BIJLAGE: Proeven met graveren en eroderen van de cortex van vuursteen.
|
|
- Gustaaf Eilander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 oktober 2013 BIJLAGE: Proeven met graveren en eroderen van de cortex van vuursteen. 1. Samenvatting en conclusies t.a.v. de proeven. Aanleiding voor het onderzoek is het ontbreken van krassen in langsrichting in de groeven van het beeldje van St. Geertruid. Dergelijke krasse ontstaan vrijwel altijd bij het graveren of schampen van steen. Het is uitzonderlijk zulke krassen ontbreken. Doel van de proeven is voldoende kennis te vergaren t.a.v. de vragen hoe de groeven op het beeldje van St. Geertruid zijn gemaakt en wanneer die groeven zijn gemaakt. Op de volgende bladzijden worden de proeven beschreven met het graveren van de cortex van vuursteen d.m.v. schrapen en met het eroderen van graveringen m.b.v. azijn (chemische erosie) of door borstelen met een verfkwast (lichte mechanische erosie). De proeven zijn gedaan op nog niet ontkalkte cortex van vuursteen van Petit Lanaye en op wel ontkalkte cortex van Neolithische vuursteen artefacten van de Kaap te St. Geertruid en het Savelsbosch. De kalkrijke cortex van de vuurstenen van Petit Lanaye is erg zacht, terwijl de ontkalkte cortex van Neolithische artefacten is erg hard is. Cortex is de overgangszone tussen de kiezelzuurconcretie (vuursteen) en de kalksteen waarin die is ingebed. Het is daarom te verwachten dat in die overgangszone een groter kalkaandeel zit dan in het dieper gelegen vuursteen. Dat is de reden waarom de buitenkant van een vers gedolven knol relatief zacht is: er zit nog veel kalk in en aan. Door bodemprocessen lost die kalk op als de vuursteen b.v. in ontklakte löss terecht komt. Wat je overhoudt is het aandeel kiezelzuur. En dat is hard. Die hardheid zal nog toenemen door de afzetting van ijzer- en mangaanoxiden, die de cortex bruin kleuren. Voor het maken van graveringen heb ik gebruik gemaakt van een vuursteen steker, een steker van ijzer, een steker van gerookt bot, een steker van (hard) been en een gewei van een reebok. Om het effect van chemische erosie op graveringen te onderzoeken, zijn de graveringen gedurende 13 uur bij kamertemperatuur ondergedompeld in schoonmaakazijn (10 cm 3 8% azijnzuur per cm 2 cortex ). Zo nodig werd dit nog een tweede maal herhaald. Lichte mechanische erosie werd gesimuleerd door borstelen met een verfkwast. In de zachte cortex van vuursteen uit Petit Lanaye ontstaan de grofste krassen bij krachtig graveren met een vuursteen steker. Die krassen zijn wat fijner, als er bij het graveren minder kracht wordt uitgeoefend. Hoe meer kracht bij het graveren wordt uitgeoefend, hoe grover de krassen. Een tweede belangrijke factor die bepaalt of er grove of fijne krassen ontstaan, is de scherpte van de schraaprand van het graveerinstrument. Als die schraaprand scherp is, maakt het niet veel uit of er gegraveerd wordt met harde vuursteen of met een veel zachter materiaal zoals gerookt bot. In vergelijking met de zachte cortex zijn beide materialen hard en slijtvast. Er ontstaan altijd grove krassen. Maar als de scherpe schraaprand bij het gerookt bot wordt afgerond, zijn de krassen wel veel fijner. En als gegraveerd wordt met een ronde geweitak van een reebok, zijn de krassen bijna niet meer zichtbaar. De krassen bleken door chemische of mechanische erosie wel te vervagen, maar niet geheel te verdwijnen. Graveren in harde ontkalkte cortex van Neolithische artefacten is lastig. Omdat de cortex zo hard is, moet bij graveren altijd veel kracht worden uitgeoefend. Bovendien is een scherpe schraaprand noodzakelijk. Als dat geval is, is er geen verschil te zien tussen de gemaakte krassen bij graveren met ijzer, met vuursteen of met (hard) been. In alle gevallen ontstaan duidelijk zichtbare krassen in het graveervlak. Maar bij het graveren met been kwam dat ook, omdat veelvuldig schrapen nodig was, om de gravering te kunnen maken. Omdat daarbij niet steeds exact dezelfde baan werd gevolgd, ontstond een enigszins trapvormige bodem. De scherpte van een benen schraaprand neemt ook snel af doordat die rand afslijt. In die rand komen ook krassen omdat het been zachter is dan de harde cortex. Graveren van de cortex van een Neolithische vuursteen van de Kaap met gerookt bot, bleek vrijwel onmogelijk. Gerookt bot was te zacht om een duidelijke gravering te maken. Na een keer of tien schrapen, was wel witte cortex zichtbaar, met daarin minieme krassen. Chemische erosie van de graveringen is in ontkalkte cortex niet te verwachten. Uit een proef met huishoudazijn bleek, dat krassen door zuur niet vervagen. Er kan immers geen verdere ontkalking meer optreden. Gezien de hardheid van ontkalkte cortex zullen krassen ook niet vervagen door lichte erosie. De proef met lichte mechanische erosie door borstelen met een verfkwast, heb ik daarom niet uitgevoerd.
2 2 oktober Conclusies t.a.v. de beschouwde groeven op het beeldje van St. Geertruid. De resultaten die op de vorige bladzijde zijn opgesomd, kunnen door onderstaand proces worden verklaard. Bij schrapen wordt een laagje van de cortex door verbrokkeling verwijderd. Hoe dikker dit laagje is, hoe groter de stukjes cortex zijn die afbrokkelen. Die stukjes cortex werken als schuurpapier tussen het graveerinstrument en de gemaakte gravering en veroorzaakt de krassen in langsrichting van de groef. Daardoor is verklaarbaar dat krachtig graveren met een graveerinstrument met scherpe schraaprand de grofste krassen oplevert. Bij deze werkwijze wordt de dikste laag cortex verwijderd. Tevens is verklaarbaar dat bij graveren in zachte cortex met een graveerinstrument met afgeronde schraaprand slechts zeer fijne krassen ontstaan. Bij deze werkwijze wordt slechts een dunne laag cortex verwijderd. Bij het beeldje van St. Geertruid zijn de beschouwde groeven zo diep uitgeschraapt dat op sommige gedeelten de vuursteen onder de cortex zichtbaar wordt. In nog niet ontkalkte vuursteen is het door graveren mogelijk om zo n diepe groef zonder krassen in langsrichting te maken, door herhaald te schrapen met een instrument met afgeronde schraaprand. Als zo n diepe groef in één keer als schampspoor wordt gevormd door b.v. een ploeg of prehistorisch hak wordt in één keer een relatief dikke laag cortex verwijderd en brokkelen daardoor grote stukjes cortex af die diepe krassen in de groef maken. In harde reeds ontkalkte vuursteen is voor het graveren van een diepe groef veelvuldig schrapen met grote kracht nodig. Ook is daarbij een werktuig met scherpe schraaprand noodzakelijk. Er ontstaan dan altijd duidelijke krassen in de groef door het veelvuldige en moeizame graveren en door afgebrokkelde stukjes cortex. Ook hier geldt dat, indien een diepe groef tot op de vuursteen al in één keer als schampspoor kan worden gevormd, een relatief dikke laag cortex in één keer wordt verwijderd, waardoor grote stukjes cortex afbrokkelen die diepe krassen in de groef maken. Samenvattend: In harde reeds ontkalkte vuursteen vergt graveren veel kracht en is een werktuig met scherpe schraaprand nodig. Er ontstaan dan altijd duidelijke krassen in de groef door het veelvuldige en moeizame graveren en door afgebrokkelde stukjes cortex. Grove krassen ontstaan ook indien er geen sprake is van graveren, maar van een schampspoor. In dat geval wordt in één keer een relatief dikke laag cortex verwijderd, waarbij grote stukjes cortex afbrokkelen die diepe krassen in de groef maken. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de beschouwde graveringen of schampsporen op het beeldje van St. Geertruid (waarin krassen ontbreken) niet gemaakt kunnen zijn in harde ontkalkte cortex. In zachte niet ontkalkte cortex kunnen met gemak wel diepe graveringen worden gemaakt waarin krassen ontbreken, indien met een werktuig met afgeronde schraaprand wordt gebruikt. Daardoor wordt bij herhaald schrapen steeds een dunne laag cortex wordt verwijderd. De afgebrokkelde stukjes cortex zijn dan ook klein en veroorzaken slechts fijne krassen, die bij latere ontkalking van de cortex nog wat zullen vervagen. Maar bij een diep schampspoor worden ook in zachte cortex wel grove krassen gemaakt. In dat geval wordt in één keer een relatief dikke laag cortex verwijderd, waarbij grote stukjes cortex afbrokkelen die diepe krassen in de groef maken. Deze krassen vervagen wel bij latere ontkalking van de cortex, maar blijven duidelijk zichtbaar. De beschouwde (diepe) groeven op het beeldje van St. Geertruid (waarin krassen ontbreken) zijn dus graveringen, gemaakt door herhaald schrapen met een instrument met afgeronde schraaprand en geen schampsporen. Ze moeten gemaakt zijn in zachte kalkrijke cortex, voordat deze ontkalkte.
3 3 oktober 2013 Verschillen door de wijze van graveren en door verschillende graveerinstrumenten bij graveren in zachte, niet ontkalkte cortex van Petit Lanaye. Onderstaande graveringen zijn gemaakt met een vuursteen steker. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 25 mm Aan rechterzijde van de gravering is ca. een derde deel gemaakt door stevig op de steker te drukken: diepe krassen. Aan de linkerzijde is ca. twee derde deel gemaakt door slechts licht op de steker te drukken: ondiepe krassen. Onderstaande gravering is gemaakt met een steker van gerookt bot. Scherpe schraaprand rechts op de foto. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 5 mm. De gravering is gemaakt door stevig op de steker te drukken en te schrapen met de scherpe schraaprand: vrij diepe krassen. Onderstaande gravering is gemaakt met steker van gerookt bot met een afgeronde schraaprand. Afgeronde schraaprand rechts onder op de foto. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 10 mm. De gravering is gemaakt door stevig op de steker te drukken en te schrapen met de afgeronde schraaprand. Er zijn slechts zeer fijne krassen. Onderstaande gravering is gemaakt met een (ronde) geweitak van een reebok. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 10 mm. Er is met stevige druk gegraveerd met de ronde onderzijde van de geweitak. Er moest meerdere malen worden geschraapt. Vrijwel geen krassen.
4 4 oktober 2013 Chemische erosie van krassen in de cortex van vuursteen uit Petit Lanaye. Onderstaand de foto s van een gravering met een vuursteen steker vóór eroderen/ontkalken met azijn. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 14 mm De krassen zijn hier nog scherp en duidelijk te zien. Onderstaand dezelfde gravering na 13 uur in schoonmaakazijn (10 cm 3 8% azijnzuur per cm 2 cortex ). Er was na onderdompeling in azijn, duidelijk een chemische reactie waarneembaar (kleine gasbellen en goed hoorbaar ruisen). Door de erosie/ontkalking zijn de fijnste krassen vervaagd. Onderstaand de gravering na een tweede keer 13 uur in azijn (10 cm 3 8% azijnzuur per cm 2 cortex ). Er was nauwelijks nog een chemische reactie waarneembaar (alleen zeer zwak ruisen) na onderdompeling. Door de verdere erosie/ontkalking zijn de fijnste krassen nog iets meer vervaagd. Het effect was nu echter zeer gering, omdat de cortex voor de tweede proef al vrijwel geheel ontkalkt was.
5 5 oktober 2013 Mechanische erosie van krassen in de cortex van vuursteen uit Petit Lanaye. Onderstaand foto s van een gravering met een vuursteen steker vóór eroderen door borstelen met een verfkwast. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 25 mm Aan rechterzijde van de gravering is ca. een derde deel gemaakt door stevig op de steker te drukken: diepe krassen. Aan de linkerzijde is ca. twee derde deel gemaakt door slechts licht op de steker te drukken: ondiepe krassen. Onderstaand dezelfde gravering na borstelen met een verfkwast. De fijne krassen aan de linkerkant zijn bijna verdwenen. De grovere krassen rechts zijn vervaagd, maar nog goed zichtbaar.
6 6 oktober 2013 Graveren en eroderen/ontkalken van een Neol. kernsteen van de Kaap te St. Geertruid. Onderstaand de gegraveerde kernsteen. Er is gegraveerd met een vuursteen steker. Onderstaand de foto s van de graveringen voor eroderen/ontkalken met azijn. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 4 mm. De krassen zijn hier goed te zien. Onderstaand dezelfde graveringen na 13 uur in schoonmaakazijn (10 cm 3 8% azijnzuur per cm 2 cortex ). Er was na onderdompeling in azijn (zoals verwacht) geen chemische reactie waarneembaar. Doordat de cortex al geheel was ontkalkt blijven latere graveringen en krassen onveranderd door inwerking zuur.
7 7 oktober 2013 Graveren met gerookt bot in een Neolithische kernsteen van de Kaap te St. Geertruid. De gravering is gemaakt met een steker van gerookt bot. Scherpe schraaprand rechts op de foto. De breedte van de gravering (gemeten haaks op de graveerrichting) is ca. 7 mm. De gravering gemaakt door stevig op de steker te drukken en te graveren met de scherpe schraaprand. Graveren was vrijwel onmogelijk. Gerookt bot was te zacht. Na een keer of tien schrapen, was er wel witte cortex zichtbaar, met daarin minieme krassen.
8 8 oktober 2013 Een eerder uitgevoerde proef met graveren een Neolithische vuursteen uit Savelsbosch. Deze proef was in een oud concept van mijn publicatie opgenomen en wordt hier daarom ook weer vermeld. Helaas zijn de close ups van matige kwaliteit zijn. En er nu ook vragen rijzen over het been, waarmee werd gegraveerd. De cortex van de Neolithische vuursteen is gegraveerd met een vuursteen steker (VS), met ijzer (IJ) en met been (B). Onderstaand een foto van de gebruikte graveer instrumenten. Anders dan bij de proef met het graveren van een kernsteen van de Kaap met gerookt bot, lukte graveren met been wel, zij het moeizaam. Het gebruikte been was afkomstig van een oude /antieke borstel. Vragen die nu rijzen zijn: was het wel been? En zo ja, is het op een of andere wijze behandeld om het te harden? Aangezien de cortex zeer hard was (ontkalking) en er toch gegraveerd kon worden, was het gebruikte been kennelijk harder dan het gerookt bot. Zie onderstaande foto. De letters R/G zijn de vindplaats aanduiding van Rijckholt/St. Geertruid (het Savelsbosch). De breedte van de graveringen was ca. 3 mm. De gravering met been is wel ongelijkmatiger dan de graveringen gemaakt met ijzer of vuursteen, doordat veelvuldig schrapen nodig was om die gravering te maken. Omdat daarbij niet steeds exact dezelfde baan werd gevolgd, ontstond een enigszins trapvormige bodem. Er was geen verschil te zien tussen graveringen gemaakt met been, vuursteen of ijzer. Marius Meulenberg
Het beeldje van St. Geertruid: een bezielde figuratieve vuursteen. met gegraveerde symbolen
Het beeldje van St. Geertruid: een bezielde figuratieve vuursteen met gegraveerde symbolen ir. Marius Meulenberg augustus 2014 1 augustus 2014 Inhoudsopgave. Blz. DEEL I: Is het een beeldje? Par. 1. De
Nadere informatieHet graveerbaar oppervlak van de vuursteen bedraagt ca. hoogte x gemiddelde omtrek = h x x d = 65 mm x x 30 mm = mm2. Afgerond 6000 mm 2
1 Bijlage kansberekeningen. Globale berekening van de kans dat acht op het beeldje van St. Geertruid toevallig twee V s en één tri-line vormen. ir. M.Meulenberg, augustus 2011. Inleiding. Op het beeldje
Nadere informatieUw mes altijd scherp met een Japanse watersteen
Uw mes altijd scherp met een Japanse watersteen Door: Frans Wiersma, 28-06-2008, versie 1 Inleiding Een scherp mes is een genot om mee te werken maar is in veel keukens niet te vinden. Als je een nieuw
Nadere informatieVelgen herstellen. Het uitvoeren is geheel op eigen risico, ik ben niet aansprakelijk voor eventuele schade in welke vorm dan ook!
Uitgevoerd door: René Schouten Auteur: René Schouten Type velg: 18 M3 EVO replica Benodigde materialen: - Excentrische schuurmachine - Schuurpads in korrel 120, 180 en 320 - Velgenreiniger - Ontvetter
Nadere informatieM I J N Z E L F B O U W A Q U A R I U M A C H T E R W A N D
1 M I J N Z E L F B O U W A Q U A R I U M A C H T E R W A N D Na wat rondkijken op internet, en vragen stellen aan andere aquarianen ben ik toch zelf begonnen. Ik had er ook in div. winkels al veel gezien
Nadere informatieWorld Trade Company B.V.
World Trade Company B.V. levert diverse soorten natuursteen voor binnen en buiten in bijna elke gewenste maat. Het overzicht geeft dan ook alleen een beeld van de te bestellen soorten natuursteen en kleuren.
Nadere informatieHieronder vindt u enkele veelgestelde vragen
Hieronder vindt u enkele veelgestelde vragen Er is dus asbest verspreid, wat betekent dit voor mij? Het asbestgebied is afgezet. U mag hier wel uit, u wordt ontsmet bij het naar buiten gaan. Mag ik het
Nadere informatieTutorial exposure blending. Myriam Vos
Tutorial exposure blending Waarom blending? Het dynamisch bereik van een camera is de verhouding van het felste licht tot het zwakste licht dat nog kan worden waargenomen. Als mens kunnen we met onze ogen
Nadere informatieVervangen Treadmaster op de F30 Duikelaar door Frank Sangers
Vervangen Treadmaster op de F30 Duikelaar door Frank Sangers Na zo n dertig jaar wordt Treadmaster slechter: het slijt langzaam weg en randen brokkelen af. Dat was ook op onze boot het geval en ik heb
Nadere informatieSCHAATSEN SLIJPEN Het belang van scherpe schaatsen: rechtop vlakke Braamvorming Het voelen van braam en scherpte De ronding
SCHAATSEN SLIJPEN Het belang van scherpe schaatsen: Scherpe schaatsen zijn belangrijk voor de grip op het ijs. Zorg er dus voor dat de schaatsen altijd scherp zijn, zowel voor training als voor een wedstrijd.
Nadere informatieZo onderhoudt u uw product
b to ad ile ka tm m eu erbi e la n ir Ons badkamer- en toiletmeubilair is gemaakt van hoogwaardige materialen. Door de afwerking van hoge kwaliteit en strakke oppervlaktestructuur van de gebruikte materialen
Nadere informatieHoofdstuk 3: Water, zuren en basen
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep
Nadere informatieOmschrijving van de stenen grafkist uit de St. Annakerk te Aldeneik
Omschrijving van de stenen grafkist uit de St. Annakerk te Aldeneik Destenengrafkistzoalsdezeindekerk werd aangetroffen. De grafkist was bij het verplaatsen op enkele houten balken geplaatst. De grafkist
Nadere informatieSchroefdraad tappen en schroefdraad snijden. Wat is schroefdraad:
Schroefdraad tappen en schroefdraad snijden Wat is schroefdraad: Schroefdraad is een groef in een gat die in een spiraalvorm loopt. Wanneer je die groef volgt ga je steeds rond door het gat en hierbij
Nadere informatieArcheologie Conserveringstechnieken
Archeologie Conserveringstechnieken Jurgen Galicia - Galicia Technical Diving 01. ALGEMENE REGELS: - het voorwerp onmiddellijk in zout of zoet water leggen - nooit iets laten drogen in de zon - nooit iets
Nadere informatiewastafels, waskommen en fonteintjes
wastafels, waskommen en fonteintjes Onze wastafels, waskommen en fonteintjes zijn gemaakt van hoogwaardige materialen. Door de kwalitatieve afwerking en strakke oppervlaktestructuur van de gebruikte materialen
Nadere informatieMeten met een schuifmaat
Meten met een schuifmaat Doel antwoorden Je kunt metingen met een schuifmaat uitvoeren. Oriëntatie Met een rolmaat kun je geen heel kleine maten meten. Dit kun je wel met een schuifmaat. Hiermee kun je
Nadere informatiePythiumbestrijding broeierij tulp
Pythiumbestrijding broeierij tulp In opdracht van Productschap Tuinbouw juli 2004 F. Kreuk INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING.. 3 1. INLEIDING 4 2. PROEFOPZET.. 4 3. ALGEMEEN.. 4 4. RESULTATEN. 5 4.1 Teeltgegevens
Nadere informatieInstructies voor het invullen van de SWAL-QoL (NL)-vragenlijst
Instructies voor het invullen van de SWAL-QoL (NL)-vragenlijst Deze vragenlijst is ontwikkeld om te bepalen in welke mate uw slikprobleem invloed heeft op de kwaliteit van uw dagelijks leven. Neemt u rustig
Nadere informatieDeel 5: Druk. 5.1 Het begrip druk. 5.1.1 Druk in het dagelijks leven. We kennen druk uit het dagelijks leven:... ... ...
Deel 5: Druk 5.1 Het begrip druk 5.1.1 Druk in het dagelijks leven We kennen druk uit het dagelijks leven:............................................................. Deel 5: Druk 5-1 5.1.2 Proef a) Werkwijze:
Nadere informatieA'MUZE. ingrediënten: bodem: 1 grote plak bladerdeeg; Soezendeeg: 100 gr boter zout 150 gr bloem 4 eieren; 125 ml melk 125 ml water
St Honoré a la creme chiboust Deze taart zou een eerbetoon zijn aan Saint Honoré (Honoratus), bisschop van Amiens (ca. 600) en beschermheilige van de bakkers. ingrediënten: bodem: 1 grote plak bladerdeeg;
Nadere informatieHoe kan je CO 2 uit eierschalen, mosselschelpen en krijt bekomen? Hypothese onderzoeksvraag: Wat denk je en waarom?
Hoe kan je CO 2 uit eierschalen, mosselschelpen en krijt bekomen? Hypothese onderzoeksvraag: Wat denk je en waarom? Inleiding: Gebruik van eierschalen als bemesting voor de bodem: Aangezien eischalen hoofdzakelijk
Nadere informatieVertaling van het December nummer 2014 van The Satsuki Kenkyu. Deze les wordt u gepresenteerd voor diegene die graag Satsuki bomen willen vormen in
Vertaling van het December nummer 2014 van The Satsuki Kenkyu. Deze les wordt u gepresenteerd voor diegene die graag Satsuki bomen willen vormen in goede stijlen vanaf het eerste begin. Hoe echte Satsuki
Nadere informatie6.1 De Net Promoter Score voor de Publieke Sector
6.1 De Net Promoter Score voor de Publieke Sector Hoe kun je dienstverleners het beste betrekken bij klantonderzoek? Ik ben de afgelopen jaren onder de indruk geraakt van een specifieke vorm van 3 e generatie
Nadere informatieWERKDOCUMENT KLEINE GRASPARKIET
WERKDOCUMENT KLEINE GRASPARKIET Bedenker van dit document: Filip RESO voorzitter technische commissie Parkieten Opsteller van dit document: Frans COPPIETERS lid technische commissie Parkieten Werkdocument
Nadere informatie1. Boren. Omdat er veel soorten materialen bestaan die bijvoorbeeld hard, zacht of taai zijn, bestaan er ook veel soorten boren.
1. Boren Boren is het maken van ronde gaten in een materiaal met behulp van een boor. De boor wordt al draaiend in het materiaal geduwd. De twee snijkanten van de boor snijden stukjes van het materiaal
Nadere informatieZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN..
ZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN.. DIT BOEKJE GAAT OVER ZADEN EN WAT ER MEE GEBEURT ALS JE ZE IN DE GROND STOPT Heb jij wel eens wat in de tuin gezaaid? ja / nee Misschien woon je in een huis zonder tuin
Nadere informatieWaarom en op welke manier maken wij zelf een achterwand.
Waarom en op welke manier maken wij zelf een achterwand. Waarom? Tja dat is een korte vraag, maar met een lange uitleg. Waarom ik deze zelf gemaakt hebt? Om de simpele reden dat ik een buitenmaat van aquarium
Nadere informatieHet bouwen van je eigen Rotsachterwand en zijwanden. Door: Niels de Smit
Het bouwen van je eigen Rotsachterwand en zijwanden Door: Niels de Smit Ik heb dit artikel geschreven omdat ik andere hobbyisten mijn ervaringen wil laten zien, en lezen over het zelf maken van een rotsachterwand
Nadere informatieOnderzoek waterkwaliteit en waterzuivering
Onderzoek waterkwaliteit en Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Met behulp van kiezel, grof en fijn zand, actieve kool en wat watten werd het natuurlijk zuiveringssysteem van de bodem nagebootst.
Nadere informatieMaken van een helix voor n-spoor... 1. Bepalen van de maten... 2. voorbereiden en testen... 3. Zagen, in elkaar zetten EN sporen leggen...
MAKEN VAN EEN HELIX VOOR N-SPOOR Zoals de meesten van jullie wel hebben ondervonden is het gebruik van een helix aan te raden om hoogtes te overwinnen. Dit is soms een lastige klus om dit te ontwerpen.
Nadere informatie1250-1330 1340-1440 1450-1650 1660-1700
Nederlandse Hangoor Dwerg Het land van oorsprong is Nederland. Is in Nederland erkend in 1964 Puntenschaal Groep 6.Hangoren. Pos. Onderdeel Punten 1 Gewicht 10 2 Type, bouw en stelling 20 3 Pels en pelsconditie
Nadere informatiePortret. Materiaal linoleum, papier, potlood, krijt, gutsen.
Portret Inleiding In de kunstgeschiedenis zijn er al veel kunstenaars met het thema portret aan de slag gegaan. Soms maakten ze zelfportretten en dan weer familieportretten voor hun opdrachtgevers. Het
Nadere informatiebadkamer- en toiletmeubilair en toebehoren
badkamer- en toiletmeubilair en toebehoren Ons badkamer- en toiletmeubilair is gemaakt van hoogwaardige materialen. Door de strakke afwerking van hoge kwaliteit en het gebruiksvriendelijke ontwerp kost
Nadere informatieUitleg over de linosnede, dat je meerdere afdrukken kunt maken van 1 afbeelding en meerdere kleuren;
LESBRIEF Donderdag 26 Februari: Klaarleggen: - Transparant papier op A4 of A5; -Linoplaatjes; -gutsen. -aanwezigheid controleren; plaatsen controleren; -Start nieuwe opdracht: Structuur maar nu in een
Nadere informatieVoor grotere werkstukken, die niet gemakkelijk te hanteren zijn, gebruik je een haakse slijpmachine.
4 Slijpen Inhoud Wat is het?... 1 Waarmee doe je het?... 1 Hoe werk je met een (haakse) slijpmachine?... 4 Hoe werk je met een messenslijpmachine?... 4 Hoe onderhoud je een slijpmachine?... 5 Wat is het?
Nadere informatieHoutaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Nadere informatieI Voor kunststof en houten draaikiepramen
Inzethor I Voor kunststof en houten draaikiepramen Eigenschappen: > Plaatsen zonder boren of schroeven > In verstek gezaagde hoeken > Flensdikte slechts 0,8 mm > Op maat gemaakt > Afwijkende vormen mogelijk
Nadere informatieVERWERKING KERAMISCHE BUITENTEGELS
VERWERKING KERAMISCHE BUITENTEGELS Weet hoe t werkt! pagina 1 VERWERKING OP DIVERSE MANIEREN Keramische buitentegels Keramische tegels zijn de laatste tijd ontzettend in opkomst en eigenlijk al niet meer
Nadere informatieInstallatiehandleiding Nordic mengkranen. Lees voor het installeren eerst deze handleiding
Installatiehandleiding Nordic mengkranen Lees voor het installeren eerst deze handleiding Inleiding Installatie, onderhoud en garantie Met de Nordic kranensets wordt het pas ècht mooi op het aanrecht:
Nadere informatieGebruikshandleiding art.nr. GP14 "Grote boot" ( versie 2014-02) de meest recente versie is steeds te vinden op www.govaplay.com
Gebruikshandleiding art.nr. GP14 "Grote boot" ( versie 2014-02) de meest recente versie is steeds te vinden op www.govaplay.com GP14 4 www.govaplast.com TÜV-gecertificeerd Govaerts Recycling NV Kolmenstraat
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieHandleiding PVC-trapleuningprofielen. Installatie instructies Afwerking
Handleiding PVC-trapleuningprofielen Installatie instructies Afwerking Installatie instructies De hoogwaardige PVC-trapleuningprofielen van Rubbermagazijn zijn gemaakt van thermoplastisch materiaal. Hierdoor
Nadere informatieRob Bogers Mijn treinbelevenis Deel 8 (versie 1.0) 1
Rob Bogers Mijn treinbelevenis Deel 8 (versie 1.0) 1 Inhoud 40. Extra schaduwstations... 3 40.1 Inleiding... 3 40.1.1 Nieuwe planning... 3 40.2 Oude en nieuwe situatie op de baan.... 6 41. Bovenleiding....
Nadere informatieSlijpmal voor messen SVM-45
Slijpmal voor messen SVM-45 MESSEN Minimumlengte lemmet 60 mm. RECHTE TREKMESSEN Positie van de machine Opm. Zorg dat de slijpmachine niet te hoog staat bij het slijpen van messen. Afhankelijk van uw lengte
Nadere informatieDAT VERDIENT EEN BLOEMETJE!
1B DAT VERDIENT EEN BLOEMETJE! - Tuinbouw - "ik hoor en ik vergeet, ik zie en ik onthoud, maar ik doe en ik begrijp" Naam:... Klas:... 1 Probleem Binnen enkele weken is het weer infodag en de directie
Nadere informatieOnderzoek van de drakenfiguur
Onderzoek van de drakenfiguur Voordat een begin gemaakt werd met de behandeling en de restauratie van de loden drakenfiguur zijn eerst alle zichtbare gegevens fotografisch vastgelegd. Om details goed te
Nadere informatieWilt u ook gratis Milly s Mozaïekkrant ontvangen?
MILLY S MOZAIEKKRANT, UITGAVE JUNI/JULI 2014 Winkel: Mandenmakerstraat 102 b, 3194 DG te Hoogvliet Webwinkel: www.millyswinkel.nl Beste lezers, Emailadres: info@millyswinkel.nl In verband met onze vakantie
Nadere informatieSubject: Taak 1.2.20
Taak 1.2.20 Tutor : vd Biggelaar Mentor : vd Biggelaar Klas : MT1A Gemaakt door : Tommy & Paul van der Linden 1 Inhoud! Taak 1.2.20 Inhoud!... 2 Inleiding... 3 Trekken en Duwen... 4 Tillen... 4 Zitten...
Nadere informatieHOE IK EEN BALG MAAK
HOE IK EEN BALG MAAK Gespreid over verschillende jaren, bouwde ik houten camera s. De grootste uitdaging was het zelf maken van een balg. Om het geheim hiervan te achterhalen, ontlede ik enkele oude balgen.
Nadere informatieHoe Maak je zelf een 3D aquarium-achterwand
Hoe Maak je zelf een 3D aquarium-achterwand 1/10 DIY Aquarium achtergrond. Ik heb een tijdje geleden een aquarium gekregen van mijn vrouw d'r overleden opa. Het is een Juwel Panorama LxBxH 80x 40 x 50.
Nadere informatieReflectie Vormstudie 7X651 Ralph Brodruck Maarten van der Eerden Augutus 2013
Reflectie Vormstudie 7X651 Ralph Brodruck Maarten van der Eerden Augutus 2013 De insteek van dit vak is eerst doen dan denken. In de eerste week was de opgave het kleien van een object met alleen ronde
Nadere informatieThe Zakynthos Survey 2005 -- Verslag van de werkzaamheden en resultaten
The Zakynthos Survey 2005 -- Verslag van de werkzaamheden en resultaten Gert Jan van Wijngaarden Het veldwerk binnen het verkennende onderzoek van de Zakynthos Survey 2005 duurde vier weken: maandag 4
Nadere informatieHandleiding bouw barrière voor amfibieën
Handleiding bouw barrière voor amfibieën Natuurpunt Hyla-werkgroep regio Beneden-Nete Colofon : Deze brochure is een uitgave van Natuurpunt Hyla-werkgroep regio Beneden-Nete Coördinatie, en eindredactie
Nadere informatieEr is geen snellere of goedkopere manier om gereedschap vlijmscherp te krijgen!
Gebruikershandleiding voor waterstenen Er is geen snellere of goedkopere manier om gereedschap vlijmscherp te krijgen! door David Charlesworth vertaling door Geert van der Donk, Diny van der Donk en Alex
Nadere informatieStofvrij voegen uithakken met waterverneveling
Stofvrij voegen uithakken met waterverneveling 1. Risico s Steenachtige materialen bevatten een hoog gehalte aan kwarts. Kwarts is een vorm van siliciumdioxide (SiO 2 ) en is één van de meest voorkomende
Nadere informatieHoe maak je een gat in de aquarium bodem
Hoe maak je een gat in de aquarium bodem Categorie: Doe-Het-Zelf In het maart nummer hebben wij het uitgebreid gehad over verschillende type standpijpen. Het grootste nadeel van een standpijp is dat er
Nadere informatieExperiment in Düppel en ons museum met de dubbele pot- of indirecte methode, tussen 1991 en 1995
Experiment in Düppel en ons museum met de dubbele pot- of indirecte methode, tussen 1991 en 1995 Vondsten bij opgravingen in o.a. Dűppel toonden grondkuilen, die duidelijk gebruikt waren om teer te winnen
Nadere informatieInzethor Hitt. Toepassing Geschikt voor kunststof, aluminium en houten raamkozijnen. Keuze in gaas: Uitvoering
Slechte ventilatie in een woning kan gezondheidsklachten veroorzaken of verergeren. U kunt het beste 24 uur per dag ventileren. Met een HR Design inzethor is het gegarandeerd insectenvrij ventileren. HR
Nadere informatieOnderzoek werknemers met kanker
Onderzoek werknemers met kanker Dinsdag 15 april 2013 Over dit onderzoek Dit onderzoek is gehouden in samenwerking met de Nederlandse Federatie voor Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). Aan het onderzoek
Nadere informatieBOUWBESCHRIJVING KNIKKERPOMP
1 BOUWBESCHRIJVING KNIKKERPOMP Ten behoeve van demonstratiedoeleinden De knikkerpomp is een type waterpomp dat van PVCbuis en twee knikkers gemaakt wordt. Door zijn eenvoud en omdat PVC goed verkrijgbaar
Nadere informatieArcheologen logboek Namen:....
Archeologen logboek Namen:... Bladzijde 1 De antwoorden op deze vragen kun je vinden bij de internetsites die bij opdracht 1 op de WebQuest staan. Vul de antwoorden in de piramide in. De letters in de
Nadere informatiemijn wetenschappelijke experimenten
naam Datum werkblaadje 3 mijn wetenschappelijke experimenten het spijsverteringsstelsel werkblaadje 3 b experiment 1: het SpeekSel citroensap of azijn onderzoeksvraag: water in de mond krijgen, bestaat
Nadere informatieKaartjes drukken. Aan welke behoefte moet het ontwerp voldoen?
Kaartjes drukken 1. Wat is de behoefte? Het is leuk wanneer je met je verjaardag kaartjes krijgt. Maar zelf kaartjes versturen en anderen een gelukkige verjaardag kunnen wensen geeft misschien nog meer
Nadere informatieBezoekverslag/en locatie X
Bezoekverslag/en locatie X 2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave.2 Kort verslag eerste bezoek..3,4 Kort verslag tweede bezoek. 5 Bezoekverslag derde bezoek, training en demonstraties...... 6,7,8,9 Vervolg dagelijks
Nadere informatieVoor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be
Voor/na het bezoek Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Wat is de prehistorie? Prehistorie betekent letterlijk voorgeschiedenis, het tijdperk voor
Nadere informatieAG VESPA WORTELONDERZOEK TERBEKEHOFDREEF
AG VESPA WORTELONDERZOEK TERBEKEHOFDREEF Opdrachtgever: AG Vespa Generaal Lemanstraat 55 2000 Antwerpen Contactpersoon: Selina Cheung selina.cheung@vespa.ant werpen.be Aannemer: Krinkels nv Uitvoering
Nadere informatieDe Cito Eindtoets Rekenen 2008
e ito Eindtoets Rekenen 008 Jan van de raats Inleiding In een binnenkort te verschijnen rapport van de onderwijsinspectie worden zorgen geuit over het rekenpeil op de basisschool. Niet minder dan 7 procent
Nadere informatieWorkshop messen slijpen.
Workshop messen slijpen. Waarom deze cursus? Messen zijn al in gebruik sinds het stenen tijdperk. Vanaf die tijd heeft het materiaal en de vorm een grote ontwikkeling doorgemaakt. Ze zijn tegenwoordig
Nadere informatiePatineren http://www.hubcoonen.nl/bronswiki/van%20was%20naar%20brons/2-1-formules.html "Formules voor Messing, Brons en Koper" 01. Licht tot donker Bruin 02. Bruin naar zwart 03. Zwart bruin 04. Florentijns
Nadere informatieZelf een trekhaak monteren
Zelf een trekhaak monteren Is dit voor iedereen te doen? Dat is een vraag die moeilijk te beantwoorden is. Het zal er van afhangen hoe handig je bent, maar ook het juiste gereedschap is belangrijk.. Zonder
Nadere informatieRietcursus. klarinet saxofoon. Hendrik-Jan Trooster
Rietcursus klarinet saxofoon Hendrik-Jan Trooster Arundo Donax, het soort riet waarvan onze klarinet- en saxofoonrietjes worden gemaakt. Dit riet is vooral te vinden in de buurt van Fréjus, Zuid-Frankrijk.
Nadere informatieMannen, zorg ervoor!
Mannen, zorg ervoor! Samenvatting De doelgroep waar ik voor heb gekozen zijn jongens die op dit moment nog op een VMBO, HAVO of VWO opleiding zitten. Voor deze jongeren is het vaak heel moeilijk zich voor
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieetaalindustrie Gealuminiseerde bakplaten ook bekend als alusteel LET OP bij gebruik van platenpoetser/vriezer: 1 juli 2009
1 juli 2009 Gealuminiseerde bakplaten ook bekend als alusteel Deze platen worden gemaakt van 1.5 mm dikke staalplaat, aan beide zijden voorzien van een laagje aluminium. Door deze deklaag zijn de platen
Nadere informatieKoersbal. Algemeen. Het speelmateriaal. De belijningen op de mat. (zie figuur 1.)
Koersbal. Koersbal is enigszins te vergelijken met jeu de boules. De bedoeling van het spel is namelijk, de speelbal zo dicht mogelijk bij een doelballetje te krijgen. Bij jeu de boules gebeurt dat door
Nadere informatieTimemanagement? Manage jezelf!
Timemanagement? Manage jezelf! Trefwoorden Citeren timemanagement, zelfmanagement, stress, overtuigingen, logische niveaus van Bateson, RET, succes citeren vanuit dit artikel mag o.v.v. bron: www.sustrainability.nl
Nadere informatievwo: Het maken van een natuurkunde-verslag vs 21062011
Het maken van een verslag voor natuurkunde, vwo versie Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige
Nadere informatieArt/Media & Me Autobiotic Selfie document
Art/Media & Me Autobiotic Selfie document Yannick Seyeux Game Design - G&I1D Docenten Saskia Freeke Sonja van Vuure Martin Lacet John Hennequin 20-11-2015 Uitleg artefact Voor deze opdracht heb ik een
Nadere informatieFICHE 8: EEN METALEN VOORWERP SCHOONMAKEN CORROSIE BEHANDELEN
FICHE 8: EEN METALEN VOORWERP SCHOONMAKEN CORROSIE BEHANDELEN Corrosie -belangrijkste oorzaak van verwering bij metalen voorwerpen Corrosie is een verandering veroorzaakt door een chemische reactie tussen
Nadere informatieAverboodse Baan (N165), Laakdal
Programma van Maatregelen Auteur: A. Schoups (veldwerkleider) Autorisatie: J.A.G. van Rooij (OE/ERK/Archeoloog/2017/00169) 1 Inleiding In opdracht heeft Vlaams Erfgoed Centrum in juni 2017 een archeologienota
Nadere informatieVeldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande
Veldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande Tropische bossen zijn van wereldwijd belang, onder ander omdat ze vele soorten huisvesten en grote hoeveelheden CO 2 uit de
Nadere informatie2014 was voor mij een zeer speciaal jaar, Ik heb een groot werk naar volle tevredenheid afgerond.. Ik ga werken aan de vormgeving van het logboek.
2014 was voor mij een zeer speciaal jaar, Ik heb een groot werk naar volle tevredenheid afgerond.. Ik ga werken aan de vormgeving van het logboek. Houtworm In het begin dacht ik nog, hoe krijg ik al die
Nadere informatieTanderosie, hoe voorkom je dat?
Tanderosie, hoe voorkom je dat? Wat is tanderosie? Gaatjes (tandcariës) worden veroorzaakt door bacteriën in de mond. Deze mondbacteriën vormen zuur uit suikers en andere koolhydraten (zoals in bijvoorbeeld
Nadere informatieGastlessen Duurzaam Energie Gebruik
Gastlessen Duurzaam Energie Gebruik 17 en 19 november 2009 Strabrecht College, Geldrop HAVO/VWO-2 Het doel Het doel van deze gastlessen is om de leerlingen bewust te maken van energieverbruik. De gastles
Nadere informatieBezoek nu: www.eduboek.nl En download twee gratis e-boeken voor de kinderboekenweek voor de groepen 5-6 en de groepen 7-8
Snoep groep 3 en 4 Dit is een uitgave van Eduboek ter ere van de Kinderboekenweek 2009. Bezoek nu: www.eduboek.nl En download twee gratis e-boeken voor de kinderboekenweek voor de groepen 5-6 en de groepen
Nadere informatieVuursteenbewerking. Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be
Vuursteenbewerking Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Vuursteenbewerking Vuur-steen of werk-steen? Vuursteen kreeg zijn misleidende naam door het
Nadere informatieHans van Rooij VERSTAG
Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van
Nadere informatieInstellen en gebruiken van een lintzaagmachine
1 Instellen en gebruiken van een lintzaagmachine Een lintzaagmachine is een bijzonder nuttig apparaat voor zowel het zagen van ronde als rechte vormen. Het zaaglint van een lintzaagmachine loopt in een
Nadere informatieo In zakken gemaakt uit de huid van de dieren. o In de magen van de dode dieren. o Door veel te roeren in de melk.
Oppervlaktespanning Lees aandachtig info fiche 1 Beantwoord de vragen. info fiche 1 Apps 15 min Van probleem tot ontwerp In welk voorwerp bewaarden de jagers hun melk vele jaren geleden? o In zakken gemaakt
Nadere informatieDrempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4.
Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4. Vraagstelling. Wat zijn de maten, versieringen en vorm van de van de kerk van Drempt (kaart afb. 1) gerapporteerde grafplaat uit de (ruim te nemen) 12 e eeuw? Wat is zijn
Nadere informatieALU PRO. Zone 2 Verwijdering van fijner vuil en vocht. Deze zone wordt binnen geplaatst. Zone 2 Alu Pro matten zijn voorzien van:
Het verwijderen van vuil en vocht geeft niet alleen een grote besparing om schoonmaakkosten, nog belangrijker is dat uw entree en de rest van uw gebouw schoon zijn. Een schone uitstraling zorgt voor een
Nadere informatieWaarom zijn bananen krom?
Alles wat kinderen willen weten over... eten! Mary-Jo de Leeuw Waarom zijn bananen krom? Maak eens waar je over doen lezen WIST JE DAT... Je voor het bereiden van 1 kilo kaas ongeveer 10 liter melk nodig
Nadere informatieHoe ziet tanderosie eruit?
Wat is tanderosie? Tanderosie is het oplossen van het tandglazuur door zuurinwerking. Het is een sluipend proces dat niet gemakkelijk te herkennen is. Daarom is voorkómen van het allergrootste belang.
Nadere informatieMetaal: FOTOBOS. fotokader. digitale sleutelhanger. fotokader. fotobos. digitaal. fotokader. Vak: Techniek Leraar: J. Gielen Naam:...
Metaal: FOTOBOS fotoalbum fotokader fotokader digitale sleutelhanger fotokader fotobos digitaal fotokader Vak: Techniek Leraar: J. Gielen Naam:... 1 1. Wat is het probleem? Ik heb enkele mooie foto s van
Nadere informatieVijverstolp (11-8-2013) Gerrit van Eijndhoven htpp://www.gerritentiny.nl
Vijverstolp (11-8-2013) Gerrit van Eijndhoven htpp://www.gerritentiny.nl Voorwoord... 1 Hoe het werkt... 2 Het systeem.... 2 De stolp... 2 De console... 3 De zuigpomp... 4 Onderhoud... 5 Slot... 5 Voorwoord
Nadere informatieKwaliteit op maat. Newport
Kwaliteit op maat Newport 2 Newport Actuele strakke lijnen, afgewisseld met paneeldeuren en de bijzondere infreesgrepen, geven het Newport programma een luxe, landelijke uitstraling. Newport is vervaardigd
Nadere informatieSmaakonderzoek komkommer aan Nederlands en Spaans product
Smaakonderzoek komkommer aan Nederlands en Spaans product M. Kersten, L. Voorbij en W. Verkerke Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector Glastuinbouw april 2002 PPO nr 420029 2002 Wageningen, Praktijkonderzoek
Nadere informatie