nieuwe olie De kunst van het uitzetten van systemen Martin Knobloch verslaat de hacker Oktober 2009 jaargang 8

Transcriptie

1 Magazine met nieuws en informatie voor alle relaties van Sogeti Nederland B.V. 03 Data de nieuwe olie Martin Knobloch verslaat de hacker De kunst van het uitzetten van systemen Oktober 2009 jaargang 8

2 OKTOBER inhoud Windows 7, heeft u even? 4 Systeembeheerder van het jaar en ander nieuws Martin Knobloch verslaat de hacker 7 Agenda 8 De kunst van het uitzetten 10 Kosten onder controle 11 VINT symposium Geen recessie maar een transitie 13 Column Jaap Bloem Data als economisch wonderolie 16 Meer opleidingen op verzoek van klanten 17 Professional kom van je eiland af! 18 Outsourcen moet passen als een maatpak 19 Engineeringworld Sogeti deelt expertise ook in boeken Open nieuw toverwoord? 23 Peter van Wees: Ik ga knallen realit Realit is een uitgave van Sogeti. Dit magazine bevat o.a. nieuws over onze dienstverlening en de samenwerking met onze klanten. Met de Realit hopen we u te informeren én inspireren. Heeft u vragen, interessante informatie of wilt u een bijdrage leveren aan Realit? Mail dan naar: redactie-realit@sogeti.nl. colofon Hoofd redactie: Ruud Poels Redactie-adres: Realit Postbus EB Vianen redactie-realit@sogeti.nl Vormgeving en productie: Berg Kleijn Communicatie, Den Haag Drukwerk: Chevalier, Hendrik Ido Ambacht Aan dit nummer werkten mee: Jaap Bloem Sonja Boelhouwer Sander Bosma Michel van den Brande Robert Cornelisse Menno van Doorn Sander Duivestein Bart Hendriks Dave van Herpen Martin Knobloch Christiaan Lam Els Reinders Patrick Savalle Metin Seven (coverillustratie) Esther Treurniet Wim van Uden Peter van Wees What s in it? Sogeti komt opnieuw goed uit de bus in de Outsourcing Performance 2009, de benchmark van onderzoeksbureau Giarte. Zo n 97% van onze klanten, beveelt ons aan als leverancier. De afgelopen jaren scoorde Sogeti 92 en 95% in het onderzoek. We zijn er trots op dat we opnieuw zoveel waardering krijgen van onze klanten, zegt chief sales officer Bart Hendriks. Het onderzoek van Giarte is maatgevend in onze branche. Giarte onderzoekt jaarlijks de tevredenheid over outsourcing-leveranciers bij klanten en contactpersonen. De outsourcing-performance van dit jaar is met bijna 700 evaluaties en ruim 3,5 miljard euro aan contractwaarde wederom een bijzondere studie. Het is een onafhankelijke en krachtige benchmark en daardoor van grote waarde. Giarte verwacht de komende jaren groei van de markt in outsourcing. Een markt die volgens de onderzoekers vaak geassocieerd wordt met problemen. Maar, zo zeggen ze, er gaan ook veel zaken goed. Het onderzoek van 2009 beschouwt de markt daarom vanuit een kritische opbouwende houding. Naast Sogeti laten ook andere dienstverleners verbeteringen zien. Dat is goed voor de branche. Je merkt dat alle bedrijven werken aan verbeterpunten. Maar geen van onze concurrenten scoort al drie jaar op rij zo hoog in de lijst. Het is voor het zesde jaar dat het Giarte onderzoek verschijnt. De markt neemt het onderzoek steeds serieuzer. Op basis van onze resultaten in het onderzoek, overtuigen we klanten, zegt Bart Hendriks. SOGeti scoort weer hoog in benchmark giarte Als belangrijkste determinanten van klanttevredenheid in de ICT-sector noemen de onderzoekers: het nakomen van afspraken, flexibiliteit en operationeel management. Vooral op dat laatste onderdeel scoort Sogeti goed. De score van 97% is voor Sogeti geen reden om tevreden achterover te leunen. Verwachtingen van klanten worden steeds hoger, dus we kunnen niet stil staan. En dat doen we ook niet, want we blijven werken aan de kwaliteit van onze dienstverlening. We hebben namelijk de overtuiging dat kwaliteit leidt tot langdurige relaties met onze klanten, besluit Bart Hendriks. bart.hendriks@sogeti.nl CSO Bart Hendriks

3 WhAT S UP? Windows 7, heeft u even? Waarom nu? Dat een werkplekomgeving af en toe vernieuwd moet worden mag duidelijk zijn. Maar waarom zou dat nu moeten? Wat is nu eigenlijk de toevoegde waarde van Windows 7? Alhoewel deze veelgestelde en terechte vraag situationeel beantwoord moet worden, gelden er ook een paar generieke rules of thumb. Wanneer de huidige omgeving nog is gebaseerd op Windows XP of zelfs Windows 2000, loont het zoals gezegd al snel de moeite. Aan de andere kant is de toegevoegde waarde van uitsluitend een Windows desktop migratie aan de magere kant. Een dergelijke, toch al ingrijpende, operatie kan het beste gecombineerd worden met aanvullende vernieuwingen zoals het Office systeem en liefst ook op de relevante serveromgeving. Op deze manier ervaart de organisatie krachtigere en rijkere functionaliteit in plaats van alleen een nieuw logo bij het opstarten van de PC. Het zal niemand ontgaan zijn dat er van alles te doen is rond de opvolger van Vista, Windows 7. Microsoft noemt deze nieuwe versie vooral makkelijker en sneller in gebruik. Sogeti is een van de vier launch partners in Nederland. Vooral de kritiek op de performance en hardware-eisen van Vista zijn in de opvolger ter harte genomen. In officiële statements gaat het om een drietal verbeteringen: productivity anywhere, enhance security and control, streamline PC management. Samengevat komt dit neer op productivi teitsverhoging van de gebruiker en efficiënter beheer. Maar wat voor waarde heeft dat nu in de markt en wie zit daar op te wachten? Windows Vista heeft een marktaandeel in Nederland van 12%, de rest is overwegend nog Windows XP. 12% lijkt weinig, maar is redelijk normaal als we terugkijken naar het begin van deze eeuw, toen er ook meerdere Windows versies (W98, NT, W2000) in productie waren. Door de levensduur van meer dan zes jaar van Windows XP (uit 2002), heeft 73% van de huidige CIO s niet eerder een werkplekmigratie meegemaakt, een reden voor koudwatervrees. Daarnaast heeft Microsoft zelf vrij snel na de lancering van Windows Vista (2006) aangekondigd eind 2009 Windows 7 te introduceren. Hierdoor hebben veel organisaties besloten tijd te kopen en vaak was er ook geen directe aanleiding om afscheid te nemen van het vertrouwde Windows XP. Diezelfde organisa ties zijn nu zo n drie jaar verder en merken dat hardware- en softwarefabrikanten inmiddels afscheid hebben genomen van XP als de standaard Windows versie en zich nu richten op Vista en Windows 7. Daarbij komt dat het twee versies achterlopen op een belangrijk product als Windows doorgaans tegen het (on)geschreven IT-beleid én gezond boerenverstand in druist. Het sentiment rond Windows 7 is aanzienlijk positiever dan dat van voorganger Windows Vista en volgens een recent onderzoek van IDC beweert 50% van de zakelijke ondernemingen tegen het eind van 2010 over te zijn naar Windows 7. Strategische partners Sogeti en Microsoft beschouwen elkaar als strategische partners en dit geldt ook op het gebied van infrastructuur. Zo is Sogeti in juni 2008 tot één van de zes wereldwijde kampioenen op het gebied van applicatie compliancy benoemd, het ACF programma. Microsoft erkent en onderschrijft dat bij een Windows migratie de applicaties de meeste aandacht verdienen. Dankzij diensten als Sogeti Smart Desktop en InFraMe Applicatie Deployment en de brede ervaring die hiermee is opgebouwd, Sogeti begeleidt nu al organisaties bij Windows 7 pilots. robert.cornelisse@sogeti.nl Windows 7 is vanaf 22 oktober verkrijgbaar. 3

4 what s new Nieuw magazine Robot komt niet tot scoren op WK Relatiemagazine Realit van Sogeti Nederland heeft een gedaanteverwisseling ondergaan. Het blad heeft een nieuwe redactieformule en een moderner uiterlijk. Door de nieuwe vormgeving worden de artikelen toegankelijker gepresenteerd en krijgen lezers een beter beeld van Sogeti. De restyling is niet zomaar gedaan. Er is een uitgebreid onderzoek onder lezers aan vooraf gegaan. Op basis van die resultaten is de redactieformule aangescherpt. Lezers gaven aan meer te willen weten wat er bij Sogeti speelt. De korte nieuwsberichten op deze pagina zijn daar onder andere een voorbeeld van. Lezers gaven ook aan meer de mensen van Sogeti te willen zien. Met interviews op pagina 6 en 7 en 23 komen we in dit nummer aan die wens tegemoet. Pagina 3 is in iedere uitgave belangrijk, daar doen we verslag van belangrijke gebeurtenissen, zoals nu de introductie van Windows 7. Met ruime aandacht voor het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie van Sogeti bedienen we de lezers die meer over de toekomst willen lezen. De ver trouwde column van Jaap Bloem is gebleven. De cover moet het nieuwe visitekaartje van Realit worden. Daarvoor is samenwerking gezocht met illustrator Metin Seven die ook actief is voor de game-industrie. De techniek die hij gebruikt is rendering. Dat is het genereren van een digitale afbeelding uit een driedimensionaal model met behulp van de computer. Voor de vormgeving tekent Berg Kleijn Communicatie. Wij wensen u veel leesplezier! Reacties horen we uiteraard graag. Ruud Poels, redactie-realit@sogeti.nl Hij heeft wel veel ballen tegen gehouden, maar dat levert uiteindelijk geen punten op. De robot, door Sogeti samen met de technische universiteiten ontwikkeld, is als gedeeld laatste geëindigd in de groeps fase. Ieder jaar wordt er voor robots een dergelijk WK gehouden. In 2050 moet er een heus elftal van robots zijn dat het op kan nemen tegen de dan regerende wereldkampioen voetbal. Voetbal is een complexe sport. Er zitten veel bewegingen in en daarom is het zo goed om een robot voetballer te ontwikkelen, zegt Dr. Ir. Martijn Wisse van TU Delft. We proberen mense lijke bewegingen na te maken. Als een robot kan voetballen, dan is hij ook geschikt voor huishoudelijke taken. Uiteindelijk is ons doel om goede bruikbare robots voor de maatschappij te ontwikkelen. Beste 4

5 Lectoraat aan Fontys hogescholen Leo van der Aalst is namens Sogeti lector aan de Fontys Hoge scholen geworden. Zijn belang rijkste doel is het testvak onder de aandacht brengen van docenten en studenten van de HBO-informatica opleiding software engineering. Lector word je niet zomaar en het is een eer om hiervoor gevraagd te worden. Zowel voor Leo van der Aalst zelf, als voor Sogeti. Het lectoraat is een erkenning voor het thought leadership van Sogeti op test gebied. Het lectoraat duurt vier jaar en het doel is om docenten en studenten onderzoek te laten doen naar concrete ontwikkel- en testaanpakken die in het midden- en kleinbedrijf (MKB) kunnen worden gebruikt. De onderzoeken worden in nauwe samenwerking met LaQu SO (Technische Universiteit Eindhoven) uitgevoerd. Andere partners zijn IBM en twee Duitse uni versiteiten. Na vier jaar wordt het resultaat geborgd in een expertisecentrum softwarekwaliteit, waar het MKB haar softwareproducten en -processen kan laten certificeren. Nominatie voor Computable Award Sogeti is genomineerd voor een Computable Award in de categorie maatschappelijke verantwoorde ICT-onderneming van het jaar. Duurzaamheid stond het afgelopen jaar hoog in het vaandel bij Sogeti. Zo rijdt inmiddels zo n tien procent van alle medewerkers hybride en dat aantal loopt op. Om het aantal autokilometers verder te beperken, maken medewerkers van Sogeti in toenemende mate gebruik van mogelijkheden om thuis te werken. En omdat veel medewerkers bij klanten van het bedrijf werken, worden ook daar afspraken mee gemaakt in het kader van het Nieuwe Werken. Verder heeft Sogeti een aparte dienst, Bewezen Uit, opgericht die klanten helpt om ingewikkelde ICT-landschappen te ontwarren en op die manier kosten te besparen. Dat kan heel goed door alle systemen en applicaties tegen het licht te houden en vast te stellen wat er niet meer nodig is, zegt Rolf Craenen, Manager Enterprise Engineering van Sogeti Nederland. rolf.craenen@sogeti.nl Twee masters in DEMO systeembeheerder John Eijgensteijn van Sogeti mag zich twaalf maanden lang Sysadmin van het Jaar noemen. Hij is op dit moment gedetacheerd bij MAB, een vastgoed projectontwikkelaar in Den Haag. Op de 14e verdieping in het MAB-kantoor nam hij onlangs de oorkonde en de prijzen die daarbij horen in ontvangst. Voor het derde jaar op rij organiseerde Techworld in samenwerking met de Netwerk Gebruikers Groep (NGN) De Sysadmin van het Jaar. Systeem beheerders maken het mogelijk dat we iedere dag weer gewoon aan het werk kunnen. Hoe minder we ze zien en hoe minder we aan ze hoeven te denken, hoe beter ze hun werk doen, zegt redactiechef Sander van der Meijs van Techworld. Dit jaar zijn maar liefst 285 systeembeheerders door hun gebruikers opgegeven voor de wedstrijd. Sogeti Nederland BV heeft twee DEMO masters in haar midden. Bert Noorman, serviceline manager BPM (en geestelijk vader van Pronto ) en Jan Hoogervorst, management consultant, hebben bij het DEMO kenniscentrum hun master degree in DEMO behaald. In Nederland zijn er ongeveer tien DEMO masters. Met deze masters wordt een volgende stap gezet in de koppeling van DEMO en Pronto. DEMO wordt op diverse Universiteiten en Hoge scholen onderwezen, het is een degelijke en goed onderbouwde theorie, die zich in de afgelopen jaren ook in ruime mate in de praktijk heeft bewezen. Pronto is ontstaan vanuit de behoefte aan een Sogeti-specifieke manier van werken om de modellen bij klanten te ontwikkelen. Het afgelopen jaar is hard gewerkt aan de afstemming tussen DEMO en Pronto, zodat het beste van deze twee werelden (modelleren en wijze van werken) bij elkaar gebracht kan worden. Het aantal gebruikers van DEMO en Pronto groeit snel. 5

6 what s next? Martin Knobloch verslaat zoeken ze de systemen die ze willen aanvallen. Wat voor informatie kunnen ze onderscheppen? Bankgegevens of andere persoonlijke gegevens? En hoe kunnen ze die informatie onderscheppen door in de applicaties in te breken? Knobloch: Meestal zoeken ze naar een achterdeur, zoals ik het noem: een zwakke plek in de beveiliging van de applicatie of het computersysteem. Veel hackers maken gebruik van een Trojan, een programma dat met gratis applicaties nietsvermoedend geïnstalleerd wordt. Hackers proberen ook gebruikersnamen en paswoorden te onderscheppen, zodat ze namens een andere gebruiker illegale acties kunnen uitvoeren in een beveiligd computersysteem. Dat levert een hoop schade op als dat bij de verkeerde bedrijven Banken, verzekeringen en overheden bieden steeds meer diensten aan via internet. De truck is dan om de applicatie op een manier te gebruiken waarvoor deze in eerste instantie niet bedacht is en vervolgens naar de eigen hand te zetten. de hacker Martin Knobloch is software-architect en security-consultant bij Sogeti Nederland. Elke dag bindt hij de strijd aan met hackers. Dat is hard nodig, want de hedendaagse hacker is meestal onderdeel van een georganiseerd crimineel netwerk. Dit artikel is ook gepubliceerd in een bijlage van Mediaplanet bij de Telegraaf. Vroeger vonden hackers het vooral een intellectuele uitdaging om computersystemen te kraken. Maar die tijd is voorbij. Je hebt nog wel ideologen, die het een sport vinden om te kijken of applicaties goed beveiligd zijn, maar dat is een minderheid in de hackerswereld, zegt Knobloch. De hedendaagse aanvaller is goed georganiseerd en opereert namens een volwassen industrie, die grof geld verdient aan hacken. Die georganiseerde criminele wereld verdient vermoedelijk met internetfraude meer dan met drugssmokkel. En het is eenvoudiger. Je hebt niet te maken met ingewikkelde logistiek en hoe groot is de kans dat een fraudeur uit bijvoorbeeld Rusland of China in Nederland voor de rechter komt? Veel nieuws over crimineel hacken blijft onder de pet. De grote zaken halen het nieuws, maar er zijn talloze kleine fraudes, waarbij maandelijks kleine bedragen worden afgeschreven van bankrekeningen. Knobloch kan niet in detail treden, maar er valt te denken aan geld dat verdwijnt richting criminelen bij het omrekenen van bedragen van bijvoorbeeld dollars naar euro s. Als dat massaal gebeurt, levert dat veel geld op. Hoe gaan ze te werk? Hackers proberen computerapplicaties naar hun hand te zetten. Eerst bedenken ze of ze een aanval willen plegen op een persoon of een bedrijf. Bankaanvallen zijn populair bij hackers. Als ze de doelgroep weten, onder- Martin Knobloch: Bedenk welke informatie je verstrekt op internet. Een aanvaller is de meeste tijd bezig met het winnen van informatie over de aan te vallen applicatie. Dit kan door legaal toegang tot een applicatie te krijgen, zoals de internetapplicatie van een bank. Veel informatie is ook op het internet te vinden en lijkt in eerste instantie niet belangrijk. Als een bedrijf op een banensite een specialist zoekt voor een bepaalde technologie, dan is al snel duidelijk dat een achterliggend systeem van deze organisatie gebruik maakt van deze technologie! Ook geven de gebruikers steeds meer informatie op het internet beschikbaar, vervolgt Knobloch. Denk aan de sociale netwerken zoals Facebook en Hyves. Ook het downloaden en installeren van handige applicaties van internet kan gevaren met 6

7 WhAT S happening? AGENDA Aanmelden en overige evenementen 2009: evenementen@sogeti.nl Meer informatie: zich meebrengen. Niets is gratis en maar al te vaak zit er verborgen functionaliteit in een applicatie waar de gebruiker zich niet van bewust is. Zo zijn er applicaties die gebruikersnamen en wachtwoorden onderscheppen en doorsturen. Wat is er te doen tegen hackers? Knobloch: Bedenk welke informatie je verstrekt op internet aan bedrijven en instellingen. Wees zorgvuldig met het geven van je persoonsgegevens, maar stel jezelf ook vragen als een site van je bank twee keer om je paswoord vraagt. Wat voor applicaties installeer je op je computer? Is het een applicatie van een betrouwbare bron? Goede virusbeveiliging voor je computer is ook essentieel, maar dat spreekt voor zich. Daarnaast moeten gebruikers van Windows pc s nadenken hoeveel accounts er verbonden zijn aan hun computers of netwerk. Zorg in ieder geval voor één account dat de meeste rechten heeft, zodat je daarmee zelf applicaties en programma s kunt installeren. De andere accounts mogen die rechten dan niet krijgen. Mensen moeten leren om bewuster met hun eigen computer en informatie om te gaan. Wat is de toekomst? De waarde van het internet wordt met het jaar groter. Steeds meer transacties gaan via internet en daarom zal het aantal hackers en criminelen die hier misbruik van willen maken alleen maar toenemen, denkt Knobloch. Hij is actief binnen de open communicty Open Web Application Security Project (OWASP.org), die zich inzet voor het spreiden van kennis en informatie voor het veilig ontwikkelen van (web) applicaties. het is eigenlijk vrij gemakkelijk om het internet te misbruiken om winst te maken Het is eigenlijk vrij gemakkelijk om het internet te misbruiken om winst te maken. Ik vind dat bedrijven en overheden nog te weinig doen tegen hackers. Ze proberen het wel, maar beveiliging tegen hackers is nog altijd niet vanzelfsprekend. Ze doen het vaak meer omdat het moet. Als je een auto koopt, wil je toch ook weten of hij veilig is? Maar zo n gedachtegang is er bij banken en bedrijven niet. Ik denk dat daar de komende jaren meer nadruk op moet liggen: veiligheid die vanzelfsprekend is. oktober 13 oktober 2009 Terug naar uw core business. Breng uw it-organisatie in topvorm Hoofdkantoor Sogeti, Vianen Contactpersoon: irene.van.der.vijver@sogeti.nl november 4 november 2009 Seminar Het Nieuwe Werken - Social - Teampark - The Cloud Locatie nog te bepalen Contactpersoon: wim.hofland@sogeti.nl 5 november 2009 Seminar ROI in HRM - de volgende stap in ehrm Hoofdkantoor Sogeti, Vianen Contactpersoon: louk.van.rijswijk@sogeti.nl 12 november 2009 Seminar De Virtuele Werkplek Locatie nog te bepalen Contactpersoon: robert.corenlisse@sogeti.nl 17 november 2009 TMap Dag Locatie nog te bepalen Contactpersoon: michiel.rigterink@sogeti.nl 19 november 2009 Seminar Applicatie Lifecycle management Locatie nog te bepalen Contactpersoon: wim.hofland@sogeti.nl december 8 december 2009 Seminar Applicatie Experience Locatie nog te bepalen Contactpersoon: robert.cornelisse@sogeti.nl martin.knobloch@sogeti.nl 7

8 what s working? De kunst van het uitzetten Organisaties hebben vaak geen programma voor het rationaliseren van het applicatielandschap Dit artikel is ook gepubliceerd in Automatisering Gids. De stekker uit een applicatie trekken kan iedereen. De kunst is, zegt Dave van Herpen, om dit gecontroleerd en verantwoord te doen. En om daarbij gebruik te maken van een eenduidige set architectuur principes en -richtlijnen. Zonder de benodigde financiële middelen en managementaandacht is een rationalisatieprogramma gedoemd te mislukken. In de afgelopen decennia hebben organisaties allerlei applicaties ontwikkeld ter ondersteuning van hun bedrijfsprocessen. Veel van deze applicaties zijn als erfenis overgedragen aan de volgende generatie automatiseerders. Hoewel dergelijke applicaties dikwijls nog steeds een belangrijke bijdrage leveren aan het voortbestaan en de concurrentiepositie van de organisatie, worden ze vaak ervaren als een ongewilde nalatenschap. De beheerkosten zijn hoog en door de complexiteit zijn ze erg inflexibel. Daardoor is het niet of nauwelijks mogelijk om deze applicaties aan te passen aan de inmiddels veranderde informatiebehoeften van de organisatie of uit te breiden met nieuwe functionaliteit. Bovendien hebben steeds meer bedrijven moeite gekwalificeerd IT-personeel te vinden met specifieke kennis van juist deze applicaties, terwijl de nog wel aanwezige kennis vergrijst. Dat veel van deze applicaties zich aan het einde van hun levenscyclus bevinden, lijkt dan ook een gerechtvaardigde conclusie. Maar waarom kunnen we dan toch maar zo moeizaam afscheid nemen van deze legacy-applicaties? Wie kent haar niet: die robuuste mainframeapplicatie, die na jaren trouwe dienst in het ondersteunen van bedrijfskritische transacties van al haar eigenwaarde is beroofd, de afgelopen jaren haar functionaliteiten overgenomen zag worden door fancy Java- en.net-applicaties en haar bestaansrecht alleen nog maar ontleent aan gebrekkige informatie bij ITbeheer over haar pijnlijke redundantie. Werkeloos ziet zij toe hoe de rest van haar kamergenoten dagelijks zijn waarde voor de business bewijst, hopeloos wachtend op die ene IT-beheerder die haar uit haar lijden komt verlossen. Ontegenzeglijk een pijnlijke situatie, maar vooral ook een kostbare. Iedereen is het erover eens dat het uitzetten van dit soort IT-componenten veel geld kan besparen en niet meer dan logisch is, zeker in deze roerige tijden met een sterke focus op kostenbesparingen en een zo kort mogelijke timeto-market. Echter, de praktijk leert ons dat het lastig is om de stekker uit deze overbodige applicaties te trekken. Gebrek aan de juiste informatie is hierbij cruciaal, maar het ontbreekt zeker ook aan een stevige dosis opportuniteit en daadkracht. Bovendien ontbreekt het vaak aan een (bij voorkeur bedrijfsbreed) programma, dat specifiek gericht is op het rationaliseren van het applicatielandschap. Hierdoor blijven de aandacht en middelen toch vooral hangen bij vernieuwingen en niet bij het opruimen van het bestaande. De acht stappen in het kader geven een houvast om het applicatielandschap succesvol en verantwoord te rationaliseren. Hoewel deze stappen in meerdere volgorden en parallel aan elkaar kunnen worden doorlopen en de een wat minder moeite zal kosten dan de ander, zijn ze ieder wel cruciaal voor het slagen van een dergelijke rationalisatieexercitie. Met andere woorden, iedere organisatie is anders. Elementen als cultuur, organisatiestructuur en bedrijfsstrategie bepalen in hoge mate de organisatieidentiteit. Daarnaast is ieder applicatielandschap uniek, met geheel eigen metrieken, processen en volwassenheids niveaus. De businesscase verkopen aan IT of businessmanagement is geen sinecure In iedere organisatie is echter wel sprake van een zekere hoeveelheid legacy- of verouderde applicaties. En in iedere organisatie zwerven ongebruikte of onnodige functionaliteiten, componenten of code rond. Hier daadwerkelijk de stekker uit te trekken en door rationalisatie de organisatie (veel) geld te besparen, blijkt een lastige horde voor veel organisaties. De hier beschreven acht stappen kunnen de basis zijn voor een centraal gecoördineerd rationalisatieprogramma, met het businessproces als insteek, pragmatiek als leidraad en kennisdeling als primaire driver. Zodoende kan iedere organisatie winst boeken in deze roerige tijden. 8

9 1 Bouw en verkoop één integrale businesscase Het opstellen van een goede businesscase voor beheer- en onderhoudsprojecten is niet altijd eenvoudig, dat is op zich geen nieuws. Deze businesscase vervolgens verkopen aan IT- of businessmanagement is al helemaal geen sinecure, te midden van al het vernieuwingsgeweld en businessprioriteiten. Zeker in rationalisatievraagstukken hebben we te maken met diverse stakeholders binnen de business (businessmanagement, proces- en applicatie-eigenaren) en binnen IT (CIO, beheer, ontwikkeling, programmamanagement, architectuur). Ieder van deze stakeholders heeft vaak zijn eigen (sub)belangen, die vanwege interne KPI-structuren met verve verdedigd worden. Eén solide businesscase en centrale funding voor het gehele rationalisatieprogramma helpen dit te voorkomen. Daarmee wordt aangetoond wat de bedrijfsbrede besparing is en kan bovendien de businesscase centraal binnen de organisatie worden verkocht, dus op zo hoog mogelijk (directie)niveau. 2 Start bij het businessproces Kansen voor rationalisatiewinst kunnen zeker vanuit IT worden gesignaleerd. Bijvoorbeeld via structurele portfolioanalyses verkrijgt IT immers inzicht in het applicatielandschap, de volwassenheid van de afzonderlijke applicaties, relaties ertussen en de diverse businessprocessen die geraakt worden. Vooral een effectieve implementatie van de processen configuratiemanagement en de applicatie portfoliomanagement draagt hier maximaal aan bij. Maar met dit inzicht ben je er nog niet. De business zal aangemoedigd moeten worden ook zelf een rationalisatieslag te maken binnen de eigen businessprocessen. De kans dat ook hier aanzienlijke harmonisatiewinsten te behalen zijn, is immers zeer groot. Als meerdere businessprocessen met hetzelfde doel kunnen worden geharmoniseerd, levert dat doorgaans enorm veel op aan kostenbesparing en efficiencyverhoging in de ondersteunende ITmiddelen. IT kan hierin nadrukkelijk een faciliterende rol spelen. 3 Focus via programmastructuur In de aansturing van de uit-projecten is een toegewijd programma essentieel voor het bereiken van de gewenste rationalisatieslag. Zolang er geen gerichte focus en drijfveer aanwezig is om de bestaande, overbodige applicaties en componenten daadwerkelijk uit te zetten, zal de aandacht blijven hangen bij de vernieuwende aspecten van de huidige programma s. Een dedicated rationalisatieprogramma voorziet in de benoeming van verantwoordelijkheden en eigenaarschap, planning en mijlpalen, doelstellingen en KPI s, maar ook concrete fallbackscenario s. Vanuit dit rationalisatieprogramma worden tevens governance-acties geïnitieerd en worden andere programma s aangehaakt om de rationalisatieslag zo breed mogelijk gedragen te krijgen. 4 Neem concrete governance-acties Governance wordt al snel geassocieerd met uitvoerige en langdurige discussies over de besturing en verantwoordelijkheden binnen een organisatie. Maar dit maakt de noodzaak van governance niet minder. Vooral bij rationalisatieprogramma s is een gedragen en structureel belegd eigenaarschap van processen en informatie absoluut onmisbaar. Een concrete en pragmatische invulling hiervan kan worden gezocht in het benoemen van de meest noodzakelijke informatieleveranciers en het maken van afspraken hierover. Daar waar nog geen proces-danwel informatieeigenaars bekend zijn, dienen deze te worden aangewezen. Bij voorkeur structureel en definitief, maar in ieder geval voor de duur van het programma. 5 Stel een uit-architectuur op Ergens de stekker uittrekken kan iedereen. De kunst is om dit gecontroleerd en verantwoord te doen, daarbij gebruikmakend van een eenduidige set aan architectuurprincipes en -richtlijnen. Deze principes, beschreven in de uit-architectuur, geven richting aan het omgaan met zowel de bestaande applicatieportfolio als de zogenaamde uitmodellen. Deze uit-modellen tonen, op basis van een inventarisatie van de huidige businessprocessen, de samenhang tussen de benodigde functionaliteiten binnen de informatievoorziening. Uiteindelijk moet de totale procesketen worden beschouwd om te bezien of de betreffende applicatie moet worden vervangen en of er nog andere (onderdelen van) applicaties binnen de procesketen kunnen of moeten worden vervangen. 6 Definieer reductiescenario s Om te komen tot een gewenste mate van rationalisatie, zal bewust een weloverwogen keuze gemaakt moeten worden tussen de diverse reductiescenario s. Zo kan direct worden gemigreerd naar het doelplatform, zonder daarbij een nieuw informatiesysteem te implementeren. In de meeste gevallen worden diverse applicaties en hun functionaliteiten echter herbouwd in nieuwe of bestaande informatiesystemen; vaak via een big-bang, soms stapsgewijs, in enkele gevallen via tijdelijke informatiesystemen. Bij al deze scenario s is het uiteraard zaak om zorgvuldig te evalueren welke ongebruikte (dode) functionaliteiten, componenten of code kunnen worden uitgezet. Om de keuze tussen deze scenario s te vergemakkelijken kan met name gebruik gemaakt worden van verworven informatie over de technische en functionele waarde van de diverse applicaties in scope. 7 Gebruik geschikte tooling Succesvol rationaliseren staat of valt bij de aanwezigheid van de juiste informatie over het applicatielandschap. Handmatig inventariseren is in veel gevallen nog noodzakelijk, zeker als het functionaliteiten en businessprocessen betreft. Op steeds grotere schaal is geautomatiseerde tooling voorhanden, die voorziet in een grondige, structurele en snelle inventarisatie van de diverse componenten binnen het applicatielandschap, inclusief onderlinge relaties en gelaagdheden. Door deze tooling tevens in te zetten gedurende de analysefase, kan de opgedane kennis snel en doeltreffend worden aangewend voor het benoemen en voorbereiden van rationalisatieprojecten. Om de waarde van deze informatie te maximaliseren en bovendien te voorkomen dat deze informatie na afloop van het rationalisatieprogramma verdwijnt, is het raadzaam een virtuele CMDB (Configuration Management Database) in te richten. Dit kan heel pragmatisch door diverse informatiebronnen aan elkaar te knopen, reeds aanwezige informatie zoveel mogelijk te hergebruiken en daarbij te zorgen voor fitfor-purpose - ontsluiting van de informatie. 8 Think big, start small Zonder de benodigde financiële middelen en managementattentie, is een rationalisatieprogramma gedoemd te mislukken. Door weliswaar centraal een businesscase op te stellen en te verkopen, maar vooral klein te beginnen kan snel worden aangetoond wat de toegevoegde waarde is van de rationalisatieslag. Managers zijn nu eenmaal makkelijker te overtuigen met feiten en resultaten dan met beloften en langetermijnplannen. Door een cluster van businessprocessen (bijvoorbeeld HR of Sales) te benoemen of te starten met een specifieke technologie of platform, kan een gezonde focus ontstaan voor een klein aantal behapbare uit-projecten. Benoemde quick wins kunnen direct de waarde van het programma bewijzen. Cruciaal hierbij is vooral niet te wachten op honderd procent volledigheid van de informatie. Streven naar een perfect score staat de noodzakelijke daadkracht en pragmatiek alleen maar in de weg. dave.van.herpen@sogeti.nl 9