Gemeente Oegstgeest Uitkomsten controle en overige informatie 2016

Transcriptie

1 Gemeente Oegstgeest Uitkomsten controle en overige informatie 2016 Rapportage aan de gemeenteraad Definitief concept d.d. 28 juni 2017

2 Wassenaarseweg CZ Den Haag, Netherlands Postbus LP Den Haag, Netherlands Tel: Fax: ey.com Gemeenteraad van de gemeente Oegstgeest Postbus BG OEGSTGEEST Den Haag, concept 28 juni 2017 Uitkomsten controle en overige informatie 2016 Geachte leden van de raad, Het doet ons genoegen u verslag uit te brengen omtrent de uitkomsten van onze accountantscontrole van de jaarrekening 2016 van de gemeente Oegstgeest. In het hoofdstuk Kernpunten uit onze rapportage vindt u: de status van de accountantscontrole en openstaande punten; de reikwijdte van de accountantscontrole; de belangrijkste uitkomsten. In de paragraaf Onze analyse van het resultaat 2016 van het hoofdstuk Uitkomsten jaarrekeningcontrole geven wij onze mening over de kwaliteit van het resultaat en significante transacties en/of ongebruikelijke mutaties op de balans of resultaatrekening. De paragraaf Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle van het hoofdstuk Uitkomsten jaarrekeningcontrole biedt informatie over de gesignaleerde kernpunten van de controle en overige punten. In de paragrafen daarna gaan we in op onze onafhankelijkheid en op onze conclusie met betrekking tot het bestuursverslag. De bijlagen bevatten informatie over onze werkwijze, de reikwijdte van de accountantscontrole en de inzet van deskundigen, de communicatie met u en het management, de kwaliteit van de interne beheersorganisatie en controleverschillen. De huidige veranderingen in het accountantsberoep, mede geïnitieerd door onze beroepsgroep NBA, de politiek en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), gericht op verbetering van de kwaliteit en versterking van de onafhankelijkheid, ondersteunen wij volledig. In dit verband onderstrepen wij het belang van het voeren van een open en eerlijke dialoog met u als lid van het audit committee en/of de gemeenteraad. Dit vormt een essentieel onderdeel van het controleproces en van de corporate governance als geheel. is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC In relatie tot wordt de term partner gebruikt voor een (vertegenwoordiger van een) vennoot van. is statutair gevestigd te 6 More London Place, London, SE1 2DA, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen.

3 Het concept van dit verslag is d.d. 22 mei 2017 besproken met de concerncontroller, de gemeentesecretaris en de wethouder financiën. Een afschrift van dit verslag is toegezonden aan het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Oegstgeest. Wij stellen het op prijs een en ander persoonlijk toe te lichten of eventuele vragen omtrent deze of andere met de controle verband houdende zaken te beantwoorden. Hoogachtend, drs. M.E. van Kimmenade RA MGA 2

4 Inhoudsopgave Kernpunten uit onze rapportage 4 Uitkomsten jaarrekeningcontrole: 7 Onze analyse van het resultaat 2016 Onze analyse van de financiële positie 2016 Onze analyse van de gehanteerde grondslagen Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Bijlagen Controleaanpak Jaarverslag Onafhankelijkheid Verklaring van verantwoordelijkheden Controleverschillen SiSa-bijlage Wijzigingen in fiscale wet- en regelgeving Kwaliteit beheersorganisatie: 22 Overwegingen met betrekking tot fraude en het risico op management override Overwegingen met betrekking tot corruptie- en omkopingsrisico s Bevindingen interne beheersing Automatisering Totaal aantal pagina s in dit rapport: 46 Rechtmatigheidsbeheer 26 3

5 Kernpunten uit onze rapportage Kernpunt Oordeel ten aanzien van getrouwheid Oordeel ten aanzien van rechtmatigheid Geen bevindingen ten aanzien van de WNT-verantwoording Geen bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage Uitkomst Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van de gemeente Oegstgeest een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2016 als van de activa en passiva per 31 december 2016 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2016 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen. Wij hebben de in de WNT-verantwoording van de gemeente Oegstgeest gecontroleerd met inachtneming van het Controleprotocol WNT. Wij kunnen concluderen dat de opgenomen toelichting in de jaarrekening voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole Op grond van ons onderzoek hebben wij bij de overige specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. Ongecorrigeerde controleverschillen In totaal resteren in de jaarrekening 2016 voor een bedrag van 0,1 miljoen ongecorrigeerde controleverschillen met betrekking tot de rechtmatigheid. Daarnaast bedraagt het totaalbedrag van de resterende onzekerheden 1,1 miljoen. Voor een totaaloverzicht van de ongecorrigeerde controleverschillen verwijzen wij naar het hoofdstuk Controleverschillen in de bijlage. De ongecorrigeerde controleverschillen hebben met name betrekking op de naleving van de aanbestedingsregels en het sociaal domein. 4

6 Kernpunten uit onze rapportage Kernpunt Jaarverslag is opgesteld in overeenstemming met het BBV en bevat geen materiële inconsistenties met de jaarrekening Belangrijkste bevindingen Uitkomst Wij hebben vastgesteld dat het jaarverslag overeenkomstig het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is opgesteld en met de jaarrekening verenigbaar is en het jaarverslag in het licht van de tijdens het onderzoek van de jaarrekening verkregen kennis en begrip omtrent de gemeente en haar omgeving geen materiële onjuistheden bevat. De belangrijkste aandachtsgebieden binnen onze controle zien toe op de volgende zaken: Waardering, verwerkingswijze en presentatie van de grondexploitaties Sociaal domein Invoering wet vennootschapsbelasting Naleving aanbestedingswetgeving 5

7 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van het resultaat 2016 Voordelig/nadelig resultaat nader besproken Het saldo van baten en lasten (na bestemming) over het jaar 2016 bedraagt 2,7 miljoen voordelig ten opzichte van een begroot saldo nihil. Het resultaat over 2016 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden weergegeven. Resultaat 2016 ten opzichte van de gewijzigde begroting Bedragen x Totale lasten Totale baten Totaal saldo van baten en lasten Kwaliteit van het resultaat Gewijzigde begroting 2016 (62.687) Realisatie 2016 (65.722) Afwijking ten opzichte van de gewijzigde begroting (3.035) (1.151) Mutaties in reserve Gerealiseerd resultaat In het voorwoord in de gemeenterekening 2016 is een analyse opgenomen van het resultaat ten opzichte van de actuele begroting. In hoofdstuk wordt een gedetailleerde analyse weergegeven van de realisatie ten opzichte van de begroting. Het hogere resultaat is onder andere het gevolg van hogere opbrengsten van afvalstoffenheffing, rioolheffing, OZB en bouwleges. De lasten in het sociaal domein zijn lager dan verwacht, met name in de WMO. Door wijziging in het BBV ontstaat een nadeel in de grondexploitaties van per saldo 0,7 miljoen. Uw begrotingsbeheer op orde Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de Raad is gerespecteerd. Voor een juiste oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de Raad geformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten. In de jaarrekening 2016 is per programma een samenvatting gegeven van de overschrijdingen van de lasten op de begroting na wijzigingen. Bij het programma wonen en economie is sprake van een overschrijding van de lasten. Per programma heeft het college de rechtmatigheid van deze overschrijdingen nader toegelicht en verklaard dat deze passen binnen de uitgangspunten van de kadernota rechtmatigheid als rechtmatige overschrijdingen. Wij hebben bij onze controle geen afwijkingen en of bijzonderheden geconstateerd ten opzichte van de opgenomen analyse. Voor een uitgebreide analyse verwijzen wij naar het jaarverslag en de daarin opgenomen toelichting op het financieel resultaat per programma. 6

8 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de financiële positie 2016 Analyse van de financiële positie Eigen vermogen neemt toe De financiële positie van de gemeente behoeft aandacht. De solvabiliteit is ten opzichte van andere gemeenten relatief laag. Vooral als gevolg van de hoge schuldenlast, mede door de relatief hoge balanspositie in het kader van de grondexploitaties. De zorg voor deze financiële positie is zowel bij het college als bij de gemeenteraad bekend en door diverse programma s werken college en gemeenteraad samen aan het verlagen van de schuldenlast. De schuldenlast neemt in de komende jaren verder af door de afwikkeling van de grondexploitaties. Verder blijft het voor de gemeente belangrijk om de uitgaven kritisch te monitoren op basis van de begroting, alsmede de ontwikkeling van de schuldenlast. Het eigen vermogen, inclusief het gerealiseerde resultaat, bedraagt per jaareinde 2016 volgens de jaarrekening 20,3 miljoen en heeft zich vanaf 2014 als volgt ontwikkeld. Van de totale reserves ter hoogte van 20,3 miljoen is 5,8 miljoen opgenomen als algemene vrije reserve. Het saldo van deze reserve is ten opzichte van 2016 met 1,0 miljoen afgenomen. Het resultaat na bestemming 2016 bedraagt 2,7 miljoen en is hieronder afzonderlijk vermeld Bedragen x Algemene reserve Bestemmingsreserve Saldo exploitatie 7

9 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de financiële positie 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing In het jaarverslag is onder andere de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing opgenomen, welke informatie bevat over de weerstandscapaciteit, de risico s en het beleid dat hieromtrent gedurende 2016 is gevoerd. Hieronder hebben wij een overzicht opgenomen van de ontwikkeling van het weerstandsvermogen over de afgelopen jaren. Weerstandsvermogen bedragen x miljoen Jaarverslag 2016 Jaarverslag 2015 Jaarverslag 2014 Beschikbare capaciteit (A) 8,6 10,2 10,6 Benodigde capaciteit (B) 5,0 5,2 5,2 Ratio weerstandsvermogen 1,72 1,96 2,04 Weerstandsvermogen (A-B) 3,6 5,0 5,4 De ratio tussen de beschikbaar en benodigde capaciteit bedraagt ultimo ,72. Hiermee kwalificeert de ratio (op basis van de interne nota weerstandsvermogen en risicobeheersing) als ruim voldoende. Ten opzichte van voorgaand jaar is deze ratio afgenomen met 0,1. Deze afname kan worden verklaard door een lagere beschikbare weerstandscapaciteit, onder andere als gevolg van de verlaging van de risicoreserve grondexploitaties, de afname van de algemene reserve en de vermindering van de onbenutte belastingcapaciteit. Wij zijn van mening dat de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een goed inzicht geeft in het beleid van de gemeente ten aanzien van het weerstandsvermogen, de risico s waar uw gemeente mee kan worden geconfronteerd en hoe deze worden beheerst. Tevens wordt inzicht gegeven in de beschikbare middelen (beschikbare weerstandscapaciteit) om de risico s af te dekken, indien de risico s op grond van het beleid ten aanzien van het weerstandsvermogen niet op andere wijze kunnen worden opgevangen. Wij merken wel op dat de beschikbare weerstandscapaciteit de afgelopen drie jaar is afgenomen, dit betekent dat de gemeente nog wel in staat is om risico s op te vangen maar steeds in mindere mate. Wij adviseren het college en de gemeenteraad om deze ontwikkeling goed te volgen. 8

10 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de gehanteerde grondslagen Aanvaardbaarheid van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling Kwaliteit jaarverslag Eerste toepassing of stelselwijziging Materiële alternatieve verwerkingswijzen Significante schattingsposten Naar onze mening zijn de door het college gekozen waarderingsgrondslagen aanvaardbaar en consistent toegepast met betrekking tot de significante jaarrekeningposten en bijzondere transacties. Dit geldt tevens voor het tijdstip waarop die transacties hebben plaatsgevonden, de periode waarin zij zijn verantwoord en de desbetreffende toelichtingen in de jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat het jaarverslag overeenkomstig de gemeentewet is opgesteld en verenigbaar is met de jaarrekening. Verder hebben wij vastgesteld dat de verplichte paragrafen zijn toegevoegd. Wij hebben vastgesteld dat de gemeente de wijzigingen in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten voor 2016 juist heeft doorgevoerd. De wijzigingen ten aanzien van de activa in eigendom van derden en grondexploitatie zijn verwerkt in de vergelijkende cijfers. Wij kunnen instemmen met deze verwerkingswijze. Daarnaast heeft de gemeente in de jaarrekening 2016 de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling consistent met voorgaand jaar toegepast. Het college heeft in de jaarrekening 2016 de voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) gevolgd. Dit betekent dat geen materiële alternatieve verwerkingswijzen zijn gehanteerd. Voor een nadere toelichting op onze werkzaamheden ten aanzien van de significante schattingsposten in de jaarrekening, verwijzen wij naar de paragraaf Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle van dit hoofdstuk. 9

11 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Waardering van de grondexploitaties Algemeen Waardering grondexploitaties De waardering van de grondexploitaties is een significant risico in onze controleaanpak, vanwege de mate van schattingsonzekerheid. Wij hebben het proces van de grondexploitaties met name rondom de totstandkoming van de voorraden en de waardering beoordeeld. Bij de beoordeling van de waardering en de grondexploitaties toetsen wij de daarbij gehanteerde veronderstellingen. Wij achten de waardering aanvaardbaar en vinden de veronderstellingen redelijk. De post voorraad van de gemeente Oegstgeest is als volgt te specificeren: Bedragen x december december 2015 Onderhanden werk Voorziening nadelige complexen (3.544) (1.805) Totaal Wijzigingen BBV Naast het vervallen van de categorie NIEGG, welke overigens niet aanwezig waren bij de gemeente Oegstgeest, zijn de belangrijkste wijzigingen per 1 januari 2016 in het BBV omtrent grondexploitatie als volgt: een grondexploitatie dient in beginsel geen langere looptijd dan 10 jaar te hebben. Voor de kostentoerekening van de BIE dient zoveel mogelijk aangesloten te worden bij de kostenverhaalsmogelijkheden zoals benoemd in de Wro/Bro. De toegerekende rente dient gelijk te zijn aan de betaalde rente over het vreemd vermogen. De netto contante waarde van de projecten dient bepaald te worden op basis van een disconteringsvoet die maximaal het meerjarige streefpercentage is van de ECB voor inflatie binnen de Eurozone. De gemeente Oegstgeest heeft rekening gehouden met deze wijzigingen bij het actualiseren van de grondexploitaties en de verwerking daarvan in de jaarrekening Dit heeft vooral gevolgen gehad voor de kosten en opbrengsten die samenhangen met faciliterend grondbeleid, hierdoor zijn de grondexploitaties voor 3,5 miljoen negatief bijgesteld. 10

12 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Waardering van de grondexploitaties Gehanteerde parameters Vanwege de grote mate van schattingselementen binnen de grondexploitatieprojecten, besteden wij in onze controle extra aandacht aan de waardering van de grondposities. Wij hebben de door de gemeente Oegstgeest gehanteerde uitgangspunten en parameters getoetst. De belangrijkste uitkomsten hiervan kunnen als volgt worden samengevat: Parameter Mate van schattingsonzekerheid Kwaliteit toelichting Hoog Gemiddeld Laag Toelichting Toereikend Verdere verbetering Opbrengstenindexatie (0-2 %) 1. X mogelijk Kostenindexatie ( 2 %) 2. X Disconteringsvoet (2 %) 3. X Ingerekende verwachte woningverkopen 4. X Looptijd grondexploitaties >10 jaar 5. X Controleverschil Optimistisch Evenwichtig Voorzichtig Controleverschil De gemeente Oegstgeest heeft de parameters voor de kosten- en de opbrengstenstijging uit 2015 in lijn met de huidige marktontwikkelingen, gecontinueerd naar In lijn met de eerder vermelde gewijzigde voorschriften vanuit het BBV heeft uw gemeente de toegerekende rente gelijk gesteld aan de betaalde rente over het vreemd vermogen zijnde 1,94%. Bij de actualisatie per 1 januari 2016 is nog gerekend met een percentage van 2,1% voor 2016 en 2017 en 2% voor de jaren daarna. Verder heeft uw gemeente de netto contante waarde van de projecten bepaald op basis van een disconteringsvoet die maximaal het meerjarige streefpercentage is van de ECB voor inflatie binnen de Eurozone, zijnde 2%. 11

13 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Waardering van de grondexploitaties Toelichting op de parameters 1. Gehanteerde parameter opbrengstenindex In de actualisatie van de grondexploitaties per 1 januari 2017 is de opbrengstindex gesteld op 0%. Op basis van de thans beschikbare informatie achten wij deze parameter aanvaardbaar. 2. Gehanteerde parameter kostenindex In de actualisatie van de grondexploitaties per 1 januari 2017 is de kostenindex gesteld op 2%. Op basis van de thans beschikbare informatie achten wij deze parameter aanvaardbaar. 3. Gehanteerde parameter rente Met ingang van boekjaar 2016 dient de toegestane aan de bouwgrond in exploitatie (BIE) toe te rekenen rente te worden gebaseerd op de daadwerkelijk te betalen rente over het vreemd vermogen. Wij hebben vastgesteld dat de gemeente Oegstgeest de toe te rekenen rente heeft gebaseerd op de daadwerkelijk te betalen rente over het vreemd vermogen. De disconteringsvoet die moet worden gehanteerd in de berekening van de contante waarde ten behoeve van het treffen van een verliesvoorziening voor negatieve grondexploitaties is voor alle gemeenten gelijkgesteld aan het maximale meerjarig streefpercentage van de Europese Centrale Bank voor inflatie binnen de Eurozone (2%). 4. Ingerekende verwachte woningverkopen Op basis van de thans beschikbare informatie achten wij de ingerekende verwachte woningverkopen aanvaardbaar. 5. Looptijd grondexploitatie > tien jaar Met ingang van 2016 stelt de commissie BBV dat de maximale looptijd van een grondexploitatie in beginsel maximaal tien jaar bedraagt, om de risico s samenhangend met zeer lang lopende projecten te beperken. De gemeente Oegstgeest heeft geen grondexploitatie met een looptijd van meer dan 10 jaar. 12

14 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Waardering van de grondexploitaties Waardering grondexploitaties: bespreking risicovolle projecten Risicoprofiel grondexploitaties Hieronder vindt u een visuele risicobeoordeling van de belangrijkste grondexploitatieprojecten van de gemeente Oegstgeest. Voor de volledigheid merken wij op dat dit risicoprofiel niet is gewijzigd ten opzichte van Grondexploitatiewaardering Ons oordeel over het risicoprofiel van de grondexploitatie Hoog Midden Laag Toelichting Nieuw Rhijngeest (vof) 1 Nieuw Rhijngeest (rest) 2 Poelgeest 3 1. Dit project heeft betrekking op de grondvoorraad in de VOF. In het project worden nog beperkt kosten gemaakt en moeten hoofdzakelijk nog opbrengsten worden gerealiseerd. De grondexploitatie is nagenoeg sluitend. Vanwege de omvang van de nog te realiseren opbrengsten hanteren als risicoprofiel laag-middel. 2. Voor dit projecten moeten nog significante kosten worden gemaakt evenals significante opbrengsten worden gerealiseerd. Voor het project is reeds een verliesvoorzeining getroffen, welke in 2016 is toegenomen. Daarnaast is sprake van risico s. Wij hanteren het risicoprofiel middel. 3. Voor dit project moet zowel nog kosten worden gemaakt als opbrengsten gerealiseerd. Met een verliesvoorziening is rekening gehouden, deze is in 2016 toegenomen. Daarnaast is sprake van resterende risico s. Wij hanteren het risicoprofiel middel. Wij constateren dat de gemeente de risico s onderkent en ook continue maatregelen treft om tijdig te anticiperen op de moeilijke marktomstandigheden. De interne beheersing rondom de grondexploitaties van de gemeente biedt voldoende waarborgen om ook tijdig te kunnen sturen. Verder constateren wij dat de door de gemeente gehanteerde uitgangspunten op basis van de nu bekende inzichten juist zijn toegepast in de waardering van het onderhanden werk ultimo In exploitatie genomen gronden De boekwaarde van de in exploitatie genomen gronden zijn op hoofdlijnen als volgt te specificeren, hierbij is rekening gehouden met de verliesvoorziening Bedragen * per complex. Nieuw-Rhijngeest (vof) Nieuw-Rhijngeest (restgrex) Poelgeest Totaal Bij de controle van de balansposten inzake de lopende grondexploitaties is de cruciale vraag: worden de geactiveerde kosten in de toekomst terugverdiend? Waardering vindt hierbij in beginsel plaats tegen de kostprijs. Indien echter blijkt dat een aankoop of projectontwikkeling verliesgevend is, dient een afwaardering voor het verwachte tekort te worden genomen. Bij de beoordeling van de waardering van de bouwgrondexploitaties vormen de herziene exploitatieopzetten een essentieel toetsingsinstrument. 13

15 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Waardering van de grondexploitaties Toelichting op de projecten Nieuw-Rhijngeest (vof) De Nieuw-Rhijngeest gemeente-grex bevat gronden die worden geleverd aan de VOF Oegstgeest aan de Rijn, waar de gemeente voor 50% in participeert. De gronden blijven in eigendom van de gemeente tot het moment dat deze in ontwikkeling gaan. In 2016 is grond verkocht aan de VOF. De risico s zijn relatief beperkt en hangen vooral samen met het kunnen realiseren van de opbrengsten, de fasering en onverwachte kosten bij het ontwikkelen van de grond door de VOF. Nieuw-Rhijngeest (rest-grex) De Nieuw-Rhijngeest rest-grex heeft betrekking op percelen grond die in eigendom van de gemeente zijn en door de gemeente ontwikkeld voor verkoop. In 2015 is besloten het gebied uit te breiden met de deelexploitatie Langenakker, wat leidde tot een verbetering van de verwachte eindwaarde. In 2016 is als gevolg van de wijziging van het BBV een aanvullende voorziening getroffen van 1,4 miljoen door het uit de grondexploitatie halen van kosten en opbrengsten uit hoofde van faciliterend grondbeleid. Voor het project moeten zowel nog kosten worden gemaakt als opbrengsten gerealiseerd. Hiermee hangen risico s samen ten aanzien van de fasering van het project, de prijsontwikkeling en eventuele onverwachte kosten. Deze risico s zijn onderdeel van het bepalen van de voorziening voor negatieve grondexploitaties en het bepalen van de benodigde reserve op basis van de risico-inventarisatie. Poelgeest Het project Poelgeest bevat een aantal restgebieden. Voor het deelproject Lange Voortse Driehoek zijn de risico s beperkt, daarvoor zijn de gronden inmiddels verkocht en geleverd in Voor het deelproject Heemlandterras liep vorig jaar een rechtszaak met de ontwikkelaar, inmiddels is de bouw gestart. Als gevolg van onderhandelingen zijn de kosten voor de gemeente toegenomen, waarvoor een voorziening is getroffen. 14

16 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Decentralisaties Inleiding Deze paragraaf geeft een uiteenzetting van de werkzaamheden en bevindingen ten aanzien van de belangrijke aandachtsgebieden in de controle die nog niet eerder in dit verslag zijn toegelicht. Bevindingen Jeugd en WMO Met de overdacht per 1 januari 2015 van zorgtaken vanuit de AWBZ naar de WMO, de invoering van de Participatiewet en de nieuwe Jeugdwet zijn er belangrijke nieuwe taken bij de gemeenten gekomen. Van deze taken in het sociaal domein wordt onderscheid gemaakt naar de zorg in natura en de persoonsgebonden budgetten (PGB s). De gemeente Oegstgeest werkt voor de taken van de Jeugd samen met de Tijdelijke Werkorganisatie Holland-Rijnland (TWO), een samenwerkingsverband van dertien gemeenten. In het kader van de WMO werkt de gemeente samen in de Leidse regio en zijn gezamenlijk contracten gesloten met zorginstellingen en zijn afspraken gemaakt over het afleggen van verantwoording door de zorginstellingen. De controle van de jaarrekening 2015 stond in belangrijke mate in het teken van de controle van het sociaal domein en met name ten aanzien van de nieuwe taken op het gebied van de Jeugd en de WMO en daarnaast de PGB s. De uitkomsten 2015 leverden op deze gebieden onzekerheden op die cumulatief net onder de goedkeuringstolerantie bleven. Bij de jaarrekening 2015 is een goedkeurende verklaring afgegeven. De onderliggende problematiek ten aanzien van deze onzekerheden doet zich ook in 2016 voor. De gemeente is zich dat bewust geweest en heeft zich ingespannen om de controlewerkzaamheden binnen het afgesproken tijdpad af te ronden. Voor de Jeugd is hierbij begin mei 2017 geconstateerd dat een vertraging is ontstaan bij de controle van de TWO. Deze vertraging is het gevolg van noodzakelijke en extra reviews bij de accountants van de Jeugdzorginstellingen (uitgevoerd door de accountant van de TWO) en daarnaast noodzakelijke extra controlewerkzaamheden bij de TWO ten aanzien van de juiste toepassing van het woonplaatsbeginsel. De uiteindelijke oordeelsvorming door de accountant van TWO heeft plaatsgevonden op 20 juni In het kader van het sociaal domein onderkennen wij de volgende geldstromen: Persoonsgebonden budgetten (PGB s) inzake de WMO en Jeugdwet ad 0,6 miljoen De WMO zorg in natura ad 1,3 miljoen De Jeugdzorg in natura ad 4,0 miljoen Hierna gaan wij kort in op onze bevindingen per geldstroom. Persoonsgebonden Budgetten (PGB s) Het administratieve proces van de PGB s wordt voor alle gemeenten geheel verzorgd door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De gemeenten zijn voor de financiële verantwoording afhankelijk van de SVB waarbij de gemeenten een financiële verantwoording inclusief accountantsverklaring dienen te ontvangen van de SVB, zo ook de gemeente Oegstgeest. De SVB heeft medio maart controleverklaringen afgegeven bij de verantwoordingen 2016 Trekkingsrecht PGB Jeugd en Trekkingsrecht PGB WMO. Deze verklaringen geven onvoldoende zekerheid over de rechtmatigheid en getrouwheid van de door de gemeente Oegstgeest verantwoorde bedragen inzake de PGB s. Om deze reden zijn de totaal verantwoorde PGB lasten in de jaarrekening van Oegstgeest ad gekwalificeerd als onzeker voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. 15

17 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Decentralisaties Wmo en Jeugdzorg in natura WMO in natura De WMO taken kunnen verdeeld worden in de oude zorgtaken (die al vóór 1 januari 2015 door de gemeenten werden uitgevoerd) zoals rol-, vervoer- en woonvoorzieningen en de nieuwe zorgtaken. De gemeente heeft de uitvoering van de WMO taken zelf uitgevoerd en heeft hiervoor samenwerking gezocht in de Leidse regio door het sluiten van gezamenlijke contracten, het hanteren van een eenduidige verantwoordingssystematiek en het opstellen van een gezamenlijk controleprotocol voor 2015, welke in overleg met de zorginstellingen voor 2016 is vervangen voor het landelijke controleprotocol. De gemeente rekent zelf af met de door haar gecontracteerde zorgaanbieders. De gemeente heeft voor 2016 aan de zorgaanbieders een productieoverzicht 2016 gevraagd alsmede, indien de productie een bepaald bedrag overschrijdt, een controleverklaring van een onafhankelijk accountant inzake de rechtmatigheid van de in totaal in rekening gebrachte lasten door de desbetreffende zorgaanbieder. Daarnaast heeft de gemeente procedures die moeten waarborgen dat de WMO lasten rechtmatig zijn. Deze procedures bestaan uit tevredenheidsonderzoeken, klachtenregistraties, periodieke gesprekken met zorgaanbieders en bestandsvergelijkingen tussen door de gemeente verstrekte beschikkingen en door de zorgaanbieder in rekening gebrachte zorg. In het kader van de controle hebben wij vastgesteld of een verantwoording ontvangen is, voorzien van een controleverklaring en met welke strekking, of het landelijk controleprotocol 2016 is gevolgd, of de accountant is gekwalificeerd en wat het aandeel is van de omzet van Oegstgeest in de totale verantwoording van de zorgaanbieder. Uit de controle van de WMO lasten 2016 kwam een onzekerheid naar voren van op een totaal van 1,3 miljoen aan WMO lasten in natura 2016 voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. Inzake de onzekerheden is geen geschikte controle-informatie ontvangen. De aanvullende interne beheersingsmaatregelen die de rechtmatigheid en de getrouwheid moeten borgen zijn nog niet op het niveau zodat wij daar als accountant gebruik van kunnen maken. Jeugdzorg in natura Gemeente Oegstgeest werkt voor deze zorgtaken samen met de TWO. In het kader van deze samenwerking is sprake van een sociaal verdeelmodel waarbij alle budgetten van de individuele gemeenten worden ingebracht en de werkelijke lasten pro rato worden verdeeld over alle deelnemende gemeenten. De TWO heeft voor 2016 aan alle zorgaanbieders een productieoverzicht gevraagd alsmede, indien de productie een bepaald bedrag overstijgt, een controleverklaring van een onafhankelijk accountant inzake de rechtmatigheid van de in totaal in rekening gebrachte lasten door de betreffende zorgaanbieder. De TWO heeft daarnaast zelf werkzaamheden verricht ten aanzien van de juiste toepassing van het woonplaatsbeginsel. Voor de kleine aanbieders is voorts gekozen voor het systeem van finale afrekening. Uit de controle van de Jeugd lasten 2016 kwam een onzekerheid naar voren van op een totaal van 4,0 miljoen aan Jeugd lasten 2016 voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. Hiervoor is geen toereikende controle informatie ontvangen door onder meer het ontbreken van een controleverklaring of het ontbreken van aanvullende interne beheersingsmaatregelen die de rechtmatigheid en de getrouwheid moeten borgen. 16

18 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Decentralisaties Wmo en Jeugdzorg in natura Wij hebben dit bedrag van gekwalificeerd als onzeker voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. Daarnaast is een fout geconstateerd in het kader van de toepassing van het woonplaatsbeginsel van De door ons geconstateerde onzekerheden inzake de PGB s, WMO zorg in natura en Jeugdzorg in natura zijn door ons gewogen in de oordeelsvorming voor de jaarrekening 2016 van de gemeente Oegstgeest. Wij hebben deze onzekerheden opgenomen in het overzicht controleverschillen in de bijlagen. Hoe nu verder De onzekerheden zijn ten opzichte van 2015 afgenomen, maar blijven aanwezig. De afname is onder andere het gevolg van het toepassen van het systeem van finale afrekening voor de kleine aanbieders, lagere lasten voor de PGB s, verbetering in de interne beheersing van de gemeente en een hogere ontvangst van goedkeurende controleverklaringen door zorginstellingen. Daarentegen levert de controle op de toepassing van het woonplaatsbeginsel juist meer fouten en onzekerheden op, wat als gevolg kan hebben dat nog naverekeningen kunnen plaatsvinden tussen de verschillende regio s. De onzekerheden kennen diverse oorzaken. Enerzijds betreft dit een oorzaak die buiten de directe beïnvloedingssfeer van de gemeente ligt, door het ontbreken van een toereikende controle informatie vanuit de zorgaanbieders, de TWO en de SVB. Anderzijds moeten er op het gebied van de interne beheersing bij de gemeente in de samenwerking binnen de Leidse regio en met de TWO verbeteringen doorgevoerd blijven worden. Hiervoor zijn in 2016 al belangrijke stappen gezet, onder andere door eigen controlewerkzaamheden bij de TWO ten aanzien van het woonplaats beginsel en uitgebreidere interne controlewerkzaamheden in de Leidse regio ten aanzien van de WMO, onder andere door een meer gestructureerde klachtenregistratie. 17

19 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Invoering vennootschapsbelastingplicht Conclusie invoering vennootschapsbelastingplicht Op 1 januari 2016 is de Wet Vpb-plicht overheidsondernemingen ingevoerd, waardoor een groot aantal directe en indirecte overheidsondernemingen onder voorwaarden belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (Vpb) is geworden. Provincies, gemeenten en hun gemeenschappelijke regelingen met rechtspersoonlijkheid worden belastingplichtig, voor zover zij een fiscale onderneming drijven. Hetzelfde geldt voor door gemeenten beheerste stichtingen en verenigingen. Veel kapitaaldeelnemingen, waaronder bv s, nv s en coöperaties, worden zelfs belastingplichtig voor ál hun activiteiten. De regeling kent een aantal algemene en specifieke vrijstellingen op basis waarvan de Vpb-plicht mogelijk (deels) beperkt kan worden. Naleving Europese aanbestedingsregels Conclusie naleving Europese aanbestedingsregels De gemeente is verantwoordelijk voor het naleven van de aanbestedingsregels. Uit eigen onderzoek door de gemeente is een fout geconstateerd van ter zake een onterecht niet Europees aanbesteed contract. Wij adviseren u de naleving van de aanbestedingsregels onder de aandacht te brengen van de organisatie. In 2016 is de wetgeving veranderd en is het verschil tussen 2A en 2B dienstverlening vervallen waardoor de kans op financiële fouten groter wordt. Overigens is het conctract dat in 2016 zorgt voor een onrechtmatigheid inmiddels vervangen door een nieuw aanbesteed contract. De jaarrekening 2016 is hiermee de eerste jaarrekening waarin de gevolgen van de invoering van de vennootschapsbelastingplicht dienen te worden verwerkt. De gemeente Oegstgeest heeft de (financiële) gevolgen van de invoering van de vennootschapsbelastingplicht in kaart gebracht. Op basis van de uitgevoerde inventarisatie stelt de gemeente zich thans op het standpunt dat de gemeente over het boekjaar 2016 geen vennootschapsbelasting verschuldigd is, er is hiervoor geen verplichting opgenomen. Tegelijk onderkent de gemeente hiervoor wel een onzekerheid, in verband met het nog niet ontvangen van een bevestiging van de standpunten door de belastingdienst. De eventuele heffing is afhankelijk van de feitelijke situatie en de standpunten van de belastingdienst. De onzekerheid is op dit moment nog niet te kwantificeren. 18

20 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Voorzieningen Voorziening wethouders pensioenen Ultimo 2016 heeft de gemeente Oegstgeest een voorziening voor gewezen wethouders waarvan de pensioenaanspraak in eigen beheer wordt gehouden van 0,8 miljoen. De hoogte van deze voorziening wordt jaarlijks aan de hand van actuariële berekeningen bepaald. In 2016 is de voorziening in eerste instantie voor een bedrag van vrijgevallen in verband met voormalige wethouders waarvan het pensioen is ingegaan. Op basis van de regels van het BBV moet de voorziening voor ingegane pensioenen opgenomen blijven worden in de voorziening. Op basis van onze bevinding heeft de gemeente deze vrijval teruggedraaid en is de voorziening derhalve juist bepaald. Voorziening groot onderhoud De gemeente heeft voorzieningen voor egalisatie van kosten voor onderhoud aan gemeentelijke accommodaties en het beheer van de openbare ruimte. De dotaties aan de voorziening hebben plaatsgevonden op basis van de begroting en gebaseerd op onderhoudsplannen. De werkelijke lasten wijken op onderdelen af van de begroting/ onderhoudsplannen. Deze afwijkingen en de voorziening zijn toegelicht in de jaarrekening. Wij constateren dat de gemeente het verloop van de voorziening blijvend monitort en indien nodig de onderhoudsplannen periodiek bijstelt. Wij benadrukken het belang hiervan, met name omdat sprake is van een schattingspost. In 2015 is een voorziening gevormd voor onderhoud Klinkenbergerplas. De gemeente heeft hiervoor een bijdrage ontvangen van de Provincie Zuid-Holland, die is toegevoegd aan de voorzieningen met de verwachting dat daarvoor in 2016 een onderhoudsplan zal worden opgesteld. Dit is niet gebeurd waardoor deze voorziening in 2016 is omgezet in een reserve. 19

21 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Voorzieningen Vangnetuitkering Ultimo 2016 is een vordering opgenomen van 1,2 miljoen inzake de vangnetuitkering participatiewet. Deze is opgebouwd uit een vordering over 2015 van 0,4 miljoen en 0,8 miljoen over De gemeente heeft recht op deze vergoeding vanwege de overschrijding van de lasten ten opzichte van het beschikbaar gestelde budget. Om aanspraak te maken op deze uitkering dient de gemeente een aanvraag in te dienen waarbij een aantal voorwaarden zijn gesteld, waaronder een analyse van het ontstaan van het tekort, een plan van aanpak voor het verminderen van het tekort en een document waaruit blijkt dat de gemeenteraad is geïnformeerd. De gemeente voldoet aan deze voorwaarden waardoor het mogelijk is een vordering op te nemen in de jaarrekening. Wij wijzen er wel op dat het college de aanvraag voor de uitkering 2016 tijdig moet indienen, uiterlijk 15 augustus Verplichtingen Individueel keuzebudget Per 1 januari 2017 is het IKB ingevoerd. Hierdoor ontstaat er ten opzichte van voorgaande jaren een nieuwe verplichting voor vakantiegeld ad 0,3 miljoen. Door de invoering van het IKB is er sprake van een éénmalige extra last van zeven maanden vakantiegeld vanuit het jaar voorafgaand aan de invoering van het IKB. Concreet betekent dit dat in 2016 de bedoelde éénmalige extra last van zeven maanden vakantiegeld ontstaat. In de begroting en jaarrekening 2016 zal daarom de extra last van deze zeven maanden moeten worden opgenomen. Wij hebben vastgesteld dat de gemeente de invoering van het IKB juist heeft verwerkt in de jaarrekening. 20

22 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Wet Normering Topinkomens (WNT) Over 2016 voldaan aan de WNT; toelichting op de WNT in de jaarrekening voldoet aan de daaraan te stellen eisen Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingevoerd. Op basis van deze wet is de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector in dienstverband en bij ontslag wettelijk gemaximeerd. Voor de bezoldiging van topfunctionarissen geldt naast de maximering een publicatieverplichting in de jaarrekening. Dit geldt eveneens voor bezoldiging van niet-topfunctionarissen, indien zij de maximale bedragen van topfunctionarissen overschrijden. In het kader van de jaarrekening 2016 heeft u een analyse uitgevoerd van de topfunctionarissen binnen uw organisatie. Tevens heeft u vastgesteld of er functionarissen zijn die een hogere bezoldiging dan de gestelde maxima kennen. Deze informatie heeft u opgenomen in de toelichting op de jaarrekening. Wij hebben de juistheid en volledigheid van deze toelichting gecontroleerd en hebben vastgesteld dat de toelichting voldoet aan de daaraan te stellen eisen. SiSa Geen bevindingen geconstateerd ten aanzien van de SiSa-bijlage Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole De hierbij geconstateerde fouten en onzekerheden dienen op grond van het Bado in het verslag van bevindingen te worden opgenomen indien de navolgende rapporteringstolerantie per specifieke uitkering wordt overschreden: indien de omvangbasis kleiner dan of gelijk aan is; 10% indien de omvangbasis groter dan en kleiner dan of gelijk aan is; indien de omvangbasis groter dan is. Op grond van ons onderzoek hebben wij bij de specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. De SiSa-bijlage dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli a.s. elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Door middel van een voorgeschreven tabel dienen wij te rapporteren over onze bevindingen ten aanzien van de in de jaarrekening opgenomen SiSa-bijlage. In de bijlagen bij dit rapport zijn deze bevindingen in de voorgeschreven tabel opgenomen. U kunt deze tabel hanteren ten behoeve van verzending naar het CBS. 21

23 Kwaliteit beheersorganisatie Overwegingen met betrekking tot fraude en het risico op management override Fraude en de naleving van wet- en regelgeving De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en ontdekken van fraude berust zowel bij de gemeenteraad als bij het college. Het is van belang dat het college, onder toezicht van de gemeenteraad, sterk de nadruk legt op het voorkomen van fraude, waardoor de gelegenheden tot het plegen van fraude kunnen afnemen, alsmede op het ontmoedigen daarvan, waardoor personen ervan kunnen worden weerhouden om fraude te plegen omwille van de waarschijnlijkheid dat die wordt ontdekt en bestraft. Frauderisico s waarmee wij rekening houden in onze controle Op frauderisico s gerichte beheersingsmaatregelen Systeem- en gegevensgerichte werkzaamheden en bijbehorende bevindingen In onze controle hebben wij aandacht besteed aan de volgende frauderisico s: Doorbreking van de Interne review van de Detailcontrole van de aannames beheersmaatregelen door het uitgangspunten en aannames van en uitgangspunten ten aanzien management bij de schattingsposten in de van de significante totstandkoming van de jaarrekening. schattingsposten in de grondexploitatieberekeningen jaarrekening van de gemeente. Naleving wet- en regelgeving en overige Wij informeren de gemeenteraad over illegale handelingen waarbij het hoger kader is betrokken en over fraude en illegale handelingen (of deze nu door het hoger kader of door andere werknemers zijn veroorzaakt) die een onjuistheid van materieel belang in de jaarrekening tot gevolg hebben. Gedurende de controle zijn geen significante punten gesignaleerd ten aanzien van feitelijke of vermoedelijke nietnakoming van wet- en regelgeving of statuten, voor zover deze van belang worden geacht voor de mate waarin de gemeenteraad in staat is haar taken te vervullen. 22

24 Kwaliteit beheersorganisatie Overwegingen met betrekking tot corruptie- en omkopingsrisico s Corruptie-en omkopingsrisico s Gemeenten maken onderdeel uit van de overheidssector waarin corruptie vaker dan bij andere sectoren voorkomt. Dit komt onder andere omdat veel transacties met een relatief grote omvang zijn, de transparantie over marktprijzen niet in alle gevallen voldoende is om te beoordelen en frequent zaken gedaan wordt met andere corruptiegevoelige sectoren (vastgoed, constructie, infrastructuur et cetera). Hierdoor hebben wij dit als aandachtspunt in onze controle meegenomen. Corruptie is een wereldwijd probleem waar het ook uw verantwoordelijkheid is om corruptie binnen uw gemeente te voorkomen. Onze beroepsregels zijn in de praktijkhandreiking Corruptie, een relevant onderwerp in het kader van (controle) werkzaamheden van de accountant verder aangescherpt, hetgeen tot aanvullende werkzaamheden heeft geleid. Wij constateren dat de gemeente samen met de Leidse regio gemeente aandacht heeft voor de ontwikkeling van beleid met betrekking tot integriteit, waaronder het opstellen van de regeling vermoeden misstand Leidse regio 2016 en daarnaast aandacht heeft voor informatiebeveiliging. Daarnaast is sprake van vastgesteld beleid met betrekking tot inkoop- en aanbestedingsbeleid. Zichtbare monitoring op de werking en naleving van dit beleid, is een aandachtspunt voor uw organisatie. Wij hebben de volgende werkzaamheden verricht om eventuele effecten van dit risico ten behoeve van onze controle van de jaarrekening te mitigeren: Beoordeling van uitkomsten van spendanalyses die de gemeente heeft uitgevoerd in het kader van de naleving van het inkoop- en aanbestedingsbeleid; Bespreking van risico s en eventuele concrete voorvallen van corruptie met de directie en het college van burgemeester en wethouders. Naar aanleiding van bovengenoemde werkzaamheden hebben wij geen bevindingen geconstateerd, anders dan die in dit verslag zijn gerapporteerd in het kader van de naleving van de aanbestedingsregels. 23

25 Kwaliteit beheersorganisatie Bevindingen interne beheersing Algemeen Bevindingen interne beheersing Automatisering Bij de planning en uitvoering van de controle van de jaarrekening 2016 van uw gemeente hebben wij de interne beheersmaatregelen, welke onderdeel uitmaken van de administratieve organisatie van uw gemeente, in onze overwegingen betrokken. Wij hebben de opzet, het bestaan en waar mogelijk de werking van de interne beheersmaatregelen onderzocht, voor zover wij dit in het kader van de jaarrekening noodzakelijk achten en niet met het doel om een oordeel over de effectiviteit van de interne beheersing te geven. Wij hebben geen onderzoek naar de effectiviteit van de interne beheersing verricht, anders dan dat relevant is voor onze jaarrekeningcontrole. In onze managementletter 2016, uitgebracht aan het college van burgemeester en wethouders op 23 november 2016, hebben wij onze bevindingen en aanbevelingen van onze tussentijdse controle 2016 opgenomen. Over het algemeen constateren wij dat de gemeente Oegstgeest onze aanbevelingen en bevindingen voortvarend oppakt. In onze managementletter 2016 d.d. 23 november 2016 hebben wij u geïnformeerd over onze aandachtspunten ten aanzien van beheersprocessen bij Servicepunt71. Door middel van een assurancerapport heeft de gemeente zekerheid verkregen over deze beheersprocessen. Daaruit volgen een aantal aandachtspunten. Belangrijkste bevinding was dat wij niet op alle onderdelen kunnen steunen op de adequate werking van de IT beheersmaatregelen met aanvullende gegevensgerichte controlemaatregelen als gevolg. Onze controle was niet primair gericht op het doen van een uitspraak omtrent de continuïteit en betrouwbaarheid van (delen van) de geautomatiseerde gegevensverwerking en wij hebben daartoe ook geen opdracht van het management ontvangen. De jaarrekeningcontrole heeft geen tekortkomingen in de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking aan het licht gebracht. 24

26 Kwaliteit beheersorganisatie Automatisering Meldplicht datalekken Sinds 1 januari 2016 geldt de meldplicht datalekken. Deze meldplicht houdt in dat uw gemeenten direct een melding moet maken bij de Autoriteit Persoonsgegevens zodra zij een ernstig datalek hebben. In sommige gevallen moet het datalek ook gemeld worden aan de betrokkenen (de mensen van wie de persoonsgegevens zijn gelekt). Bij een datalek gaat het om toegang tot of vernietiging, wijzigingen of vrijkomen van persoonsgegevens bij een organisatie zonder dat dit de bedoeling is van deze organisatie. Onder een datalek valt dus niet alleen het vrijkomen (lekken) van gegevens, maar ook onrechtmatige verwerking van gegevens. We spreken van een datalek als er een inbreuk is op de beveiliging van persoonsgegevens (zoals bedoeld in artikel 13 van de Wet bescherming persoonsgegevens). Bij een datalek zijn de persoonsgegevens blootgesteld aan verlies of onrechtmatige verwerking dus aan datgene waartegen de beveiligingsmaatregelen bescherming moeten bieden. Bij overtreding van de meldplicht datalekken kan de Autoriteit Persoonsgegevens een boete uitdelen. Deze boete kan oplopen tot maximaal voor overtreding van de meldplicht datalekken uit de Wet bescherming persoonsgegevens. Voor overtreding van de meldplicht uit de Telecommunicatiewet kan de boete oplopen tot maximaal De gemeente is zich bewust van dit risico en heeft hiervoor passende maatregelen getroffen. Wij merken op dat blijvende aandacht voor dit onderwerp nodig is. Cybersecurity Cybercriminaliteit breidt zich snel uit. De ongekende mogelijkheden in de digitale wereld en de daarmee samenhangende verbinding tussen mensen, mobiele apparaten en organisaties, opent een compleet nieuw speelveld aan gevoeligheden. Cyberrisico s stijgen en wijzigen continu. Elke dag werken hackers aan nieuwe technieken om de informatiebeveiliging van organisaties te doorbreken. Wij adviseren de gemeente de risico s in kaart te brengen en indien nodig maatregelen te treffen om de risico s te beheersen. Wij hebben begrepen dat de gemeente aandacht heeft voor deze risico s. 25

27 Rechtmatigheidsbeheer Onze bevindingen in het kader van de begrotingsrechtmatigheid Programma s Wij zijn nagegaan of de financiële beheershandelingen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door de raad geautoriseerde begroting. Wij constateren de volgende overschrijdingen op lastenniveau ten opzichte van de gewijzigde begroting. Lastenoverschrijding programma (X 1.000) Begrotingsafwijking Onrechtmatig, telt niet mee in het oordeel Onrechtmatig, telt mee in het oordeel Programma 3 Wonen en economie totaal 4,6 miljoen Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd. V Programma 5 Bestuur Totaal 0,1 miljoen Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaand beleid, maar niet tijdig konden worden gesignaleerd. V In de toelichting op de staat van baten en lasten is door het college een analyse van de overschrijding opgenomen. De overschrijding is toereikend toegelicht en past binnen het bestaande beleid en heeft voornamelijk te maken met de aanpassingen in het BBV. Het college stelt uw gemeenteraad voor genoemde overschrijdingen te autoriseren in het kader van de vaststelling van de jaarrekening Vooruitlopend hierop zijn wij hiervan reeds uitgegaan bij het vormen van ons oordeel over de (begrotings)rechtmatigheid. Kredieten Reserves Wij zijn nagegaan of de investeringen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door de gemeenteraad geautoriseerde kredieten. Wij constateren dat op enkele investeringskredieten sprake is van een overschrijding op investeringsniveau ten opzichte van de gevoteerde kredieten, echter worden deze overschrijdingen volledig gecompenseerd door hogere inkomsten. Derhalve wegen wij deze overschrijdingen niet mee voor ons rechtmatigheidsoordeel. Wij zijn nagegaan of de mutaties in de reserves overeenkomen met besluitvorming daarover door de gemeenteraad. Wij hebben hierbij geen onrechtmatige overschrijdingen geconstateerd. 26

28 Rechtmatigheidsbeheer Bevindingen ten aanzien van het voorwaardencriterium Voor onze bevindingen ten aanzien van het voorwaardencriterium (waaronder de rechtmatigheid van de inkopen en aanbestedingen) verwijzen wij naar de paragraaf Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle van het hoofdstuk Uitkomsten jaarrekeningcontrole. Misbruik en oneigenlijk gebruik In de externe en interne regelgeving zijn diverse bepalingen opgenomen die erop zijn gericht om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Uw gemeente heeft de toets op het misbruik en oneigenlijk gebruik neergelegd in interne controleplannen. De uitkomst van deze toets heeft niet geleid tot bevindingen die invloed hebben op de rechtmatigheid van baten en lasten en balansmutaties. Niet-financiële beheershandelingen vallen buiten de scope van rechtmatigheidscontrole Handelingen en beslissingen van niet-financiële aard vallen buiten de scope van de rechtmatigheidscontrole door de accountant. De accountant toetst deze handelingen en beslissingen niet inhoudelijk door gegevensgericht onderzoek. Volstaan wordt in dit kader met het beoordelen van het interne systeem van risicoafwegingen. Binnen dit systeem moeten voorwaarden zijn geschapen om risico s goed te kunnen beoordelen en in de tijd te kunnen volgen. Wij hebben ons een beeld gevormd over de wijze van totstandkoming van de inventarisatie van de risico s en de getrouwe weergave van de hieruit mogelijk voortvloeiende financiële gevolgen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing van het jaarverslag. 27

29 Bijlagen Controleaanpak Jaarverslag Onafhankelijkheid Verklaring van verantwoordelijkheden Controleverschillen SiSa-bijlage Wijzigingen in fiscale wet- en regelgeving

30 Bijlage Controleaanpak Controleaanpak en -uitvoering Controleaanpak en uitvoering Wij voeren onze controle uit met een mix van systeem- en gegevensgerichte werkzaamheden en een mix van vaste teamleden en ingeschakelde experts. Daarnaast beschikken wij als organisatie over verschillende kwaliteitsborgingsmaatregelen. Dit geheel tezamen leidt tot een kwalitatief goede controle. In dit verslag is voor elk bijzonder aandachtsgebied in onze controle terug te lezen wat de kernpunten in onze controle zijn geweest die hebben bijgedragen aan de kwaliteit in onze controle. Daarnaast gaan wij in de volgende paragrafen van deze bijlage nog nader in op de samenwerking met de verbijzonderde interne controlefunctie en andere accountants en de ingeschakelde experts. Onze controleaanpak is onder andere gericht op het in kaart brengen van de voor de jaarrekening van belang zijnde risico s. Wij rapporteren u over onze werkzaamheden en bevindingen ten aanzien van onze aandachtspunten in dit accountantsverslag. 29

31 Bijlage Controleaanpak Verbonden partijen en significante uitdagingen/moeilijkheden tijdens de controle Verbonden partijen Ten aanzien van de verbonden partijen van de gemeente Oegstgeest hebben wij vastgesteld dat: de (significante transacties met) verbonden partijen toereikend zijn toegelicht in de jaarrekening en paragraaf verbonden partijen; Geen sprake is van indicaties voor ongeautoriseerde significante transacties met verbonden partijen, welke indicaties geven voor fraude; Geen sprake is van indicaties dat de van toepassing zijnde wet- en regelgeving niet is nageleefd. De toelichting in de paragraaf verbonden partijen bevat in één geval niet de actuele (standen per 31 december 2016) financiele gegevens. Significante uitdagingen/moeilijkheden tijdens de controle Er zijn geen significante uitdagingen/moeilijkheden geweest tijdens de controle. 30

32 Bijlage Controleaanpak Rechtmatigheid Onze aanpak ten aanzien van rechtmatigheid Begrotingscriterium Wij hebben bij de controle over 2016 de rechtmatigheid getoetst conform de bepalingen van het Bado en het controleprotocol van de gemeente Oegstgeest. Bij onze controle hebben wij aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen: het rechtmatigheidsbeheer; de naleving van het voorwaardencriterium; de begrotingsrechtmatigheid; de kredieten; mutaties in de reserves; het misbruik-en-oneigenlijk-gebruikcriterium; de niet-financiële beheershandelingen. Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de gemeenteraad is gerespecteerd. Wij beoordelen bij onze controle de overschrijdingen ten opzichte van de begrote lasten per productcategorie. Dit betreffen enkel de lasten omdat hierop een beoordeling en rapportering van de accountant wordt gevraagd vanuit de Kadernota Rechtmatigheid. De gemeenteraad autoriseert de begroting (en begrotingswijzigingen) en geeft daarmee toestemming voor de uitvoering van het beleid en de daarvoor benodigde middelen. Het is de verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders om begrotingsafwijkingen tijdig te signaleren en te rapporteren aan de gemeenteraad. Door een goede inrichting van de planning-en-controlcyclus zorgt het college ervoor dat de begroting en budgetten worden bewaakt en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan de gemeenteraad, zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. Indien desondanks budgetten worden overschreden en niet meer gedurende het jaar kunnen worden voorgelegd aan de gemeenteraad, is strikt genomen sprake van een onrechtmatigheid. Deze overschrijdingen hoeven echter niet in alle gevallen te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Voor een juiste oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de gemeenteraad geformuleerde beleid, deze wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten of kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen. Deze overschrijdingen dienen te worden weergegeven in de jaarrekening en kunnen door het vaststellen van de jaarrekening alsnog door de gemeenteraad worden geautoriseerd. 31

33 Bijlage Controleaanpak Goedkeurings- en rapporteringstoleranties De met u afgesproken goedkeurings-en rapporteringstoleranties Op grond van het Bado stelt de gemeenteraad de goedkeuringstolerantie vast, die de accountant bij zijn jaarrekeningcontrole dient te hanteren. De goedkeuringstolerantie is opgenomen in het controleprotocol 2016 en verder zoals vastgesteld door de gemeenteraad, ten aanzien van toleranties zijn geen wijzigingen aangebracht voor het boekjaar Het bijbehorende normenkader is ter kennisgeving naar de gemeenteraad verzonden. Op grond van de jaarrekening 2016 bedraagt de goedkeuringstolerantie voor fouten afgerond 0,68 miljoen (1% van de lasten) en voor onzekerheden 2,0 miljoen (3% van de lasten). Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, kan een goedkeurende controleverklaring afgegeven worden. Deze goedkeuringstolerantie is een kwantitatief criterium. De uiteindelijke oordeelsvorming is echter altijd een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve afwegingen. Het rapporteringsbedrag, de maatstaf die geldt voor het rapporteren van fouten en onzekerheden, is door gemeenteraad bepaald Beperking Goedkeuringstolerantie Goedkeurend Oordeelonthouding Afkeurend Fouten in de jaarrekening (% lasten) Onzekerheden in de controle (% lasten) < 1% > 1 < 3% - > 3% < 3% > 3 < 10% > 10% - 32

34 Bijlage Controleaanpak Samenwerking met andere accountants en inzet van deskundigen Inschakeling van specialisten Vanwege het feit dat vanaf 1 januari 2016 overheidsorganisaties vennootschapsbelastingplichtig zijn geworden heeft de gemeente haar fiscale uitgangspositie moeten bepalen. Gezien de complexiteit en de specifieke wet- en regelgeving hebben we gebruik gemaakt van onze interne experts van EY Belastingadviseurs. Wij hebben vooraf met onze specialisten afspraken gemaakt over het uit te voeren werk en zij rapporteren hun bevindingen hierover aan ons, waarbij wij als EY-auditteam volledig verantwoordelijk zijn voor het werk dat zij verrichten. Onze bevindingen rapporteren wij in paragraaf Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle van het hoofdstuk Uitkomsten jaarrekeningcontrole van dit verslag. Samenwerking met andere accountants Uw gemeente is voor een belangrijk aantal processen afhankelijk van derden. Dat wil zeggen dat de uitvoering van deze processen is belegd bij een andere organisatie, terwijl de gemeente verantwoordelijk blijft voor de getrouwe en rechtmatige verantwoording van de onderliggende financiële stromen. Deze afhankelijkheid raakt een aantal belangrijke processen van de gemeente Oegstgeest, waaronder de financiële administratie, het inkoop-, aanbestedings- en facturatieproces, het personeelsproces en de IT-beheersing (Servicepunt71), de belastingen (BSGR), de gedecentraliseerde processen (Holland Rijnland en de SVB). Wij hebben nadere afspraken gemaakt met de accountants van deze organisaties om gebruik te kunnen maken van de door hen opgeleverde accountantsproducten. Inschakeling van externe deskundigen Wij hebben in het kader van onze controle geen gebruik gemaakt van de werkzaamheden van externe deskundigen. 33

35 Bijlage Jaarverslag Inleiding In het kader van onze controle van de jaarrekening is het onze taak om na te gaan of het jaarverslag voldoet aan de voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en of het verenigbaar is met de jaarrekening, en ook om na te gaan of het jaarverslag, in het licht van de tijdens het onderzoek van de jaarrekening verkregen kennis en begrip omtrent de gemeente en haar omgeving, geen materiële onjuistheden bevat. Vereisten jaarverslag Uw jaarverslag bestaat uit de programmaverantwoording, de paragrafen en overige informatie. Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten bepaalt nadere voorschriften voor het jaarverslag. In overeenstemming met de omvang en complexiteit van de gemeente bevat het jaarverslag een evenwichtige en uitvoerige analyse van de financiële situatie op de verslagdatum, ontwikkelingen tijdens het boekjaar en inkomsten, alsmede een beschrijving van de risico s en onzekerheden. Daarnaast dient in het jaarverslag de verwachte gang van zaken te worden opgenomen. Ten aanzien van het gebruik van financiële instrumenten door de gemeente worden de doelstellingen en het beleid van de gemeente inzake risicobeheer vermeld. 34

36 Bijlage - Onafhankelijkheid Onafhankelijkheid De onafhankelijkheid van de accountant behoort tot het fundament van zijn beroep. In de maatschappelijke discussie over kwaliteitsverbetering van de controle speelt de onafhankelijkheid van accountants een belangrijke rol. Vanaf 1 januari 2014 is op alle assurance-opdrachten onder Nederlands recht de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) van toepassing. Een aantal belangrijke punten uit de ViO, die wij hieronder hebben opgenomen betreffen: langdurige betrokkenheid; samenloop van dienstverlening; geschenken en giften. Een strikte scheiding tussen controle- en adviesdiensten was al van kracht voor OOB s vanaf 1 januari 2014 en kantoorroulatie is verplicht voor financiële jaren van OOB s vanaf Daarnaast kent de Europese verordening vanaf controlejaar 2016 striktere onafhankelijkheidseisen, maar ook nadere bevestigingen over onafhankelijkheid ter communicatie aan interne toezichthouders. Langdurige betrokkenheid Op 17 juni 2016 is een gewijzigde ViO van kracht geworden vanwege de implementatie van Verordening (EU) nr. 537/2014 van het Europees Parlement en de raad van 16 april 2014 betreffende specifieke eisen voor de wettelijke controles van financiële overzichten van organisaties van openbaar belang. Om alle schijn van afhankelijkheid te vermijden, kunnen de externe accountant, executive directors en (senior) managers in het team maximaal zeven achtereenvolgende jaren in het team actief zijn. Daarna zullen zij intern roteren. Onze betrokkenheid in jaren laat het volgende beeld zien: drs. M.E. van Kimmenade RA MGA; als eindverantwoordelijk accountant betrokken sinds de controle van de jaarrekening 2015; S.T.M. Tetteroo RA; in zijn hoedanigheid als senior manager betrokken sinds de controle van de jaarrekening

37 Bijlage - Onafhankelijkheid Samenloop van dienstverlening Ten aanzien van organisaties van openbaar belang (OOB s) is de combinatie van wettelijke controles en overige dienstverlening volledig verboden, met uitzondering van met name genoemde overige assurancediensten. Voor niet-oob s, zoals de gemeente Oegstgeest, is bepaald dat samenloop is geoorloofd als de non-assurance-dienst niet van materiële invloed is op het assurance-object. Als er wel materiële invloed is geldt in beginsel een verbod, behalve wanneer de non-assurance-dienst niet: subjectief of niet-routinematig is of; een verwerkingswijze in het assurance-object ten gevolge heeft waarvan het assurance-team twijfelt of deze verwerkingswijze passend is of; leidt tot een bedreiging uit hoofde van belangenbehartiging. Geschenken en giften Zoals met u is overeengekomen, informeren wij u hierbij over de door ons ontvangen respectievelijk verstrekte geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid boven 100. Wij hebben geen geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid boven 100 ontvangen of verstrekt van/aan medewerkers van de gemeente Oegstgeest. Bevestiging Wij hebben alle aspecten geanalyseerd die onze onafhankelijkheid gedurende het jaar zouden kunnen bedreigen. Daar waar onafhankelijkheidsregels dit vereisen, hebben wij aanvullende waarborgen ingevoerd. Wij kunnen u bevestigen dat wij zowel als organisatie en als controleteam onafhankelijk zijn van gemeente Oegstgeest. 36

38 Bijlage Verklaring van verantwoordelijkheden Verantwoordelijkheid Conform de aan ons verleende opdracht hebben wij de jaarrekening 2016 van de gemeente Oegstgeest gecontroleerd. Het is de verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders om de jaarrekening op te maken in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over de jaarrekening, als bedoeld in artikel 213, tweede lid, van de gemeentewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) en het door de gemeente vastgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Fraude en naleving wet- en regelgeving De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en ontdekken van fraude en het naleven van weten regelgeving (hierna onregelmatigheden) berust zowel bij de gemeenteraad als bij het college van burgemeester en wethouders. Het is van belang dat het college van burgmeester en wethouders, onder toezicht van de gemeenteraad, sterk de nadruk legt op het voorkomen van fraude en onregelmatigheden, waardoor de gelegenheden tot het plegen van fraude en onregelmatigheden kunnen afnemen, alsmede op het ontmoedigen daarvan, waardoor personen ervan kunnen worden weerhouden om fraude en onregelmatigheden te plegen omwille van de waarschijnlijkheid dat die wordt ontdekt en bestraft. Onze controle dient zodanig te worden gepland en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang als gevolg van fouten of fraude bevat. Door de beperkingen die inherent zijn aan een controle, bestaat er een onvermijdbaar risico dat sommige afwijkingen in de financiële overzichten niet zullen worden ontdekt, zelfs wanneer de controle naar behoren is gepland en uitgevoerd overeenkomstig de Standaarden. 37

39 Bijlage Verklaring van verantwoordelijkheden Onze controlewerkzaamheden omvatten mede de volgens Standaard 240 en 250 vereiste werkzaamheden, zoals brainstorming, het verzamelen van informatie met het oog op het vaststellen van en reageren op het risico van fraude en het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden gericht op het risico van het doorbreken van interne beheersmaatregelen door het management, met inbegrip van inzage in journaalboekingen, beoordeling van schattingen en evaluatie van zakelijke redenen voor significante ongebruikelijke transacties. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar het hoofdstuk Kwaliteit beheersorganisatie, onderdeel Overwegingen met betrekking tot fraude en het risico op management override van dit verslag. Letter of representation Wij hebben het college van burgemeester en wethouders gevraagd om een letter of representation (bevestiging bij de jaarrekening). Er zijn geen aanvullende bevestigingen toegevoegd aan onze standaard letter of representation op grond van de specifieke situatie van de gemeente Oegstgeest. 38

40 Bijlage - Controleverschillen Controleverschillen Tijdens onze controle inventariseren wij verschillen tussen enerzijds bedragen, classificaties, presentatie en toelichting van jaarrekeningposten die de gemeente heeft opgenomen of gerapporteerd en anderzijds bedragen, classificaties, presentatie of toelichting zoals die naar onze mening in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten dienen te worden opgenomen of gerapporteerd. Onderstaand is een overzicht van de materiële verschillen opgenomen, die zijn geconstateerd tijdens onze controle en welke zijn aangepast door het college. Wij hebben geëvalueerd in hoeverre onderstaande verschillen voortkomen uit een tekortkoming in de interne beheersing. Tevens is een overzicht opgenomen van de onjuistheden die wij tot aan de datum van dit verslag hebben gesignaleerd en niet door de gemeente zijn gecorrigeerd. Daarnaast zijn eventuele rechtmatigheidsfouten in dit overzicht opgenomen. Gecorrigeerde verschillen Post/omschrijving verschil Bedrag in Referentie in dit verslag Te lage voorziening wethouderspensioenen Pagina 19 Aanpassing lasten sociaal domein (Jeugd en WMO) als gevolg van geactualiseerde verantwoordingsinformatie N.v.t. Totaal

41 Bijlage - Controleverschillen Het hieronder opgenomen overzicht met ongecorrigeerde controleverschillen is verstrekt aan het college en is als bijlage bij de Bevestiging bij de jaarrekening gevoegd. Wij hebben de ongecorrigeerde verschillen met het college besproken. Wij zijn van mening dat verschillen zoveel mogelijk door het college moeten worden gecorrigeerd, echter gezien de aard van de fouten kunnen deze niet meer worden gecorrigeerd. De geconstateerde fouten ad en onzekerheden ter hoogte van 1,1 miljoen zijn lager dan de door u vastgestelde controletolerantie van respectievelijk 0,68 miljoen en 2,0 miljoen. De kwalitatieve factoren die hierbij in overweging zijn genomen, zijn: het effect op het resultaat voor en na bestemming; het effect op de balansposten, inclusief het eigen vermogen; het effect op significante toelichtingen, individuele items, subtotaal of totaal in de jaarrekening. Wij lichten de ongecorrigeerde verschillen nader toe. Ongecorrigeerde verschillen Post/omschrijving van de toelichting Bedrag in / verwijzing naar regelgeving Referentie in dit verslag Rechtmatigheidsfouten Onjuiste toepassing van het woonplaatsbeginsel in de Jeugdzorg Pagina 16 Aanbestedingsfouten Pagina

42 Bijlage - Controleverschillen Onzekerheden in de controle Post/omschrijving van de toelichting Bedrag in / verwijzing naar regelgeving Referentie in dit verslag Onzekerheden voor de getrouwheid en rechtmatigheid Lasten persoons gebonden budgetten (PGB) Pagina 15 Lasten jeugdzorg Pagina 16 Lasten Wet Maatschappelijke Ondersteuning begeleiding (WMO nieuw) Pagina

43 Bijlage - SiSa-bijlage Het is volgens de Nota verwachtingen accountantscontrole 2016 voorgeschreven dat wij de geconstateerde fouten en onzekerheden per regeling rapporteren door middel van onderstaande verplichte tabel. Deze tabel dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli 2017 elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Nummer specifieke uitkering conform SiSa-bijlage 2016 Specifieke uitkering Fout of onzekerheid Financiële omvang in euro s Toelichting fout/onzekerheid OCW D9 Onderwijsachterstanden beleid OAB Geen - N.v.t. I&M E27B Brede doeluitkering Verkeer en Vervoer Geen - N.v.t. SZW G2 Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 Participatiewet_gemeentedeel 2016 Geen - N.v.t. SZW G3 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_gemeente 2016 Geen - N.v.t. 42

44 Bijlage - Wijzigingen in fiscale wet- en regelgeving welke van invloed zijn op gemeente Oegstgeest Invoering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen met ingang van 1 januari 2016 Op 1 januari 2016 is de Wet Vpb-plicht overheidsondernemingen ingevoerd, waardoor een groot aantal directe en indirecte overheidsondernemingen onder voorwaarden belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (Vpb) zijn geworden. Gemeenten en hun Gemeenschappelijke Regelingen met rechtspersoonlijkheid worden belastingplichtig, voor zover zij een fiscale onderneming drijven. Hetzelfde geldt voor door gemeenten beheerste stichtingen en verenigingen. Veel kapitaaldeelnemingen, waaronder bv s, nv s en coöperaties, worden zelfs belastingplichtig voor ál hun activiteiten. De regeling kent een aantal algemene en specifieke vrijstellingen op basis waarvan de Vpb-plicht mogelijk (deels) beperkt kan worden. Hierna geven wij aan welke aandachtspunten/actiepunten en overwegingen voor uw organisatie van belang zijn. Aandachtspunten/actiepunten Wij adviseren u jaarlijks opnieuw te inventariseren welke activiteiten voor de Vpb als belaste en niet-belaste activiteiten kwalificeren. Bij (gedeeltelijke) belastingplicht dient jaarlijks een aangifte Vpb te worden opgesteld en ingediend. Zonder uitstel dient een aangifte Vpb voor 1 juni na afloop van het kalenderjaar te zijn ingediend (uitgaande van boekjaar=kalenderjaar). Bij het opstellen van de begroting dient de verwachte Vpb-last te worden meegenomen, wij adviseren u derhalve tijdig een inschatting te maken van de Vpb-last voor latere jaren. Over eventueel af te dragen Vpb wordt in beginsel belastingrente (momenteel ruim 8%) geheven. Indien tijdig om een voorlopige aanslag Vpb wordt verzocht, kan belastingrente zoveel mogelijk worden beperkt of zelfs voorkomen. Het is van belang dat iedere belastingplichtige de fiscale positie naadloos en gedocumenteerd kan aansluiten met de primaire vastlegging. Met andere woorden: uw instelling zal volledige grip moeten krijgen, hebben en houden op de Vpb-positie. Dit hebben wij schematisch als volgt weergegeven: 43

45 Bijlage - Wijzigingen in fiscale wet- en regelgeving welke van invloed zijn op gemeente Oegstgeest Borging van de Vpb in de administratieve organisatie en bedrijfsprocessen De Vpb zal vanaf 2016 een jaarlijks terugkerend item zijn in uw bedrijfsproces(sen). Het opstellen van een fiscale openingsbalans, het bepalen van de fiscale winst in enig jaar en het opstellen van de aangifte Vpb is maatwerk. Fiscale balanswaarden en winstbepalingsregels komen doorgaans niet overeen met de waarden en grondslagen welke voor de jaarrekening gelden. Daarom zal een gedegen proces moeten worden ingericht om ieder jaar van de jaarrekening tot een juiste aangifte Vpb te komen, met een volledig audit trail. Daarnaast is het essentieel dat de nieuwe fiscale regels en daarmee samenhangende verantwoordelijkheden tijdig in uw interne processen en administratie worden geïntegreerd. Dit kan middels het opzetten van een zogenoemd Tax Control Framework (TCF). 44