliënten die in fase 2 en 3 zitten onvoldoende betrokken worden bij activeringspogingen. In dat kader zegde hij toe via een steekproefsgewijs onderzoek bij een aantal gemeenten na te gaan welke inspanningen zijn verricht ten behoeve van die cliënten en tot welke mutaties dat heeft geleid, waarbij het de bedoeling is de onderzoeksresultaten ervan nog voor de zomer of zoveel eerder als mogelijk bekend te maken. De systematische monitoring van de sluitende aanpak vindt plaats per Daarnaast worden twee steekproefonderzoeken gehouden, te weten over 1999 en 2000, waarvan de eerste resultaten waarschijnlijk in april aan de Kamer gezonden worden. Met betrekking tot de opmerking van mevrouw Van Gent over het bureaucratisch functioneren van bepaalde instellingen, pleitte de minister ervoor een incident of meerdere incidenten niet meteen tot het functioneren van het gehele systeem te maken. Wel is het van belang om binnen de organisaties die zich bezighouden met reïntegratie meer pluriformiteit en prestatiegerichtheid te bewerkstelligen. Ook wanneer onverhoopt de economische tijden slechter worden, zullen er gelden ter beschikking blijven om de langdurige werkloosheid te bestrijden. Als de sluitende aanpak is afgerond, zal er overigens sprake zijn van een systeem dat strakker zal reageren op ontwikkelingen. De projecten die ESF-middelen hebben gehad op basis van de planperiode tot 2000, zijn met ingang van dit jaar afgelopen. Het kan zijn dat er nog een staart van in 2000 gefinancierd wordt, maar dan heeft men dat expliciet gevraagd en gekregen. Degenen die de projecten initiëren zijn professionals en weten derhalve precies welke voorwaarden verbonden zijn aan een aanvraag. Als het goed is, zullen overigens veel van de mensen die in het verleden nuttig werk hebben verricht, ook in de nieuwe periode aan de bak komen. Het ESF verzorgt in ieder geval geen structurele financiering van projecten. Mede in het kader van de nieuwe structuur voor de uitvoering van werk en inkomen (SUWI) wordt geprobeerd te bewerkstelligen dat cliënten begeleid worden door casemanagers. Dat er aandacht en aansprakelijkheid moet zijn bij personen binnen organisaties voor de groep cliënten, is de les die uit het verleden getrokken kan worden. Het toezicht op de sociale diensten, in de zin dat er sprake is van een gezonde druk bij hen om te presteren, is de afgelopen jaren wel degelijk verscherpt. Sociale diensten zijn behoorlijk omvangrijke organisaties, zeker in de grote steden. Het duurt daardoor af en toe een tijd, voordat verbeterslagen gemaakt zijn, hetgeen niet wegneemt dat de druk wel degelijk op de ketel wordt gehouden. Uitgangspunt is dat wanneer iets wordt gesignaleerd wat ongewenst is, de desbetreffende dienst daarop wordt aangesproken. Daarnaast verwachtte de minister dat in dezen een positieve invloed van het fonds Werk en inkomen zal uitgaan, aangezien dit de gemeenten voor 25% aanspreekbaar maakt op hun objectieve performance. De methodieken die ze nodig hebben om goed te presteren ten aanzien van het objectieve deel van het model zullen ze ook gaan toepassen op de rest van dat model. Aangezien dat model een zekere prikkel inhoudt om van jaar tot jaar naar prestaties te kijken en die te vergelijken, zal er tussen de gemeenten een gezonde concurrentiedrift ontstaan. Tevens wordt in het kader van de taskforce kwaliteit bijstand die inmiddels is overgebracht naar de VNG, een benchmark ontwikkeld worden, die ervoor zorgdraagt dat sociale diensten hun prestaties onder- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

14 ling kunnen vergelijken, zowel in termen van aantallen als in termen van kwaliteit. Het verzoek om een afhankelijk onderzoek te doen verrichten naar de effecten van het I/D-beleid hield de minister nog in beraad, in afwachting van de bespreking die over een paar weken is gepland over de gegevensorganisatie, tijdens welke dan nagegaan kan worden welke gegevens voortaan standaard in de vervolgrapportages opgenomen zullen worden. De voorzitter van de commissie, Terpstra De griffier van de commissie, Van Dijk Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr