Praktische opdracht Geschiedenis De ondergang van de indianen cultuur in Noord-Amerika

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Praktische opdracht Geschiedenis De ondergang van de indianen cultuur in Noord-Amerika"

Transcriptie

1 Praktische opdracht Geschiedenis De ondergang van de indianen cultuur in Noord-Amerika Praktische-opdracht door een scholier 4997 woorden 22 juni ,7 94 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik Indianen een boeiend volk vind en ik wilde weten hoe het kwam dat er nog maar zo weinig over waren. Ik heb mij in deze scriptie geconcentreerd op de volgende vraagstelling. Hoofdvraag: Wat was de oorzaak van de ondergang van de Indianencultuur in Noord-Amerika in de 19e eeuw? Deelvragen: - In hoeverre speelden bij de ondergang van de Indianencultuur de Europese kolonisten een rol? - welke sociaal-economische factoren speelden een rol? - Wat zij op korte en lange termijn de gevolgen voor de ondergang van de Amerikaanse Indianen cultuur? Ik was begonnen met informatie te zoeken in de bibliotheek. Hier stuitte ik op een aantal boeken die ik maar gelijk mee had genomen. Op advies van meneer Koe ben ik begonnen in het boek Begraaf mij hart bij de bocht van de rivier van Dee Brown. Hier heb ik stukken van gelezen en aantekeningen van gemaakt. Daarna heb ik de andere boeken opengeslagen en heb ik de grote feiten eruit gehaald. Het notensysteem kostte mij meer tijd dan ik had gedacht. Vooral met het boek van Dee Brown, hierin staat zoveel informatie vanuit verschillende gebieden dat het niet makkelijk is om op deze manier te werk te gaan. Ik zal daar niet zijn. Ik zal mij oprichten en heengaan. Begraaf mijn hart bij de bocht van de rivier. Stephen Vincent Benét Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. De rol van de Europese kolonist in de ondergang van de Indianencultuur in Noord-Amerika Pagina 1 van 12

2 1.1 Van Cristoforo Colombo tot Cristóbal Colón 1.2 De reis via het westen 1.3 Noord-Amerikaanse Indianen voor en na Europees contact Cultuurgebieden Het arctische en subarctische gebied De Noordwestkust Het Noordelijk Woudgebied Californië en het Grote Bekken Het Zuidwesten De Prairie Het Oostelijk Woudgebied 1.4 Conclusie 2. De sociaal-economische factoren die een rol speelden bij de ondergang van de Indianencultuur in Noord-Amerika 3. De gevolgen voor de ondergang van de Indianencultuur 3.1 Het reservatensysteem 3.2 Dawes act van Migratie naar de steden 1 De rol van de Europese kolonist in de ondergang van de Indianencultuur in Noord-Amerika 1.1 Van Cristoforo Colombo tot Cristóbal Colón Er is weinig met zekerheid bekend over de afkomst van Columbus. Hij is in de loop der tijd beschreven als een burger van Genua, een Portugees, een Catalaanse Jood, een Mallorcaan, een Griek, een Zwitser of een Armeniër. Tegenwoordig geloven we dat hij als Cristoforo Colombo in Genua geboren is, ergens tussen 25 augustus en 31 oktober in het jaar Zelf heeft hij ook meegeholpen aan zijn mysterieuze identiteit te komen door veel te liegen en op te scheppen. Hij zei bijvoorbeeld dat hij van voorname afkomst was en dat hij gestudeerd had aan de universiteit van Pavia terwijl we nu weten dat zijn vader een lakenwever was en dat hij nooit op de studentenlijst van Pavia heeft gestaan. (1) Cristoforo ging al op vroege leeftijd naar zee, waardoor hij het vak van zeevaarder grondig leerde. In 1476 kwam hij in Portugal terecht, in Lissabon. Columbus broer Bartolomeo was daar kaartenmaker en zo maakte hij kennis met het in kaart gebrachte deel van de Middellandse Zee. Vanuit Lissabon maakte Cristoforo reizen naar Engeland, Ierland en naar de Afrikaanse kust, naar de Portugese goudmijn Guinee. Dankzij zijn huwelijk met Felipa Moniz de Pesterello in 1479 kwam hij op de Madeira Archipel terecht waar hij verschillende kaarten van de Atlantische Oceaan bestudeerde. Felipa stierf in 1481 bij de geboorte van zoon Diego. (2) In het boek Imago Mundi schreef Pierre d Ailly dat slechts een kleine zee de meest westelijke kust van Spanje scheidt van het verre Indië in het oosten en dat deze met de juiste wind in een paar dagen bezeild Pagina 2 van 12

3 kon worden. Dit, tezamen met de informatie die hij in de beschrijvingen van Marco Polo over Azië had gelezen, zette Colombus aan het denken. Als Portugal via het zuiden Indië wilde bereiken, waarom dan niet ook vanuit het westen? (3) Dankzij een aantal rekenkundige fouten dacht Columbus dat onze planeet kleiner was dan in werkelijkheid en het Aziatisch continent groter. De afstand bedroeg volgens zijn berekeningen zeemijlen terwijl het er in werkelijkheid zijn.(4) Cristoforo legde omstreeks 1482 zijn plannen aan Johannes 2 voor, de Koning van Portugal: Hij wilde via het westen Cipangu, ons tegenwoordige Japan, bereiken. Zijn plan werd verworpen omdat het te grillig en te fantasierijk was. Daarop vertrok hij samen met zijn zoon Diego naar Spanje waar hij in mei 1486 voor het eerst aan het hof van Isabel en Ferdinand werd ontboden. Beide vorsten hadden het te druk met de oorlog om Granada en zijn plannen werden wederom verworpen. Columbus had zijn diensten nogmaals aan Portugal aangeboden maar de weg naar Indië via het zuiden was al gevonden dus waarom nog een weg via het westen? Inmiddels was de oorlog om Granada in Spanje ten einde en dat betekende meer tijd en dus weer nieuwe hoop voor de Genuese zeeman. Dankzij de overste van het klooster La Rábida werd Columbus opnieuw ontboden bij de Koning en Koningin. Alles ging goed totdat Colombus zijn eisen begon te stellen. De vorst was het hier niet mee eens maar dankzij een vurig betoog ten gunste van Cristoforo voorgelegd door Luis de Santángel kreeg de Koning toch vertrouwen in de plannen. Op 17 april werd de Overeenkomst van Santa Fe getekend. Columbus was in Spaanse dienst en werd daar Cristóbal Colón genoemd, de reis kon beginnen. (5) 1.2 De reis via het westen Columbus verrtrok op 12 mei 1492 naar Palos om zijn reis voor te bereiden. De stad moest Columbus, als gevolg van een aantal overtredingen, als boete twee schepen ter beschikking stellen met uitrusting en al. De expeditie werd gefinancierd door onder andere Luis de Santángel en zelfs koningin Isabel stak een aantal van haar kostbare diamanten in de onderneming. Als kapiteins werden de gebroeders Alonso Pinzón en Vicente yañez Pinzón gevonden, terwijl Columbus zelf het derde schip bestuurde. Op 3 augustus 1492 zeilden het vlaggeschip Santa Maria en de twee karvelen Niña en Pinta de haven van Palos uit op weg naar het westen. (6) De reis liep voorspoedig, geen stormen en een rustige wind. Columbus had twee berekeningen bij zich waarvan één de echte, geheime met de werkelijke afstanden en de ander, de officiële was, de kaart voor de bemanning. Op die kaart gaf hij minder gevaren mijlen aan zodat de mannen niet bang zouden worden dat ze te ver van Spanje raakten. De mijlen die berekend waren door Columbus werden er tenslotte ! Een oproer onder de bemanning om Cristóbal van boord te zetten werd verijdeld, maar het moreel van de zeelui daalde. Totdat op 12 oktober het bericht land in zicht kwam. Het was echter niet Cipangu noch Indië. Het was een klein eilandje dat Columbus San Salvador noemde. Omdat Columbus dacht dat hij bij Indië aangekomen was noemde hij de inwoners indios waar ons indianen weer van afgeleid is. De daarop volgende paar dagen kwamen steeds meer eilanden in zicht zoals onder andere Fernandina en Isabela, genoemd naar de koning en koningin. Bij het eiland Hispaniola (Columbus noemde dit eiland zo omdat de vissen, bomen en bloemen hem aan Spanje deden denken) voer de Santa Maria op een koraalrif leed daardoor schipbreuk. Er werd een fort gebouwd waarin 37 mensen achter zouden blijven. Hiermee werd de eerste Spaanse kolonie in de Nieuwe Wereld gesticht, La Navidad ( Kerstmis ). Op 16 januari 1493 aanvaarde Columbus de terugtocht. (7) Pagina 3 van 12

4 Qua goederen was het geen waardevolle expeditie geweest maar de Katholieke Koningen zagen wel toekomst in de West, want spoedig werd Columbus weer gevraagd op reis te gaan, om te zorgen dat de eilanden onder Castiliaans beheer zouden blijven. (8) Zo begon de geschiedenis van Spaans-Amerika, het verhaal van een man die waarschijnlijk als eerste zijn leven in de weegschaal stelde om de westelijke route te bevaren en zo bewees hij dat de aarde rond was. (9) 1.3 Noord-Amerikaanse Indianen voor en na Europees contact De ontdekking van de Nieuwe Wereld wekte in Europa veel belangstelling op, vooral onder de landen Spanje, Engeland, Frankrijk en Portugal. Er werden dorpen platgebrand en veel indianen werden verscheept naar Europa om daar als slaven verkocht te worden. Nederzettingen werden overal uit de grond gestampt. (10) Voor de eerste contacten met de Europese kolonisten hadden de Indianen geen begrip voor eigendom van land. Ze ontkenden individuele eigendom, en nog belangrijker, ze kenden er geen waarde aan toe. Deze ideeën werden met typische Indiaanse welsprekendheid verwoord door een opperhoofd van de Blackfeet: Ons land is meer waard dan geld. Zolang de zon schijnt en het water stroomt, zal dit land hier zijn om mens en dier te voeden, daarom kunnen we dit land niet verkopen. De Grote Geest heeft het hier voor ons neergelegd en we kunnen het niet verkopen, want het behoort ons niet. (11) Voor de binnendringing van de blanken, hadden de Indianen de gebruiken voedsel, kleren, paarden, vaak hun meest geliefde bezittingen weg te geven. Voor hen was het belangrijk dat iedereen genoeg had om van te kunnen leven.de obsessie van de blanken met het vergaren van materiële goederen en hun bemoeienis met de inheemse cultuur verbaasde de Indianen. Over het algemeen waren de Indianen zeer welbespraakt. Ze hadden geen geschreven taal tot de blanken kwamen en hun zeiden dat ze er één nodig hadden. Zo hebben de Europeanen veel invloed gehad op de Indiaanse cultuur. (12) Cultuurgebieden Door de natuurlijke omstandigheden, zoals de gesteldheid van het land, is het grote verschil in onderlinge cultuur, fysieke en taalkundige kenmerken te verklaren. Op basis van de verschillende taalfamilies kunnen de Indianen van Noord-Amerika worden ingedeeld in ongeveer 60 taalfamilies die samen 500 tot talen omvatten. Toch kan het continent in een aantal cultuurgebieden verdeeld worden. Dit gebeurt op basis van de klimaatzones. Deze zijn in te delen in - Het arctische en subarctische gebied - De Noordwestkust - Het Noordelijk Woudgebied - Californië en het Grote Bekken - Het Zuidwesten - De Prairie - Het Oostelijk Woudgebied In elk van deze gebieden is de invloed van de Europeaan op de inheemse stammen anders geweest. (13) Het arctische en subarctische gebied Dit gebied wordt bevolkt door diverse Inuit-(Eskimo) culturen. De Inuit-cultuur is uniek door zijn technische beheersing van de natuur. s Zomers jagen zij in open water op robben walrussen en walvissen. De eersten Pagina 4 van 12

5 die tot het gebied van de Inuit doordrongen waren de Scandinaviërs. Zij hebben rond het jaar 1000 labrador bereikt. Nederlandse ontdekkingsreizigers die naar de Noordelijke doorvaart zochten, maakten pas in de 17e eeuw contact met de Inuit. Echter pas aan het eind van de 17e, begin 18e eeuw begon de handel met de inheemse bevolking. Toen in 1867 Alaska en de Aloeoten aan de Verenigde Staten werden verkocht verslechterde de situatie. Voordien moest de Inuit tribuut in pelzen aan de tsaar betalen. Daarbij heeft ook de opkomst van de walvisvaart tot begin vorige eeuw voor desastreuze gevolgen voor de Inuit geleid. Omstreeks de eeuwwisseling was de totale bevolking gehalveerd door besmettelijke ziekten, meegebracht door zeelui, en drankmisbruik. In 1910 werden rendieren uit Lapland ingevoerd waarvan ze tot omstreeks 1930 konden leven. Daarna ging het weer bergafwaarts, ondanks onderwijs pasten de Inuit zich niet aan het sociale en culturele leven van de blanke Amerikaan aan. (14) De Noordwestkust De Noordwestkust-Indianen bewonen de Fjordenkust tussen de Grote Oceaan en de Yakutat-Baai in Alaska en Puget Sound in de staat Washington. De cultuur van deze Indianen wordt door een drietal kenmerken bepaald. - Allereerst is dat de overvloedige voedselrijkdom, voornamelijk uit zee, waarbij zalm het hoofdvoedsel vormt. - De aanwezigheid van de Rode Ceder. Ceder is duurzaam, tegen vocht bestendig hout dat door de Indianen voornamelijk werd gebruikt om huizen mee te bouwen. - Tenslotte conserveringstechnieken, die de Noordwestkust-Indianen in staat stelden een bloeiende materiële cultuur te ontwikkelen, zoals die slechts bij landbouwculturen kan worden aangetroffen. De komst van de eerste blanken, ontdekkingsreizigers en pelsjagers, aan het eind van de 18e eeuw bracht veel verandering met zich mee, maar zorgde ook voor een korte laatste bloei van de traditionele cultuur. Dit werd veroorzaakt door het tot beschikking stellen van ijzeren gereedschap, waarmee het hout makkelijker bewerkt kon worden dan voorheen. Een negatief aspect van de goederen die nu in overvloed waren, had betrekking op de potlatch (Ceremonie waarbij iemand zijn titels en voorrechten pas kon gebruiken nadat ze bekrachtigd waren. Het geven van geschenken aan gasten tijdens een potlatch maakte hen formeel tot getuigen van de titels en voorrechten van de gastheer). Hierdoor werd een bekrachtigingceremonie stukken makkelijker. De potlatch leidde laat in de 19e eeuw tot een intensieve vorm van rivaliteit. Daarna werd door de overheid tot 1951 de potlatch verboden. (15) Het Noordelijk Woudgebied De Indianen in dit gebied leefden oorspronkelijk van de jacht. Handel en oorlogvoering namen een belangrijke plaats in het leven van deze Indianen in. Het eerste contact en de veranderingen kwamen in de 17e eeuw op de westelijke oevers van de Hudson en ten westen van de Grote Meren door de Frans sprekende handelaren. In de 19e eeuw had vooral de bonthandel invloed op het socio-economisch en het ecologische systeem van het noorden. De goudkoorts had veel invloed op het westelijke deel. In Alaska waren de veranderingen het sterkst. Zoals onder andere het gebruik van ander materiaal en veranderingen in de eetgewoonten. (16) Californië en het Grote Bekken Deze Indianen leefden voornamelijk in kleine dorpen. Omdat het voedsel schaars was in de gebieden waar Pagina 5 van 12

6 deze stammen leefden, trokken zij veel rond. Zij leefden van vis uit riviertjes en waren verder vegetariër. In 1775 kwamen hier Europeanen; Spaanse soldaten en missionarissen vanuit Mexico. Na 1830, de Mexicaanse Oorlog, wisten veel Indianen niet meer hoe ze voor zichzelf moesten zorgen. In het noordelijke deel van het Grote Bekken werd aan het eind van de 19e eeuw oorlog gevoerd tegen de Amerikaanse regering. De Nez Percé kwamen in 1870 in opstand omdat ze niet in reservaten wilden leven maar uiteindelijk eindigden ze daar toch in. (17) Het Zuidwesten In het Zuidwesten leefden de Pueblo Indianen. Zij leefden van landbouw. De Apachen en de Navaho kwamen uit het noordwesten van Canada en zij overvielen de Pueblo s. De Pueblo s hielden veel ceremoniële feesten. De Spanjaarden vernietigden veel heilige voorwerpen waardoor de Pueblo s in opstand kwamen maar uiteindelijk verdreven werden. Hierdoor gingen zij vluchten met hun vroegere vijanden, de Navaho, waardoor zij een nieuwe manier van leven gingen leiden. Ook zij leven nu in reservaten. (18) De Prairie De Prairie Indianen hebben bij de Europeanen het meest bekende beeld van de Indiaan geschapen. Dit stereotype beeld van de paardrijdende, bizonjagende, in tipi s wonende en met verentooi versierde Indiaan is bekend geworden, vooral door de filmindustrie. Deze Indianen leefden op de grasvlakten tussen de Mississippi en de Rocky Mountains waar zij leefden van de landbouw en bizonjacht. Door de komst van vuurwapens en de grote vraag naar bont door blanken werd het natuurlijk evenwicht in de wildstand verstoord waardoor het leven moeilijker werd. De belangrijkste voedselbron van de Indianen, namelijk de bizon, verdween. De Indianen verzetten zich waardoor botsingen ontstonden: De Indianenoorlogen. Een laatste grote opstand leidde tot een groot aantal moorden op Indiaanse mannen, vrouwen en kinderen bij Wounded Knee, De meeste Indianen werden verplicht te leven in de reservaten. (19) Het Oostelijk Woudgebied Het zuidelijk gedeelte van het Oostelijk Woudgebied werd bewoond door Indianen die heuvelbouwers genoemd werden. In het noordelijk gedeelte leefden jagers, verzamelaars. Zij woonden in langhuizen en zijn bekend om de wampum gordels, kraalwerk met witte en paarse figuren tussen lange leren riempjes, die gebruikt werden om bijvoorbeeld verdragen vast te leggen. Door de komst van de blanken ontstond een gemengde bevolking. Ze konden zich lange tijd handhaven omdat zij de Fransen tegen de Engelsen uitspeelden. Hier kwam met de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten( hierover in Jaspers scriptie meer) in 1783 een eind aan. (20) Conclusie De kolonisten legden de Indianen steeds meer beperkingen op, waardoor het bestaan steeds moeilijker werd. De blanken eisten veel stukken grond op door middel van contracten door Indianen te laten tekenen. Indianen hadden geen geschreven taal dus werd dit alles nog veel moeilijker en zij verkochten de grond ook niet, omdat in hun beeld de Grote Geest het daar voor hen neergelegd had en het behoorde niemand toe. (21) Pagina 6 van 12

7 De Indianen werden steeds meer naar het westen gedreven en ze werden uiteindelijk gedwongen in reservaten te leven. Ze kregen daarbij vaak ook nog de slechtste grond waar hun manier van leven bijna onmogelijk was. Door de blanke overheersers waren de vroeger in overvloed levende bizons en kuddes antilopen schaars geworden. Hiertegen kwamen de Indianen in opstand en braken er vele oorlogen uit zoals onder andere de Blackhawk-Oorlog(1832) en King Philip s War( ). Ook maakten de Indianen kennis met alcohol en nieuwe ziekten waardoor vele aantallen gestorven zijn. (22) De blanke man weet hoe hij alles maken kan, maar hij weet niet hoe hij het moet verdelen. Zittende Stier 2 De sociaal-economische factoren In het vorige hoofdstuk heb ik beschreven hoe de kolonisten de Indianen uit hun oorspronkelijke woongebieden verdreven. Het begon allemaal met het opeisen van stukken land door de kolonisten. Aangezien de Indianen geen waarde aan het land toe kenden, konden zij het land niet verkopen. Zij hadden geen geschreven taal en begrepen ook niks van de contracten die de blanken hen voorlegden. Zo tikte Peter Minuit het eiland Manhatten op de kop voor enkel wat sieraden en vishaakjes, ter waarde van zestig gulden. Hij moedigde de Indianen aan dit soort handelingen voort te zetten. (23) De gebieden waarin de Indianen woonden bepaalden grotendeels wat ze aten, ze leefden van wat de natuur te bieden had. Doordat de kolonisten de stukken land op gingen eisen, werden de Indianen steeds verder van hun eigen woongebied verdreven en werd het dus lastiger om aan voedsel te komen. Tussen 1795 en 1840 stonden de Miami s zoveel grond af, dat er letterlijk niets meer over was om af te staan. De Indianen moesten dus hun cyclische leven veranderen waardoor de handel met de blanken versterkt werd.vooral de bonthandel had veel invloed op het socio-economisch en het ecologisch systeem. Veel voedselbronnen zoals bizons en antilopen werden uitgeroeid. Ook vonden er veel volksverhuizingen plaats doordat de handel met de Europeanen concurrentie tussen de stammen veroorzaakte. Zo voelden de Wichita zich gedwongen te verhuizen van hun traditionele woonplaats Kansas naar het huidige Texas, omdat de Osage en de Comanche dankzij de handel over veel paarden en vuurwapens beschikten. (24) De verschillende Europese landen brachten veel producten en ook ziekten met zich mee. De nieuwe producten waren een voordeel maar de ziekten zoals de pokken en de griep, hadden als gevolg dat veel Indianen stierven. De Fransen hebben zich voornamelijk gericht op de bonthandel. Bont werd geruild tegen metalen voorwerpen, kralen, vuurwapens en rum. Veel Indianen raakten na de kennismaking met alcohol eraan verslaafd. (25) De Spanjaarden concentreerden zich vooral op het zoeken naar goud. Ze trokken steeds verder naar het noorden maar er was geen goudmijn te bekennen. De Spanjaarden plaatsten daarom grote plantages waar de Indianen voor loon op konden werken. Toen de Spanjaarden in de 19e eeuw de plantages ophieven, wisten de Indianen niet meer hoe ze voor zichzelf moesten zorgen. Velen stierven van de honger. (26) Later in 1848 was er de ontdekking van goudlagen in Californië. Een menselijke stormloop volgde die de Indianen verdrong. Hetzelfde verschijnsel deed zich voor in 1861 in Colorado en in 1875 in Dakota en Idaho. (27) Pagina 7 van 12

8 In 1783 werd de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten in Parijs verklaard. Het eerste doel van de nieuwe regering ten opzichte van de Indianen was het verwerven van land. Een nevendoel was het sluiten van vrede met de Indianen, omdat dat gunstig voor de bonthandel zou zijn. Tussen 1784 en 1786 legden afgezanten van het comité van Indian affairs de Indianen verdragen op, waarin zij afstand moesten doen van hun grondgebied vanwege hun vijandige houding in de oorlog. Deze naoorlogse politiek faalde.(28) Onder presidentschap van George Washington( ) verliep de situatie geheel anders. Hij was erg gedreven om elke stam rechtvaardig te behandelen. Hij was van mening dat het Amerikaanse expansiestreven ook voordeel moest schenken aan de oorspronkelijke bevolking. De regering moest stukken land afkopen maar koste wat kost oorlog proberen te vermijden. Door middel van een beschavingsprogramma zouden de Indianen langzamerhand in de Amerikaanse maatschappij integreren. Hij wilde de Indianen ervan overtuigen dat het in hun eigen belang was stukken land te verkopen. (29) Het Bureau of Indian affairs (B.I.A.) was na de Revolutie ingesteld ter uitvoering van het Amerikaanse Indianenbeleid en ter controle van de verschillende gebieden waarin de autochtone bevolking gehuisvest was. De programmapunten van het B.I.A. waren: - Bescherming van het Indiaans grondrecht, definitieve grenzen trekken. - Controleren van het gebruik van land in bezit van de Indianen. - Handel met de Indianen in goede banen leiden. Voorwaarden bepalen waaronder particulieren handel mocht drijven. In 1822 afschaffing van het handelsposten systeem. Verbieden van sommige handelsklassen. De regering gaat zelf deelnemen aan handel. - Controleren van handel in alcohol en het gebruik ervan. - Verbieden van geweld tussen Indianen onderling. Het opleggen van boetes bij overtreding en invoering van smartengeld. - Verspreiden van de blanke beschaving in de hoop dat de Indianen zouden integreren in de Amerikaanse maatschappij. In 1830 kwam de echte harde klap voor de Indianen. Door toename van het aantal blanken ontstond er een steeds grotere vraag naar land en wel naar het land dat in bezit was van de Indianen. Er werden nieuwe verdragen opgemaakt waarin werd bepaald dat de Indianen hun geboortegrond zouden verlaten en zouden verhuizen naar gebieden te westen van de Mississippi. (30) 3 De gevolgen voor de ondergang van de Noord-Amerikaanse Indianencultuur In het begin, de tijd dat de kolonisten aankwamen, werd er veel onderling gehandeld. Dit was gunstig voor beiden. De blanken voerden nieuwe producten in zoals het paard en ijzer en de Indianen gaven op hun beurt bizonhuiden en tabak ervoor terug. De Europeanen brachten voor de Indianen onbekende ziekten met zich mee. Veel Indianen stierven. Ook de invoering van alcohol bracht niet veel goeds met zich mee. Veel Indianen raakten aan dit product verslaafd waardoor hun gezondheid sterk achteruit ging. (31) De kolonisten gingen stukken grond van de Indianen op eisen en verdrongen daarmee de stammen van hun woongebied dat ernstige gevolgen had voor de leefwijze. Ze moesten andere middelen van bestaan gaan zoeken. Eerst leefden de Indianen vooral van bizons en landbouw maar met de komst van de blanken en hun drang naar bont werden vele kuddes bizons gedood. Zij gebruikten ze dan ook enkel voor de vacht en lieten de kadavers gewoon liggen en wegrotten. (32) Deze soldaten hakken mijn bomen om; zij doden mijn bizons; en als ik dat zie, is het alsof mijn hart breekt; Pagina 8 van 12

9 ik ben bedroefd Is de blanke man een kind geworden, dat hij zo onbekommerd dood zonder te eten? Als de Rode Mannen wild doden doen zij dat om te leven en niet te verhongeren. Satanta( Witte Beer) van de Kiowa s (33) Van de Indianen werd steeds meer land afgenomen, waardoor zij naar de onvruchtbare gebieden werden gedreven. Wanneer de Indianen hier weerstand tegen boden, braken er oorlogen uit, hierdoor zijn veel Indianen om het leven gekomen. De situatie voor de Indianen verslechterde steeds meer. Ze kregen minder rechten en mochten uiteindelijk zelfs niet meer hun eigen religie volgen. Want daar ging het de Europeanen ook grotendeels om, het bekeren van de Indianen tot het Christendom.(33) 3.1 Het reservatensysteem Geleidelijk is men overgegaan op het reservatensysteem. Reservaten zijn en waren gebieden waar Indianen door wettig erkende verdragen het recht hebben om te wonen. De eerste reservaten waren zeer uitgestrekt. Hierdoor waren zij instaat hun traditionele wijze van bestaan( jagen etc.) te blijven uitoefenen. De Amerikaanse regering ging ervan uit dat de Indiaanse cultuur geleidelijk geabsorbeerd zou worden in de Amerikaanse landbouw en industriecultuur, waardoor de behoefte van Indianen aan zeer uitgestrekte gebieden uiteindelijk zou afnemen. De blanken zouden de gebieden dan weer in hun bezit kunnen nemen. Veel door de federale regering opgestelde verdragen waren onrealistisch vanwege de grote omvang van de reservaten. Het was onwaarschijnlijk dat alle, in de verdragen opgenomen gebruikt zouden worden voor de vorming van reservaten. (34) De overheid nam de zorg voor het levensonderhoud van de Indianen op zich, totdat ze zelf in staat zouden zijn hierin te voorzien. Sommige congresleden protesteerden tegen de hoge kosten die nodig waren om het reservatensysteem op te zetten en de Indianen te onderhouden. In de praktijk waren de uitgaven voor voedsel etc. geenszins in overeenstemming met de gedane beloftes. (35) 3.2 Dawes act van 1887 Toen een groot deel van de Indianenstammen was ondergebracht in reservaten ontstond een nieuw probleem: het voeden van de Indianen. Bij het opstellen van de verdragen was men ervan uitgegaan dat de Indianen spoedig in staat zouden zijn om in hun eigen behoeften te voorzien. De kennis van landbouwtechnieken ontwikkelde zich echter zeer langzaam bij de inwoners van de reservaten. Ze waren niet in staat om zelfstandig in hun levensonderhoud te voorzien en de overheidsrantsoenen waren ontoereikend. Veel Indianen kwamen van de honger om. De steeds stijgende kosten deed de regering besluiten de reservaten in aantal en omvang te reduceren. Het teveel aan land kon verkocht worden aan de blanken en met de opbrengst zouden voedsel en onderwijsvoorzieningen betaald worden. (36) In 1887 werd de Dawes Act aangenomen. Hierin werd bepaald dat 160 acre reservaatgrond aan een gezin of 80 acre aan een ongehuwde volwassene verhuurd werd voor een periode van 25 jaar. Het was de bedoeling dat deze pachtgronden gedurende die periode gecultiveerd werden. Deze wet was in strijd met de leefwijze van de Indiaan. Voor hem bestond individueel grondbezit en de cultivatie hiervan niet. (37) Het beleid van de regering van de Verenigde Staten was erop gericht het land volgens Amerikaanse, blanke maatstaven te ontwikkelen. Indianen mochten geen belemmerende factor vormen. Zij moesten opgaan in de smeltkroes en mochten geen homogene groep blijven. De Indiaan werd gedwongen in korte tijd zijn traditionele leefwijze op te geven in ruil voor een boerderij op een stukje gepachte grond, terwijl zij kinderen scholing kregen met als doel te assimileren, zo hoopte men dat de eigen cultuur van de Indianen Pagina 9 van 12

10 geleidelijk zou verdwijnen. De slag bij Wounded Knee in 1890 was het laatste grote gevecht tussen de Indianen en de regering. Hierna hoefde het leger niet meer ingezet te worden tegen de Indianen. De overheid had een van haar doelstellingen, het verkrijgen van Indianenland, bereikt. (38) Hoewel de ambtenaren van het B.I.A bezorgd waren om het welzijn van de Indianen, geloofden zij heilig in het goede van de gedwongen assimilatie, waardoor veel Indianencultuur verloren ging en stamverbanden uiteenvielen. (39) 3.3 Migratie naar de steden Na afloop van de Tweede Wereldoorlog keerden veel Indianen die als soldaat gediend hadden terug naar de reservaten, waardoor grote werkloosheid onder de jongeren ontstond. Als oplossing maakte het B.I.A. het plan om deze jongeren naar de grote industriesteden te sturen, waardoor ook de populatie in de reservaten teruggedrongen werd. In de periode tussen 1907 en 1950 verhuisden ongeveer Indianen naar de stad. Tussen 1950 en 1970 verdubbelde dit aantal. 45% van de Indianen is nu geürbaniseerd. In Los Angeles woont het grootste aantal Indianen, gevolgd door San Francisco-Oakland, Dallas-Forth Worth, Chicago en New York. (40) Conclusie Het beeld wat wij van Indianen hebben is dat het een liefdevol, vredelievend volk is. Tenminste, dat beeld hebben wij nu, maar honderdvijftig jaar geleden was dit algemene beeld toch wel wat anders. Ze werden gezien als een wreed bloeddorstig volk. Maar dat hadden de Europeanen fout. Zij drongen het land binnen en eisten het land op. Zij dwongen hen te verhuizen en zorgden ervoor dat zij een andere leefwijze moesten aannemen. Ook zorgden zij ervoor dat het belangrijkste voedingsmiddel, de bizon, werd uitgeroeid. En wanneer de Rood Huiden hiertegen in opstand kwamen sloegen zij deze neer met hun zich altijd weer aanvullende legers uit Europa. De Europese kolonisten hebben een aanzet gemaakt tot de vernietiging van een bijzonder volk met een rijke cultuur. En dat hebben de Verenigde Staten voor hen afgemaakt. Zij hoopten doormiddel van een beschavingsprogramma de Indianen in de Amerikaanse cultuur te laten integreren. De Amerikanen stopten de Indianen in reservaten waar ze ook nog eens de slechtste grond kregen, zodat het voortbestaan van dit volk alleen nog maar moeilijker werd. De blanken deden alsof het continent van hun was maar de altijd zó trotse Amerikanen hebben het land gestolen van een vredelievend, mooi volk. Ik wist toen nog niet aan hoeveel een einde gekomen was. Als ik nu terug kijk vanaf deze hoge heuvel van mijn ouderdom, kan ik de neergemaaide vrouwen en kinderen, die daar opeengehoopt en verspreid langs het bochtige ravijn lagen, nog even duidelijk zien als toen ik hen zag met ogen die nog jong waren. En ik kan zien, dat er nog meer stierf daar, in de met bloed doordrenkte moddersneeuw, en begraven werd in de sneeuwstorm. De droom van een volk stierf daar. Het was een prachtige droom De band van de natie is gebroken en uiteengevallen. Er is geen middelpunt meer, en de gewijde boom is dood. Zwart Hert Boekenlijst Pagina 10 van 12

11 - Anna Lee Walters, De ziel van Indiaans Amerika, Doornik Bill Yenne & Susan Garatt, Noord-Amerikaanse Indianen, Harmelen Christiaan F. Feest, Noord-Amerikaanse Indianen, Cultuur en levenswijze, Keulen Redactioneel adviseur Colin F. Taylor, Hoofdredacteur Nederlandse uitgave Jan van Gestel, Amsterdam Da Vinci Westervoort, Indianen, Amsterdam Dee Brown, Begraaf mijn hart bij de bocht van de rivier, Amsterdam Ellen van der Spoel, Van Amerikaans Indiaan tot Indiaans Amerikaan: Vijf eeuwen cultuurcontact en cultuurverandering, Groningen Norman Bancroft Hunt, Indianen van Noord-Amerika, Alphen aan de Rijn Notenlijst (1) Spoel, Van Amerikaans p.41 (2) Idem (3) Idem (4) Ibidem p.43 (5) Ibidem p.44 (6) Ibidem p.45 (7) Ibidem p.47 (8) Idem (9) Idem (10) Dee Brown, Begraaf mijn hart p.19 t/m 21 (11) Walters, Ziel p.9 (12) Idem (13) Spoel, Van Amerikaans p.71 (14) Ibidem p.74 (15) Ibidem p.77 (16) Ibidem p.81 (17) Ibidem p.83 (18) Ibidem p.84 (19) Ibidem p.86 t/m 90 (20) Ibidem p.90 (21) Dee Brown, Begraaf mijn hart (22) Ibidem (23) Ibidem p.22 (24) Ibidem p.23 Spoel p.83/90 Feest, Noord amerikaanse p.191/219 (25) Da Vinci, Indianen, p.112 (26) Ibidem p.116 (27) Walters, Ziel p.17 (28) Spoel, Van Amerikaans p.95 (29) Ibidem p.95 Pagina 11 van 12

12 (30) Ibidem p.100 (31) Van wat ik allemaal gelezen heb gecombineerd (32) Idem (33) Dee Brown, begraaf mijn hart p.293 (34) Spoel, van Amerikaans p.106 (35) Idem (36) Ibidem p.107 (37) Ibidem p.108 (38) Idem (39) Idem (40) Spoel, van Amerikaans p.111 Pagina 12 van 12

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H1 (-1.5)

Samenvatting Geschiedenis H1 (-1.5) Samenvatting Geschiedenis H1 (-1.5) Samenvatting door een scholier 1178 woorden 19 november 2017 5,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis Samenvatting H1 Het Spaanse wereldrijk

Nadere informatie

Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika

Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s

Nadere informatie

Ik heb mijn werkstuk over Columbus gedaan omdat ik daar de meeste informatie over kon vinden. Ik heb daarvoor als informatiebronnen gebruikt:

Ik heb mijn werkstuk over Columbus gedaan omdat ik daar de meeste informatie over kon vinden. Ik heb daarvoor als informatiebronnen gebruikt: Werkstuk door een scholier 1581 woorden 31 maart 2000 5,6 577 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De inhoudsopgave p. 1 Hoofdstuk 1: De inleiding p. 2 Hoofdstuk 2: Het leven van Christoffel Columbus p. 3

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

Geschiedenis van Suriname : Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie

Geschiedenis van Suriname : Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie Geschiedenis van Suriname 1667-1683: Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie 581-1795: De Republiek In de 17e en 18e eeuw spraken we nog niet van één Nederland maar, van de Republiek der

Nadere informatie

Geschiedenis van Suriname : de slavenhandel

Geschiedenis van Suriname : de slavenhandel Geschiedenis van Suriname 1502-1808: de slavenhandel 1502: het begin van de Europese slavenhandel Na de ontdekking van Amerika werden er door de Spanjaarden en Portugezen al snel plantages aangelegd. Op

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

5,6. Werkstuk door Een scholier 2304 woorden 8 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding.

5,6. Werkstuk door Een scholier 2304 woorden 8 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding. Werkstuk door Een scholier 2304 woorden 8 november 2001 5,6 443 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Deze scriptie gaat over het uitsterven van de indianen. Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat ik

Nadere informatie

Over People of the World. Volkeren die hij misschien wel net op tijd op de gevoelige plaat heeft vastgelegd.

Over People of the World. Volkeren die hij misschien wel net op tijd op de gevoelige plaat heeft vastgelegd. People of the World Over People of the World We reizen beiden veel: soms samen, maar vaak ook met ons hele gezin. Bij elke reis die we maken, doen we nieuwe inspiratie op. We leren nieuwe mensen kennen

Nadere informatie

Naam: VERENIGDE STATEN Indianen en slavernij

Naam: VERENIGDE STATEN Indianen en slavernij Naam: VERENIGDE STATEN Indianen en slavernij De Verenigde Staten van Amerika worden meestal gewoon VS of Amerika genoemd. Amerika is een enorm groot land. Je doet er zeker vijf dagen over om van oost naar

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

Ontdekkingen en uitvindingen

Ontdekkingen en uitvindingen prehistorie 68 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten Ontdekkingen en uitvindingen Vandaag zijn Jos en Mirthe in de Buitenhaven in Kampen. Mirthe, krijgen we zeebenen

Nadere informatie

5,9. Werkstuk door een scholier 1657 woorden 30 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde

5,9. Werkstuk door een scholier 1657 woorden 30 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 1657 woorden 30 april 2007 5,9 141 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde De inhoud Pagina De inleiding 1 De geschiedenis...2 De regering.4 De bevolking..5 Wonen, gebouwen en Het

Nadere informatie

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat

Nadere informatie

Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor

Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners

Nadere informatie

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart.

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. Regenten en vorsten LES 2 HANDEL 1600 Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. 1700 JE LEERT waarom de moederhandel zo belangrijk is; hoe de VOC werkt; hoe de WIC werkt.

Nadere informatie

Even herhalen. democratie. militaire dril. slimme list. Gwijde van Dampierre. Leliaerts Guldensporenslag

Even herhalen. democratie. militaire dril. slimme list. Gwijde van Dampierre. Leliaerts Guldensporenslag Even herhalen Prehistorie Oudheid De ontdekking van het vuur bood enkele voordelen. Zo konden de eerste mensen roosteren, hadden ze en en bood het hun ook vlees warmte licht bescherming Athene stond bekend

Nadere informatie

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur. Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het

Nadere informatie

De steen die verhalen vertelt.

De steen die verhalen vertelt. De steen die verhalen vertelt. Heel lang geleden kenden de mensen geen verhalen, er waren geen verhalenvertellers. Het leven zonder verhalen was heel moeilijk, vooral gedurende de lange winteravonden,

Nadere informatie

Columbus ontdekkingsreiziger

Columbus ontdekkingsreiziger Columbus ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus was een ontdekkingsreiziger die op 12 oktober 1492 voet aan wal zette op een nieuw ontdekt continent, Amerika. Columbus werd waarschijnlijk in 1451 geboren.

Nadere informatie

Naam:

Naam: Naam:................................................ The Far West in kaart Taak Moetje of magje? Alleen of met twee? Hoe ging het? Werkblad 1 Werkblad 2 Werkblad 3 Werkblad 4 Deze opdrachten MOET ik

Nadere informatie

De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal

De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal Een volk in opstand, een boze koning, een dappere koningin, een onoverwinnelijke vloot en... een storm. Dit is het spannende verhaal van de Spaanse

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

Inhoud. Index. 1. Hoe zien de Verenigde Staten eruit? 2. De ontdekking van Amerika. 3. Indianen. 4. Geografie en natuur

Inhoud. Index. 1. Hoe zien de Verenigde Staten eruit? 2. De ontdekking van Amerika. 3. Indianen. 4. Geografie en natuur 1. Hoe zien de Verenigde Staten eruit? Wolkenkrabbers 5 De Amerikaanse schoolbus 6 Wat eten Amerikanen? 6 Amerikaanse sporten 6 Opdracht 1 Hoe zien de Verenigde Staten er uit? 7 Inhoud 2. De ontdekking

Nadere informatie

Canada. Inleiding. Het Land

Canada. Inleiding. Het Land Canada Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over Canada ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik er meer van wilde weten en dat ik het leuk vond om over Canada te doen Het Land 1 / 8 Canada is het één na grootste

Nadere informatie

De kruistochten. God wil het! Steden en Staten

De kruistochten. God wil het! Steden en Staten prehistorie 42 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten De kruistochten In de woonkamer van familie Vos hangt een klok met Romeinse cijfers. Jos en Mirthe willen graag

Nadere informatie

Ontdek de Wereld. Hoofdstuk 1C7

Ontdek de Wereld. Hoofdstuk 1C7 Ontdek de Wereld Hoofdstuk 1C7 Cursus 7.1 Wij en de wereld Wat leer je deze cursus? Wat internationale handel inhoudt Hoe de evenaar de aardbol verdeelt Wat en welke kaartprojecties er zijn Internationale-

Nadere informatie

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr. 6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een

Nadere informatie

In het oude Rome De stad Rome

In het oude Rome De stad Rome In het oude Rome De stad Rome In het oude Rome De stad Rome is héél oud. De stad bestaat al meer dan tweeduizend jaar. Rome was de hoofdstad van het grote Romeinse rijk. De mensen die naar Rome kwamen,

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Indianen

Werkstuk Geschiedenis Indianen Werkstuk Geschiedenis Indianen Werkstuk door een scholier 2640 woorden 27 maart 2004 5,5 210 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Nieuwe Maan Melissa Thompson is elf jaar. Samen met haar ouders woont ze in

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten

Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten Spreekbeurt door een scholier 1713 woorden 9 december 2001 5,9 272 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdvraag: Wat is na 1980 het patroon

Nadere informatie

De Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok

Nadere informatie

6,9. Samenvatting door B woorden 11 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. A Handel tussen oost en west. Specerijen uit Azië

6,9. Samenvatting door B woorden 11 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. A Handel tussen oost en west. Specerijen uit Azië Samenvatting door B. 1821 woorden 11 januari 2014 6,9 81 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats A Handel tussen oost en west. Specerijen uit Azië In 1271 ging Marco Polo naar China, deze reis

Nadere informatie

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00. 1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

Waarom stuurt de Spaanse koning schepen naar de Nieuwe Wereld?

Waarom stuurt de Spaanse koning schepen naar de Nieuwe Wereld? Werkblad 6 Ω De Nieuwe Wereld Ω Les : Cortés en de Azteken een In de periode van 500 tot 600 zijn Spanje en Portugal de machtigste landen van de wereld. Ze sturen schepen en mensen naar de Nieuwe Wereld

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis De Grieken

Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag door een scholier 902 woorden 3 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Grieken Annabel van der Geer H1B Voorwoord Ik ga vertellen over de cultuur, politiek

Nadere informatie

columbus Boeren tegen Britten: oorlog in Zuid-Afrika lesbrief HAVO/V leerjaa brengt het beste uit twee werelden samen

columbus Boeren tegen Britten: oorlog in Zuid-Afrika lesbrief HAVO/V leerjaa brengt het beste uit twee werelden samen columbus brengt het beste uit twee werelden samen lesbrief HAVO/V leerjaa WO r3 Boeren tegen Britten: oorlog in Zuid-Afrika columbus Inleiding Deze zomer vindt het WK voetbal plaats in Zuid-Afrika. Allerlei

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom

Nadere informatie

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt.

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt. leestoets Opdracht 1 en 2 In de volgende teksten staan heel wat woorden te veel. Dat komt doordat er iets fout is gelopen bij het printen van de teksten: er zat een virus op de computer en daardoor zijn

Nadere informatie

QUIZ. geschiedenis hoofdstuk 1

QUIZ. geschiedenis hoofdstuk 1 QUIZ vraag 1: Over welke eeuw gaat dit hoofdstuk? A. De 20 ste eeuw B. De 14 de eeuw C. De 16 de eeuw D. De 18 de eeuw vraag 2: Hoe wordt deze tijd ook wel genoemd? A. Tijd van de Azteken en de Maya s.

Nadere informatie

- Waarom contacten met de Arabische wereld belangrijk waren voor nieuwe kennis (6.1.2)

- Waarom contacten met de Arabische wereld belangrijk waren voor nieuwe kennis (6.1.2) Samenvatting door M. 1312 woorden 8 oktober 2012 5,5 14 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen 6.1 De renaissance in Italie Lakense stoffen = kostbare wollen stoffen. Renaissance = periode van

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A

Nadere informatie

Boeken in deze serie:

Boeken in deze serie: Boeken in deze serie: 978-94-6175-194-2 (HB) 978-94-6175-895-8 (e-book) 978-94-6175-189-8 (HB) 978-94-6175-893-4 (e-book) 978-94-6175-192-8 (HB) 978-94-6175-892-7 (e-book) 978-94-6175-191-1 (HB) 978-94-6175-891-0

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

Ten noorden van de evenaar ligt het noordelijk halfrond. Ten zuiden daarvan het zuidelijk halfrond.

Ten noorden van de evenaar ligt het noordelijk halfrond. Ten zuiden daarvan het zuidelijk halfrond. Rekenen aan de aarde Introductie Bij het vak aardrijkskunde wordt de aarde bestudeerd. De aarde is een bol. Om te bepalen waar je je op deze bol bevindt zijn denkbeeldige lijnen over de aarde getrokken,

Nadere informatie

De Ontdekkingsreiziger III

De Ontdekkingsreiziger III De Ontdekkingsreiziger I De Slaaf De Ontdekkingsreiziger II De Ontdekkingsreiziger III De Uitkijk De Cartograaf De Scheepsbouwer De Scheepskok De Matroos De Geestelijke De Koopvaarder De Scheepsdokter

Nadere informatie

Indianenvolkeren. indianenvolkeren:

Indianenvolkeren. indianenvolkeren: Indianenvolkeren Naam: indianenvolkeren: zijn volken die nog leven met oude tradities en die leven van de opbrengst van het land en de zee. Ze maken hun gebruiksvoorwerpen zelf en nemen alleen datgene

Nadere informatie

Verenigd en verdeeld Israël

Verenigd en verdeeld Israël Verenigd en verdeeld Israël We hebben het fundament van het verbond vanaf Abraham, Izak en Jakob tot aan hun fysieke nakomelingen, d.i. Israël, bevestigd. De onvoorwaardelijke verbondsbeloften waren namens

Nadere informatie

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen

Nadere informatie

Overal in ons land is water. Het water

Overal in ons land is water. Het water Het verdwenen eiland Schokland Overal in ons land is water. Het water van de zee klotst tegen de kust. Rivierwater stroomt over de grenzen het land binnen. Soms is er een stukje land dat aan alle kanten

Nadere informatie

De Romeinen. Wie waren de Romeinen?

De Romeinen. Wie waren de Romeinen? De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als

Nadere informatie

Waarom stuurt de Spaanse koning schepen naar de Nieuwe Wereld? weten nog niets van dit deel van de wereld.

Waarom stuurt de Spaanse koning schepen naar de Nieuwe Wereld? weten nog niets van dit deel van de wereld. Werkblad 6 Ω De Nieuwe Wereld Ω Les : Cortés en de Azteken In de periode 500 tot 600 zijn Spanje en Portugal de machtigste landen de wereld. Ze sturen schepen en mensen naar de Nieuwe Wereld die Columbus

Nadere informatie

De exodus. Foto s van het materiaal

De exodus. Foto s van het materiaal De exodus Focus van dit verhaal De focus van dit verhaal ligt bij de uittocht van het volk van God (Exodus 11:1 15:21). Het verhaal is één van de heilige verhalen en behoort tot de kernpresentatie. Lesdoelen

Nadere informatie

De steentijd Jagers en verzamelaars

De steentijd Jagers en verzamelaars De steentijd Jagers en verzamelaars De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid voordat mensen konden lezen en schrijven. We hebben uit de prehistorie daarom geen boeken, dagboeken of andere geschreven

Nadere informatie

Ballingschap en terugkeer

Ballingschap en terugkeer Ballingschap en terugkeer Focus van dit verhaal De aanwezigheid van God met het volk ballingschap (2 Koningen 25, 2 Kronieken 36: 13-23, Ezra, Nehemia). Dit verhaal is één van de heilige verhalen en behoort

Nadere informatie

De indianen als 1e bewoners. 2 De komst van de Europeanen. 3 De komst van de Afrikanen. Boekverslag door M woorden 14 juni 2007

De indianen als 1e bewoners. 2 De komst van de Europeanen. 3 De komst van de Afrikanen. Boekverslag door M woorden 14 juni 2007 Boekverslag door M. 1970 woorden 14 juni 2007 6.8 14 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 8 De opkomst van de Verenigde Staten 1 De indianen als 1e bewoners De indianen kwamen van oorsprong uit Azië.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict

Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict Werkstuk door een scholier 1470 woorden 25 oktober 2003 6,8 41 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Memo-dossier Vlaams nationalisme. Hoofdvraag: Hoe ontwikkelde

Nadere informatie

Sindbad. De Vier Windstreken

Sindbad. De Vier Windstreken Nieuwsgierig naar de wereld achter de horizon, vertrekt Sindbad op een schip naar Oost-Indië. Hij bevaart alle zeeën en oceanen waar de zon op schijnt en beleeft de meest fantastische avonturen. Hongerige

Nadere informatie

Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost-Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen?

Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost-Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen? Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost-Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen? Kenmerkende aspect: De moderne vorm van imperialisme die verband hield met

Nadere informatie

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.

Nadere informatie

Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog? De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk.

Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog? De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk. Werkblad 7 Ω Oorlog en crisis Ω Les : De Eerste Wereldoorlog Het begin van de Eerste Wereldoorlog Rond 900 zijn er twee kampen in Europa. Rusland, Frankrijk en Groot- Brittannië aan de ene kant. Oostenrijk-

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin

Praktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin Praktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin Praktische-opdracht door een scholier 2111 woorden 7 februari 2003 7,7 39 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding: Dit hoofdstuk gaat over

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.2 Het moderne imperialisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.2 Het moderne imperialisme Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen? Kenmerkende aspect: De moderne vorm van imperialisme die verband hield met

Nadere informatie

Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1

Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1 Auteur Floris Sieffers Laatst gewijzigd 28 October 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/65939 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

De sprookjesverzamelaar

De sprookjesverzamelaar De sprookjesverzamelaar Lieve ogen die dit boek lezen, lieve warme handen die het vasthebben. Sprookjes zijn de beste reizigers en de succesvolste migranten die ooit op onze prachtige planeet hebben bestaan.

Nadere informatie

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland

Nadere informatie

Driehoekshandel hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/61315

Driehoekshandel hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/61315 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/61315 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

EEN MAN DOOR GOD GESTUURD

EEN MAN DOOR GOD GESTUURD Bijbel voor Kinderen presenteert EEN MAN DOOR GOD GESTUURD Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Binnenlandse migratie in de VS

Werkstuk Aardrijkskunde Binnenlandse migratie in de VS Werkstuk Aardrijkskunde Binnenlandse migratie in de VS Werkstuk door een scholier 1543 woorden 8 januari 2003 6,5 185 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Inleiding In dit werkstuk wil ik

Nadere informatie

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste

Nadere informatie

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12. Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.

Nadere informatie

Het evangelie volgens. Annelien Bij de Vaate

Het evangelie volgens. Annelien Bij de Vaate Het evangelie volgens Annelien Bij de Vaate 1. Oorspronkelijk Dit is een verhaal over het leven. Over hoe het leven is ontstaan, of het een doel heeft, wie de oorsprong is van het leven. Er zijn veel verhalen

Nadere informatie

Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leven en de gebruiken van de Vikingen

Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leven en de gebruiken van de Vikingen Thema: Van A tot Z Geschiedenis Tijd van monniken en ridders Vikingen Moeilijkheid: *** Tijdsduur: *** Juf Nelly De Vikingen komen Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leven en de gebruiken van

Nadere informatie

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts'

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' In de conflicten voor de Eerste Wereldoorlog speelden paarden een belangrijke rol. De cavalerie was tot dan het speerpunt van de legers. Maar vanaf 1914

Nadere informatie

Gods heerlijkheid buiten de legerplaats

Gods heerlijkheid buiten de legerplaats J.N. Darby Gods heerlijkheid buiten de legerplaats Toon mij toch Uw heerlijkheid, Exodus 33:18 Falen en genade Gods volk is altijd het voorwerp van de raadsbesluiten en de gedachten van God. Zijn liefde

Nadere informatie

Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan.

Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. Antwoordkernen Instap en Ontdekkingsreizen Eureka 2M volledig herziene 5 e druk, 2015-2016 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord

Nadere informatie

Naam: FLORIS DE VIJFDE

Naam: FLORIS DE VIJFDE Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw

Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw Werkstuk door een scholier 1373 woorden 1 december 2004 5,2 619 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Deelvraag 1: Wat is de geschiedenis van de VOC? De VOC (Verenigd

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1839 woorden 11 oktober 2011 6,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Nieuwe Tijd = tijd van ±1500 tot ±1800

Nadere informatie

6,9. Werkstuk door een scholier 1994 woorden 6 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 1. Inleiding

6,9. Werkstuk door een scholier 1994 woorden 6 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 1. Inleiding Werkstuk door een scholier 1994 woorden 6 november 2001 6,9 1371 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 1. Inleiding Ik houd mijn werkstuk over Canada, omdat ik Canada een mooi land vind. Ik vind vooral de

Nadere informatie

Een astrolabium is een toestel waarmee plaats en hoogte van sterren berekend kan worden.

Een astrolabium is een toestel waarmee plaats en hoogte van sterren berekend kan worden. 7 1 2014 Tijd van ontdekkers en hervormers 5.1 De wereld wordt groter. Het begin van de Europese overzeese expansie Het veranderende mens en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke

Nadere informatie

Een astrolabium is een toestel waarmee plaats en hoogte van sterren berekend kan worden.

Een astrolabium is een toestel waarmee plaats en hoogte van sterren berekend kan worden. 9 1 2014 Tijd van ontdekkers en hervormers 5.1 De wereld wordt groter. Het begin van de Europese overzeese expansie Het veranderende mens en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke

Nadere informatie

Geschiedenis van Suriname. De creolen na de afschaffing van de slavernij

Geschiedenis van Suriname. De creolen na de afschaffing van de slavernij Geschiedenis van Suriname De creolen na de afschaffing van de slavernij 1863-1873: het staatstoezicht Na de afschaffing van de slavernij in 1863 werden de Surinaamse slaven vrije burgers. Vanaf nu werden

Nadere informatie

De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters.

De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Over dit boek De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Dit boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat over een man die vlucht naar Europa.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Zuid-Amerika

Samenvatting Geschiedenis Zuid-Amerika Samenvatting Geschiedenis Zuid-Amerika Samenvatting door een scholier 1368 woorden 23 juni 2008 4,6 45 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting geschiedenis Algemeen Beeld van Zuid-Amerika: - Alleen

Nadere informatie

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt

Nadere informatie

De geboorte van Jezus

De geboorte van Jezus Bible for Children stelt voor De geboorte van Jezus Geschreven door: Edward Hughes Vertaald door: Christian Lingua Geïllustreerd door: M. Maillot Bewerkt door: E. Frischbutter; Sarah S. Verhaal 36 van

Nadere informatie

Werkstuk Engels Auschwitz birkenau

Werkstuk Engels Auschwitz birkenau Werkstuk Engels Auschwitz birkenau Werkstuk door een scholier 1715 woorden 11 oktober 2011 5,2 9 keer beoordeeld Vak Engels Inhoud Bronvermelding. Pagina: 3 Wat is Auschwitz? Pagina: 4 Wat was het doel

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse

Nadere informatie

Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC

Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Week 1ABC: De Franse Revolutie Info: De Franse Tijd (1795 1814) Na de Franse Revolutie werd Napoleon de baas in Frankrijk. Napoleon veroverde veel Europese landen,

Nadere informatie