NIEUW OPKOMENDE MARIENE TOXINEN rapport van het seminarie 2012
|
|
- Petrus de Wit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NIEUW OPKOMENDE MARIENE TOXINEN rapport van het seminarie 2012 Mirjana Andjelkovic Mariene biotoxinen (ook bekend als fycotoxinen) worden geproduceerd door bepaalde soorten fytoplankton (diatomeeën en dinoflagellaten) en kunnen zich opstapelen in verschillende mariene soorten zoals vissen, krabben en filtrerende tweekleppige schaaldieren zoals mosselen, oesters, Sint-Jakobsschelpen en venusschelpen. De toxinen stapelen zich in schaaldieren hoofdzakelijk op in de spijsverteringsorganen zonder nadelige effecten voor de schaaldieren zelf. Wanneer mensen echter aanzienlijke hoeveelheden verontreinigde schaaldieren eten kan dat wel een ernstige vergiftiging veroorzaken. Per jaar komen zo n menselijke besmettingen met een gemiddelde mortaliteit van 1,5% voor die gerelateerd zijn aan door algen geproduceerde toxinen (inclusief toxinen van zoetwatercyanobacteriën) (1). Dat is zowel een probleem voor de volksgezondheid als een economisch probleem. De noodzaak om bijzonder gevoelige plaatsen geregeld te monitoren heeft een aanzienlijke economische weerslag. Als die plaatsen bovendien tijdens de oogst moeten worden gesloten kan de opbrengst in dat jaar en in het jaar daarop in het gedrang komen. Als verontreinigde producten toch op de markt worden gebracht en sterfte of ziekte veroorzaken, moeten de consumenten daarvoor worden vergoed. In Europa bestaat thans een regelgeving voor vijf groepen van toxinen : amnesic shellfish poisoning toxinen, paralytic shellfish poisoning toxinen, okadazuur- en pectenotoxinegroep, azaspiracidegroep en yessotoxinegroep (EG/853/2004). Een andere groep, de neurotic shellfish poisoning toxinen (met o.a. brevetoxine) is gereglementeerd in de VS, Nieuw-Zeeland en Australië. Deze toxinen worden geregeld geproduceerd in de Golf van Mexico, vooral in de kustgebieden van Zuidwest-Florida. Jarenlang werden gereglementeerde toxines opgespoord bij middel van bioassays. Recent werden pogingen ondernomen om HPLC, en in het bijzonder LC-MS te doen aanvaarden als referentiemethoden omdat die internationaal steeds vaker worden gebruikt en op grond van hun hoge gevoeligheid. De toepassing ervan in zowel onderzoek als routinecontroles leidde tot de ontdekking van nieuwe mariene toxinen en analogen. Die worden beschouwd als nieuw opkomende mariene toxines. Zij zijn niet opgenomen in de Europese wetgeving, noch in de wetgevingen van andere regio s in de wereld. Toch zijn wetenschappers en wetgevers zich bewust van het bestaan van deze toxinen maar zij beschikken over onvoldoende informatie om: 1. inzicht te krijgen in het werkingsmechanisme van alle onbekende toxinen; 2. de toxiciteit voor mensen in te schatten; 3. het risico voor mensen te beoordelen. Nieuw opkomende mariene toxinen werden voornamelijk gecontroleerd in schaaldieren. Landen als Frankrijk, Italië, Spanje en Noorwegen melden vooral palytoxinen (PlTX, ostreocine-d, ovatoxine-a, homopalytoxine, bishomopalytoxine, neopalytoxine, deopalytoxine en 42-hydroxypalytoxine) en cyclische iminen (spiroliden (SPXs), gymnodiminen (GYMs), pinnatoxinen (PnTXs) en pteriatoxinen (PtTXs)). De gemelde toxinegehalten variëren van ng/g (2) tot ng/g (3) voor enkele cyclische iminen in respectievelijk uit Frankrijk en Italië afkomstige schaaldieren terwijl voor Spaanse mosselen waarden werden gerapporteerd van 13 tot 20 ng/g (4). Hypothetische palytoxine werd voor het eerst gevonden in Italiaanse wateren in een hoeveelheid van 1,350 ng in een planktonstaal en 1,950 ng in een butanolextract. Naar aanleiding daarvan werd verondersteld dat dit toxine de oorzaak was van een uitbraak van ademhalingsziekten bij mensen na blootstelling aan mariene aërosols in Genua 30
2 (2005). Daarom houden sommige van die toxinen niet alleen een risico in voor consumenten maar kunnen zij ook worden beschouwd als een milieugerelateerd probleem voor de volksgezondheid in het algemeen. De toxinen van de groep van cyclische iminen werden geïdentificeerd als nicotinereceptorblokkers en staan bekend als snel werkende toxinen. PlTX is een van de meest toxische bekende niet-peptide stoffen en vertoont zelfs bij zeer lage concentraties een opmerkelijke biologische activiteit. Dit toxine en de analogen ervan zijn wereldwijd een probleem geworden vanwege de toxische effecten die zij hebben op dieren en in het bijzonder op mensen. Er zijn anderzijds meer meldingen van vergiftigingen door met ciguatera verontreinigde vis waarbij vaak doden vallen. Ciguateravergiftiging wordt veroorzaakt door consumptie van met ciguatoxine of daaraan verwante toxinen uit dinoflagellaten (microalgen) en cyanobacteriën verontreinigde koraalvissen. Deze vorm van vergiftiging is een reeds lang bekende tropische en subtropische ziekte maar door de toenemende incidentie ervan is het een wereldwijd probleem geworden. Anderzijds is het door de steeds betere analysetechnieken mogelijk om te voldoen aan de vereiste om de vergiftiging beter te kennen en te bestrijden. Tijdens het onlangs in Vigo (Spanje) gehouden tweedaagse seminarie over nieuw opkomende mariene toxinen hebben de experten deze groep van toxinen besproken. De bijeenkomst vond plaats in de nieuwe site van het Europese referentielaboratorium die daarmee officieel werd geopend. De lezingensessie werd geopend met een uiteenzetting van prof. dr T. Yasumoto, een vooraanstaande figuur in het onderzoek naar mariene toxinen. Zijn onderzoeksgroep in Tokio verzamelt momenteel gegevens en maakt een databank aan van alle vissoorten die gerelateerd zijn aan ciguateravisvergiftiging in de Pacifische wateren. De toxinen worden daarbij geëxtraheerd en de groep werkt aan de productie van referentiemateriaal dat het mogelijk zou maken om de toxinen op te sporen. Het materiaal zal reeds dit jaar beschikbaar zijn voor een beperkt aantal laboratoria. Het besluit van professor Yasumoto is dat ciguatoxinen regio- en vissoortspecifiek zijn, maar dat de variatie binnen de soorten klein is. Hoewel sommige analogen zoals CTX1B-type toxinen dominant zijn in Okinawa (in het zuiden van Japan), is het CTX3C-type meer aanwezig in Miyazaki (in het zuidwesten) en in vissen van het Marcuseiland komen beide types voor. Deze toxinen worden ook steeds meer in het noorden van Japan teruggevonden. Het lab voert alle chemische analysen (LC-MS/MS) van het materiaal uit met hoge gevoeligheid. De ernst van het probleem met ciguateratoxinen op de Canarische eilanden werd verder besproken tijdens een rondetafelgesprek. Madeira (Portugal) werd ook aangewezen als een probleemgebied voor deze toxinen. Maar ook andere landen hebben ermee te kampen als gevolg van de invoer of het vervoer van tijdens het sportvissen in de Caraïben gevangen vis. Sinds 2004 doen zich episoden van ciguateratoxinen voor waarbij grote exemplaren van amberjack (Seriola spp) waren betrokken en die ongeveer 70 personen hebben getroffen. Er werd een lijst opgemaakt van de mogelijke oorzaken. Vervuiling en klimaatverandering werden reeds in verband gebracht met toxische algenbloei. Nu zoeken ook de autoriteiten en de wetenschappers van de Canarische eilanden naar verbanden tussen klimaatverandering, de instroom van ballastwater van binnenvarende boten en schepen, mogelijke migratie van Caribische vissoorten en de aanwezigheid van een algensoort (Gambierdiscus excentricus) die normaal niet voorkomt in die wateren. Sinds 2010 zijn deze toxinen opgenomen in het officiële bestrijdingsprogramma voor de regio en werden enkele nieuwe bestrijdingsstrategieën geïntroduceerd. De stalen worden onmiddellijk getest met een immunoassay kit (Ciga-Check) en dan doorgestuurd naar het lab voor bioassay met muizen, cytotoxiciteitstesten en aanvullende bevestiging via LC-MS/MS in het EURL-MB. Het grote nadeel bij dit alles is dat de detectiemethode niet gevoelig genoeg is. Om het resultaat te verbeteren zou een norm moeten worden ontwikkeld en een interlaboratoriumvalidatiestudie moeten worden opgezet. Er werd op gewezen dat deze studies het algemeen belang dienen en het onderwerp zouden moeten zijn van toekomstige onderzoekingen in een groot aantal Europese landen. De volgende groep van toxinen die werden besproken waren de palytoxinen. Prof. dr Aurelia Tubaro van de 31
3 universiteit van Triëste deelde daarover enkele inzichten. Zij doet uitvoerig onderzoek naar de toxiciteit van palytoxinen. Onderzoek op muizen en op celkweken verschaften haar kennis over de dosis van deze zeer toxische verbindingen. Reeds vanaf een dosis van 30 µg/kg treedt er functiebeperking op van de skelet- en de hartspieren. Toch wees prof. Tubaro erop dat de kennis rond farmacokinetica, herhaalde orale toxiciteit (basis voor NOAEL) zowel als de evaluatie van de cardiotoxiciteit van palytoxinen (maar ook van ovatoxinen) nog steeds schaars is. Het is gepast om hier de symptomen van intoxicatie met die verbindingen te vermelden. Proefdieren vertoonden gedrag zoals krabben, springen, ademnood en verlamming. Als het dier herstelde, ging dat gewoonlijk gepaard met gewichtsverlies. Palytoxinen werden tijdens het seminarie enkele keren vermeld vanwege hun toxiciteit en de pseudoallergische reactie die zij kunnen veroorzaken bij mensen die er in het lab mee werken of bij toeristen in en bewoners van het gebied met algenbloei. Volgens sommige hypothesen kunnen ook andere componenten, zoals sommige vluchtige verbindingen die worden vrijgegeven door microalgen (Ostreopsis) deze reacties veroorzaken. De Noord-Europese landen krijgen ook steeds meer te maken met toxinen waarvan de aanwezigheid vroeger alleen bekend was in warmere wateren. Sinds 2009 rapporteert Noorwegen de aanwezigheid van door Alexandrium ostendfeldi aangemaakte spiroliden en door Vulcanodinium rugosum aangemaakte pinnatoxinen. Er werd bewezen dat laatstgenoemde toxinen ook een aantal verwanten hebben, waaronder twee die worden aangemaakt in algen (PnTx F en G) en andere die het resultaat zijn van de metabolische hydrolyse van die twee toxinen in schaaldieren. Pinnatoxinen worden in kleine hoeveelheden aangetroffen langs de hele Noorse kust met slechts één hot spot waar de toxineconcentratie groter kan zijn. Dr. Chris Miles (Norwegian Veterinary Institute) stelde de acties en de doelstellingen voor die Noorwegen heeft vastgelegd om die problemen aan te pakken. Volgens hem bestaat reeds enkele jaren een monitoringprogramma voor die toxinen. Schaaldieren en andere soorten (mosselen, oesters, Sint-Jakobsschelpen, kokkels, paardenmosselen, zeeslakken, krabben en zeewormen) worden gecontroleerd bij middel van SPATT disks. De autoriteiten tonen veel interesse in het ontrafelen van het hot spot-locatiepatroon om een antwoord te geven op de vraag waarom die toxinen het hele jaar door aanwezig zijn en om het organisme of de groep van organismen te typeren die verantwoordelijk zijn voor dit subtropisch voorkomen in noordelijke wateren. Dr. P. Hess vermeldde op gelijkaardige wijze dat het hele jaar door lage concentraties van pinnatoxinen (PnTx G ongeveer 100 mg/kg) voorkomen in bepaalde gebieden in Frankrijk, namelijk in warme lagunes. De situatie wordt gevolgd via een officieel controleprogramma en een wetenschappelijk project in samenwerking met een instituut in Nieuw-Zeeland. Hoewel er geen meldingen zijn van door SPXs, GYMs, PnTXs of PtTXs veroorzaakte ziektegevallen bij mensen werden wel een aantal losstaande gevallen waarbij aspecifieke symptomen optraden zoals maag- en buikpijn en tachycardie gemeld in Nova Scotia (Canada). Het ging om mensen die schelpdieren hadden gegeten tijdens de periode waarin SPXs aanwezig waren in de wateren. De symptomen konden echter niet met zekerheid aan SPXs worden toegeschreven omdat zij niet overeenstemden met de toxiciteitsymptomen bij muizen. Deze toxinen worden beschouwd als zeer toxisch met een LD50 van 10 µg/g. Cyclische iminen kunnen worden geanalyseerd met bio-analytische en fysisch-chemische methoden om de werkingsmechanismen te beschrijven, zoals werd uiteengezet door dr. R. Araoz (Nationaal onderzoekscentrum, Frankrijk). Zij werken in op de nicotine-acetylcholine receptoren die in de hersenen aanwezig kunnen zijn. Achteruitgang, verstoring of veranderingen in de nicotine-cholinerge mechanismen kunnen een rol spelen in bepaalde stoornissen zoals epilepsie, schizofrenie, ziekte van Parkinson, autisme, dementie, ziekte van Alzheimer en verslaving. De neurotoxische doses van PnTx en SPX zijn vergelijkbaar met die van paralytic shellfish poisoning (PSP) toxinen. Aangezien die toxinen niet gereglementeerd en minder bekend zijn hebben wij alle mogelijke informatie nodig en zouden functionele methoden veel vragen kunnen beantwoorden. Om het gebrek aan gevoeligheid van bijvoorbeeld de receptorbindingstest weg te werken zouden die methoden echter moeten worden gekoppeld aan MS. 32
4 De manier waarop men omgaat met nieuw opkomende toxinen kan worden uitgelegd als een hedendaagse aanpak (dr. J.Diogene, IRTA). De klassieke aanpak van toxinen is gebaseerd op toxische episodes en ervaring die de wetenschapper heeft opgedaan terwijl de hedendaagse aanpak ligt in het verwerven van inzicht in de bron van de toxinen, de vectoren van intoxicaties, de structuur en de risicobeoordeling van mogelijke nieuwe gevallen. Wij maken daartoe onderscheid tussen bekende en klassieke toxinen die wel of niet gereglementeerd zijn, tussen lokale en buitenlandse toxinen en tussen toxinen met een geïdentificeerde bron en die met onbekende bron. Als besluit kan worden gesteld dat tot nu toe geen lijst van nieuw opkomende toxinen bestaat. Dat is deels te wijten aan de interpretatie van nieuw opkomend in de lokale context. Er werd hoe dan ook veel gepraat over palytoxinen, ovatoxinen, brevetoxinen, cyclische iminen (gymnodiminen, pinnatoxinen, pteriatoxinen en spiroliden), azaspiraciden en ciguatoxinen. Er is nood aan een systematische identificatie van toxinen en de vectoren ervan. De overgang van de klassieke aanpak naar de hedendaagse aanpak wordt mogelijk gemaakt door de vooruitgang op technisch vlak en door een grotere sensibilisering bij het uitvoeren van het monitoringprogramma. Tot slot, kwamen de deelnemers aan het einde van het symposium en de vergadering van een rond nieuw opkomende toxinen opgerichte werkgroep tot de conclusie dat gezamenlijke inspanningen zouden kunnen worden geleverd met het oog op de validatie van een detectiemethode voor ciguateratoxinen in het kader van een internationale validatiestudie. Er zou daarbij ook onderzoek moeten worden gedaan naar referentiematerialen en de vlottere beschikbaarheid daarvan. Mirjana Andjelkovic, WIV-ISP Brussels Referenties 1. Lina Kantiani & Marta Llorca & Josep Sanchís & Marinella Farré & Damià Barceló. Emerging food contaminants: a review; Anal Bioanal Chem (2010). 398: ) 2. Amzil Z, Sibat M, Royer F, Masson N, Abadie E. Report on the First Detection of Pectenotoxin-2, Spirolide-A and Their Derivatives in French Shellfish (2007) Marine Drugs 5: Ciminiello P, Dell Aversano C, Fattorusso E, Forino M, Tartaglione L, Boschetti L, Rubini S, Cangini M, Pigozzi S, Poletti R. Complex toxin profile of Mytilus galloprovincialis from the Adriatic sea revealed by LC MS (2010) Toxicon 55: González AV, Rodríguez-Velasco ML, Ben-Gigirey B, Botana LM. First evidence of spirolides in Spanish shellfish (2006) Toxicon 48:
5 34
Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Fycotoxinen
186 1 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Fycotoxinen door drs. C. Schlax wetenschapsjournaliste 1. Inleiding 186 3 2. Fycotoxinen 186 3 3. Paralytic Shellfish Poisons (PSP-toxinen) 186 4 4. Diarrhoeic
Nadere informatieAlgenbloeien in ondiepe kustsystemen: trends en risico s
VLIZ studiedag 24 mei 2011 Algenbloeien in ondiepe kustsystemen: trends en risico s Koen Sabbe Vakgroep Biologie Universiteit Gent Intro Wat zijn micro-algen, algenbloeien en plaagalgen? Wat is de huidige
Nadere informatieSanitair Schelpdier Onderzoek 2015
Sanitair Schelpdier Onderzoek 2015 Resultaten De Nederlandse productiegebieden voor levende tweekleppige weekdieren worden onderzocht op de aanwezigheid van E.coli (microbiologie), potentieel toxineproducerende
Nadere informatieRIKILT Institute of Food Safety
RIKILT Institute of Food Safety In het kort Referentie instituut Metingen & Advies Onderzoek RIKILT Institute of Food Safety RIKILT Institute of Food Safety is onderdeel van de internationale kennisorganisatie
Nadere informatieBelgisch Biodiversiteits Platforum
Belgisch Biodiversiteits Platforum Sonia Vanderhoeven Etienne Branquart [HET HARMONIA INFORMATIESYSTEEM EN HET ISEIA PROTOCOL] Verklarend document voor het Life + Project AlterIAS Oktober 2010 Algemene
Nadere informatiePlastic in de oceaan, een publiek debat
Plastic in de oceaan, een publiek debat Waarom is plastic vervuiling een probleem? Ronny Blust Professor Milieufysiologie en Toxicologie Universiteit Antwerpen JPI Oceans- Ephemare project 1 Het probleem
Nadere informatie- Validatiedossier - Bepaling van de lipofiele groep toxinen in mosselen met gebruik van UPLC-MS/MS 1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT...
1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT...1 3 LINEARITEIT...2 4 JUISTHEID EN HELHAARBARHEID...5 4.1 Juistheid... 5 4.2 Juistheid van meervoudige analyses van gecertificeerd referentiemateriaal (CRM)... 5 4.3
Nadere informatieEUROPESE COMMISSIE DIRECTORAAT-GENERAAL LANDBOUW EN PLATTELANDSONTWIKKELING. INTERPRETATIENOTA Nr. 2015-01
EUROPESE COMMISSIE DIRECTORAAT-GENERAAL LANDBOUW EN PLATTELANDSONTWIKKELING Directoraat I. Landbouwwetgeving en procedures I.1. Landbouwwetgeving; vereenvoudiging Datum van verspreiding 8.7.2015 INTERPRETATIENOTA
Nadere informatie(Voor de EER relevante tekst)
L 144/27 VERORDENING (EU) 2016/863 VAN DE COMMISSIE van 31 mei 2016 tot wijziging van de bijlagen VII en VIII bij Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Een karakteristieke eigenschap van astma is ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking wordt gekenmerkt door een toename van ontstekingscellen in het longweefsel. De overgrote meerderheid
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. betreffende het onderwerpen van 5-(2-aminopropyl)indool aan controlemaatregelen
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 25.6.2013 COM(2013) 436 final 2013/0207 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende het onderwerpen van 5-(2-aminopropyl)indool aan controlemaatregelen NL NL TOELICHTING
Nadere informatieRapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.
Coördinator referentiecentrum Naam: N. Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel
Nadere informatieNederlandse samenvatting Marihuana, endocannabinoïden en acute hersenschade
Nederlandse samenvatting Marihuana, endocannabinoïden en acute hersenschade Marihuana en haar ingrediënten: de cannabinoïden Marihuana is het meest gebruikte illegale genotmiddel ter wereld en heeft aanleiding
Nadere informatieBVD-bestrijding in België: een algemene aanpak lijkt er te komen.
Auteur: Steven Sarrazin BVD-bestrijding in België: een algemene aanpak lijkt er te komen. Nu IBR een verplichte nationale aanpak kent bij rundvee, komt ook een bestrijding van BVD (Boviene Virale Diarree)
Nadere informatieVERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE. van
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 9.7.2018 C(2018) 3304 final VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE van 9.7.2018 tot wijziging van bijlage V bij Verordening (EG) nr. 999/2001 van het Europees Parlement en de
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 2 december 2014 (OR. en) BEGELEIDENDE NOTA de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal
Raad van de Europese Unie Brussel, 2 december 2014 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2014/0340 (NLE) 16240/14 CORDROGUE 94 BEGELEIDENDE NOTA van: aan: Nr. Comdoc.: Betreft: de heer Jordi AYET PUIGARNAU,
Nadere informatieEpidemiologie van Clostridium difficile infecties in België. Rapport 2016 Samenvatting
Epidemiologie van Clostridium difficile infecties in België Rapport 2016 Samenvatting AUTEURS C. VALENCIA, M.-L. LAMBERT Voor het Nationale Referentielaboratorium: M. DELMÉE, J. VAN BROECK Epidemiologie
Nadere informatieGEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE. van
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 4.9.2017 C(2017) 5467 final GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE van 4.9.2017 tot vaststelling van wetenschappelijke criteria voor het identificeren van hormoonontregelende
Nadere informatieRapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.
Coördinator referentiecentrum Naam: N.Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatieRapportering voor het jaar 2018 Referentiecentrum voor Clostridium botulinum en Clostridium perfringens.
Rapportering voor het jaar 2018 Referentiecentrum voor Clostridium botulinum en Clostridium perfringens. Coördinator Referentiecentrum Oonagh Paerewijck Tom Van Nieuwenhuysen Sciensano 14, J. Wytsmanstraat
Nadere informatieDe staat van de visserij en aquacultuur in de wereld
AQUACULTUUR OVERZEE De staat van de visserij en aquacultuur in de wereld Door Raymon van Anrooy, FAO Visserij en Visteelt Departement, Rome De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO)
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 23 november 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieVisserij in de EU: Gemeenschappelijk Visserijbeleid Zeevisserij vrijwel geheel Europees beleid Hervorming van het GVB in 2012 Publicatie van Groenboek
Visserij en Visserijcontrole De Internationale Dimensie Visserij in de EU: Gemeenschappelijk Visserijbeleid Zeevisserij vrijwel geheel Europees beleid Hervorming van het GVB in 2012 Publicatie van Groenboek
Nadere informatie(Niet-wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN
17.11.2017 L 301/1 II (Niet-wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) 2017/2100 VAN DE COMMISSIE van 4 september 2017 tot vaststelling van wetenschappelijke criteria voor het identificeren
Nadere informatieMonitoring van blauwalgen risico s Ron van der Oost
Blauwalgen platform, Amsterdam, 14 april 2014 Monitoring van blauwalgen risico s Ron van der Oost Overzicht Risicoanalyse Inter-laboratorium ringtest blauwalgen monitoring Vergelijking monitoring methoden
Nadere informatieVoorwoord. Over de auteurs A CHEMISCHE FACTOREN 1
Inhoudsopgave Voorwoord Over de auteurs V IX A CHEMISCHE FACTOREN 1 1 Effecten van gevaarlijke stoffen op de mens 1 1.1 Giftigheid van stoffen 1 1.2 Toxicologische beoordeling van een stof 5 1.3 Herkennen
Nadere informatieAzaspiracide vergiftiging na de mosselmaaltijd op een liefdadigheidsevenement in een woonzorgcentrum in 2012
Azaspiracide vergiftiging na de mosselmaaltijd op een liefdadigheidsevenement in een woonzorgcentrum in 2012 Wim Flipse 1, Lina Godderis 2, Emmanuel Goeteyn 3 Samenvatting Bij een mosselmaaltijd ter gelegenheid
Nadere informatieNederlandse Voedsel- en Warenautoriteit FOUT: BRON VAN VERWIJZING NIET GEVONDEN
Ministerie van Economische Zaken > Retouradres Postbus 43006 3540 AA Fout: Bron van verwijzing niet gevonden De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directie
Nadere informatieBiotransformatie en toxiciteit van
Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept
Nadere informatieEpidemiologie van Clostridium difficile infecties in België. Rapport 2016 Samenvatting
Epidemiologie van Clostridium difficile infecties in België Rapport 2016 Samenvatting AUTEURS C. VALENCIA, M.-L. LAMBERT Voor het Nationale Referentielaboratorium: M. DELMÉE, J. VAN BROECK Epidemiologie
Nadere informatieVoedselweb van strand en zee
Spel Doel: Materialen: Groepsgrootte: Duur: De leerlingen leren zeedieren en planten (organismen) kennen en leren wie wie eet. - Voor elke leerling een kaart met een plaatje van een zeedier, of -plant
Nadere informatieDe filosofie van het voeren
Terug naar Voorwoord Terug naar Inhoudsopgave Verder naar volgende hoofdstuk De filosofie van het voeren Inhoudsopgave van dit hoofdstuk: Het algehele beeld Hoe voeding in de Natuur er uit zou zien...
Nadere informatieCentrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie
Centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie Het centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie (Z&O) doet onderzoek naar microbiële risico s veroorzaakt door besmet voedsel, door pathogenen (ziekteverwekkers)
Nadere informatieMINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU
MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU 14 DECEMBER 1998. - Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 24 mei 1982 houdende reglementering van het in de handel
Nadere informatievan de voedselketen 22-01-2010
Indicatoren ter ontwikkeling van een barometer voor de veiligheid van de voedselketen 22-01-2010 Prof. dr. ir. Mieke Uyttendaele (SciCom) Labo levensmiddelenmicrobiologie en -conservering Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
Nadere informatie... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?
... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? Samen voor een gezonde zee!... Stichting De Noordzee is de onafhankelijke natuur- en milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en
Nadere informatieMarine Biotoxins in Shellfish
Marine Biotoxins in Shellfish Arjen Gerssen, Hester van den Top and Hans van Egmond Arjen.Gerssen@wur.nl Background Certain algae can produce toxins These algae can end up in filter feeding shellfish like
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2015245. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015245 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De rol van Nucleaire Hormoon Receptoren in de regulatie van het glucose- en lipidemetabolisme en de ontwikkeling van type
Nadere informatie(Slechts de teksten in de Nederlandse en de Franse taal zijn authentiek) (Voor de EER relevante tekst)
L 112/6 UITVOERINGSBESLUIT (EU) 2015/684 VAN DE COMMISSIE van 24 april 2015 tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van genetisch gemodificeerde mais NK 603 (MON-ØØ6Ø3-6) en tot
Nadere informatieTrichinen. inspectiemaatregelen: analyses. Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Trichinen risico in de voedselketen: vlees inspectiemaatregelen: analyses nieuwe aanpak: regio verwaarloosbaar risico Trichinen: wat? Parasitaire
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieVeel onwetendheid over baarmoederhalskanker op Curaçao zaterdag, 24 mei 2014 00:00
Het grootste onderzoek naar baarmoederhalskanker en HPV-genotype in het Caribisch gebied tot nu toe vindt plaats op Curaçao. Bij 57.000 vrouwen op Curaçao zit een oproep in de bus om een PAP-test te doen.
Nadere informatieantidepressivum, rat, overerfbaar, mechanismen, gedrag
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van het antidepressivum vortioxetine op hersenmechanismen in genetische diermodellen voor depressie 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal
Nadere informatieKom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij!
Kom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij! RIKILT Wageningen UR is gespecialiseerd in het onderzoek naar veilig en betrouwbaar voedsel. Wij geven antwoord op vele soorten vragen:
Nadere informatiecode IB02-SPEC35 versie 02 Inwerkingtreding: 1 oktober 2017 pag. 1 van 5
code IB02-SPEC35 versie 02 Inwerkingtreding: 1 oktober 2017 pag. 1 van 5 Versie Datum De Staatssecretaris van Wijzigingen ten opzichte van eerdere versie Vaststelling Economische Zaken 02 05-09-2017 De
Nadere informatieDE HUIDIGE STATUS VAN GEVALIDEERDE 3R-ALTERNATIEVE METHODEN -VEILIGHEID VOOR MENS-
DE HUIDIGE STATUS VAN GEVALIDEERDE 3R-ALTERNATIEVE METHODEN -VEILIGHEID VOOR MENS- Prof. Vera ROGIERS In Vitro Toxicologie en Dermato-Cosmetologie Vrije Universiteit Brussel ALTERNATIEVE METHODEN WAT?
Nadere informatieChronisch onderzoek is van belang bij stoffen waarbij accumulatie kan optreden.
Vraag 1: Algemene toxicologie (Bos, 11 punten) a) oem 3 vormen waarin toxische stoffen in het milieu kunnen voorkomen? (2pt) b) Hoe (noem er 3 in totaal) kunnen deze verschillende vormen zich in het milieu
Nadere informatieBesmettelijke hersenaandoeningen
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Moeten we ons zorgen maken over een huntingtine-invasie? Goed lab
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieChemische stoffen: Onderzoek naar nieuw EU-beleid voor chemische stoffen
IP/03/1631 Brussel, 1 december 2003 Chemische stoffen: Onderzoek naar nieuw EU-beleid voor chemische stoffen EU-commissaris voor Onderzoek Philippe Busquin heeft vandaag in het Gemeenschappelijk Centrum
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieDUIKEN.NL Paniek om blauwe haaien. 20 Augustus Katrien Vandevelde BlueShark
DUIKEN.NL Paniek om blauwe haaien 20 Augustus 2014 Katrien Vandevelde BlueShark www.blueshark.be De laatste weken werden verschillende blauwe haaien gespot voor Spaanse, Corsicaanse en Franse stranden.
Nadere informatieNiet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020
Nadere informatie(Voor de EER relevante tekst)
11.12.2015 NL L 326/49 UITVOERINGSVERORDENING (EU) 2015/2307 VAN DE COMMISSIE van 10 december 2015 tot verlening van een vergunning voor menadion-natriumwaterstofsulfiet en menadionnicotinamidewaterstofsulfiet
Nadere informatieBesluit maatregelen productiegebieden Westelijke Waddenzee Noord, Westelijke Waddenzee Midden en Westelijke Waddenzee Zuid (C)
Besluit maatregelen productiegebieden Westelijke Waddenzee Noord, Westelijke Waddenzee Midden en Westelijke Waddenzee Zuid (C) De Inspecteur-generaal van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit heeft,
Nadere informatie(Voor de EER relevante tekst)
30.5.2018 L 132/35 UITVOERINGSVERORDENING (EU) 2018/784 VAN DE COMMISSIE van 29 mei 2018 tot wijziging van Uitvoeringsverordening (EU) nr. 540/2011 wat betreft de voorwaarden voor de goedkeuring van de
Nadere informatieNaar aanleiding van de recente uitbraak van de ziekte blauwtong in Nederland en omringende landen deelt de COGEM u het volgende mee.
Aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer De heer drs. P.L.B.A. van Geel Postbus 30945 2500 GX Den Haag DATUM 24 oktober 2006 KENMERK CGM/061024-03 ONDERWERP Advies
Nadere informatiegegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1]
Gepubliceerd op sciensano.be (https://www.sciensano.be) Home > Surveillance van tekenbeten in België: gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld
Nadere informatieStand van zaken en vooruitzichten. 1 Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen
BLAUWTONG Stand van zaken en vooruitzichten Jozef Hooyberghs FAVV DG Controlebeleid Gent, 21 november 2007 1 Federaal Agentschap voor de Inhoud Situatie in België Situatie in Europa Maatregelen in België
Nadere informatiePublicatieblad van de Europese Unie L 301. Wetgeving. Niet-wetgevingshandelingen. 60e jaargang. Uitgave in de Nederlandse taal.
Publicatieblad van de Europese Unie L 301 Uitgave in de Nederlandse taal Wetgeving 60e jaargang 17 november 2017 Inhoud II Niet-wetgevingshandelingen VERORDENINGEN Gedelegeerde Verordening (EU) 2017/2100
Nadere informatieKWALITATIEVE STUDIE OVER DE RISICO S VAN NAMAAKGOEDEREN VOOR CONSUMENTEN
KWALITATIEVE STUDIE OVER DE RISICO S VAN NAMAAKGOEDEREN VOOR CONSUMENTEN KWALITATIEVE STUDIE OVER DE RISICO S VAN NAMAAKGOEDEREN VOOR CONSUMENTEN 2 KWALITATIEVE STUDIE OVER DE RISICO S VAN NAMAAKGOEDEREN
Nadere informatieVetmoleculen en de hersenen
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Speciale 'hersen-vet' injectie heeft positief effect in ZvH muis
Nadere informatieHoe proper is onze zee?
Hoe proper is onze zee? Colin Janssen Medewerking van M. Claessens en P. Roose Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie Universiteit Gent Vervuiling een vlag die vele ladingen dekt? Vele
Nadere informatieCGM/ Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant Allergens: working safely with recombinant allergenic biologicals
Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 20901 2500 EX Den Haag DATUM 25 februari 2014 KENMERK ONDERWERP CGM/140225-01 Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 30 juni 2015 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 30 juni 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2013/0021 (E) 10010/15 CORDROGUE 49 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Ontwerp-UITVOERINGSBESLUIT
Nadere informatieVeranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen
Nadere informatieVoortgangsrapport Effecten baggerlossingen periode 1 januari - 30 juni 2016
Hans Hillewaert ILVO ILVO Mededeling 220 september 2016 VOORTGANGSRAPPORT EFFECTEN BAGGERLOSSINGEN periode 1 januari - 30 juni 2016 ILVO Instituut voor landbouwen visserijonderzoek www.ilvo.vlaanderen.be
Nadere informatie1. HET DPSIR-MODEL : VOOR EEN GEÏNTEGREERDE AANPAK VAN DE
1. HET DPSIR-MODEL : VOOR EEN GEÏNTEGREERDE AANPAK VAN DE 1.Inleiding BESCHERMING VAN DE LUCHTKWALITEIT De lucht die wij inademen is in uiteenlopende mate bezoedeld door vervuilende stoffen (gassen, deeltjes,
Nadere informatieDiethyleenglycol. Inleiding
031 1 Diethyleenglycol Inleiding In de zomer van 1985 werd het bekend dat Oostenrijkse en Westduitse wijnhandelaren getracht hadden goedkope witte wijnen voor duurdere soorten door te laten gaan door het
Nadere informatieVissterfte. Veel voorkomende sterfte en mogelijke maatregelen
Vissterfte Veel voorkomende sterfte en mogelijke maatregelen Vissterfte Karpersterfte (virussen) Wintersterfte Zomersterfte Botulisme Overige Karpersterfte Meest voorkomende virussen zijn: SVC virus (Spring
Nadere informatieProefdieren in Vlaanderen in 2014 uitgedrukt in cijfers
Proefdieren in Vlaanderen in 214 uitgedrukt in cijfers 1. Hoeveel en welke dieren werden er gebruikt voor dierproeven? In 214 werden in Vlaanderen 28339 proefdieren gebruikt in de 129 erkende laboratoria.
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 201569
Niet-technische samenvatting 201569 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Endotheliale toxiciteit van bijnierprecursors, hydrocortison en fludrocortison die verhoogd zijn in patienten met congenitale
Nadere informatieHet volume lager zetten met dantroleen helpt ZvH muizen Calcium en neuronen calcium
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Het volume lager zetten met dantroleen helpt ZvH muizen Dantroleen,
Nadere informatieHierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2008) 1995.
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 12 juni 2008 (13.06) (OR. fr) Interinstitutioneel dossier: 2008/0110 (COD) 10637/08 ADD 2 AGRILEG 104 CODEC 769 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU,
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid schat de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad het extra
Nadere informatieAnti-misselijkheids medicijn helpt cellen met de ziekte van Huntington (ZvH) mutatie gezond te blijven op een verrassende manier
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Anti-misselijkheids medicijn helpt cellen met de ziekte van Huntington
Nadere informatieINHOUD 2 1. VOORWOORD 3
Mycotoxinemonitoring GRANEN oogst 2018 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINES 4 5. RESULTATEN NA-OOGST MONITORING 5 5.1 REGIONALE
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 25 november 2013 (OR. nl) 16792/13 DENLEG 136. BEGELEIDENDE NOTA de Europese Commissie ingekomen: 21 november 2013
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 25 november 2013 (OR. nl) 16792/13 DEEG 136 BEGELEIDENDE NOTA van: de Europese Commissie ingekomen: 21 november 2013 aan: Nr. Comdoc.: D030008/02 Betreft: het secretariaat-generaal
Nadere informatieOntwikkeling versus degeneratie
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wordt de groei van kinderen beïnvloed door de ZvH mutatie? Kleine
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE. Begeleidend document bij het voorstel voor een
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 23.7.2008 SEC(2008) 2291 WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE Begeleidend document bij het voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT
Nadere informatie(Voor de EER relevante tekst)
L 132/40 UITVOERINGSVERORDENING (EU) 2018/785 VAN DE COMMISSIE van 29 mei 2018 tot wijziging van Uitvoeringsverordening (EU) nr. 540/2011 wat betreft de voorwaarden voor de goedkeuring van de werkzame
Nadere informatieResistente Tuberculose
pagina 1/5 Wetenschappelijke Feiten Bron: WGO (2008) over Resistente Tuberculose Samenvatting en details: GreenFacts Context - Tuberculose (TB) is een besmettelijke ziekte die wereldwijd alsmaar meer mensen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 11
Samenvatting Dit advies gaat over de vraag of het wenselijk is om mensen die chronisch geïnfecteerd zijn met het hepatitis B-virus (HBV) of het hepatitis C-virus (HCV) op te sporen door middel van screening.
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieMycotoxinemonitoring GRANEN - Oogst
BEMEFA APFACA Beroepsvereniging van de Mengvoederfabrikanten, v.z.w. Association Professionnelle des Fabricants d'aliments Composés pour Animaux, a.s.b.l. Mycotoxinemonitoring GRANEN - Oogst 2011-1 ALGEMEEN
Nadere informatieGriep uit Mexico. Oefeningen
2009-17 tekst 1 Amsterdam, 2 mei 2009 Er is een nieuwe griep. Deze ontstond in Mexico. Daar stierven 15 mensen door de griep. Naam Eerst zei men varkensgriep. Nu zegt men Mexicaanse griep. De griep is
Nadere informatiewant hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers
Steek niks liefs in je valies... want hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Wat is hondsdolheid? Hondsdolheid is een zoönose
Nadere informatie9UDJHQ HQ DQWZRRUGHQ RYHU 76(V ELM VFKDSHQ HQ JHLWHQ
0(02 Brussel, 7 november 2001 9UDJHQ HQ DQWZRRUGHQ RYHU 76(V ELM VFKDSHQ HQ JHLWHQ :DW]LMQRYHUGUDDJEDUHVSRQJLIRUPHHQFHIDORSDWKLHsQ76(V" TSE s zijn een groep ziekten die bij de mens en bij dieren voorkomen
Nadere informatieHelp plastic afval de zeeën uit
Help plastic afval de zeeën uit 8 Plastic afval in zee is een toenemend probleem dat honderden diersoorten aantast. Ook zijn er grote onzekerheden over de indirecte effecten. Voldoende reden voor onmiddellijke
Nadere informatieWageningen IMARES Risico inventarisatie schelpdier transporten
Wageningen IMARES Risico inventarisatie schelpdier transporten Edwin Foekema Themadag werkgroep exoten NecoV Wageningen, 13 december 2007 Project-team IMARES Yerseke: Jeroen Wijsman, Aad Smaal TNO-IMARES
Nadere informatiePCA3. www.urologischcentrum.be
PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 24 juli 2017 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 24 juli 2017 (OR. en) 11470/17 AGRILEG 145 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 20 juli 2017 aan: Nr. Comdoc.: D048947/06 Betreft: de Europese Commissie het secretariaat-generaal
Nadere informatieafbeelding 1 Aquaponics: planten kweken op vissenpoep Een nieuwe duurzame manier om voedsel te produceren!
Aquaponics Tijdens het bekijken van een website met suggesties voor profielwerkstukken raken Joey en Tom geïnteresseerd in het onderwerp aquaponics (afbeelding 1). afbeelding 1 Aquaponics: planten kweken
Nadere informatiede heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie
Raad van de Europese Unie Brussel, 5 september 2017 (OR. en) 11882/17 ADD 1 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 4 september 2017 aan: ENV 727 MI 607 AGRI 443 CHIMIE 78 SAN 319 CONSOM 293 DELACT 149 de heer
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38704 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Shafiei Sabet, Saeed Title: The noisy underwater world : the effect of sound on
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap de Horizontale Groep drugs Ontwerp-conclusies van de Raad over
Nadere informatieVRAAGBAAK MIGRATIE VAN BISPHENOL A VAN VERPAKKING NAAR VOEDSEL. Door. De Bont, R., Van Larebeke, N.
VRAAGBAAK MIGRATIE VAN BISPHENOL A VAN VERPAKKING NAAR VOEDSEL Door De Bont, R., Van Larebeke, N. 2004 Luik 1: Beleidsondersteuning MIGRATIE VAN BISPHENOL A UIT VERPAKKINGSMATERIAAL NAAR VOEDSEL EN DRANK
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 1995 46 Besluit van 25 januari 1995, houdende het Warenwetbesluit Visserijprodukten Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses
Nadere informatie